ELIA JAARVERSLAG Jaarverslag Een verantwoordelijke onderneming ten dienste van de klanten en de gemeenschap in België en Duitsland

Kerncijfers

Groepsresultaten

Pictogrammen

2013

2012

2011

20101

2009

(in miljoen €) - Voor het boekjaar eindigend per 31 december

Totaal opbrengsten en overige bedrijfsopbrengsten

1.389,5

1.306,6

1.278,4

1.037,5

771,3

EBITDA*

486,9

455,5

448,9

687,9

327,9

REBITDA*

486,9

455,5

448,9

409,4

327,9

Resultaat uit bedrijfsactiviteiten (REBIT*)

345,4

305,4

308,0

281,9

225,8

Resultaat uit bedrijfsactiviteiten (EBIT*)

345,4

305,4

308,0

560,4

225,8

(108,5)

(134,8)

(128,6)

(123,2)

(120,5)

Winstbelastingen

(61,5)

(16,2)

(43,3)

(34.0)

(20,0)

Nettowinst toe te rekenen aan de Eigenaars van de Vennootschap

175,8

155,0

137,5

401,7

84,0

Gewone winst per aandeel, incl. niet-recurrente elementen (€)

2,90

2,57

2,28

7,36

1,75

Netto financieringslasten

Gewone winst per aandeel, excl. niet-recurrente elementen (€)

2,90

2,57

2,28

2,26

1,75

Dividend per aandeel (€)

1,54

1,47

1,47

1,40

1,38

31.12.2013

31.12.2012

31.12.2011

31.12.2010

31.12.2009

Geconsolideerde balans (in miljoen €)

Totaal activa

6.532,2

6.187,0

5.843,8

5.904,0

4.451,9

Eigen vermogen toe te rekenen aan de Eigenaars van de Vennootschap

2.209,1

2.108,5

2.046,9

2.007,2

1.365,4

Netto financiële schuld

2.733,8

2.910,8

2.532,9

2.551,4

2.444,4

Eigen vermogen per aandeel (€)

36,5

34,9

33,9

36,8

28,4

Aantal aandelen (einde periode)

60.568.229

60.555.809

60.355.217

60.355.217

48.270.255

Zetel van de vennootschap Elia Keizerslaan, 20, B-1000 Brussel T +32 2 546 70 11 - F +32 2 546 70 10 [email protected]

Markante feiten

Infrastructuur

Contactpersonen Barbara Verhaegen, T +32 2 546 73 78 Axelle Pollet, T +32 2 546 75 11

Netexploitatie

Concept en eindredactie Elia, departement Communicatie

Markt

Grafische vormgeving en drukbegeleid www.witvrouwen.be

Over de landsgrenzen heen

Foto’s Elia Antonio Caliaro (Elia), Marianne Celis (Elia), Gaëtan Delcuve (Elia), Guy Van Hooveld, Marc Van Eyken (Bozo), Julien De Wilde (Reporters), Michel Gouverneur (Reporters), Wim Beddegenoodts (Reporters), Olivier Polet (Reporters), Eric Herschaft (Reporters), Photothèque Elia

Elia van binnenuit

Foto’s 50Hertz Picture of Stephan Singer: © WWF Heike Müller © UfU Dr. Klaus Kleinekorte © Amprion Archiv 50Hertz, Jan, Pauls, Andreas Teich Verantwoordelijke uitgever Ilse Tant

Ce document est également disponible en français. This document is also available in English.

* EBIT = resultaat voor intresten en belastingen - EBITDA = EBIT + afschrijvingen + waardeverminderingen + wijzigingen in voorzieningen - REBIT = Recurrente EBIT REBITDA = Recurrente EBITDA. 1 De resultaten van 50Hertz Transmission, geconsolideerd op het niveau van Eurogrid International, voor de periode juni tot en met december 2010 werden opgenomen in de geconsolideerde IFRS-cijfers van de Elia Groep per 31 december 2010 (60% proportionele consolidatie). De eerste 5 maanden zijn opgenomen in het eigen vermogen (openingsbalans) en zijn dus ook ten voordele van de aandeelhouders van Elia.

www.eliagroup.eu

ELIA JAARVERSLAG 2013

April 2014

www.elia.be

www.50hertz.com

Jaarverslag 2013 Een verantwoordelijke onderneming ten dienste van de klanten en de gemeenschap in België en Duitsland

Inhoudstafel

EXECUTIVE REPORT Voorwoord* 2 Markante feiten 2013* 4 Het Elia-aandeel in 2013 8 DE ELIA GROEP Twee netbeheerders, één Europese Groep Het beheer van de netinfrastructuur Het beheer van de elektriciteitssystemen De marktwerking faciliteren Over de landsgrenzen heen Elia van binnenuit UITDAGINGEN EN VOORUITZICHTEN De maatschappelijke verantwoordelijkheid van de Elia groep Uitdaging 1: de bevoorradingszek Uitdaging 2: de uitbouw van de geïntegreerde markt Uitdaging 3: de integratie van hernieuwbare energie De toekomst voorbereiden : onderzoek en ontwikkeling* Licence to operate Vooruitzichten en uitdagingen 2014* CORPORATE GOVERNANCE VERKLARING * Samenstelling van de bestuursorganen Belangrijke gebeurtenissen in 2013 Remuneratie van de leden van de Raad van Bestuur en van het Directiecomité Kenmerken van de systemen voor interne controle en risicobeheer Risico’s en onzekerheden waarmee het bedrijf wordt geconfronteerd FINANCIEEL VERSLAG Verklaring van personen met verantwoordelijkheid Geconsolideerde IFRS jaarrekening* Toelichting bij de geconsolideerde jaarrekening* Verslag van het college van commissarissen over de geconsolideerde jaarrekening Regelgevend kader en tarieven* Informatie met betrekking tot de moedervennootschap*

16 18 32 39 42 45

60 62 67 71 66,70,76 77 86

90 93 99 103 107

112 114 119 168 171 175

Verslaggevingsparameters 178

* Deze hoofdstukken vormen het jaarverslag cf. artikel 119 Wetboek van vennootschappen.

Kerncijfers

Groepsresultaten

Pictogrammen

2013

2012

2011

20101

2009



1.389,5

1.306,6

1.278,4

1.037,5

771,3

EBITDA*

486,9

455,5

448,9

687,9

327,9

REBITDA*

486,9

455,5

448,9

409,4

327,9


345,4

305,4

308,0

281,9

225,8


345,4

305,4

308,0

560,4

225,8

(108,5)

(134,8)

(128,6)

(123,2)

(120,5)

Winstbelastingen

(61,5)

(16,2)

(43,3)

(34.0)

(20,0)


175,8

155,0

137,5

401,7

84,0


2,90

2,57

2,28

7,36

1,75



2,90

2,57

2,28

2,26

1,75


1,54

1,47

1,47

1,40

1,38

31.12.2013

31.12.2012

31.12.2011

31.12.2010

31.12.2009


Totaal activa

6.532,2

6.187,0

5.843,8

5.904,0

4.451,9


2.209,1

2.108,5

2.046,9

2.007,2

1.365,4


2.733,8

2.910,8

2.532,9

2.551,4

2.444,4


36,5

34,9

33,9

36,8

28,4


60.568.229

60.555.809

60.355.217

60.355.217

48.270.255


Markante feiten

Infrastructuur


Netexploitatie


Markt




Elia van binnenuit




www.eliagroup.eu


April 2014

www.elia.be

www.50hertz.com


Inhoudstafel


16 18 32 39 42 45

60 62 67 71 66,70,76 77 86

90 93 99 103 107

112 114 119 168 171 175



3˚00'

3˚20'

3˚10'

3˚40'

3˚30'

4˚00'

3˚50'

4˚20'

4˚10'

4˚30'

4˚50'

4˚40'

5˚10'

5˚00'

BANK ZONDER NAAM

BLIGHBANK

5˚30'

5˚20'

6˚10'

6˚00'

5˚50'

5˚40'

6˚30'

6˚20'

6˚˚50'

6˚40

7˚00'

13

P

EINDHOVEN

15

BAYER

GHLIN 0

70

70

70

Elouges

2

(15

70(150)

0)

CENTRALE MARCINELLE

Ciply HARMIGNIES

Pâturages

BINCHE

TERGNEE

380+ 150 80 in ontw

EKEREN

(2

s

3dP

aa M 50) 70(1

P

NOORDERDOKKEN (NMBS)

JAMIOLLE

ACHÊNE

Ou

Hogne (SNCB)

COO 70 (220)

BRUME

rth

e

0)

150 + 70

0 15 0+

1 x 220 + 2 x 70 3 x 150 (4 x 150)

Trois-Ponts

1 x 380 + 2 x 150 (2 x 380 + 2 x 150)

380kV

220kV

220kV

150kV

150kV

110kV

110kV

e

câble appartenant à un tiers (1)

kabel eigendom van een derde (1)

3dP

PRODUCTIE EENHEDEN (2) kerncentrale

(380

2

+150 erp)

P

15 (70)

3dP

Chimay

Herbaimont

Cierreux

pompcentrale waterkrachtcentrale windmolenpark

bestaand in ontwerp

avec injection de production

met productie injectie

380kV

MERCATOR

380kV

220-150kV

MOLENBEEK

220-150kV

110-70kV

Herbaimont

110-70kV

COURS D’EAU

Hatrival -SNCB

70 (110)

70

70

Recogne

REVIN

(11

(11

0)

Ou

VILLEROUX

MAZURES

BAULER

Situation au Stand op

1-1-2013

20 70 (2

Fays-les-Veneurs

)

Sûre

Respelt Longlier (SNCB)

m

49˚50'

Neufchâteau

Orgeo

Se

PETROCHIM

BUISSERET

CHAMP-DECOURRIERE

FELUY

70

(15

0)

Chassart

12

Seneffe

LUMES

Gembloux

Sombreffe

2

ois

MARCHE-LEZ-ECAUSSINNES

Vi er

VESLE

Marbais (SNCB)

CENTRALE SENEFFE

(15

70(150)

0)

Heppignies (30) sud

TRIVIERES

70+ 30(1

50)

TERGNEE

(15

0)

70(150)

(1

DAMPREMY SNCB

Anderlues

HARMIGNIES

50 )

Estinnes

0 22

+

0 15

MALFALISE

1 : 150 000

70

(1

50

)

50)

70(150)

+

HEISDORF

70

BERTRANGE JEMEPPESOLVAY

Netwerk Elia

2˚50'

3˚00'

3˚10'

3˚20'

3˚30'

3˚40'

LA PRAYE FOUR LA PRAYE

FARCIENNES

1 : 1 000 000

Echelle

LATOUR St-MARD St-MARD -SNCB ROUVROY

Schaal

PONT-DE-LOUP

0

5

10

20

AUBANGE MONT St.MARTIN

30 km

HERSERANGE

Marchienne

MOULAINE

Fosses-la-Ville

MONTIGNIES

MONCEAU

3˚50'

Grid connection offshore planned / under construction

... kV

Magdeburg

Cottbus

System users :

Halle

110

Dresden Erfurt

Weimar Jena

Eisenach

Pump storage plant

Offshore-Wind farms planned

Leipzig

Saxony

Conventional power plant ( lignite- or hard-coal fired, or gas turbine power plant )

Hesse

Gera Chemnitz

Thuringia

Zwickau

ˇ EPS C Czech Republic

Bavaria

bre

Sam

LANDRES 2˚40' E. Greenwich

380+220

Gilly

F. DE FER BLANCHISSERIE Charleroi 70(1

15 0

BINCHE

0

150 + 70

49˚30'

2

CARAL FOC

15

110

4˚00'

4˚10'

4˚20'

4˚30'

4˚40'

4˚50'

5˚00'

5˚10'

5˚20'

5˚30'

5˚40'

5˚50'

Differd. Arbed OXYLUX Belv. Arbed

ESCH-SUR -ALZETTE

Situation au

SCHIFFLANGE

stand op

TenneT

1-1-2014 49˚30'

Fontaine l’Evêque

CENTRALE MARCINELLE

+

)

2

70

70(150

Ciply

Pâturages

AMERCŒUR DAMPREMY CS MARCINELLE

70

70

PERONNES

150 + 70

Boussu

AUVELAIS

FLEURUS

Jumet Piéton (SNCB)

Elouges

Arlon

lle

70 0+ 15

70

BASCOUP

GOSSELIES

se

)

0+

La Louvière

70

... kV

Offshore under construction

Bonnert

Mo

50

BOEL LL 15

HEINSCH

Arlon -SNCB

GOUY

Grid connection offshore

Onshore planned / under construction

Villers-s/Semois

Chiny

e

VILLE/HAINE

0)

LA CROYERE

BOEL TCC BOEL HF

Mons

1 70(1

P

0

Keumiée

3d

150 +7

JEMAPPES

Les Isnes

ett

BOEL FOUR

OBOURG

16 150 + 70

0

GHLIN PETIT MARAIS (1

BAUDOUR

150 + 70

St-AMAND

49˚40'

AIR LIQUIDE

C. St-GHISLAIN

70(150)

Marbehan (SNCB)

Vierre

COURCELLES

Alz

150 + 30 30(150)

70

49˚40'

TERTRE

+7

Frankfurt (Oder)

Potsdam

TenneT

400 kV

Wind farm onshore / offshore

ROOST TRIER

150

380 / 220 kV

re

Liberchies

Maisières

220

under construction

FLEBOUR

Monceau-en-Ardennes

WAARLOOS

LONNY

NIEDERSTEDEM

VIANDEN S.E.O.

0)

Kontich

LINT

WATERLOPEN

(2) Sont représentées toutes les unités pour lesquelles un contrat CIPU a été conclu avec Elia. Staan op de kaart alle productie-eenheden waarvoor met Elia een CIPU contract is afgesloten. (CIPU = Contract for Injection of Production Units).

r

Berlin

110

Our customers include the regional distribution system operators as well as power plants, pump storage plants, wind farms and big industry connected to the transmission grid.

Rivieren en kanalen

(1) Elia décline toute responsabilité concernant les données relatives aux installations appartenant à des tiers. Elia wijst alle verantwoordelijkheid af voor wat betreft data i.v.m. installaties van derden.

BASTOGNE Hatrival

Vaux-sur-Sûre

SCHELLE

Operating voltage ( kV )

PSE Poland

SaxonyAnhalt

STATIONS existant

en projet

Rivières et canaux

3dP

Momignies

LIER

Brandenburg

thermische centrale in ontwerp

centrale de pompage

50˚00'

tw in on

15(70) ) (70 15 dP

3d

220 kV

Lower Saxony

thermische centrale

centrale thermique en projet

x3 80

VIREUX

Fourmies

line

HVDC/DC link

parallele kabels

centrale thermique Sankt-Vith [Saint-Vith]

Forrières (SNCB)

Couvin

Berchem (NMBS)

380 kV

Other companies

HVDC

2

parc d'éoliennes

Pondrôme

OELEGEM

ZURENBORG

line planned / under construction

70kV

70kV

Amel

380 kV

3 x 220

380kV

câbles parallèles

Amel [Amblève]

line

3 x 150 + 1 x 70 (4 x 150)

)

ss

WALGOED

49˚50'

1 x 70 (4 x 150)

ONDERGRONDSE KABELS

HVDC

Stephanshof

Charneux

2

7

13 14 15 16 17 18

POSTES

3

Aartselaar

2 x 150 (2 x 380 + 2 x 150)

MONT-LEZ-HOUFFALIZE

Hoboken

SCHELLE DORP

3 x 70 2 x 150 (4 x 150)

centrale hydraulique

CHOOZ

MORTSEL

Wilrijk

3 x 380 (4 x 380)

10 1 x 150 + 1 x 70 (2 x 150 + 1 x 70) 11 4 x 70 12 3 x 150

2 x 150 + 2 x 70 (4 x 150)

Holzwarche

ve

Marche-enFamenne

On

WOMMELGEM

15 (70)

MHO

1 x 150 + 2 x 70 (3 x 150)

Bütgenbach [Butgenbach]

Buissonville

Romedenne

NEUVILLE

Le

Wilrijk ISVAG

MERCATOR

che

Bronrome blè

Soy

ACHÊNE -SNCB

Hastière

Meuse

Moonstr.

Samenstellingtabel van de lijnen met meer dan 2 draadstellen:

50˚10'

3dP

Tabakvest

uitbatingsspanning lager dan de constructiespanning lijn eigendom van een derde (1)

3dP

7 8 9

2 x 150 + 1 x 70 (3 x 150) 4 x 150

MARCOURT

PLATE-TAILLE

Hovenierstr.

PETROL

lijn met 2 draadstellen van verschillende spanningen

Spa

0 (2

3 +1 80 50

150 + 36

Ciney -SNCB

Dinant

DAMPLEIN Belliardstr.

2

BURCHT

in aanbouw of in ontwerp

70(150)

1 x 150 + 3 x 70 (4 x 150)

220

Other companies

2de draadstel in aanbouw of in ontwerp

centrale nucléaire Dorinne

Ciney

Oever

St.-Niklaas

Yvoir (SNCB)

2

ZWIJNDRECHT

>2 (met referentienummer in de samenstellingstabel)

tension d’exploitation inférieure à la tension de construction

1 2

1

)

Warnant

MERKSEM

BEVEREN

2

150 + 70

3 4 5 6

War

Bomal

SCHELDELAAN

C. ZWIJNDRECHT 50 ) +1 erp 80 (3 ontw in

2

ligne appartenant à un tiers (1)

e

Heid-deGoreux

Miécret

Hanzinelle

220+150

Solre-St-Géry

2

3

KALLO

22

3d

s aa M 3dP

P

P

70 +

P

pp

Bevercé

Florée

Clermont

Botermelk

3dP

P

3d

P

3dP

ile

0 (2 x + 22 380

Eau

Thy-le-Château

Froidchapelle

KRUISSCHANS FINA ESSO

er

Gileppe G

38 0

e

Gerpinnes

d’Heur

(2x3

7 e HAVENDOK

9

150+70

s

BRUME -SNCB

Sommière

3dP

50˚10'

Thuin

Zwijndrecht Lanxess

2 4

Mecklenburg-Western Pomerania

50˚20'

50˚20'

Ve

Turon

H te SARTE Comblain

0

THUILLIES

LIEFKENSHOEK

1

2

UNITES DE PRODUCTION (2) +15

KETENISSE

MASTAING

OORDEREN

1 2

CABLES SOUTERRAINS

Andenne

Marche-les-Dames

es

Neubrandenburg

380 / 220 kV

uitgerust

1 1

Tableau des compositions des lignes à plus de 2 ternes:

e dr

Pepinster -SNCB

Sart-Bernard (SNCB)

Bois-deVillers

Aantal draadstellen voorzien

installés

1

Vesdre

Stembert

Pepinster

50 +1

Wierde

MONTIGNIES

BAYER

(380+150 in ontwerp)

50˚00'

Soiron

Am

FARCIENNES

220

Beveren Indaver (380+150 in ontwerp)

Lobbes -SNCB

1 : 150 000

SOLVAY Monsanto Degussa LILLO

36 150 +

Beveren Ineos

HEIMOLEN

ROMSÉE

W

2

Grands-Malades

DAMPREMY

MONCEAU

70(150)

P T-RECHAIN

Floriffoux

JEMEPPESOLVAY

LA PRAYE FOUR

Namur

EUPEN

Les Plenesses ROMSÉE -SNCB

Statte GRAMME (SNCB)

SEILLES

Namur -SNCB

Sambre

220

RIMIERE

GARNSTOCK

150+70

Lobbes

DOEL

St.-PAUWELS

0

St-Servais

erp)

BASF

COGNELEE

AUVELAIS

FLEURUS AMERCŒUR

FIBER

BATTICE

Schwerin

380 kV planned / under construction

2

lignes à 2 ternes de tensions différentes

0+ 22

P

NOORDLAND ZANDVLIET POWER

GOSSELIES

70kV

38

2

3d

5

GOUY

Monsin

LA TROQUE

CLERMONT

380 + 220

4

BASCOUP TRIVIÈRES

2

ZANDVLIET

+

10)

CHAMPION

Les Isnes

LA CROYÈRE

V/HAINE

4

Wanze

St-AMAND

COURCELLES

15

0+

50

)

PETIT MARAIS

(1

)

+7

0

50

+ 150 70

150

70

BAUDOUR (1

15

0 22 0 +

70

70(1

C. SENEFFE

3dP

50˚30'

38

Harchies

CroixChabot

TIHANGE

Waret

OBOURG

70kV

50˚30'

Quevaucamps

BRESSOUX JUPILLE

LE VAL (C. SERAING)

Leuze

12

FELUY

CHAMP-DECOURRIÈRE

3dP

CHEVALET

2

PETROCHIM

3

Ivoz

AWIRS

Gembloux

220kV 150kV

en construction ou en projet

Welkenraedt (SNCB)

3dP

Thumaide

AIR LIQ. TERTRE

NIVELLES

MARCHE-LEZÉCAUSSINNES

Lens

VIVEGNIS

SERAING

Aische-en-Refail Sauvenière

220kV 150kV

(avec numéro de référence dans le tableau des compositions)

HenriChapelle

Güstrow

380kV

2 e terne en construction ou en projet

3dP

Fooz

3dP

t)

3dP

2

0)

Soignies

D

CORBAIS

yle

(7

CHIÈVRES

VIEUX GENAPPE

Baulers -SNCB

Saives

Hannut

12

Carrière du Milieu

1 ANTOING

AVELIN

Baulers

Braine-le-Comte -SNCB

t

70

Braine-le-C.

GAURAIN

au

0+

WATTINES

Tournai -SNCB

2 Esc

15

(2

Court-St-Ét.

BAISY-THY Ronquières

OBERZIER Montzen (SNCB)

0 + 70

re nd De

MARQUAIN

WARANDE

AVERNAS

Jodoigne

Ceroux

Meslin Ath (SNCB)

prévus

LIXHE

3dP

50˚40'

CLABECQ OISQUERCQ

LIGNE

Tournai

BASSE-WAVRE

Hamburg

380 kV

Uitbatingsspanning

Nombre de ternes

Landen

3dP

70(15 0) 70(150)

Lanaken

HERDEREN

Ottignies (SNCB)

BRAINE-L’ALLEUD

220 kV

BOVENGRONDSE LIJNEN

50˚40'

+ 70

THIEULAIN

Blandain

SAPPI

3dP

BERNEAU

WATERLOO

Hoves

1 : 150 000

Tension d’exploitation

Borgloon

0 je 15 ro + p 0 en 38 80 3 x

P

Rivage (SNCB)

>2

2

Enghien (SNCB) [Edingen (NMBS)]

P

LIGNES AERIENNES

3dP

3d

er nd

Deux-Acren

70

3d

Anthisnes

15

+

3d

3dP

MARCHIN

Tongeren

St.-GENESIUS-RODE [RHODE-St-GENÈSE]

e

Ourth

Poulseur

Abée-Scry

BRUSTEM

LABORELEC BUIZINGEN

pro

380kV

Meuse

150

0

Herfelingen

MEKINGEN

DOTTIGNIES [DOTTENIJS]

3d

lde he

Geraardsbergen Ronse [Renaix]

MOUSCRON [MOESKROEN]

15

2

50˚50'

Sc

De

70

FOREST VORST

Maasmechelen

ALZ ZUTENDAAL

15

51˚10' 51˚00'

+

18

LANGERLO

St.-Truiden Orsmaal

IXELLES ELSENE

DROGENBOS

RUIEN

MOEN AVELGEM

TIENEN

2

Appelterre

2

Bilzen

Alken

en

Rostock

50˚50'

Bas-Warneton [Neerwaasten]

EIZERINGEN

Kersbeek

0)

220

Switchgear (in large part with transition to distribution system operators) 51˚00'

0

NINOVE

(15

SchleswigHolstein

70 (150)

GODSHEIDE 150(380) (380 in ontwerp) 16 FORD 70(150)

(NMBS)

WILSELE Kessel-lo ZAVENTEM 2 SCHAARBEEK Pellenberg HARENHEIDE Leuven MOLENBEEK (NMBS) 0) HELIPORT Ga sthuisberg (15 0 DILBEEK 7 CHARLES-QUINT Heverlee WIERTZ le Q. DEMETS K. Dij WOLUWE-St-LAMBERT DHANIS St.-LAMBRECHTS-WOLUWE PACHECO ZUID/MIDI

70

P

15

OUDENAARDE

Ha sselt

WINKSELE

2

Outrelouxhe

H SARTE

STALEN

Paalsteenstr. C. LANGERLO ANDRE DUMONT SIKEL 15

Halen

WIJGMAAL

HOENDERVELD

Esneux

jet

3d

Kortrijk -NMBS WEVELGEM

P

HEULE

MENEN WEST

St.-Denijs-Boekel

HARELBEKE KUURNE 2 Bekaert Kortrijk 2 Oost 70(150) ZWEVEGEM

15 0 + 70

3d

2

BRUEGEL

GRAMME

EISDEN Zonhoven

Vesdre

3dP

TIHANGE

te

Lummen

DIEST

Les Spagnes AmpsinNeuville

) 0 15 erp 0 + ntw 38 0 in o 8 x3

PEKKE

Essene

Denderleeuw (NMBS)

Zottegem WORTEGEM

HOUTHALEN

er

Dorenberg

BOIS L'IMAGE

(2

70 150 +

IEPER

POPERINGE SAPPENLEEN

SCHOONDALE DESSELGEM

3

3 GRIMBERGEN KOBBEGEM MACHELEN RELEGEM

P

Welle

IZEGEM

Dem

Aarschot

Muizen

OBERZIER

Magotteaux

Legend

RIMIERE

11

C. BERINGEN

WESPELAAR

VERBRANDE BRUG

AALST

150 + 70

Gavere

Maaseik

220

150

ROMSÉE -SNCB ROMSÉE

14

50) 70 (1

CLERMONT

)

Opglabbeek

P

St.-BAAFS-VIJVE OOSTROZEBEKE

IEPER NOORD

2

TERLINDEN

MERCHTEM

AALST NOORD Amylum

MUIZELAAR

WESTROZEBEKE

2

3d

C. Izegem

RUMBEKE

DEINZE

BERINGEN

2 Mechelen -NMBS

VAN EYCK 50

70(150)

Noordschote

TIELT

70

HERCULES Dowchemical TIP TESSENDERLO

KRUISBAAN

(1

P

15 0+

MECHELEN

ESSOCHEM

Nete Langveld Grote

PUTTE

70

3dP

STADEN er IJz

Leie

150+70

MEERHOUT

AMOCO HEIST/BERG

70(150)

PITTEM

Grivegnée C. Angleur

Ehein Hermalle s/Huy

3dP

3d

1

LEEST

(1 50 )

BELLAIRE

51˚10'

LINT SIDAL Duffel

MALDEREN Tisselt

Hechtel

Geel/Oevel

7 l

70

220

16

Ramet CROIX-CHABOT

MAASBRACHT

Gerdingen

3d

pe

150 +70

150

JUPILLE

AWIRS

P

Baasrode

St.-GILLISDENDERMONDE

FLORA

BEVEREN

Nijlen

LIER

Willebroek

BUGGENHOUT

DRONGEN

70 (150)

3d

Ru

ZELE

NYRSTAR

HEZE

Bornem

HAM

BALEN

Olen

0)

BEERST

3dP

Herentals

150

Herenthout

Hamme

LOKEREN

STORA ENSO LANGERBRUGGE

2 NIEUWEVAART

Overpelt Infrax

MASSENHOVEN 380 +

SCHELLE -DORP

GENT RECHTEROEVER

HORTA RINGVAART

AALTER

70 (150)

MOL

(15

LANGERBRUGGE Taminco

Aalter TJ

2

MERCATOR

KENNEDYLAAN

OVERPELT

POEDERLEE

MORTSEL

SADACEM

ZEDELGEM KOKSIJDE

OELEGEM

2

PETROL

WALGOED

HEIMOLEN

Pouplin

2

8 Tilleur

70

KEERKEN

RODENHUIZE

Glain

SERAING Ferblatil Jemeppe 17 Sclessin Profondval Ougrée Kuborn LA TROQUE LE VAL Flémalle (C. SERAING) Ivoz Sart-Tilman

St.-Huibrechts-Lille

3dP

Euro-Silo

3dP

16

BRESSOUX

Energinet.dk Denmark

CHERATTE

16

Monsin

P

DODEWAARD MHO

LOMMEL

ZURENBORG WOMMELGEM

2

BURCHT

St.-Niklaas

3d

3dP

FN

4

Montegnée

2

6

Hollogne Turnhout

MERKSEM

DAMPLEIN ZWIJNDRECHT

C. KNIPPEGROEN ARCELORMITTAL GENT

3

70(220)

SCHELDELAAN

St.-PAUWELS

Zelzate TJ EEKLO

Vottem

Ans

St.-JOB


ESSO

BEVEREN

EEKLO NOORD

C. Plassendale

7 e HAVENDOK

3d

VAN MAERLANT

BRUGGE

2

FINA

KALLO

2

0) (15

70

Alleur

Voroux (SNCB)

2

4

NOORDEDE

150 + 36

KETENISSE

Ivbo

GEZELLE

3dP

3dP

BEERSE

MALLE

EKEREN

0 +36

Saives

3dP

2

GUUT

LILLO

DOEL

3 HERDERSBRUG

BLAUWE TOREN

RIJKEVORSEL

3dP

BASF

2

2

Fooz

VIVEGNIS Incin. Herstal Herstal

2

380 + 150

ZEEBRUGGE

Ravels

3d

P 3d

2 51˚20'

STEVIN

Koekhoven

Brecht

NOORDLAND

Zeebrugge WKK

FN Vottem

3dP

51˚20'

NEMO

HOOGSTRATEN

70(15

Kalmthout

ZANDVLIET ZANDVLIET POWER

x 33 8 0 80 + 1 en 50 pro jet)

KREEKRAK

BORSSELE

SLIJKENS

Denmark

2 Visé (SNCB)

P

Meu se

51˚30'

3d

BERNEAU

LIXHE

51˚30'

THORNTONBANK

3d

Socolie

CBR

GEERTRUIDENBERG

{

2˚50'

2˚40'

2˚30' E. Greenwich

BELVAL Schif.

VIGY

Institut Géographique National

6˚00'

6˚10'

6˚20'

6˚30'

6˚40'

Nationaal Geografisch Instituut

6˚50'

Netwerk 50Hertz

ELIA GROUP 2013 EXECUTIVE REPORT

1

Over dit rapport De Elia groep, die bestaat uit Elia in België en 50Hertz in het noorden en oosten van Duitsland, wil een drijvende kracht zijn in de Europese elektriciteitssector. De medewerkers van de Elia groep zien in België en in Duitsland dag en nacht toe op de kwaliteit en de continuïteit van de elektriciteitsbevoorrading van de burgers en de industrie. De meesten onder ons vinden dat vanzelfsprekend, maar het is een heuse non-stop operatie, gezien de complexiteit van het geïnterconnecteerd elektriciteitssysteem dat 550 miljoen verbruikers in Europa van stroom voorziet. De opdracht van de Groep vertaalt zich in uiteenlopende doelstellingen: permanent waken over het evenwicht tussen de geproduceerde en de verbruikte energie, bijdragen aan de bevoorradingszekerheid, de netinfrastructuur tijdig aanpassen om de ontwikkeling van een duurzaam en milieuvriendelijk energiesysteem te vergemakkelijken en dit in overeenstemming met de economische behoeften en met een kwaliteitsvolle dienstverlening tegen de beste kostprijs. In een omgeving die voortdurend en snel evolueert vervult de Elia groep een belangrijke rol: het beheren van het hoogspanningsnet op Europese schaal en de uitbouw van een uitwisselingsplatform voor een vlottere en efficiënter werkende markt. De Elia groep wil bij het ontwikkelen van zijn activiteiten actief rekening houden met de mening van de klanten, de regulatoren, de openbare overheden en zijn collega-netbeheerders. Het doel is een correct evenwicht te vinden tussen een gerechtvaardigde winstmarge voor de aandeelhouders, het welzijn van de medewerkers, de tevredenheid van de stakeholders en het respect voor het milieu.

Hoe dit jaarverslag lezen? Dit jaarverslag 2013 geeft een beeld van de activiteiten van de 1.996 medewerkers van de Groep in België en Duitsland. Zij zetten zich voortdurend in om aan de behoeften van de klanten te voldoen, de competenties binnen de onderneming te ontwikkelen en het initiatief te nemen. Dit jaar heeft de Groep een diagnoseproces opgestart om op basis van de richtlijnen van ISO 26000 na te gaan in welke mate de Groep in staat is om zijn verantwoordelijkheden tegenover de samenleving na te komen en aan de verwachtingen van de stakeholders te beantwoorden. De inhoud van dit jaarverslag werd samengesteld op basis van de eerste resultaten hiervan. Voor dit jaarverslag hebben wij een multidisciplinaire benadering gehanteerd. Deze legt een verband tussen de vakgebieden van de Groep (Deel I p.14) en de belangrijkste uitdagingen die de Groep dient aan te gaan (Deel II p.58). Belangrijke projecten, gebeurtenissen en initiatieven van 2013 illustreren wat er in dit jaarverslag wordt uiteengezet en geven de lezer een beter begrip van de doelstellingen van de Groep en de middelen die ingezet worden om deel te nemen aan de energietransitie. De grafieken, afbeeldingen en verwijzingen in dit jaarverslag geven de lezer een dieper inzicht in de activiteiten van Elia en tonen hoe de Groep zich voor een kwaliteitsvolle energietoekomst voor de komende generaties inzet.

2


Woord vooraf door de voorzitter van de Raad van Bestuur

Met zijn engagement in belangrijke netontwikkelingsprojecten, zowel onshore als offshore, wil de Elia groep tegemoet komen aan de noden van zijn respectieve klanten, de verwachtingen van de burgers en het engagement van de Europese Unie en de lidstaten om de milieudoelstellingen van 2020 te bereiken. 2013 werd afgesloten met een positieve activiteitenbalans en uitstekende financiële resultaten. Dat zijn de vruchten van de inspanningen van de 1.900 medewerkers van de Elia groep die dag en nacht, ‘s zomers en ‘s winters, waken over de kwaliteit van de elektriciteitsbevoorrading van meer dan 30 miljoen verbruikers. Hoewel de zekerheid van de elektriciteitsbevoorrading een belangrijke factor is in ons dagelijkse leven, zijn vandaag maar weinig mensen zich bewust van de complexiteit van het elektriciteitsnet. De uitdagingen waarvoor de energiesector geplaatst wordt, zijn stof voor heel wat debatten: de geplande kern uitstap, de sluitingen van gascentrales, de stijgende vraag naar elektriciteit, de uitbouw van de geïntegreerde markt en ten slotte het toenemende aandeel van de hernieuwbare energiebronnen, die per definitie variabel en niet voorspelbaar zijn. Al deze uitdagingen samen vereisen een grotere flexibiliteit en

brengen een diepgaande verandering teweeg in het beheer van het elektriciteitsnet. De grootste prioriteit blijft echter de ontwikkeling van het net om het permanente evenwicht te kunnen waarborgen tussen de geproduceerde en geconsumeerde elektriciteit. De netinfrastructuur moet tijdig gemoderniseerd worden om bij te dragen aan een grotere bevoorradingszekerheid, de overgang naar een duurzaam en milieuvriendelijk elektriciteitsnet te vergemakkelijken en een goede service te bieden aan de beste kostprijs. Het is daarbij essentieel om de behoeften van de samenleving en die van het individu met elkaar te verzoenen. Dat houdt noodzakelijk in dat er in een geest van samenwerking rekening gehouden wordt met alle betrokken stakeholders. Dit streven naar een consensus heeft meer dan ooit behoefte aan een stabiel en positief kader op financieel, regelgevend, wetgevend én maatschappelijk gebied.

Bijna aan het einde van mijn mandaat als voorzitter van de Raad van Bestuur gekomen, ben ik evenzeer verheugd om vast te stellen dat de samenwerking en de professionele uitwisselingen tussen Elia en 50Hertz sterker en intensiever worden en dat het voor een meer performante en efficiëntere onderneming zorgt die ten dienste van haar klanten staat en verder wil groeien. Het engagement van de Elia groep om zichzelf elke dag weer te overtreffen, behoeft geen bewijs meer en is een bron van trots.

Luc Van Nevel, Voorzitter van de Raad van Bestuur


3

Woord vooraf van de voorzitter van het Directiecomité

Om verder te blijven zorgen voor een betrouwbare elektriciteitsbevoorrading tegen een correcte prijs zal de Elia groep alles in het werk blijven stellen om een leidersrol te spelen in de energietransitie. Onze positie als facilitator en initiatiefnemer heeft als doel de ontwikkeling mogelijk te maken van gediversifieerde, duurzame, competitieve en betrouw bare onshore en offshore energiesystemen. Ik ben bijzonder trots op de resultaten die de Elia groep, dankzij de inzet van al onze medewerkers, kan voorleggen op het gebied van de bevoorradingszekerheid, de veiligheid van onze werkplaatsen en de uitvoering van onze investeringsportefeuille. Wij moeten nochtans elke dag een dubbele uitdaging aangaan: een net beheren dat meer dan 100 jaar oud is en tegelijkertijd werken aan het net van morgen. De ‘energietransitie’ is geen leeg modewoord maar een dagelijkse uitdaging die elke medewerker van Elia dwingt om zich aan te passen aan grote veranderingen in onze voornaamste vakgebieden, zodat we klaar staan om het hoofd te bieden aan de uitdagingen die ons wachten. Daarvan kunnen we er drie aanduiden als cruciaal: de bevoorradingszekerheid garanderen, actief meewerken aan de uitbouw van de Europese geïntegreerde markt en – nog een ander engagement op Europees vlak - de productie uit hernieuwbare energiebronnen integreren.

De rol van de netbeheerder wordt geleidelijk aan belangrijker en vereist een nauwe samenwerking tussen de lidstaten, de regulatoren, de marktspelers, de energiebeurzen en alle netbeheerders. Voor dit doel werden nieuwe mechanismen en partnerschappen bedacht, ontwikkeld en opgezet, bijvoorbeeld om een dynamischer beheer van de vraag te bevorderen of om deel te nemen aan de uitbouw van de Europese markt. De Elia groep heeft meer dan ooit de intentie om zich verder te ontwikkelen en zijn centrale rol in de energiesector te bevestigen. In het kader van deze ambitie nemen wij deel aan projecten die vooruitlopen op de toekomst van onze vakgebieden en worden wij alsmaar meer internationaal actief. In 2014 zal een gezamenlijke entiteit van Elia en 50Hertz opgericht worden, zodat we de positie van de Groep op internationaal vlak nog kunnen versterken. Het doel van die nieuwe entiteit is de competenties die wij gedurende meerdere jaren

opgebouwd hebben te valoriseren en verder te verrijken door deel te nemen aan innoverende projecten die de groei stimuleren - en zo de prestaties van onze onderneming op peil houden. Onze activiteiten in 2013 tonen aan dat de Elia groep actief deelneemt aan deze energietransitie. Ik ben ervan overtuigd dat in 2014 nieuwe initiatieven het daglicht zullen zien, waarbij we concrete manieren blijven aanreiken om onze opdracht ten dienste van de samenleving te vervullen.

Jacques Vandermeiren, Voorzitter van het Directiecomité

4


12 Markante feiten voor 2013 De 12 markante feiten die we hieronder op de kalender weergeven, illustreren dat de Elia groep een centrale rol wil spelen in de energietransitie. Deze lijst is niet exhaustief: in dit jaarverslag komt geregeld een rubriek ‘Markante feiten voor 2013’ voor, waarin acties, projecten en initiatieven belicht worden die concreet hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de netten, de oprichting van een geïntegreerde markt en de toenemende integratie van hernieuwbare energie.

1

2

3

Januari

Februari

Maart

50HERTZ EN ENERGINET.DK, DE DEENSE TRANSMISSIENETBEHEERDER, WERKEN SAMEN AAN DE ONTWIKKELING VAN EEN OFFSHORE NET IN DE BALTISCHE ZEE

HET FLOW-BASED MARKTKOPPELINGSPROJECT BOEKT VOORUITGANG

GESLAAGDE UITGIFTE VAN OBLIGATIES GOED VOOR EEN BEDRAG VAN € 750 MILJOEN IN HET KADER VAN HET EMTN-PROGRAMMA VAN ELIA VAN € 3 MILJARD

De twee beheerders hebben een samenwerkingsovereenkomst gesloten voor de Kriegers Flak Combined Grid Solution (CGS), een project dat de aansluiting van de Deense en Duitse offshore windmolenparken combineert met de aanleg van een nieuwe offshore interconnector die beide landen met elkaar verbindt. Deze beslissing betekent een belangrijke stap vooruit op het vlak van hernieuwbare energie, de internationale elektriciteitshandel en de bevoorradingszekerheid.

Een belangrijke stap werd gezet in het flow-based marktkoppelingsproject in de Centraal-West-Europese regio (CWE): gedurende het volledige jaar 2013 hebben de marktspelers de uitwisselingscapaciteiten en de prijzen, die verkregen worden op basis van een gedetailleerd flow-based mechanisme, kunnen vergelijken met deze verkregen op basis van het huidige ATC-mechanisme (Available Transmission Capacity). De publicatie van de capaciteiten en prijzen werd mogelijk dankzij de dagelijkse simulaties op het vlak van de CWE-regio die de verschillende controlecentra, Coreso en de energiebeurzen uitvoeren.

Elia kondigde begin februari de lancering aan van een Euro Medium Term Note-programma (EMTN) voor een totaalbedrag van € 3 miljard. Dit programma laat toe om op diverse tijdstippen effecten uit te geven in series of tranches uitgedrukt in euro. Op 26 maart was er een eerste succesvolle uitgifte ter waarde van € 750 miljoen. Elia bevestigt hiermee haar financiële strategie m.b.t. het beheer van haar schulden via een mix van korte-, middellange- en langetermijnschulden. Deze uitgifte zal Elia ook in de mogelijkheid stellen om haar bedrijfsactiviteiten te ontwikkelen en verder bij te dragen aan de openstelling van de Belgische en Europese markt en aan de integratie van energie uit hernieuwbare bronnen.


5

Het eerste gedeelte van de onderzeese kabel werd op het windmolenpark Baltic 1 aangesloten.

4

5

6

April

Mei

Juni

HET EERSTE GEDEELTE VAN DE ONDERZEESE KABEL VOOR BALTIC 2 WERD GELEGD

START VAN DE PROCEDURE VOOR DE TOEKOMSTIGE BELGISCH-DUITSE INTERCONNECTIE

START VAN HET GROOTSE ENERGIETRANSITIEPROJECT ‘ZUID-OOSTELIJKE 500 KV GELIJKSTROOMVERBINDING’ VAN LAUCHSTÄDT NAAR MEITINGEN

50Hertz sloot het tweede offshore windmolenpark in de Baltische Zee, ‘EnBW Baltic 2’, aan met een maximale productie van 288 MW. Op 20 april 2013 werd het eerste gedeelte van de onderzeese kabel aangesloten op het windmolenpark Baltic 1. Via deze aansluiting die ook als tussenstation zal fungeren, zal de elektriciteit die Baltic 2 produceert naar het vasteland worden gebracht. In de maanden daarna moest in het totaal 60 kilometer onderzeese kabel worden gelegd. Een tweede onderzeese kabel wordt momenteel gelegd tussen het platform Baltic 1 en het aanlandingspunt in Markgrafenheide, nabij Rostock, waarna de kabel op het onderstation Bentwisch zal worden aangesloten in het kader van de aansluiting van Baltic 2.

Het aanvraagdossier voor de herziening van het ruimtelijk ordeningsplan werd ingediend bij de 14 gemeentes over wier grondgebied het tracé van de toekomstige rechtstreekse interconnectie tussen België en Duitsland zal lopen. Dit omvat twee aspecten: het inschrijven van een gebied voor openbare nuts- en gemeenschapsvoorzieningen voor het conversiestation van wisselstroom naar gelijkstroom in Lixhe (Visé) enerzijds en een reserveringsgebied (een corridor) voor het leggen van de kabels anderzijds. Deze nieuwe interconnectie die centraal ligt in het Centraal-West-Europese elektriciteitsnet maakt deel uit van de ontwikkeling van het toekomstige Europese supernet (Overlay Grid) dat nodig is om de hernieuwbare energie te vervoeren tussen de almaar verder uit elkaar liggende productie- en verbruikscentra.

50Hertz en Amprion lanceerden het gezamenlijke project voor de constructie van één van de noordzuidhoogspanningslijnen met hoog debiet die Saksen-Anhalt verbinden met Beieren en gebruikmaakt van hoogspanningstechnologie op gelijkstroom (HS op gelijkstroom). De noodzaak van ‘Korridor D’ (van Lauchstädt naar Meitingen), een nieuwe lijn tussen de regio Halle en het gebied rond Augsburg, die deel uitmaakt van het ontwikkelingsplan voor het Duitse net in 2012, werd bij wet vastgelegd door de goedkeuring van het ‘Bundesbedarfplan’ (federaal plan met investeringsnoden). 50Hertz zal de goedkeuringsprocedure in Saksen-Anhalt, Saksen en Thüringen voor haar rekening nemen, terwijl Amprion hetzelfde doet in Beieren en mogelijk ook in Baden-Württemberg.

6


De jaarlijkse conferentie over de veiligheid van het elektrisch systeem: een niet te missen afspraak in Berlijn.

7

8

Jacques Vandermeiren heeft experten samengebracht om te debatteren over ‘De grote transformatie’.

9

Juli

Augustus

September

ELIA STELT EEN VERSLAG OP OVER HET EVENWICHTSBEHOUD

CONFERENTIE OVER VEILIGHEID: UITBATING VAN HET NET IN HET NIEUWE ENERGIETIJDPERK

TIJDENS DRIE DEBATAVONDEN NODIGT JACQUES VANDERMEIREN EXPERTS UIT OM ‘DE GROTE TRANSFORMATIE’ TE BESPREKEN

Overeenkomstig artikel 8, § 1, 15° van de elektriciteitswet heeft Elia een verslag opgesteld dat de verschillende procedures vermeldt en de noodzakelijke werkingsregels bepaalt voor het evenwichtsbeheer in de regelzone van Elia. Het doel van dit plan is een visie te ontwikkelen over de manier waarop het evenwicht beheerd wordt in de regelzone. De conclusie van het plan suggereert een aantal ontwikkelingen die om strategische redenen overwogen kunnen worden. Elia heeft de marktspelers gevraagd om hun opmerkingen over het rapport vóór 30 augustus te bezorgen. Deze opmerkingen werden openbaar gemaakt in het eindverslag dat aan de staatssecretaris voor energie, aan de CREG en aan de FEBEG werd bezorgd.

50Hertz hield in Hamburg haar jaarlijkse conferentie over de veiligheid van het elektriciteitsnet. De laatste jaren is deze conferentie het belangrijkste evenement in Duitsland geworden op het vlak van de integratie van hernieuwbare energieproductie in het net en de veiligheid van het elektriciteitssysteem. Alle stakeholders waren er om te debatteren over de toestand op nationaal en Europees vlak na de diepgaande veranderingen van de ‘Energiewende’, de Duitse energietransitie. Enkele van de thema’s die aan bod kwamen: afschakelbare belastingen en de verbetering van de coördinatie en gegevensuitwisseling in real time tussen de distributienetbeheerders en de transmissienetbeheerders.

Aan tafel zaten Europese vertegenwoordigers uit de energiesector, ngo’s, vertegenwoordigers uit de politieke wereld, uit de bedrijfswereld, think tanks... Elke avond stond in het teken van een bepaald thema. Zo stonden respectievelijk ‘Energie: evolutie of revolutie?’, ‘Smart power’ en ‘Energie zonder grenzen’ op de agenda. Het laatste onderwerp zette aan tot een debat over de Duitse ‘Energiewende’. Duitsland is een hoofdrolspeler in de overgang naar een nieuw energietijdperk. Met deze debatten wil Elia zich verder positioneren als leider en een open dialoog met andere betrokkenen aangaan. Het verslag ‘Beyond 2020’, dat voorgesteld werd op de Stakeholders’ Day in november, geeft een overzicht van de debatten en pleit voor een energiepact op langere termijn.


10

11

12

Oktober

November

December

DE EUROPESE COMMISSIE RONDT DE SAMENSTELLING AF VAN HAAR EERSTE LIJST MET ZO’N 250 ENERGIE-INFRASTRUCTUURPROJECTEN OF ‘PROJECTS OF COMMON INTEREST’ (PCI)

DE GROEP WIL ZICH VERDER ONTWIKKELEN EN ZIJN LEIDERSPOSITIE IN DE EUROPESE ELEKTRICITEITSSECTOR CONSOLIDEREN

HET BEDRAG VAN DE IN 2013 GOEDGEKEURDE INVESTERINGEN IS ZOWEL OP HET NIVEAU VAN DE OFFSHORE ALS DE ONSHORE PROJECTEN HOOG

Hier krijgen vooral projecten rond plannings- en toelatingsprocedures, projecten die ijveren voor meer transparantie en betere juridische voorwaarden een kans. 5 projecten van 50Hertz werden in deze lijst opgenomen: ‘Kriegers Flak Combined Grid Solution’, de lijn Krajnik-Vierraden met de plaatsing van dwarsregeltransformatoren, de derde lijn tussen Polen en Duitsland, de zuid-westelijke verbinding (Thuringhian Bridge) en de gelijkstroomverbinding in het zuidoosten (Lauchstädt-Meitingen). Ook projecten van Elia werden geselecteerd: Alegro, NEMO, BOG en de interconnectie met Luxemburg. De Commissie heeft deze lijst met projecten voorgelegd aan het Parlement en de Europese Raad. Indien er binnen de 2 maanden na publicatie geen bezwaar ingediend wordt, zal de lijst definitief worden vastgelegd.

7

Deze ambitie blijkt uit onze medewerking aan projecten die op de toekomst van ons vakgebied vooruitlopen, uit een toenemende internationalisering van onze activiteiten en een versterking van de nu al intense samenwerking tussen Elia en 50Hertz. Er wordt een groepsmanagement samengesteld en de 6 activiteiten op het niveau van de Elia groep worden duidelijk afgebakend. Deze evolutie zal begin 2014 worden aangevuld door een vlakkere organisatie die zal toelaten nog efficiënter te kunnen werken.

Dat komt enerzijds door de noodzaak aan vervangingen in het Belgische net, die zich in de komende jaren nog zal doorzetten, en anderzijds door de grote infrastructuurprojecten in Duitsland voor de integratie van hernieuwbare productie die worden ondersteund door een gunstig regelgevingsmodel.

MARKANTE FEITEN 2013

Een rubriek ‘Markante feiten 2013’ loopt als een rode draad door het jaarverslag. Deze rubriek wordt aangegeven met bovenstaand pictogram en identificeert de acties, projecten en initiatieven die concreet hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de netten, de uitbouw van de geïntegreerde markt en de integratie van het toenemend aandeel hernieuwbare energiebronnen.

8


Het Elia-aandeel in 2013 De Europese beurzen kenden in 2013 opnieuw een topjaar. In België liet de Bel20-index een stijging optekenen van goed 18 %, terwijl de Bel Mid index een stijging kende van 10%. Het Elia-aandeel kende een relatief stabiel jaar en sloot 2013 met een klein verlies af.

56% Het aandeel van Duitsland in de IFRS-resultaten van de Groep

Na een zwakkere eerste jaarhelft, waar het aandeel met goed 10% achteruitging, mede door de uitbetaling van het dividend begin juni, herstelde het aandeel grotendeels in de tweede helft van het jaar en dit dankzij de graduele opwaardering van de Duitse gereguleerde activiteiten na de publicatie van de halfjaarlijkse resultaten. Tijdens de eerste maanden van 2013 bleef het Elia-aandeel historisch hoog noteren. De bekendmaking van de resultaten en het bijhorende stabiele dividend ten bedrage van € 1,47 luidde een neerwaartse beweging in, die verder versterkt werd door de uitbetaling van het dividend begin juni. Echter na de publicatie van de halfjaarlijkse resultaten kende het aandeel een belangrijk herstel, voornamelijk door de bevestiging van de goede resultaten van de gereguleerde activiteit in Duitsland. Een stijging van de IFRS-groepsresultaten van 50% ten opzichte van 2012, verhoogde het relatieve belang van de Duitse gereguleerde activiteit verder tot 56% ten opzichte van 45% in 2012. Dit is echter ook een gevolg van de evolutie in de vergoeding van de Belgische gereguleerde activiteit die op een historisch dieptepunt zit als gevolg van de aanhoudende lage tienjarige langetermijnrente.

Het Elia-aandeel sloot het jaar 2013 af op € 33,70, tegenover € 34,20 eind 2012, hetzij een daling met 1,46%. Rekening houdend met het dividend van € 1,54 is het aandeel op jaarbasis met 5,96% gedaald. De laagste koers van 2013 bedroeg € 30,97 en dateert van 12 juli 2013, terwijl de hoogste koers van € 34,89 op 30 januari werd genoteerd. De liquiditeit van het aandeel is overigens met 38,01% gestegen (van gemiddeld 27.637 aandelen per dag in 2012 naar 38.142 in 2013). Dit is voornamelijk het gevolg van de transactie die Belfius Insurance eind januari 2013 uitvoerde, waarbij het een belang van 5,41% in Elia verwierf.


EVOLUTIE VAN DE PRIJZEN EN VERHANDELD VOLUME IN 2013

■ Prijs ■ Volume

Prijs (€)

Volume (’000)

35

180

34

170 160 150

33

140 130

32

120 110

31

100 90

30

80 70

29

60 50

28

40 30

27

JAN

FEB

MAA

APR

MEI

JUNI

JUL

AUG

SEPT

OKT

NOV

EVOLUTIE VAN HET ELIA-AANDEEL TEN OPZICHTE VAN DE BEL20-INDEX IN 2013

DEC

20 10 0

■ Elia ■ BEL20

120

115

110

105

100

95

90

JAN

FEB

MAA

APR

MEI

JUNI

JUL

EVOLUTIE VAN HET ELIA-AANDEEL TEN OPZICHTE VAN ZIJN EUROPESE COLLEGA’S IN 2013

AUG

SEPT

OKT

NOV

DEC

■ Elia ■ Tema ■ Red Electrica ■ National Grid ■ DJ Utility index

125

115

105

100 95

85

JAN

FEB

MAA

APR

MEI

JUNI

JUL

AUG

SEPT

OKT

NOV

DEC

9

10


Na verschillende jaren beter te hebben gepresteerd liggen de resultaten van de Elia-aandelenkoers dit jaar onder die van zijn beursgenoteerde collega’s, de Britse netbeheerder National Grid (+ 11,18%), het Spaanse Red Electrica (+ 22,15%) en het Italiaanse Terna (+ 18,24%).

Maand

Volume

De elektriciteitssector kende een stijging van 11,89%. Met 60.568.229 uitstaande aandelen bedroeg de beurskapitalisatie eind december € 2.041.149.317. In 2013 werden op Euronext Brussel in totaal 9.650.007 Elia-aandelen verhandeld, of 35,4% van

Slotkoers

(dag. gemid.)

Koers Hoogste

Laagste

de vrij verhandelbare aandelen. Hieronder vindt u een overzicht van de maandstatistieken over 2013 van het Elia-aandeel op Euronext Brussel.

Omloop snelheid

Beurskap.

Freefloat (%)

in € m

Januari

96.926

34,40

34,89

32,9

7,83

2.082,82

Februari

33.753

33,58

34,75

33,515

2,48

2.033,16

Maart

48.991

33,40

33,94

32,91

3,61

2.022,98

April

33.111

33,48

33,90

32,1

2,55

2.027,82

Mei

27.275

32,00

33,79

31,7

2,20

1.938,18

Juni

27.904

32,17

32,39

31,155

2,05

1.948,48

Juli

20.998

31,76

32,14

30,965

1,77

1.923,65

Augustus

25.495

31,59

32,26

31,55

2,06

1.913,35

September

44.423

32,90

33,00

31,8

3,42

1.992,69

Oktober

39.608

33,70

34,30

32,6

3,34

2041,15

November

25.282

33,14

34,16

32,66

1,95

2.007,23

December

29.533

33,70

34,09

32,655

2,17

2.041,15

38.142

33,70

34,89

30,965

35,43

2.041,15

2013


11

Het Elia-aandeel is gecertificeerd door verscheidene instellingen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Elia-aandeel op de beurs Beurs

Euronext Brussels

Index

BEL20

Ticker

ELI

ISIN

BE 0003822393

Bloomberg code

ELI BB

Reuters code

ELI BR

Aanstelling van twee liquiditeitsverschaffers voor het Elia-aandeel

Het Elia-aandeel en zijn codes

Duurzame en maatschappelijk verantwoorde onderneming

AANDELENINDEX

Elia heeft eind 2009 met KBC Securities en Bank Degroof, beide officieel erkend door NYSE Euronext, een contract van marktanimator of ‘liquidity provider’ afgesloten. Deze twee financiële instellingen zijn sinds 1 december 2009 voortdurend aanwezig in het orderboekje voor het Elia-aandeel, en treden op bij zowel verkoop als aankoop.

Op 31 december 2013 was het Elia-aandeel opgenomen in de BEL20-index. Het gewicht van Elia in deze index bedroeg op dat ogenblik 1.12%. Het aandeel bekleedde daarmee de 17de plaats in deze index.

Elia werd beoordeeld door het extra-financiële agentschap Vigeo, dat elk bedrijf analyseert op basis van zes aspecten: • relaties met klanten/leveranciers, • mensenrechten, • milieu, • maatschappelijke betrokkenheid, • corporate governance, • human resources. Elia is ook gecertificeerd door ECPI, een ratingbedrijf gespecialiseerd in maatschappelijk verantwoord ondernemerschap (ESG-onderzoek - Environmental, Social & Governance), en kreeg het label ECPI Ethical EMU Equity.

12


Structuur van het aandeelhouderschap Op 31 december 2013 was de aandeelhoudersstructuur van Elia System Operator NV als volgt samengesteld (zie bovenstaande tabel). STRUCTUUR VAN HET AANDEELHOUDERSCHAP Aandelen

% Aandelen

% Stemrechten

27.383.507

45,21

45,21

Publipart

1.526.756

2,52

2,52

Belfius Insurance

3.276.497

5,41

5,41

28.381.469

46,86

46,86

60.568.229

100

100

Publi -T

Free float

Totaal

Transparantieregels en kennisgeving van participaties In overeenstemming met de Belgische transparantiewet dienen participaties van ten minste 5% (of een veelvoud van 5%) in het totale aandelenkapitaal zowel aan de FSMA als aan de betrokken onderneming zelf te worden gemeld. In 2013 werd de transparantieverklaring van Belfius Insurance aan Elia betekend. Hierin werd vermeld dat Belfius Insurance per 30 januari een belang van 3.276.497 aandelen verworven had.

Dividend De Raad van Bestuur van Elia heeft op 28 februari 2014 beslist om tijdens de algemene aandeelhoudersvergadering van 20 mei 2014, in overeenstemming met het dividendbeleid en onder voorbehoud van de goedkeuring van de winsttoewijzing door de jaarlijkse algemene vergadering, een normaal dividend van € 93,28 miljoen, of € 1,54 per aandeel (bruto) voor te stellen. Dit komt overeen met een nettobedrag van € 1,155 per aandeel. De aandelen aan toonder zullen worden uitbetaald in de kantoren van de volgende bankinstellingen: BNB Paribas Fortis, ING België, KBC en Belfius. Voor de aandelen op effectenrekeningen

zullen de bank of de effectenagent automatisch overgaan tot de uitkering van de dividenden. Voor de aandelen op naam zal Elia het dividend rechtstreeks uitbetalen.

Dividendbeleid Elia is statutair verplicht om minstens 85% van zijn Belgische statutaire winst uit te keren, na inhouding van 5% voor de wettelijke reserve. Dit komt overeen met een uitbetalingsratio van 53,1% van de gerapporteerde IFRS-winst.


Door de invoering van de meerjarentarieven moet een deel van de nettowinst, die voortkomt uit het doorrekenen van de meerwaarde van buitengebruikstellingen in de tarieven, verplicht in het eigen vermogen worden gereserveerd.

Beleggers Voor alle vragen over Elia en zijn aandeel kunt u contact opnemen met:

Op de website van Elia, www.elia.be, vindt u informatie over de Groep (persberichten, jaarverslagen, aandelenkoersen, kennisgevingen en dergelijke meer) in drie talen (Nederlands, Frans, Engels).

Elia Departement Investor Relations Keizerslaan 20 1000 Brussels België Tel. : +32 2 546 72 39 Fax : +32 2 546 71 80 Email : [email protected]

Financiële kalender 28 februari 2014 begin april 2014 16 mei 2014 20 mei 2014 Begin juni 2014 29 augustus 2014 14 november 2014

13

Publicatie van de jaarresultaten 2013 Jaarverslag 2013 is beschikbaar op de website Tussentijdse informatie 1ste kwartaal 2014 Algemene vergadering van aandeelhouders Betaling dividend over 2013 Publicatie halfjaarresultaten 2014 Tussentijdse informatie 3de kwartaal 2014

01

De Elia groep Elke dag delen de medewerkers van de Elia groep, die bestaat uit Elia System Operator en 50Hertz, zowel in België als in Duitsland dezelfde passie voor het metier, om de samenleving een kwalitatieve en betrouwbare elektriciteitsbevoorrading te waarborgen. Als transmissienetbeheerder in België en Duitsland vervult de Elia groep drie onderling verbonden kerntaken. In dit hoofdstuk 16 | Twee netbeheerders, één Europese Groep 18 | Het beheer van de netinfrastructuur 32 | Het beheer van de elektriciteitssystemen 39 | De marktwerking faciliteren 42 | Over de landsgrenzen heen 45 | Elia van binnenuit

Met zijn verrekijker controleert onze Duitse collega een lijn. Hij weet dat een scherpe blik en vooruitkijken van essentieel belang zijn voor de betrouwbare exploitatie van het net. Een principe dat de Elia groep elke dag toepast, ook wanneer het zich als een voortrekker in de ontwikkeling van polyvalente, duurzame en betrouwbare elektriciteitsnetten positioneert en zo de weg voorbereidt om met succes de energieoverstap te kunnen maken. Christoph Schubert / 23 jaar, gespecialiseerd monteur in het Regionaal Centrum Oost van 50Hertz

16

ELIA GROUP 2013 DE ELIA GROEP

1.996 medewerkers van de Elia groep dragen bij aan de bevoorradingszekerheid van elektriciteit voor 30 miljoen verbruikers in België en Duitsland

Twee netbeheerders, één Europese Groep De Elia groep is opgebouwd rond twee belangrijke activiteitencentra, namelijk twee grote transmissienetbeheerders: Elia in België en 50Hertz in Duitsland. Dänemark

Baltic Sea

North Sea

Poland Berlin

Netherlands

Germany Brussels

Germany Czech Republic

France

Austria Switzerland

Elia, de beheerder van het transmissienet voor elektriciteit in België, is op Italy federaal niveau houder van de licenties voor de netten van 380 kV tot 150 kV, en in de drie gewesten van het land voor de netten van 70 kV tot 30 kV. 50Hertz is één van de vier Duitse transmissienetbeheerders en is actief in het noorden en het oosten van Duitsland.

Elia bezit 60% van 50Hertz. De overige Slovenia 40% zijn in handen van Industry Funds Management (IFM). Croatia De Elia groep behoort tot de top 5 van transmissienetbeheerders voor elektriciteit in Europa en tot de top 15 in de wereld. Door de acties die hij onderneemt, heeft de Groep een voorbeeldfunctie voor de ontwikkeling van de Europese

markt. De Elia groep engageert zich om een betrouwbare en zekere elektriciteitsbevoorrading te handhaven en om bij te dragen aan de integratie van hernieuwbare energiebronnen. De certificaten van volledig onafhankelijke (‘fully unbundled’) transmissienetbeheerder voor elektriciteit die de Groep in België en Duitsland verwierf, tonen aan dat de Groep in staat is om zijn opdracht te volbrengen volledig onafhankelijk van de elektriciteitsproducenten en -leveranciers. Dit is een conditio sine qua non voor de uitbouw van een echt geïntegreerde Europese markt. Door zijn strategische ligging op een scharnierpunt tussen de elektriciteitsmarkten van West-, Oost- en Noord-Europa waakt de Elia groep over het veilige beheer van de invoer, de uitvoer en de stromen van elektrische energie op zijn netten. De Groep speelt ook een sleutelrol in de integratie van de Europese elektriciteitsmarkten. Hij heeft zowel rechtstreeks als onrechtstreeks een participatie in Eurogrid International, in het regionaal controlecentrum voor grensoverschrijdende stromen Coreso, in de elektriciteitsbeurzen APX-ENDEX-Belpex en EPEX Spot, in de veilingbedrijven voor capaciteit CASC.EU en EMCC en in het opleidingscentrum GridLab.


17

-----------------------------------------Group Strategy, Innovation & CSR EU Coordination Secretary–General Group IT Group Comms

Elia System Operator is een beursgenoteerde onderneming (Brussel, met 52,10% vrij verhandelbare aandelen) met als referentieaandeelhouder de gemeentelijke holding Publi-T. Elia participeert voor 60% in Eurogrid, dat in 2010 werd opgericht met het oog op de verwerving van de Duitse netbeheerder 50Hertz, samen met de internationale beheerder van infrastructuurfondsen IFM Investors, die de resterende 40% in handen heeft. Elia System Operator is sinds juni 2005 genoteerd op de gereglementeerde markt van Euronext Brussel en werd in maart 2012 opgenomen in de BEL20-index, in lijn met zijn Europese strategie en groei en met de steun van zijn aandeelhouders en de financiële markten.

Het management van de Groep heeft 4 hoofddoelen vastgelegd: • de strategische keuzes van de Groep realiseren, • de organische groei van de kernactiviteiten voortzetten, • vooruitlopen op toekomstige technologische ontwikkelingen, • de groepsdynamiek versterken.

De communicatie wordt verder uitgebouwd op het niveau van de Groep om de rol van de Groep op internationaal vlak te versterken en ook zijn internationale bekendheid te vergroten.

prijs voor de samenleving. De Groep wil vanuit zijn centrale positie de marktspelers rond de tafel brengen om nieuwe productiemodellen en nieuwe modellen voor het beheren van de vraag (inclusief opslag) te gaan ontwikkelen.

Nieuw initiatief tussen Elia en 50Hertz

Om deze strategie te doen slagen, wordt de Groep geleid aan de hand van volgende duidelijk omlijnde basisprincipes: • de continuïteit van de activiteiten van elke netbeheerder ondersteunen, • de organisatorische efficiëntie verbeteren, • de medewerkers vormen met het oog op de veranderingen en toekomstige ontwikkelingen.

In de loop van 2014 zullen Elia System Operator en 50Hertz gezamenlijk een nieuwe onderneming oprichten die de positie van de Elia groep moet versterken bij het zoeken naar mogelijke overnames van activa alsook bij het ontwikkelen van twee activiteiten, zijnde Consulting & Services en EPC / EPCM projecten (Engineering, Procurement & Construction).

Als een maatschappelijk verantwoorde speler wil de Groep een koppositie innemen in de energierevolutie. De vernieuwingen zullen leiden tot de ontwikkeling van meer efficiënte en meer creatieve oplossingen - producten, procedures, services, technologieën, ideeën - die aanvaardbaar zijn voor de markt, de overheden en de burgers.

De oprichting van een directie ‘Strategy & Innovation & CSR’ op het niveau van de Groep dient om de strategische uitdagingen in de kernactiviteiten van de netbeheerder aan te gaan. Deze aanpak past in een beleid van maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Innovatie als motor van ontwikkeling Het is de taak van de netbeheerder om een betrouwbaar en duurzaam systeem te waarborgen tegen een redelijke kost-

Binnen de innovatiecyclus richt de Elia groep zich op toegepast onderzoek en op de ontwikkeling en demonstratie van nieuwe oplossingen. Hierbij integreert de Groep de expertise die uit dit onderzoek voortvloeit, zodat onze medewerkers nieuwe competenties kunnen aanleren (zie p.66, 70 en 76).

18


Het beheer van de netinfrastructuur Deze activiteit houdt het onderhoud en de verdere ontwikkeling in van de hoogspanningsinstallaties: lijnen, kabels, transformatoren, enz. Afhankelijk van de marktvereisten en de behoeften voor het veilig beheer van het elektriciteitssysteem moderniseren we ons net en bouwen het verder uit met behulp van geavanceerde technologieën.

LENGTE VAN HET HOOGSPANNINGSNET IN BELGIË Spanning (kV) Elia

Ondergrondse kabels (km) 2014

Bovengrondse lijnen (km)

Totaal (km)

2013

2014

2013

2014

2013

380

-

-

891

891

891

891

220

5

5

297

297

302

302

150

465

434

1.997

2.007

2.462

2.441

70

283

294

2.346

2.356

2.629

2.650

36

1.932

1.923

8

8

1.940

1.931

30

124

127

22

22

146

149

2.809

2.783

5.561

5.581

8.370

8.364

Totaal Elia

LENGTE VAN HET HOOGSPANNINGSNET VAN 50HERTZ Spanning (kV) 50Hertz AC 380

Ondergrondse kabels (km)

Bovengrondse lijnen (km)

Totaal (km)

2014

2013

2014

2013

2014

2013

55

55

6.980

6.970

7.035

7.025

AC 220

3

3

2.867

2.862

2.870

2.865

AC 150

75

75

-

-

75

75

DC 400

14

14

-

-

14

14

147

147

9.847

9.832

9.995

9.980

Totaal 50Hertz


19

FASEN IN DE LEVENSCYCLUS VAN DE INFRASTRUCTUUR

5

1

4

2 3

1 |

Vastleggen van de behoeften, het nodige materieel en de aankopen

2 |

Bouw

3 |

Beheer / exploitatie

4 |

Onderhoud

5 |

Buitendienststelling

Het netonderhoud verandert geleidelijk en wordt hoe langer hoe meer infrastructuurbeheer. Er moeten methodes worden ingevoerd voor de monitoring van de infrastructuurelementen, om zo beter te kunnen plannen waar er werkzaamheden nodig zijn. In België moet een verouderde infrastructuur onderhouden worden en tegelijkertijd een net ontwikkeld worden dat kan tegemoetkomen aan de nieuwe behoeften. In 2013 werd een programma opgestart om de verschillende fasen in de levenscyclus van de installaties grondig te analyseren. Het is de bedoeling om prioriteiten te bepalen voor de investeringsbehoeften in netuitrustingen.

dagelijkse activiteiten in lijn brengen met de ondernemingsvisie, het versterken en begrijpen van de processen, de taken en verantwoordelijkheden voor het beheer van de installaties en de risico’s bepalen, en ten slotte, de geobserveerde gegevens integreren in de IT-tools.

Het programma liep over het hele jaar 2013 en heeft ons in staat gesteld de aandachtspunten in kaart te brengen en concrete actieplannen uit te werken. Hiervoor hebben we ons geconcentreerd op 4 hoofdpijlers: de concrete

Het doel is de certificering PAS-55 (Public Available Standard) te behalen, die de beheersprocedures voor strategische infrastructuur moet verbeteren om de bedrijfsvisie in overeenstemming te brengen met de technische handelingen

Parallel met dit project liep het programma ‘People & Technical Skills’. Hiermee willen we de bestaande competenties van onze medewerkers versterken of ervoor zorgen dat iedereen ze aanleert. Dit zal ons toelaten om tegemoet te komen aan de nieuwe eisen die het onderhoud van het net van morgen zal stellen (zie ‘Elia van binnenuit’, p.45).

op het terrein, om die activa/installaties beter te beheren doorheen hun levenscyclus (van bij de aankoop via onderhoud en herstelling tot de vervanging), maar daarnaast ook om de inherente risico’s te identificeren en te beheersen. Deze expertise kan binnen de Groep worden doorgegeven. 50Hertz beschikt immers over een jonger net en zal op middellange termijn, wanneer hun activa dezelfde fase bereiken, kunnen profiteren van deze verworven kennis van de Groep. Deze aanpak ligt in de lijn van de ambitie van de Groep om een internationaal erkende speler te worden die gerespecteerd zal worden voor zijn competenties en kennis op het gebied van netbeheer (zie ‘Over de landsgrenzen heen’, p.42).

Tabellegende (links) De cijfers zijn exclusief de netten waarvan Elia niet de eigenaar is.Voor de bovengrondse lijnen is in de tabel de geografische lengte vermeld, d.w.z. de som van de geografische lengtes van alle luchtlijnen, ongeacht of deze in of buiten gebruik zijn. Parallelle draadstellen zijn slechts één keer meegeteld.

Voor de ondergrondse kabels is in de tabel de elektrische lengte vermeld, d.w.z. de som van de lengtes van de circuits van alle verbindingen die in dienst zijn. Gebundelde circuits zijn slechts één keer meegeteld.

De totale lengte van het transmissienet van Elia bedroeg 8.370 km op 1 januari 2014 (tegenover 8.364 km op 1 januari 2013). De totale lengte van het transmissienet van 50Hertz bedroeg 9.995 km op 1 januari 2014 (tegenover 9.980 km op 1 januari 2013).

20


PAS 55 een internationale norm voor optimalisatie en uitmuntendheid op het gebied van het beheer van kritieke installaties Deze PAS 55-certificering moet ons toelaten erkend te worden als ‘Leading Professional Asset Manager’. We nemen regelmatig deel aan technische uitwisselingsprogramma’s en internationale denkgroepen op het gebied van Asset Management. Dergelijke uitwisselingen tussen experts worden onder meer georganiseerd met andere grote Europese TNB’s zoals RTE (F), Terna (I), Red Electrica de Espana (E) en FinGrid (Fi). Buiten Europa werken we samen met: BC Hydro in Canada, Eskom in Zuid-Afrika, Transco in Abu Dhabi... Via deze uitwisselingen kunnen we van nabij volgen wat elders gebeurt en daaruit leren, maar ook kennis verspreiden binnen onze Groep.

Een nieuwe vorm van infrastructuurbeheer voor Elia én voor 50Hertz

RAAMOVEREENKOMST VOOR DE AANKOOP VAN DWARSREGELTRANSFORMATOREN (PHASE SHIFTER TRANSFORMERS, PST)

ONTWIKKELING VAN HET CONCEPT VAN HET MOBIELE STATION OM DE UITVOERING VAN PROJECTEN TE VERGEMAKKELIJKEN IN DHANIS (36 KV)

De grootschalige ontwikkeling van windmolenparken in Noord-Duitsland zorgt in sommige periodes van het jaar voor zeer hoge vermogensstromen op het 400 kV-net naar het zuiden. Dit heeft ook gevolgen voor de netten buiten de Duitse grenzen. Om deze stromen beter te beheersen en meer vermogen ter beschikking van de Europese elektriciteitsmarkt te stellen, hebben 50Hertz en de beheerders van de Poolse en Tsjechische netten de overheden laten weten dat er een gezamenlijke oplossing moet worden gezocht. Deze oplossing bestaat uit de installatie van dwarsregeltransformatoren aan de Pools-Duitse en Duits-Tsjechische grenzen die in gezamenlijk overleg zullen worden bediend. Hierdoor zal de expertise die Elia verwierf bij de plaatsing van dwarsregeltransformatoren in Van Eyck en Zandvliet en aan de noordgrens van België binnen de Groep verspreid kunnen worden. Daarnaast zal de implementatie van gezamenlijke aankoopprocedures voor dwarsregeltransformatoren door Elia en 50Hertz de Groep toelaten om te profiteren van de

Elke infrastructuur veroudert. In België wordt het stilaan noodzakelijk om een groot aantal 36 en 70 kV-stations volledig te vernieuwen. De oplossing is een mobiel station in te zetten dat de gedeeltelijke of zelfs volledige werking van het oude station tijdelijk overneemt, wat het vervangingsscenario gevoelig vereenvoudigt en een belangrijk positief effect heeft op de veiligheid. Deze methode is minder duur omdat ze een belangrijke tijdwinst kan opleveren in het projectbeheer. Daarnaast kan het mobiele station ook worden gebruikt als Emergency Restoration System (ERS), om kritieke installaties te voeden in noodsituaties (bijvoorbeeld bij schade aan een of meerdere schakelvelden door een brand). Deze techniek werd gebruikt in het 36 kV-station Dhanis (Brussel).

synergie van de gezamenlijke aankoop. In januari startten 50 Hertz en de Poolse netbeheerder PSE met het gebruik van een internationale procedure ‘virtuele dwarsregeltransformatoren’ om de coördinatie van de niet-geplande energiestromen aan de Duits-Poolse grens te verbeteren. Dit verhoogt de veiligheid van het systeembeheer, zorgt voor een snellere integratie van hernieuwbare energiebronnen en stelt meer vermogen ter beschikking van de spelers op de Europese elektriciteitsmarkt.

In België Preventieve onderhoudsoperaties op het net Voor de lijnen, kabels en masten omvat het preventief onderhoud verschillende vormen van inspectie. Zo worden de meer dan 20.000 masten verscheidene keren per jaar gecontroleerd met infrarood- of camera-inspectie. Voor de hoogspanningsstations wordt preventief onderhoud geprogrammeerd voor de meer dan 11.000 primaire en bijna 1.500 secundaire infrastructuursystemen op het grondgebied.


Van links naar rechts: Dwarsregeltransformator Mobiel station.

Samenwerking tussen ELIA, RTE en de Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA) om het onderhoud van het bovengrondse hoogspanningsnet te verbeteren Parallel maar onafhankelijk van elkaar, hebben RTE en ELIA onlangs stappen ondernomen om de mogelijkheden te onderzoeken van nieuwe technologieën ter optimalisatie van het beheer van het transmissienet (sensoren ingebouwd in helikopters, gebruik van drones...). Hierbij wordt het volgende onderzocht: • Analyse na weerincidenten: Het doel hier is om snel een staat van bevinding op te maken (binnen de 24 uur) waarin een nauwkeurige opsomming wordt gemaakt van de schade aangericht door een groot weerincident. Dergelijke procedures bestaan al in andere industriesectoren, en ESA stelt dan ook voor om de mogelijkheid te onderzoeken om ze aan te passen voor het monitoren van de bovengrondse leidingen: lokaliseren en tellen van beschadigde of volledig vernielde masten, analyse van de ernst van de schade, enz. door gebruik te maken van radarsatellieten. Dit is vandaag nog ongezien in Europa. • Zoektocht naar ‘lichte’ sensoren die op helikopters of drones kunnen worden gemonteerd (LIDAR, camera’s, ingebouwde verkenningssystemen, enz.) om onze analyses te verbeteren en automatisch verschillen en afwijkingen op de infrastructuur te registreren.

In 2013 werden bijna 18.500 interventies uitgevoerd door teams op het terrein (dit zijn meer dan 50 interventies per dag). Het ging hierbij om preventief onderhoud, inspecties of wettelijke keuringen op onze installaties en op de primaire en secundaire systemen.

Voor vervangingsinvesteringen van het materieel wordt er gestreefd naar een synergie tussen uitbreidings- en vervangingsinvesteringen en investeringen in de veiligheid van de mensen. In 2013 werd ongeveer 87 miljoen euro geïnvesteerd in de vernieuwing van verouderde uitrusting. Er werden op alle spanningsniveaus tal van werken uitgevoerd, waaronder de vervanging

400 medewerkers op het terrein

21

22


18.500 interventies werden uitgevoerd. Dat zijn er 50 per dag.

van v ermogensschakelaars, scheidingsschakelaars, rail- en lijnstellen, vermogensen spanningstransformatoren, bliksemafleiders, meterkasten, beveiligingsrelais en telecontrolesystemen. Voor deze onderhouds- en vervangingsactiviteiten worden ongeveer 600 Elia-medewerkers ingezet. Twee derde van hen werkt op het terrein, terwijl één derde technische en administratieve ondersteuning verleent.

Fysieke veiligheid van de installaties OPTIMALISATIE VAN DE FYSIEKE VEILIGHEID

In het kader van zijn deelname aan werkgroepen en de identificatie van de specifieke veiligheidsbehoeften voor projecten zoals NEMO en Belgian Offshore Grid (BOG) werkt het departement Security aan een standaardmodel voor de fysieke veiligheid. Dit moet leiden tot een verhoging van het eisenniveau voor alle sites. Met deze multidisciplinaire benadering hebben we bijvoorbeeld standaardnormen kunnen opstellen voor antidiefstalpoorten en strategische afsluitingen.

BEVEILIGING VAN HET NET

Koperdiefstal is een grensoverschrijdend probleem. Zo bood onze participatie in PolPrimett (Police-Private Partnership to Tackle Metal Theft) een supranationale benadering die de lokale en nationale politie heeft toegelaten om beter samen te werken. Bovendien werd, naar aanleiding van het initiatief van Infrabel/NMBS-Holding, een nieuwe nationale werkgroep voor kabelmarkering opgericht waarin Elia een actieve rol speelt.


23

Investeringen De geproduceerde elektriciteit moet beschikbaar zijn ongeacht de plaats waar ze wordt verbruikt. Daarom is het investeringsbeleid van het grootste belang voor het elektriciteitsnet. Er moet zowel gezorgd worden voor de continuïteit van de bevoorrading van de bestaande klanten als geanticipeerd op toekomstige noden om veilige, betrouwbare en duurzame netten te bouwen die de elektriciteit van morgen zullen vervoeren (zie Deel II, p.62).

INVESTERINGEN 2013 / ELIA

11%

14% 1 %

€ 202,7 M

43%

Vervangingen Intern verbruik Interconnecties Integratie van hernieuwbare energiebronnen Niet-elektrische investeringen

31%

In België De investeringsprojecten worden voor goedkeuring voorgelegd aan de federale of gewestelijke overheden via de verschillende investeringsplannen. Als netbeheerder moet Elia vier verschillende investeringsplannen opstellen voor de ontwikkeling van zijn elektriciteitsnetten:

•

•

het ontwikkelingsplan voor het transmissienet dat heel België bestrijkt voor alle spanningsniveaus van 380 kV tot 150 kV op federaal niveau, de investerings- en aanpassingsplannen voor het Vlaamse Gewest, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Waalse Gewest, die de overige spanningsniveaus bestrijken waarop Elia actief is.

De voorziene investeringsuitgaven voor 2013 voor de verschillende plannen maken deel uit van het tariefvoorstel 2012-2015. Dit tariefvoorstel werd door de regulator goedgekeurd. Op basis van dit voorstel stelt Elia de toegangstarieven voor zijn net voor de betreffende periode op.

24


Jaar

Aantal aanvragen

Totale capaciteit (MW)

% traditionele aansluiting

2011

90

811

95%

2012

128

1170

84%

2013

142

1110

82%

In 2013 vertegenwoordigden de investeringsuitgaven een bedrag van € 202 miljoen. In de komende jaren is een significante toename van deze uitgaven voorzien in het licht van de investeringsplannen en de toegangstarieven die voor de periode 2012-2015 zijn goedgekeurd. De drijfveren voor de toename van het investeringsvolume zijn gelinkt aan de integratie van de decentrale productie, de toename van de Europese transitstromen, de ontwikkeling van de aansluiting van nieuwe conventionele productie-eenheden en de vervangingen. De vervangingsinvesteringen hebben meer bepaald betrekking op de heropbouw van bestaande verouderde apparatuur, die moet blijven werken om aan de behoeften van de netgebruikers te voldoen. Die renovatie leidt niet noodzakelijk tot een verhoging van de transmissiecapaciteit. De veiligheid, betrouwbaarheid en efficiëntie van het net worden er wel door op peil gehouden of zelfs verbeterd. Elia heeft een dertigtal aansluitingsaanvragen van industriële klanten, producenten en ontwikkelaars van hernieuwbare energie onderzocht.

In Duitsland ONSHORE INVESTERINGEN

In 2013 investeerde 50Hertz ongeveer € 400 miljoen. Deze investeringen in het net werden hoofdzakelijk ingegeven door de ontwikkeling van nieuwe vormen van hernieuwbare energie die veilig moeten worden geïntegreerd in het transmissienet en waarvan de productie moet worden getransporteerd naar de verbruikscentra in het westen en het zuiden van Duitsland. De grote werven zijn goed opgeschoten. DUITSE ONTWIKKELINGSPLANNEN VOOR HET NET

Het eerste ontwikkelingsplan voor het Duitse transmissienet werd voorgesteld in 2012. In 2013 hebben de Duitse TNB’s deze plannen geanalyseerd op basis van de laatste twaalf maanden. Ze publiceerden ook voor het eerst een ontwikkelingsplan voor het offshore net. Hiervoor werden alle noodzakelijke ontwikkelingsmaatregelen vastgelegd voor een gefaseerde uitbreiding van het offshore net tijdens het komende decennium dat voldoet aan de behoeften en beheersbaar is in termen van kosten. De TNB’s hebben een lijst opgesteld met criteria voor de gefaseerde ontwikkeling van de noodzakelijke aansluitingsinstallaties. Het ontwikkelingsplan van het offshore net laat een betere coördinatie toe van de expansieplannen van de producenten van windmolenparken en de aansluitsystemen op het net in de Baltische Zee (met 50Hertz als verantwoordelijke TNB) en in de Noordzee (met TenneT TSO als

De vraag naar aansluitingen van decentrale productie – voornamelijk op het distributienet – is zeer groot. Er werd een gegevensbank opgezet voor de aansluitingsaanvragen van productie-eenheden met een vermogen van meer dan 400 MW. Al deze aanvragen samen zijn goed voor een vermogen van 2996 MW. Tegelijkertijd neemt de vraag naar traditionele aansluitingen af.

verantwoordelijke TNB). De burgers, de Duitse Länder, diverse verenigingen, ngo’s, producenten en de industrie hebben stelling genomen en hebben deelgenomen aan de consultaties over de ontwikkelingsplannen van het onshore- en het offshore net. Na een aanpassing die rekening zal houden met de ontvangen opmerkingen, zullen de rapporten deze zomer ter goedkeuring worden voorgelegd aan het federale agentschap voor het net (zie ‘Integratie van hernieuwbare energie’, p.71). In juli 2013 werd een nieuw instrument voor de coördinatie van de netontwikkeling van kracht: de wet op het federale nodenplan (Bundesbedarfsplan). De goedkeuring van deze wet verankert de noodzaak van en de dringende behoefte aan ontwikkelingsprojecten voor transmissielijnen voor het betrouwbare transport en de bevoorradingszekerheid van elektriciteit in een Duits wetgevend kader. Deze nieuwe wet integreert bijna 2/3 van de ontwikkelingsbehoeften van het net tegen 2022 in het kader van het Duitse netontwikkelingsplan, zoals die geïdentificeerd werden door de TNB’s. De goedkeuringsprocedure die het tracé vastlegt van de corridors voor de projecten, die door meerdere Duitse Länder lopen, werd herzien en valt nu onder de verantwoordelijkheid van het federale agentschap voor het net (BNetzA). Deze federale planning moet de toelatingsprocedures vereenvoudigen en versnellen en een betere en opportune participatie waarborgen van de verschillende geïnteresseerde partijen (zie ‘Licence to operate’, p.77).

25


Legende P ower station

Planning procedure

H V-station 380 kV

Being studied

O ther companies

Line 380 kV

380 kV to the coast ➊ Extension

➎ Interconnection HVDC

Windparks + Zeebrugge (Stevin)

Belgium-Germany (Alegro)

Offshore Grid ➋ Belgian connection UK (Nemo) ➌ HVDC einforcement 380 kV Antwerp ➍ R

Other companies 380 / 220 kV

East loop (wind ➏ Reinforcement power – decentralized power units) BE – LUX ➐ Interconnection Avelgem➑ Reinforcement

port area (Brabo)

Avelinbeing studied

Grote infrastructuurprojecten Netherlands

Zandvilet Maasbracht Eeklo Lint

Mercator Bruegel Avelgem

Meerhout

Verbrande Brug Drogenbos

Lixhe

Brume

Courcelles Avelin

Gramme Monceau

Achene

Germany

France Chooz Luxembourg

Lonny Aubange

Schiffelange Zie gedetailleerde kaart aan de binnenzijde van de omslag.

26


BELGIAN OFFSHORE GRID Voorziene inplanting van de onderzeese kabels en de Hoogspanningsstations op zee

Mermaid

Geplande onderzeese kabels (Elia)

Northwester II

Geplande onderzeese gelijkstroomkabels (Elia & National Grid)

Belwind

Geplande onderzeese kabels door uitbaters windmolenparken

Seastar Northwind

Bestaande onderzeese kabels

Rentel

Verbinding op het land ALPHA

BETA

Kunstmatig eiland

C-Power

ALPHA

Offshore platform

STEVIN

Onshore hoogspanningsstation

NEMO

Conversiestation

Norther BETA

SLIJKENS

Bestaand onshore hoogspanningsstation

ZEEBRUGGE

Bestaand onshore hoogspanningsstation Bestaand windmolenpark Windmolenpark in aanbouw Gepland windmolenpark

Project Nemo naar Gro ot-Britta nn

Zeebrugge

ië

NEMO STEVIN

Wenduine

Project St

evin

Be che

lgis

SLIJKENS

an

el v

De

Oostende de

Zomergem

zee

ord

No

Nieuwpoort

Offshore net in de Noordzee: Belgian Offshore Grid (BOG) De actieradius van Elia is uitgebreid en omvat nu ook het net in de Noordzee in de Belgische territoriale wateren. Op vraag van de federale regering heeft Elia voorgesteld om een ‘stekker in zee’ te voorzien. Dit werd in 2012 goedgekeurd door de minister van energie. Het project omvat de installatie van twee elektrische knooppunten (Alfa en Beta) die met elkaar en met de kust verbonden worden en waarop de windmolenparken in zee kunnen worden aangesloten. Elia gaat door met de voorbereidingen van dit technische project en heeft vergunningsaanvragen ingediend voor offshore en onshore. De aanbestedingsprocedure voor de kabels en de platforms werd eveneens opgestart. De bouw van een net in zee en de groepering van de aansluitingen van de vijf windmolenparken via twee elektrische knooppunten

die onderling verbonden zijn, biedt meerdere voordelen op economisch vlak, op ecologisch vlak en voor de betrouwbaarheid van de verbinding. Het is ook een eerste stap naar een net in de Noordzee dat interconnecties met andere landen rond de Noordzee zal mogelijk maken. Het project werd door Europa erkend als project van gemeenschappelijk belang. Dit project dat zowel op Belgisch als op Europees niveau belangrijk is, kan enkel tot een goed einde worden gebracht als het regelgevende en wetgevende kader wordt aangepast. De gesprekken daarover zijn aan de gang.

13% hernieuwbare energie in het Belgische elektriciteitsverbruik in België tegen 2020


27

Noordzee

Verenigd Koninkrijk

Zeebrugge NEMO

België STEVIN TRACÉ 380 kV

Brugge

Zomergem

Interconnectie met GrootBrittannië: project Nemo Elia en de Britse TNB National Grid lanceerden in 2012 een gezamenlijke Europese aanbestedingsprocedure voor de aankoop van twee conversiestations (een in Richborough in het zuiden van Engeland, en een tweede in Zeebrugge) en voor een onderzeese kabelverbinding met een lengte van 130 km. •

•

•

Op 26 februari werd het federale dossier voor het verkrijgen van een offshore kabelvergunning en een milieuvergunning ingediend bij de FOD Economie en bij de minister belast met de Noordzee. Er lopen onderhandelingen met de nationale regelgevende instanties (CREG en OFGEM) om het toepasselijke regelgevende kader te bepalen voor het beheer of de eigendomsstructuur van de interconnectie. Begin van de werken is voorzien in 2015 voor indienststelling in 2019.

Aansluiting van offshore windmolenparken: het project STEVIN In 2012 gaf de Vlaamse regering haar definitieve goedkeuring aan de wijziging van het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) voor de installatie van een nieuwe 380 kV-lijn van 45 km tussen Zomergem en Zeebrugge (project Stevin). De aanvraag voor een stedenbouwkundige vergunning voor de hoogspanningslijn en de nodige hoogspanningsstations werd op 30 november 2013 ingediend. Verschillende steden en gemeenten (Damme, Maldegem, Brugge), de provincie West-Vlaanderen en verschillende particulieren hebben bij de Raad van State beroep aangetekend tegen de beslissing van de Vlaamse regering. De auditeur heeft meerdere negatieve adviezen uitgebracht. Deze adviezen zijn niet bindend. De zaak wordt in 2014 behandeld voor de Raad van State die haar oordeel zal vellen (zomer 2014).

Een arrest van het Grondwettelijk Hof van juli 2013 verklaarde de procedure gebruikt voor de opmaak van het GRUP voor Stevin ongrondwettelijk. Het project Stevin is essentieel voor de aansluiting van de offshore windmolenparken en de gedecentraliseerde en hernieuwbare productie van energie in West-Vlaanderen en speelt een cruciale rol in het bereiken van de doelstelling van 13% hernieuwbare energie in het Belgische energieverbruik tegen 2020. Het project is eveneens vitaal voor de economische ontwikkeling van West-Vlaanderen en haar zeehavens. Ten slotte is de realisatie ervan levensnoodzakelijk voor de interconnectie met Engeland die een belangrijke rol zal spelen in de bevoorradingszekerheid van België.

28

Net AC


Aansluitveld AC

Aansluitveld AC

1 3

4

AC

5

DC

DC

AC

6

2

Conversie AC/DC

BELGIË

Interconnectie met Duitsland: project ALEGrO Elia en Amprion, de beheerder van het Duitse transmissienet in de grensstreek met België, ondertekenden begin 2012 een ‘Memorandum of Understanding’ dat de intentie van beide ondernemingen vastlegt om een eerste interconnectie tussen België en Duitsland te realiseren. Bij dit project, dat ALEGrO werd gedoopt (Aachen Liège Electric Grid Overlay), zal een gelijkstroomkabel op zeer hoge spanning met een vermogen van ongeveer 1.000 MW worden aangelegd over een afstand van een honderdtal km tussen de stations Lixhe in België en Oberzier in Duitsland. Enkele belangrijke data voor dit project: • 2 mei: publieke infovergadering in Soumagne, • 17 december: goedkeuring door de Waalse regering van een voorontwerp voor herziening van het gewestplan, • in 2014 zal de Waalse regering de inhoud vastleggen van het door een erkend studiebureau op te maken effectenrapport, • begin van de werken is voorzien in 2017 voor indienststelling in 2019.

Kabel DC

Conversie DC/AC

DUITSLAND

Op 20 november kende de Commissie het PCI-statuut (project of common interest) toe aan de projecten Alegro, NEMO, BOG en het interconnectieproject met Luxemburg in het kader van de nieuwe Europese regelgeving ‘Energy Infrastructure Package’.

Net AC


29

Het traject van het project Brabo.

Versterking van het net in het Antwerpse havengebied en interconnectie met Nederland: project Brabo Dit project omvat twee grote luiken: de aanleg van een nieuwe 380 kVverbinding tussen de stations Zandvliet en Lillo op de rechteroever van de Schelde. Deze verbinding steekt de Schelde over ter hoogte van Liefkenshoek. Op linkeroever wordt de bestaande 150 kV-lijn tussen Liefkenshoek en het hoogspanningsstation Mercator gemoderniseerd en op 380 kV gebracht. Deze realisaties bevorderen de bevoorradingszekerheid van de bewoners en de bedrijven in de regio en in de Antwerpse haven. Ze zullen ook de mogelijkheid bieden om nieuwe productie-eenheden aan te sluiten en de interconnectie met Nederland te versterken, waardoor ook de bevoorradingszekerheid verhoogd en de werking van de markt verbeterd wordt. Daartoe zal een bijkomende dwarsregeltransformator (PST, phase shifter transformer) moeten worden geïnstalleerd en zal de bestaande 150kV-lijn tussen Zandvliet en Doel tot 380 kV moeten worden versterkt. De Vlaamse regering gaf haar principiële goedkeuring in juli 2012. Elia startte een eerste consultatieronde voor het milieueffectenrapport (MER-plan) dat de minister belast met de ruimtelijke ordening zal toelaten een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) voor te bereiden.

Interconnectie met Frankrijk

Interconnectie met Luxemburg

De studies die de laatste jaren werden uitgevoerd door Elia en de Franse transmissienetbeheerder RTE, evenals de studies in het kader van het ontwikkelingsplan op 10 jaar van ENTSO-E (TYNDP) hebben aangegeven dat de transmissiecapaciteit tussen België en Frankrijk tegen 2020 moet worden versterkt.

Sinds 2009 heeft Elia, in overleg met de betrokken netbeheerders van Luxemburg (CREOS), Frankrijk (TRE) en Duitsland (Amprion) een gemeenschappelijke visie ontwikkeld om de integratie van het Luxemburgse net voort te zetten.

De actuele resultaten doen besluiten dat de versterking van de lijn Avelgem-Avelin de beste optie is door bestaande geleiders te vervangen door hoogperformante geleiders tot aan het nieuwe 380 kV-station Horta in de buurt van Zomergem. Dit moet nog gevalideerd worden door een gezamenlijke studie van RTE en Elia in het kader van ENTSO-E. De resultaten hiervan worden verwacht halverwege 2014.

Gezamenlijke studies hebben aangetoond dat er nood is aan een versterking van het 220 kV-net met België. Dit scenario werd officieel aangenomen in het protocolakkoord dat op 25 juni werd ondertekend door Elia en CREOS: • Op korte termijn (2015) moet een dwarsregeltransformator (phase shifter transformator, PST) in het Luxemburgse net worden geplaatst in het station van Schifflange. • Parallel worden verschillende varianten op lange termijn onderzocht voor de uitvoering tegen 2020.

30


Denmark


10 150

220

220

150

SchleswigHolstein

9

220

Rostock

Hamburg

Güstrow Schwerin

Neubrandenburg

Mecklenburg-Western Pomerania 220

Lower Saxony

Brandenburg

Legende PSE Poland

SaxonyAnhalt

Berlin

11

220

Frankfurt (Oder)

Potsdam

TenneT

110

380+220

Magdeburg

Cottbus

Halle

Leipzig

Saxony

Dresden Erfurt

Jena

Chemnitz Zwickau

– Pasewalk ➑ Bertikow connections in ➒ Offshore Grid Solution ➓ Combined Wolmirstedt – Perleberg


Bavaria

– Schmölln ➊ Bärwalde connection Baltic 2 ➋ Offshore interconnector ➌ South-West rid connection UW Förderstedt ➍ G ➎ 3 rd interconnector to Poland Berlin ➏ 380-kV-Nordring Neuenhagen – ➐ Uckermark-line

Baltic Sea

Gera

Hesse Thuringia

380 / 220 kV

Bertikow

110

Weimar

Eisenach

2 20 kV 380 kV

TenneT

Zie gedetailleerde kaart aan de binnenzijde van de omslag achteraan.

In Duitsland Zuidwestelijke interconnectie - project ‘Thuringhian Bridge’ In haar definitieve vonnis van 18 juli 2013 heeft de federale administratieve rechtbank de zaak tegen de bouw van de 2e sectie van de ‘koppellijn zuid-west’, ingeleid door een groep belanghebbenden onder leiding van de gemeente Grossbreitenbach, afgewezen. In eerste en laatste aanleg en op basis van de procedure vastgelegd in de wet op de ontwikkeling van het elektriciteitsnet (Energieleitungsausbaugesetz - EnLAG) bevestigde de rechtbank de noodzaak

van de transmissielijn voor de adequate ontwikkeling van het Duitse en Europese transmissienet en verklaarde het dat aan alle voorgeschreven procedures inzake planning werd voldaan. Het vonnis bevestigde de kwaliteit van het werk dat 50Hertz geleverd heeft voor de goedkeuringsprocedures van de planning. De bouwwerken konden bijgevolg worden uitgevoerd zoals gepland. Voor het derde en laatste deel van de ‘koppellijn zuid-west’ werd de goedkeuringsprocedure van de ruimtelijke planning op 17 september opgestart door alle bevoegde overheden uit Thüringen.

‘Zuidoostelijke 500 kVgelijkstroomverbinding’ Lauchstädt-Meitingen In 2013 sloten de Duitse transmissienetbeheerders een akkoord over de verdeling van de verantwoordelijkheden betreffende de ontwikkeling van corridors voor HS-lijnen op gelijkstroom in het nationale ontwikkelingsplan van het net. Volgens de bepalingen van deze overeenkomst worden 50Hertz en Amprion belast met de ontwikkeling van ‘Korridor D’ van Lauchstädt (nabij Halle in Saksen-Anhalt) naar Meitingen (nabij Augsburg in Beieren). De


31

INVESTERINGEN 2013 / 50HERTZ

89%

2%

€ 402 M

3%

€ 247,7 M onshore € 154,3 M offshore

6%

Vervangingen Intern verbruik Integratie van hernieuwbare energiebronnen Niet-elektrische investeringen

Voor de projecten in de Baltische Zee beheert 50Hertz de aansluiting van het eerste offshore-park ‘Baltic 1’ en bereidt het de aansluiting van het tweede park ‘Baltic 2’ voor. 50Hertz is ook gestart met de ontwikkeling van een eerste ‘schakel’ van een ‘offshore net’ met Denemarken, dat verbindingen in gelijken wisselstroom zal combineren en op termijn de offshore-windmolenparken van beide landen zal verbinden. Deze initiatieven maken deel uit van het tienjarenplan voor de ontwikkeling van het Duitse elektriciteitsnet dat sinds 2013 ook de verbindingen van offshore-windmolenparken op het transmissienet voor het komende decennium bevat.

territoriale analyse van de slagsterkte voor het voorgenomen tracé werd uitgevoerd en leidde in december 2013 tot de identificatie van een preferentiële corridoroptie. Na drie overlegmomenten in 2013 tussen de vertegenwoordigers van de federale staten en het federale agentschap van het net (BNetzA), Amprion en 50Hertz werd voldoende informatie verkregen over de voortgang van de ruimtelijke planning. 50Hertz organiseerde in deze preplanningsfase al een reeks vergaderingen met lokale en regionale overheden, journalisten en twee grote informatieen overlegvergaderingen met het publiek om transparante informatie te bieden aan de stakeholders en hun opmerkingen te verzamelen om daarmee de analyse van de planningexperts te verrijken.

380 kV-lijn BärwaldeSchmölln

Noordelijke ring 380 kV van Berlijn

De constructie van de eerste installatie van de lijn Bärwalde-Schmölln begon op 25 oktober 2013. Hierbij werd een innovatieve constructiemethode toegepast die de bouw van de lijn in de onmiddellijke buurt van de bestaande lijn voorzag door toepassing van een gefaseerde en gekoppelde ontmanteling. Hierdoor kon de impact op het landschap van het project tot een minimum worden beperkt en werd tegelijk een hoge beschikbaarheid van het vermogen van de lijn tijdens de bouwfase gewaarborgd. De oude lijn en de nieuwe lijn zorgen voor de volledige bevoorradingscapaciteit van de centrale van Boxberg tijdens het winterseizoen. Het einde van de werf op de lijn Bärwalde-Schmölln is voorzien voor einde 2014.

Op 20 augustus 2013 verkreeg 50Hertz de bouwvergunning voor het westelijk gedeelte van het project 380 kV van de noordelijke ring van Berlijn.

Uckermarkverbinding 380 kV De overheden van Brandenburg zijn bezig met het onderzoek van het dossier van 50Hertz in het kader van de procedure inzake ruimtelijke ordening.

32


Het beheer van de elektriciteitssystemen De netten van de Elia groep maken deel uit van het geïnterconnecteerde Europese net dat zich uitstrekt van Portugal tot Bulgarije en van Noorwegen tot Italië. Elia en 50Hertz waken dag en nacht over het evenwicht van hun regelzone. Omdat elektriciteit niet op grote schaal opgeslagen kan worden, moet er voortdurend en in real time gewaakt worden over het evenwicht tussen de hoeveelheid elektriciteit die in het systeem geïnjecteerd wordt en de hoeveelheid die afgenomen of verbruikt wordt. De controlecentra beheren dit onmiddellijk evenwicht en coördineren de energiestromen op hun netten, waarbij ze nauw samenwerken met internationale coördinatiecentra zoals Coreso en de beheerders van de aangrenzende transmissienetten. De betrouwbaarheid van het elektriciteitssysteem en de bevoorradingszekerheid van het land hangen hiervan af (zie ‘Bevoorradingszekerheid’, p.62).

Netexploitatie In de energiesector - en in het bijzonder op het vlak van de netten - vindt de laatste jaren een grondige transformatie plaats. Sommigen spreken zelfs van een energierevolutie. Deze transformatie heeft alsmaar meer invloed op de taak van de controlecentra en vergt steeds meer geavanceerde tools en competenties en een steeds verder reikende real time coördinatie over de landsgrenzen heen. Diverse factoren dragen daartoe bij, zoals de toename van de internationale uitwisselingen, de variabiliteit van de stromen door het groeiend aandeel intermitterende hernieuwbare energiebronnen, de vermindering van de conventionele productiecapaciteit doordat de meeste Europese lidstaten geleidelijk uit kernenergie stappen en doordat de bouw van nieuwe productie-eenheden wordt uitgesteld. Deze laatste factor is

het gevolg van de moeizame vergunningsprocedures en de onzekerheden die onder meer toe te schrijven zijn aan de financiële en economische crisis en aan de ‘prijs’-signalen van de markt.

Bevoorradingszekerheid In België is de bevoorradingszekerheid hoog gebleven in 2013 (één van de hoogste van Europa). Het gemiddeld aantal onderbrekingen per verbruiker op het Elia-net (Average Interruption Frequency1) bedroeg 0,0891, wat overeenkomt met één onderbreking per klant per 11,2 jaar. De gemiddelde duur van de onderbrekingen in 2013 bedroeg 27 minuten en 50 seconden.

Verdeeld over alle klanten bedroeg de gemiddelde onderbrekingsduur (Average Interruption Time) 2 minuten en 29 seconden per klant. Dit komt overeen met een gemiddelde beschikbaarheid van het net van meer dan 99,999%, wat hoger is dan het gemiddelde van de laatste 10 jaar. Op die manier bevestigt België jaar na jaar zijn positie als één van de Europese landen met de beste elektriciteitsbevoorrading.

Verbruik Het elektriciteitsverbruik dat op de transmissienetten voor elektriciteit wordt geregistreerd is een goede indicator voor de economische activiteit. Sinds het begin van de economische crisis

1 De AIF is een indicator die jaarlijks sterk kan variëren afhankelijk van de lokalisatie van de incidenten, hun complexiteit en het ogenblik waarop ze plaatsvinden. De getroffen klanten kunnen bijvoorbeeld sterk uiteenlopende stroomonderbrekingen ervaren. Aangezien slechts een beperkt aantal incidenten tot een stroomonderbreking leidt, kunnen de globale cijfers niet echt als statistisch relevant worden beschouwd om conclusies te trekken uit de waargenomen tendensen.


33

GEMIDDELDE DUUR VAN DE ONDERBREKINGEN Minuten

■ AIT ■ Gemiddelde AIT/5jaar

01:00:00 00:55:00 00:50:00 00:45:00 00:40:00 00:35:00 00:30:00 00:25:00 00:20:00 00:15:00 00:10:00 00:05:00 00:00:00

2003

2004

2005

in oktober 2008 wordt het verbruik met bijzondere aandacht gevolgd, niet alleen door de Elia groep, maar ook door externe waarnemers die op zoek zijn naar tekenen van economisch herstel in Europa. Vroeger gaf de belasting die op het Elianet werd opgetekend een vrij accuraat beeld van het elektriciteitsverbruik in België. Nu er meer decentrale productie geïnjecteerd en verbruikt wordt via de distributienetten (voornamelijk onshore windproductie en fotovoltaïsche productie) is dat niet langer zo. Elia publiceert bijgevolg cijfers die de belasting op zijn net weergeven.

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

De cijfers staan voor twee verbruiks- of afnamecategorieën: • enerzijds het verbruik van de industriële klanten die rechtstreeks op het Elia-net zijn aangesloten (d.w.z. hun afnames plus hun lokale productie), • anderzijds de afnames van de distributienetbeheerders. Zij vervoeren de energie die ze van het Elia-net afnemen, plus de energie die in hun eigen netten geproduceerd wordt, naar de klanten die op hun netten zijn aangesloten (industrie, bedrijven, instellingen en residentiële klanten).

Netbelasting

met een vierde van de maximale winterbelasting op het Elia-net. Deze energie was in Europa beschikbaar omwille van de relatief lage belasting en de grote beschikbaarheid van het productiepark in Frankrijk. De energie kon ingevoerd worden via de noorden de zuidgrenzen omdat Frankrijk tijdens deze periode over het algemeen in een uitvoerpositie verkeerde. Het sensibiliseren en informeren van alle nationale en internatio-

nale spelers heeft ervoor gezorgd dat de middelen en elektriciteitssystemen in de CWEregio (Centraal- en West-Europa) maximaal ter beschikking werden gesteld. Op bepaalde dagen in januari, zoals op 17 januari, tijdens een koudegolf, waren de marges nog kleiner en zou een bijkomend incident op het net waarschijnlijk tot de inwerkingstelling van het afschakelplan van Elia hebben geleid.

De belasting van het Elia-net is 1,6% gedaald, meer bepaald van 81,8 TWh in 2012 tot 80,5 TWh in 2013. Op jaarbasis kende deze belasting een hoogtepunt in 2005 (met 89,5 TWh). Algemeen genomen is het verbruik in 2013 in vergelijking met 2012 2,3% gedaald voor de industriële klanten die rechtstreeks op het Elia-net zijn aangesloten, en 0,8% voor de afnames van de distributienetbeheerders.

WINTER 2012 - 2013

Van de zomer van 2012 tot de zomer van 2013 waren de centrales van Doel 3 en Tihange 2 niet beschikbaar. In de winter 2012-2013 was België daarom de facto afhankelijk van ingevoerde elektriciteit. Deze invoer lag gemiddeld tussen 2.000 en 2.500 MW met pieken tot 3.500 MW. Tussen november 2012 en 1 januari 2013 waren er 29 dagen waarop meer dan 3.000 MW werd ingevoerd, wat ongeveer overeenkomt

34


BELASTING OP HET BELGISCHE NET 2012

TWh ENERGIE ■ 2012 ■ 2013

2013 GEMIDD. TEMP. °C

10

20

9

18

8

16

7

14

6

12

5

10

4

8

3

6

2

4

1

2

0

JAN

FEB

MAA

APR

Belastingpieken op het net Het hoogste verbruikspeil op het Elianet werd opgetekend op 17 januari 2013 tussen 17.45 uur en 18.00 uur. Het bedroeg 13.385 MW. Dit maximum ligt 4,6% lager dan de absolute recordwaarde die op 17 december 2007 werd opgetekend (14.033 MW), maar is wel 0,2% hoger dan de maximumwaarde van 2012 (13.362 MW op 8 februari). De laagste belasting (5.922 MW) werd waargenomen op 28 juli 2013, tussen

MEI

JUN

JUL

AUG

15.45 en 16.00 uur. Die is 1,3% hoger dan de laagste waarde die in 2012 werd opgetekend (5.845 MW op 22 juli).

In- en uitvoer Voor België bestaat de fysieke in- en uitvoer (gemeten op de interconnectielijnen) uit enerzijds de in- en uitvoer tussen de regelzone van Elia en de omliggende regelzones (Frankrijk en Nederland) en anderzijds de interne in-

SEPT

OKT

NOV

DEC

0

en uitvoer binnen de regelzone van Elia, tussen België en het Sotel/Twinerg net in het Groothertogdom Luxemburg. De invoer is verminderd met 3,0%, wat het saldo op 9,64 TWh brengt, tegenover 9,99 TWh in 2012. De invoer steeg lichtjes (+ 2,3%), voornamelijk vanuit Frankrijk (+ 17,8%). Na een jaar van terugval in 2012 is de uitvoer opnieuw toegenomen met 10,0%, voornamelijk naar Nederland (+ 18,7%).

WINTER 2012 - 2013

IINCOMPRESSIBILITEIT VAN DE PRODUCTIE IN DE LENTE EN DE ZOMER: HOGERE ELEKTRICITEITSPRODUCTIE DAN VOORZIEN DOOR DE MARKT

Het zonnige en winderige weer op paasmaandag (1 april 2013) resulteerde in een hoge elektriciteitsproductie door de windmolenparken en de zonnepanelen. Zij injecteerden respectievelijk 500 en bijna 2.000 MW in het net en dekten zo samen bijna 30% van de belasting. De marktspelers hadden niet voldoende

rekening gehouden met deze productie in hun voorspellingen en dus ook niet voor hun transacties op de markt. Elia heeft daarom in real time moeten ingrijpen om het evenwicht tussen productie en verbruik te herstellen, waarbij meer dan 800 MW gecompenseerd moest worden. Bepaalde productie-eenheden hebben hun productie moeten verminderen en de centrale van Coo moest uitzonderlijk afgeschakeld worden. Er werd ook een beroep gedaan op de omliggende netbeheerders (Inter TSO) om de

oorspronkelijk voorziene invoer vanuit Frankrijk te verminderen. Ondanks het feit dat Doel 3 en Tihange 2 onbeschikbaar waren, voerde België zelfs in deze omstandigheden voornamelijk elektriciteit in. INCIDENT IN HET HOOGSPANNINGSSTATION VAN MACHELEN

Op 24 oktober veroorzaakte een technisch incident tijdens onderhoudswerkzaamheden een explosie in het 150 kV-station Machelen 3. Dit leidde


De fysieke uitwisselingen van elektriciteit met de buurlanden bedroegen in 2013 24,8 TWh. Dit is een stijging met 4,6% tegenover de 23,8 TWh van 2012. In Duitsland heeft 50Hertz in 2013 12,0 TWh elektriciteit ingevoerd (15,5 TWh in 2012), vanuit de naburige controlezones, hoofdzakelijk van TenneT TSO, en 38,2 TWh (38,7 TWh in 2012) uitgevoerd, vooral naar TenneT TSO en Polen. De netto-uitvoer van elektriciteit is met 13,3 gestegen, d.i. met 26,3 TWh tegenover 23,2 TWh in 2012.

tot een kortsluiting en een plotse en tijdelijke spanningsdip, die het hele net doorkruiste. De voeding van het Elia-net werd onmiddellijk hersteld maar een aantal klanten (waaronder de NMBS en Belgacom) hebben moeilijkheden ondervonden omdat hun beveiligingsrelais geactiveerd werden waardoor hun elektriciteitstoevoer tijdelijk onderbroken werd.

Netverliezen Bij de transmissie van elektriciteit gaat energie verloren door de fysieke opwarming van de geleiders waardoor de stroom zich verplaatst. Deze jouleverliezen, zoals ze bekend staan onder elektriciens, zijn evenredig met het kwadraat van de stroomsterkte. Ze worden dus hoger naarmate de stroomsterkte toeneemt. Zo gaat er vier maal minder stroom verloren op een lijn die slechts voor 50% van zijn capaciteit is belast dan op dezelfde lijn wanneer die voor 100% van zijn capaciteit is belast. De netverliezen variëren dus met de belasting. De netverliezen kunnen verminderd worden

35

door de verhoging van de transmissiespanning, maar slechts in beperkte mate want de spanning brengt risico’s op voortijdige slijtage van de installaties met zich mee. Het beperken van de verliezen is een belangrijke uitdaging, maar ook een delicate oefening op operationeel niveau. Bij de transformatoren doen er zich twee types van verliezen voor: de ‘ijzerverliezen’, die constant zijn en afhangen van het type en het vermogen van de transformator, en de ‘koperverliezen’ (Joules), die evenredig zijn met het kwadraat van de stroom die door de transformator stroomt (zie ‘Integratie van hernieuwbare energie’, p.71).

FREQUENTIESCHOMMELINGEN OP HET EUROPESE NET

AFSCHAKELING VAN DE OFFSHORE WINDMOLENPARKEN BIJ STORM

Op 28 oktober rond 17.30 uur viel de Europese frequentie terug tot 49,86 Hz na sterke afwijkingen van de planning van de marktspelers, die geen rekening hadden gehouden met een verschuiving van het verbruik door de overgang naar de wintertijd. Dankzij een gecoördineerde actie op Europees niveau kon de frequentie teruggebracht worden naar het niveau van 50 Hz.

Tijdens de storm van 28 oktober overschreed de windsterkte op zee de drempelwaarde voor de afschakeling van de offshore windmolenparken, waardoor de productie van 450 MW volledig stilviel. Op 31 oktober was er een gelijkaardig incident toen de wind plots draaide en de offshore productie even snel daalde met 350 MW. Deze twee schommelingen werden gecompenseerd door de interne regelsystemen en procedures die Elia heeft ontwikkeld.

36


Preventief beheer van kritieke situaties op het net De beheerder van het transmissienet voor elektriciteit neemt een reeks preventieve maatregelen om het evenwicht op het net te handhaven en zo bij te dragen aan de bevoorradingszekerheid voor elektriciteit. Beheer van het evenwicht tussen productie en verbruik

grote net wordt afgenomen voor de activiteiten en behoeften van meer dan 550 miljoen inwoners.

Black-start: de geleidelijke wederopbouw van het net

Het is niet eenvoudig om elektriciteit in grote hoeveelheden op te slaan (behalve via pompcentrales). De elektriciteitsproductie moet daarom op ieder ogenblik gelijk zijn aan het verbruik dat van het

Alle transmissienetbeheerders, zoals Elia en 50Hertz, zien erop toe dat dit evenwicht binnen een strikt afgebakende regelband blijft en dat de gezamenlijke regels van ENTSO-E daarbij in acht worden genomen.

Bij een onderbreking van de elektriciteitsvoorziening in een uitgestrekt geografisch gebied doet de betrokken netbeheerder een beroep op productie-eenheden, die blackstartcentrales worden genoemd, om bij instorting van het elektriciteitssysteem het transmissienet geleidelijk

werd in het 380 kV-station van Gramme op het Europese net aangesloten.

zonder bevoorrading door het Elia-net opnieuw kan opstarten.

BLACKSTARTTEST IN DE STEGCENTRALE VAN DROGENBOS

CRISISSIMULATIE: WAAKZAAMHEID TESTEN EN PROCESSEN VERBETEREN

2013 IN BELGIË

SUCCESVOLLE BLACKSTARTTEST VAN DE CENTRALE VAN COO MET OPSTART VAN DE HULPDIENSTEN VAN TIHANGE 2

In de waterkrachtcentrale van Electrabel in Coo – Trois-Ponts werd op 5 januari een volledige test gedaan. Voor de gelegenheid werd een geïsoleerd net gecreëerd dat bevoorraad werd door twee turbines van Coo met als verbruikers de hulpdiensten van Tihange 2 en een pomp die het andere bassin van Coo bedient. Na het welslagen van het uittesten van het eilandbedrijf werd het netgedeelte dat vanuit Coo gevoed

Op 19 oktober werd de blackstartoplossing, waarvoor Elia met verschillende energieproducenten een contract heeft gesloten, getest in de stoom- en gascentrale van Drogenbos. Tijdens deze oefening heeft Elia om 9.00 u een blackout gesimuleerd in de centrale. Zo’n 4 uur later werd er opnieuw elektriciteit geproduceerd. Zo werd dus aangetoond dat de centrale van Drogenbos

Elia heeft meteen bij zijn oprichting een noodplan opgesteld dat de rollen en verantwoordelijkheden van de verschillende betrokkenen bepaalt als er zich een ernstig probleem op het transmissienet voordoet. Op 20 november hebben de teams deelgenomen aan een oefening in twee fasen. ‘s Morgens sneuvelden verschillende masten in


37

Op 20 november werden alle teams samengebracht om hun kennis en hun beheersing van het proces te testen.

Bij een volledige black-out op het Elia-net, zijn bepaalde productie-eenheden in staat om toch hun productiemachines weer op te starten en het net geleidelijk weer te bevoorraden. Dat is wat men noemt een ‘black-start’. opnieuw te bevoorraden en zo de overige productie-eenheden weer van stroom te voorzien opdat ook zij opnieuw kunnen opstarten. Tijdens deze delicate operatie moet het evenwicht tussen productie en verbruik nog altijd bewaard worden terwijl er steeds meer verbruikers bijkomen die weer bevoorraad moeten worden.

Iedere netbeheerder sluit contracten voor blackstartdiensten af met producenten uit zijn zone en gaat geregeld na of zij daadwerkelijk in staat zijn om op zijn verzoek autonoom herop te starten, zelfs wanneer er geen elektriciteitsbevoorrading vanop het net beschikbaar is.

een storm, waardoor er hoogspanningsstations verloren gingen en het transmissienet beperkt kon worden herbevoorraad. Elia moest met ORES overleggen over de mogelijkheden om de belasting door het distributienet te laten overnemen. Het was de bedoeling om zo een strategie uit te werken om de elektriciteitsvoorziening te herstellen. De namiddagoefening was een vervolg op het ochtendscenario: het herstel van de elektriciteitsvoorziening bij alle klanten zou pas na enkele dagen mogelijk zijn en de teams moesten dus aan een lokaal elektriciteitstekort het hoofd bieden.

PROCEDURE BIJ SCHAARSTE

Ondanks de preventieve maatregelen die voorzien zijn, kunnen extreme situaties als gevolg van een belangrijk elektriciteitsproductietekort niet worden uitgesloten. Deze kunnen ertoe leiden dat de evenwichtsverantwoordelijken (de leveranciers) niet meer in staat zijn om een groot aantal van hun klanten te bevoorraden. Het zou om zoveel klanten kunnen gaan, dat de netbeheerder het onevenwicht binnen de regelzone niet meer kan compenseren. Sinds de winter van 2012-2013 werd de coördinatie met de FOD Economie

en het crisiscentrum van de regering (het CGCCR) verder uitgewerkt en werd samen met de betrokken spelers de laatste hand gelegd aan de procedures die in werking treden bij een eventuele stroomschaarste. Op 21 februari werd het ‘notificatie’-gedeelte opgenomen in de procedures voor de betrokken spelers tijdens de crisisoefening Notelx die door het CGCCR (Centre de Crise du Gouvernement - Crisiscentrum van de Regering) werd geleid. Op 1 december werd de website ‘Winterklaar’ ook opnieuw online geplaatst.

38


10,0 GW Belastingspiek op het 50Hertz-net op 11 november om 17.15 uur

In Duitsland SYSTEEMBEVEILIGING EN NETBEHEER

De integratie van het snel toenemend aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsproductie bleef ook in 2013 de grootste uitdaging voor de operationele veiligheid (zie ‘Integratie van hernieuwbare energie’, p.71). 50Hertz heeft de uitzonderingsmaatregelen voorgeschreven door de Duitse wetgever (artikel 13 van de Wet op de elektriciteitssector (EnWG)) vaker moeten toepassen op momenten waarop de productie afkomstig van hernieuwbare energiebronnen (grotendeels wind- en zonne-energie) bijzonder groot was. In 2013 werd er geen enkele onderbreking van de bevoorrading opgetekend die te wijten was aan een incident op het transmissienet in de regelzone van 50Hertz, ondanks de korte bevoorra-

dingsonderbreking in de staalfabriek ‘Brandenburger Elektrostahlwerk’ op 5 december 2013 na de afschakeling van meerdere transmissielijnen door de storm Xaver. Op basis van een analyse uitgevoerd door de Duitse transmissienetbeheerders heeft het Federale Agentschap voor het Net (BNetzA) officieel verzocht om de reserveproductiecapaciteit in te stellen op 2.540 MW om adequaat te kunnen reageren op kritieke situaties op het net tijdens winterperiodes. De maximale injectie van windenergie heeft opnieuw records gebroken: 11.064 MW op 6 december 2013 om 20.00 uur. Ook de productie van zonne-energie bereikte een nieuw hoogte: 5.346 MW op 5 juni 2013 om 13.30 uur in het gebied bediend door 50Hertz.

Voor heel Duitsland bedroegen de maximale injectiewaarden 26.221 MW. Deze werden gemeten op 5 december om 17.15 uur. Maximale zonneproductie werd geregistreerd op 21 juli om 13.15 uur. Deze bedroeg 25.395 MW. De maximumbelasting in de regelzone van 50Hertz bedroeg 15,6 GW op 4 november 2013, terwijl de minimumbelasting 8,2 GW bedroeg op 26 december 2013. Voor het verticale net in de regelzone van 50Hertz werd op 11 november 2013 om 17.15 uur een piekbelasting opgetekend van 10,0 GW tegenover 10,1 GW op 27 september 2012.

2013 IN DUITSLAND

GROOTSTE OPERATIONELE UITDAGING: DE STORM ‘XAVER’ OP 5 EN 6 DECEMBER 2013

De storm Xaver heeft lelijk huisgehouden in het noorden van Europa. Dankzij de goede algemene staat van de installaties en de competentie van de medewerkers konden de gevolgen van

deze winterstorm echter beperkt worden en hebben zich geen belangrijke storingen voorgedaan in de regelzone van 50Hertz. In totaal werden meer dan 50 lijnen en andere onderdelen van het net uitgeschakeld door de storm. De lijnen werden snel manueel of automatisch opnieuw aangesloten.

50Hertz was goed voorbereid om het hoofd te bieden aan deze situatie die twee dagen heeft geduurd. Om de overbelasting van het net te voorkomen, waren er heel wat interventies in de beheersmodus van de conventionele centrales en niet zozeer in het beheer van de productie van windenergie.


39

De marktwerking faciliteren De Groep heeft een unieke en centrale positie op de elektriciteitsmarkt. Daardoor speelt hij de rol van marktfacilitator en stelt hij services en mechanismen in werking om de ontwikkeling van de markt te bevorderen. Door de vrijmaking van de interne elektriciteitsmarkt vormt de rol van marktfacilitator de kern van de opdracht van de transmissienetbeheerders.

Integratie van de Europese markten Zoals de vorige jaren heeft de Elia groep voortgewerkt, om de Belgische en de Duitse elektriciteitsmarkten beter met de markten van de buurlanden te integreren en op die manier bij te dragen aan de verwezenlijking van de Europese doelstelling van een geïntegreerde markt (zie ‘Uitbouw van de geïntegreerde markt’, p.67).

Markten op lange termijn De transmissienetbeheerders van Centraal-West-Europa (CWE, Central West Europe) hebben in 2011, in samenwerking met de TNB’s van Centraal-Zuid-Europa (CSE, Central South Europe) en de Zwitserse TNB, een gezamenlijk geheel van geharmoniseerde regels gedefinieerd voor de expliciete capaciteitsveilingen op de 12 grenzen. In 2012 werden deze regels voor de toewijzing van fysieke capaciteit op lange termijn geïmplementeerd door CASC.EU, dat als interregionaal veilinghuis fungeert voor de marktspelers.

In 2013 werden deze regels licht gewijzigd om de functionaliteiten van de ‘bulletin board’-tool te integreren. Een tool die aan de marktspelers ter beschikking werd gesteld om de secundaire markt te faciliteren.

Day-ahead markten DRIE JAAR MARKTKOPPELING TUSSEN CWE EN ITVC

Door middel van ‘marktkoppeling’ kunnen de volumes van elektriciteitsuitwisselingen en de marktprijzen gelijktijdig berekend worden op basis van de informatie die wordt meegedeeld door de transmissienetbeheerders (beschikbare transmissiecapaciteiten aan de grenzen) en de energiebeurzen (aan- en verkoopaanbiedingen). Dit mechanisme werd voor het eerst in gebruik genomen tussen België, Frankrijk en Nederland in oktober 2006, waardoor de benuttingsfactor van de in- en uitvoercapaciteiten die Elia ter beschikking stelt onmiddellijk verhoogde. Het gebruikt een algoritme dat in België werd ontwikkeld door Belpex, Elia en N-Side.

Deze marktkoppeling werd eind 2010 uitgebreid tot heel de Centraal-WestEuropese zone, met inbegrip van Duitsland en het Groothertogdom Luxemburg, en ook tot Scandinavië maar volgens lichtjes verschillende technische modaliteiten. Dankzij dit mechanisme kunnen de interconnectiecapaciteiten tussen de netten van die landen goed benut worden en kunnen de prijsniveaus binnen een zone die meer dan 70% van het Europese elektriciteitsverbruik vertegenwoordigt beter op elkaar worden afgestemd (zie ‘Bevoorradingszekerheid’, p.62). In 2013 convergeerden de prijzen op de vier gekoppelde spotmarkten van de CWE-regio gedurende ongeveer 14,66% van de tijd (met een maximum van 32,92% in september en een minimum van 1,53% in juni). Bovendien waren de prijzen gedurende 71,56% van de tijd gelijk in België en Frankrijk en gedurende 59,38% van de tijd in België en Nederland.

40


De marktkoppeling in Centraal-West-Europa heeft tot lagere groothandelsprijzen geleid in België dan het geval zou zijn geweest zonder marktkoppeling. De totale prijsconvergentie binnen CWE was in 2013 merkelijk lager dan in de twee voorgaande jaren als gevolg van: • Het feit dat Doel 3 en Tihange 2 niet beschikbaar waren tot de zomer, wat tot een verhoging van de gemiddelde Belgische prijs leidde. Waardoor het land tijdens die periode een netto-invoerder van energie werd op beide landsgrenzen. • De verschillen in de energiemix tussen de landen van de CWE-zone, waarbij de gemiddelde brutoprijzen in België tijdens de eerste helft van het jaar convergeerden met de brutoprijzen van Nederland - die hoger liggen omdat ze gebaseerd zijn op gasproductie - en daarna, nadat de twee kerncentrales in werking werden gesteld, convergeerden met de Franse prijzen. Deze zijn lager omdat ze gebaseerd zijn op kernenergie. De Duitse brutoprijzen, die laag liggen omdat ze gebaseerd zijn op hernieuwbare energiebronnen, vervolledigen het beeld van de prijsdivergentie in de CWE-zone.

•

De aanhoudende congestie aan de grens tussen Duitsland en Nederland, omdat Nederland, totdat de transmissiecapaciteit op zijn grenzen bereikt is, Duitse energie invoert die (veel) goedkoper is, wat tot congestie leidde en dus de volledige prijsconvergentie in CWE verminderde.

De marktkoppeling in Centraal-WestEuropa heeft tot lagere groothandels prijzen geleid dan het geval zou zijn geweest zonder marktkoppeling. Dit positieve effect voor de verbruikers is het resultaat van de verminderde volatiliteit van de prijzen gecombineerd met de liquiditeit van de day-aheadmarkten van de regio. Daarnaast kon de vorming van negatieve prijzen worden vermeden op momenten dat het verbruik laag was en tegelijkertijd een grote hoeveelheid energie op basis van hernieuwbare bronnen geproduceerd werd. Dankzij de marktkoppeling kon de in- en uitvoercapaciteit op de Belgische grenzen dagelijks ook beter worden benut, met een invoervolume van 18,47 TWh en een uitvoervolume van 8,56 TWh, met als resultaat een netto jaarlijks invoervolume van 9,97 TWh. De betere

benutting hing ook samen met de behoefte aan invoer door het feit dat de twee kerncentrales tot het einde van de lente van 2013 niet beschikbaar waren. DE SPOTMARKT VAN BELPEX

Eind 2013 waren 42 marktspelers – producenten, leveranciers, traders, banken en industriële verbruikers – op Belpex geregistreerd en actief. DAY-AHEAD MARKT

De volumes op de day-ahead markt bleven toenemen in 2013: de groei van 4,15% vertegenwoordigde 21,35% van de Belgische belasting. Het verhandelde volume gaat eveneens in stijgende lijn, van een dagelijks gemiddelde van 44.988 MWh in 2012 tot 47.950 MWh in 2013 – een toename met 6,2%. Het recordvolume dateert van 23 januari 2013 met 80.531 MWh, of 35,86% van het dagverbruik. De gemiddelde prijs op de day-ahead markt van Belpex bedroeg € 47,45 per MWh. Deze prijs lag iets onder het Nederlandse gemiddelde (€ 51,95/ MWh), maar was iets hoger dan het Duitse (€ 37,78/MWh) en het Franse gemiddelde (€ 43,24/MWh).


Verhoogde transparantie van de markt Net zoals in de vorige jaren heeft Elia de publicatie van marktgegevens voortgezet en nog verbeterd. Eerst werd op het vlak van hernieuwbare energie de publicatie van de fotovoltaïsche energieproductie afgerond. De gepubliceerde cijfers gaven voorheen al de vooruitzichten op korte termijn, maar bevatten nu ook een schatting van de reëel geproduceerde energie. Bovendien werd de capaciteit van de windenergieproductie in België die bij de berekening in aanmerking wordt genomen, in de loop van 2013 herzien, wat de nauwkeurigheid van de voorspellingen van deze publicatie verhoogde. Vervolgens werd de publicatie van de gegevens over het onevenwicht verbeterd door een meer gedetailleerde classificatie van de beschikbare en de benutte regelenergie. Bovendien stelt Elia informatie ter beschikking over de infeed van de distributiestations. Deze gegevens, die vrijwel in real time gegeven worden, vormen een nieuwe bron van informatie voor de spelers die actief zijn op de balancingmarkt.

Elia werkt trouwens ook mee aan de transparantie op Europees niveau. Bij ENTSO-E, waarvan Elia een actief lid is, loopt een project voor de oprichting van een transparantieplatform om aan de vereisten van Verordering (EU) nr. 543/2013 te voldoen. Op de website van CASC worden anderzijds- parallel met de ontwikkeling van het toekomstige flow-based toewijzingsmechanisme en op initiatief van de transmissienetbeheerders van de CWE-zone - gegevens over de netparameters en de gesimuleerde resultaten van de marktkoppeling ter beschikking gesteld (zie ‘Uitbouw van de geïntegreerde markt’, p.67).

41

47,45 €/MWh Gemiddelde prijs op de day-aheadmarkt van Belpex

42


Over de landsgrenzen heen De Elia groep kwam tot stand na de overname van 50Hertz, één van de vier Duitse netbeheerders die actief is in het noorden en oosten van Duitsland. Sinds 2010 toont Elia dat het over de landsgrenzen heen wil kijken en is het voortdurend blijven groeien. De strategie van de Groep is er dan ook op gericht om te anticiperen op de veranderingen van het komende decennium en zich verder te profileren als een voorloper in een energiesector in volle transformatie. Vandaag worden de Europese marktmechanismen beschouwd als een referentie voor de andere markten. Europa wordt bovendien ook opgeworpen als een voorloper op het vlak van de integratie van hernieuwbare energie. De Groep wil zijn erkende expertise en competenties in deze domeinen duidelijk demonstreren. De landen van het Midden-Oosten willen graag genieten van deze Europese expertise om bij de ontwikkeling van hun netten en regelmechanismen de beste praktijken te benutten, die beproefd zijn op het oude continent. Aan de andere kant

van de wereld bestudeert Japan na de kernramp van Fukushima aandachtig het steunbeleid en de technologieën die nodig zijn om hernieuwbare energiebronnen te integreren. Zoals andere netbeheerders die betrokken zijn bij de uitbouw van het Europese net wil ook de Elia groep zijn knowhow delen en als een modelvoorbeeld en referentie in de sector erkend worden. De uitstraling van de Groep over de grenzen heen moet de ontwikkeling van onze activiteiten mogelijk maken, maar ons ook de mogelijkheid bieden

om talent aan te trekken. Het biedt de medewerkers van de Groep de mogelijkheid om andere benaderingen en methodes te leren kennen. De deelname aan internationale projecten leidt tot nieuwe kennis die de knowhow binnen de organisatie zelf versterkt. Door leveranciers die internationaal actief zijn met elkaar te laten concurreren kunnen we bijvoorbeeld een betere prijs-kwaliteitverhouding verkrijgen voor de aankoop van materiaal. Deze optimalisering heeft ook een positieve weerslag op onze samenleving.

ancering van een nieuw initiatief L tussen Elia en 50Hertz In de loop van 2014 zullen Elia System Operator en 50Hertz gezamenlijk een nieuwe onderneming oprichten die de positie van de Elia groep moet versterken bij het zoeken naar mogelijke overnames van activa alsook bij het ontwikkelen van twee activiteiten, zijnde Consulting & Services en EPC / EPCM projecten (Engineering, Procurement & Construction).


DEELNAME VAN DE GROEP OP INTERNATIONAAL NIVEAU Wereldwijd levert de Groep expertise op het gebied van infrastructuurbeheer, netbesturing, invoering van een Europees governancemodel, veiligheid, aangelegenheden m.b.t. de integratie van hernieuwbare energie en neemt hij deel aan tal van rondetafelbijeenkomsten en seminaries van experten.

43

Europa

Deelname aan de ontwikkeling van het goverancemodel voor het Pan-Europese elektrische systeem (panEuropean Electricity Highway System EHS)

Midden-oosten

Advies over infrastructuurbeheer, operationele netactiviteiten, integratie van hernieuwbare energie, ‘unbundling’ en het faciliteren van de elektriciteitsmarkten

Zuid-Afrika

Peerreview over HVDC-installaties (gelijkstroom)

Verenigde Staten

Advies over windenergieproductie en HVDC

Turkije

Advies over studie ‘Transmission Grid Code’ en onderzoek inzake organisatie en elektrotechnische installaties

Japan

Advies over dereguleringsprocedures

West-Afrika

Ondersteuningsdiensten aan de ontwikkeling van West African Pool (WAPP), opleidingen voor de operatoren van de onderstations

2013 IN DE WERELD

TOETREDING TOT DE BJA: DE ELIA GROEP VERSTERKT HAAR INTERNATIONALE DIMENSIE

Elia geeft zijn internationale dimensie nog meer uitstraling en wordt officieel lid van de Belgium-Japan Association Chamber of Commerce (BJA). Dit geeft ons de mogelijkheid om onze samenwerking met de Japanse partners te versterken en samen met hen nieuwe samenwerkingsmogelijkheden te scheppen. De Japanse interesse in de Groep is niet nieuw: de Elia groep ontvangt geregeld bezoek van Japanse

vertegenwoordigers die belang stellen in de expertise van Elia op het vlak van de integratie van hernieuwbare energiebronnen, op het vlak van ‘unbundling’ (i.e. scheiding van de productie, het transport, de distributie en de levering van energie) en op het vlak van de ontwikkeling van een Europese elektriciteitsmarkt. ELIA EN DE GCCIA

De GCCIA, opgericht door 6 leden van de GCC (Gulf Cooperation Council), is de ‘supra-TSO’ van de Perzische Golf,

die Saoedi-Arabië, Qatar, Koeweit, de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein via een interconnectie met elkaar verbindt. In december 2012 tekenden Elia en de GCCIA een samenwerkingsovereenkomst op verschillende gebieden, gaande van een regionale elektriciteitsmarkt tot de samenwerking voor consultancyopdrachten en het delen van knowhow over HVDC-technologie (High Voltage Direct Current, gelijkstroom op hoogspanning). Deze samenwerking werd gevierd op het tweede Regional Power Trade Forum

44


De knowhow en de competenties die verworven werden tijdens het project Atlantic Wind Connection worden aangewend voor het ontwerp en de ontwikkeling van de toekomstige netten in de Noordzee en de Baltische Zee. Atlantic Wind Connection: expertise op wereldniveau ontwikkelen om zo de dienstverlening aan de gemeenschappen waarin we binnen Europa actief zijn te optimaliseren De Elia groep nam in 2011 via haar dochteronderneming Eurogrid International een participatie in het project Atlantic Wind Connection voor de ontwikkeling van het eerste gelijkstroomhoogspanningsnet op zee voor de

oostkust van de Verenigde Staten. Door onze deelname aan dit project, dat wordt uitgevoerd in samenwerking met zeer grote spelers - Google, Marubeni, BregalEnergy (het vroegere Good Energies) en Atlantic Grid Developmentkunnen we knowhow ontwikkelen die we meteen kunnen aanwenden voor de ontwikkeling van de offshore netten in de Noordzee en de Baltische Zee. De Elia groep heeft daarnaast een consultancycontract op lange termijn afgesloten met Atlantic Grid Development, de promotor van het AWC-project.

Vrij initiatief van de 16 belangrijkste netbeheerders die instaan voor 70% van de vraag naar elektriciteit en de elektriciteitsbevoorrading waarborgen voor 3,4 miljard mensen op 6 continenten – www.go15.org

European Network of Transmission System operators of Electricity – www.entsoe.eu

European Association for Storage of Energy - www.ease-storage.eu

2013 IN DE WERELD

dat op 28 en 29 mei in Dubai georganiseerd werd door de GCCIA met steun van Elia. TEIAS

Eind september brachten medewerkers van de Turkse transmissienetbeheerder Teias een studiebezoek aan Elia en RTE. Het bezoek vond plaats binnen een consultancyopdracht die RTE en Elia voor de Turkse netbeheerder uitvoerden met het doel diens werkmethodes te verbeteren met het oog op de interconnectie van het Turkse net en het

Europese net. Het partnerschap tussen Elia en RTE voor consultancy bij Teias is toegespitst op 4 grote thema’s: werkzaamheden onder spanning, veiligheid, human resources en informatica. DE ELIA GROEP SLEEPT EEN CONTRACT IN DE WACHT MET DE TURKSE TNB VOOR HET PROJECT ‘REVIEW GRID CODE TEIAS’

Op 17 december tekende Elia het contract voor het project ‘Review Grid Code TEIAS’. Vanaf begin 2014 zal de Grid Code van TEIAS (Turkish Electri-

city Transmission Corporation) volledig herzien worden in het kader van dit project. Elia werd gekozen uit een groep van grote Europese spelers die zich kandidaat hadden gesteld. Wij werken voor dit project samen met RTE International, een dochteronderneming van de Franse TNB, en met Fichtner, een Duits engineering- en consultancybedrijf. Het project wordt gefinancierd door de Europese Unie. Tegen eind 2014 zou de Grid Code volledig herzien moeten zijn.


45

Vormingsprogramma TESLA.

Elia van binnenuit De Groep bekleedt een centrale positie in de elektriciteitsmarkt, wil een sleutelrol spelen in de debatten en op die manier krachtige impulsen geven voor de ontwikkeling van de sector. Het personeelsbeleid van de Groep, zijn deelname aan de samenleving en de transparante relaties die hij onderhoudt met al zijn interne en externe stakeholders zijn stuk voor stuk bewijzen van dit engagement.

Bij de uitvoering van zijn taken kan de Elia groep steunen op een team van 1996 competente en gemotiveerde medewerkers, waarvan 1204 in België en 796 in Duitsland.

In een voortdurend evoluerende omgeving dient Elia het hoofd te bieden aan talrijke uitdagingen op het vlak van human resources. Om te anticiperen op de behoeften van de onderneming op dit vlak en om de waaier van beschikbare competenties op een proactieve manier uit te breiden, hebben wij in 2013 verschillende acties en programma’s op touw gezet.

ELIA

Het aantal medewerkers met meer dan 10 jaar anciënniteit is gedaald van 68% (2012) tot 58,22%. 18,11% van het personeel zijn vrouwelijke medewerkers, waarvan sommige een belangrijke functie uitoefenen met inspraak op het vlak van de strategie en de toekomst van de Groep. Sinds 1 januari 2014 zijn twee van hen lid van het directiecomité.

50HERTZ

De gemiddelde anciënniteit en de gemiddelde leeftijd in de onderneming bedragen respectievelijk 16,6 jaren en 42,4 jaar. Het aantal vrouwen bedraagt 23,5%. Het aantal invalide medewerkers stemt overeen met 3,1%.

SAMENSTELLING ELIA GROUP OP 31/12/2013

Mannen

Vrouwen

Totaal

FTE

Elia

50Hertz

Elia

50Hertz

Elia

50Hertz

Elia

50Hertz

4

4

1

0

5

4

5,00

4

Kaderleden

338

73

85

14

423

87

417,75

86,3

Bedienden

644

533

132

172

776

705

753,93

701,9

Totaal

986

610

218

186

1204

796

1.176,68

792,2

Directie

46


IDEG, Learn-InnovateExperiment-Collaborate Op het niveau van de Groep werd een nieuw opleidingsprogramma ontwikkeld dat uit vier modules bestaat en IDEG werd gedoopt. De naam van elke module verwijst naar een wetenschapper die een baanbrekende ontdekking deed op het gebied van elektrische energie. TESLA: richt zich tot nieuwe werknemers en medewerkers met 2 à 3 jaar beroepservaring uit alle mogelijke departementen. Het programma bestaat uit 4 modules die alternerend in Duitsland en in België gegeven worden. Het leren gebeurt door het beheren van een project waarbij veel nadruk op de ‘ondernemerscompetentie’ wordt gelegd. Het tweede sterke punt van dit programma is de vorming van een intern netwerk tussen de medewerkers van de Groep om zo uitwisselingen te stimuleren. •

•

16 medewerkers (10 Belgen en 6 Duitsers). Het programma sluit af met een presentatie van de projecten voor de directie van de Groep en start vanaf april 2014 opnieuw.

FARADAY: richt zich tot werknemers die een leiderschapsrol op zich moeten nemen. Het programma bestaat uit 6 modules waarvan er drie in 2013 werden gegeven. De focus ligt op ‘Leadership & Change’. De eerste module werd in Roemenië gegeven in samenwerking met de organisatie ‘streetwiZe’. De deelnemers hebben meegewerkt aan het project ‘mobiele school’ en nieuwe educatieve tools ontwikkeld om straatkinderen te helpen hun talenten te ontdekken. Het model ‘street skills’ rust op 4 pijlers:

Positive Focus, Agility and Resilience, Cooperative Competition en Proactive Creativity. Deze manier om het leiden van een team aan te pakken zal onze (toekomstige) leaders toelaten om hun teams beter te sturen in de richting van succes. Twee andere modules die in 2013 georganiseerd werden, ‘Leadership’ en ‘Change’, hebben de ‘Change Methodology’ geïntroduceerd in de Elia groep. Deze methode zal in 2014 gelanceerd worden.

In oktober hebben 4 leden van het project ‘Ways2Energy’, die ook de Tesla-vorming hebben gevolgd, twee weken in Togo doorgebracht, waar ze de organisatie ‘Solar Zonder Grenzen’ hielpen bij de bouw van een ‘Solar Kiosk’, een batterij die opgeladen wordt met zonne-energie om een dorp te verlichten. ‘Solar Zonder Grenzen’ heeft zich tot doel gesteld 400 Togolese dorpen in de loop van de volgende drie jaar uit te rusten met deze zonnebatterijen. De operatie heeft de steun gekregen van het departement HR en van de kadervereniging van Elia. De operatie bestond uit: • begeleiding bij de bouw van een kiosk; • analyse en verbetering van de processen waaronder de ‘waardeketen’ en de algemene logistiek; • studie van de bestaande projecten en van andere behoeften aan zonne-energie in de Togolese dorpen.


47

EVP (Employer Value Proposition) De Elia groep wordt door zijn medewerkers gezien als een solide, dynamische en innovatieve werkgever met een maatschappelijk zinvolle langetermijnvisie voor plichtsbewuste, gedreven professionals die een uitdagende loopbaan wensen uit te bouwen in het veranderende energielandschap. Meer info vindt u op www.elia.jobs

WESTINGHOUSE: richt zich tot het middle management en focust op de dimensies ‘responsability and networking’. Tijdens zogenaamde ‘Impulse Sessions’ worden de medewerkers uitgedaagd hun expertise op de proef te stellen door reflectie en confrontatie met andere ervaringen en werkmethodes. Deze momenten, die ‘food for thought’ genoemd worden, worden gevoed met discussies die de aanwezige deelnemers toelaten om op hun beurt hun eigen netwerken te versterken. In 2014 zal een sessie ‘open learning’ 12 medewerkers samenbrengen die verantwoordelijk zijn voor het organiseren van hun eigen opleiding. Samen zullen zij de behoeften definiëren en de nodige middelen - aanwezig in de Groep of extern - goedkeuren om het doel te bereiken dat ze samen bepalen. THALES: Dit vormingsprogramma staat op stapel voor 2014, richt zich tot het senior management en is als het ware een ‘think tank’ waar nagedacht wordt over de uitdagingen van de toekomst.

Knowledge Management De Groep heeft een beleid uitgewerkt op het vlak van knowledge management dat een kader uitzet en goede praktijken en regels definieert gebaseerd op interne en externe casussen en pilootprojecten (‘Knowledge Management Pilots’) die sinds 2012 georganiseerd worden en vier gebieden beslaan. • NCC (Nationaal Controlecentrum): up-to-date houden en delen van kennis, invoering van een ‘spokes’ (aanspreekpunt), gebruik van de tool ‘After Action Reviews’ en ontwikkeling van een WIKI om operationele ervaring uit te wisselen. • Veiligheid: oprichting van een Safety Corporate Practices Community en onderhoudsbeheer op het net (Grid Operational Maintenance). • R&D (Research & Development): upto-date houden en delen van ervaring verkregen uit R&D-projecten door een methodologie te ontwikkelen, de onderlinge samenwerking te versterken en sociale media zoals Wiki, Sharepoint en Yammer te gebruiken voor de uitwisseling van informatie. • TCC E&SM (Technical Competencies Catalogue for Energy & System Management): catalogus van de technische competenties voor 7 vakgebieden met 32 competenties.

Bij 50Hertz werden er doelstellingen gedefinieerd die bepalen dat kennisoverdracht essentieel is voor de creatie en het up-to-date houden van kennis in een context van snelle demografische evolutie. Andere doelstellingen zijn: de uitwisseling van kennis tussen 50Hertz en Elia versterken en de lancering van het proefprogramma ‘het concept tandemleren’ om de overdracht tussen een junior en een senior medewerker te structureren.

Employer Branding In het kader van de nieuwe visie van de Groep werd ook de campagne ‘Employer Branding’ in lijn met de nieuwe stijl gebracht. De uitdagingen in de sector doen nieuwe vakgebieden ontstaan en de onderneming moet geleidelijk specifieke profielen aantrekken om hierop in te spelen. De internationale uitbreiding van de Groep versterkt de noodzaak om kennis en goede praktijken binnen de Groep te delen. De uitdagingen op het vlak van rekrutering zijn groot, maar dat biedt ook talrijke kansen: we hebben competente medewerkers nodig zowel om de bestaande infrastructuur te beheren als om de infrastructuur van de toekomst voor te bereiden. Flexibiliteit in de benadering van je vakgebied met het oog op de uitbreiding van je kennis wordt een belangrijke troef binnen de Groep.

48


Enkele cijfers 16 aanvragen voor stages 2 eindwerken 92 aanwervingen

Gemiddeld aantal uren opleiding per medewerker 2011: 37,90 uur 2012: 39,88 uur 2013: 43,13 uur

Learning coverage (minstens 1 dag opleiding) 2011: 74,23% 2012: 74,69% 2013: 81,55%

In België DEELNAME AAN JOBBEURZEN

STOP AND DEVELOP

TECHNICAL SKILLS

Elia neemt in het kader van jobbeurzen deel aan ontmoetingen met afstuderende jongeren (15 beurzen in 2013). In 2013 heeft Elia beslist om jongere studenten te benaderen en mee te werken aan de SIEP-beurs voor leerlingen uit het basis- en middelbaar onderwijs. Zo kunnen we hen een voorproefje geven van de technische vakgebieden waarvan de competenties en knowhow in de komende jaren onontbeerlijk zullen zijn. Deze stap volgt op de ‘Technical Education Trophy’ die we sinds 2010 uitreiken tijdens de wEXPOsciences in Thurn & Taxis (Brussel) om leerlingen uit het middelbaar onderwijs warm te maken voor technische en wetenschappelijke studies.

De catalogus van competenties biedt de medewerkers de mogelijkheid om in overleg met hun hiërarchische lijn een of meerdere opleidingen te selecteren die nodig zijn of aangeraden worden in het kader van hun loopbaanontwikkeling.

Binnen de directie van ‘Asset Management’ begeleidt een programma gebaseerd op 5 pijlers de medewerkers bij de confrontatie met de evolutie van onze infrastructuur (zie ‘Beheer van de netinfrastructuur’, p. 18).

Daarnaast werd een nieuw programma opgezet dat ad-hocvormingen aanbiedt over thema’s die actueel zijn of zullen worden in de sector. Medewerkers worden per e-mail geïnformeerd over de sessies ‘Stop & Develop’ en beslissen zelf om zich in te schrijven. Het succes van deze formule toont aan dat de medewerkers bereid zijn om zich proactief te informeren over actuele thema’s.

1. Nieuwe technologieën 2. Kwaliteit / Pass 55 3. Asset Control Center 4. People and technical skills 5. External orientation

de jury voor te stellen. Het gadget moest met een budget van maximaal € 100 en een zonnepaneel met een vermogen van 7,5 watt gebouwd worden. Elia sponsort deze wedstrijd en overhandigde de publieksprijs, m.n. een vlucht met de Elia-luchtballon, aan het Koninklijk Atheneum van Zottegem voor het project ‘Pour le Tour’. De leerlingen uit het vijfde jaar richting boekhouden hadden het traject van de Tour de France nagebouwd met led-lampjes op zonne-energie. Zij hadden ook handte-

keningen verzameld van enkele topwielrenners zoals Tom Boonen en Zdenek Stybar die ze vervolgens verkochten ten voordele van het Kinderkankerfonds.

2013 IN BELGIË

Het Solar Team bestaat uit studenten van GROEP T - Internationale Hogeschool Leuven die samen een wagen op zonne-energie hebben ontwikkeld. Om andere jongeren aan te moedigen organiseren ze elk jaar de Solar Olympics, waarbij leerlingen uit het middelbaar onderwijs uitgedaagd worden om een gadget te ontwerpen en te fabriceren die op zonne-energie werkt. Tijdens de finale op 8 mei kwamen 30 teams uit alle hoeken van het Vlaamse Gewest samen in Leuven om hun gadget aan

Voor het eerst werd ook de wedstrijd Shape your future in Energy georganiseerd, in samenwerking met SIA en Trends-Tendances. Deze wedstrijd richt zich op universiteitsstudenten, vooral uit ingenieurs- en handelsrichtingen. Deze studenten kregen de opdracht om een paper te schrijven over de toekomstige


49

Prijsoverhandiging aan de winnaar van de wedstrijd ‘Shape your future’.

De pijler ‘People & Technical Skills’ wil verzekeren dat kennis en knowhow beschikbaar zijn waar en wanneer ze nodig zijn. In dat kader heeft een eerste groep (verwerving van competenties) gewerkt aan een eerste serie van 11 ‘kritieke activiteiten’ (nieuwe of evoluerende activiteiten) waarvoor nog bepaalde competenties zouden moeten ontwikkeld worden. Door de integratie van hernieuwbare energie in het net moeten dispatchers bijvoorbeeld bijkomende competenties ontwikkelen om schommelingen op het net te kunnen opvangen. Tijdens de tweede helft van het jaar werden opleidingen gegeven die zowel qua vorm als qua inhoud innoverend waren. Het tweede gedeelte (permanente ontwikkeling) heeft namelijk de verschillende leermethodes

geanalyseerd, zonder daarbij het noodzakelijke evenwicht tussen theorie en praktijk tijdens opleidingen uit het oog te verliezen: een nieuwe leermethode werd geïntegreerd in het ontwikkelingstraject van de medewerkers, samengesteld uit 70% praktijk, 20% coaching en 10% theorie.

ontwikkeling van de energiesector met als thema: ‘Renewables, a European luxury?’. De winnende paper werd gepubliceerd in Trends-Tendances en de auteur ervan kreeg € 2000. Meer dan 120 inschrijvingen werden ontvangen en meer dan 60 artikels ingediend. 25 van hen werden door SIA gecoacht om hun artikel te verbeteren. Vincent Graré, een twintigjarige student burgerlijk ingenieur aan de KU Leuven, haalde de eerste prijs binnen met zijn artikel: ‘Hernieuwbare energie, toch nog niet

voor morgen’. In zijn artikel onderzoekt hij de mogelijkheden en beperkingen van het gebruik van biomassa als hernieuwbare energiebron.

Het doel is opleidingen te bieden die voldoen aan de huidige en toekomstige behoeften en tegelijk de uitwisseling en interne stimulatie te bevorderen.

‘Discover your talent’ editie 2013 in de Kelders van Kuregem (Brussel). Dit project wordt georganiseerd door Business & Society Belgium om jonge schoolverlaters op zoek naar een job een handje te helpen. 69 vrijwilligers uit verschillende bedrijven, waaronder Elia, hebben workshops georganiseerd

BEHEER VAN DE COMPETENTIES

In zijn beleid op het vlak van competentiebeheer werkt Elia op basis van een competentiecatalogus. Deze bevat vijf generieke competenties die voor alle medewerkers van Elia werden gedefinieerd en die nauw aansluiten op de bedrijfswaarden. Over het algemeen worden de competenties getoetst in verschillende stadia van de carrière van een medewerker: bij de evaluatie op het ogenblik van de rekrutering of bij een verandering van functie, tijdens gesprekken om de ontwikkeling te evalueren van kaderleden (de ‘Midyear Review’, die elke zomer plaatsvindt) en van bedienden (de jaarlijkse ‘Jobdate’), maar ook tijdens de opleidingen die worden aangeboden om specifieke competenties te ontwikkelen enz.

waarin ze jonge werklozen vertrouwd maakten met sollicitatietechnieken en hen hielpen om hun slapende potentieel te benutten. Hoe stel ik een goed cv op? Hoe voer ik een geslaagd sollicitatiegesprek? Hoe kan ik sociale media gebruiken om een job te vinden? Naast de deelnemende bedrijven leidt ook de lokale vzw MAKS het project in goede banen.

50


796 medewerkers, 24 leercontracten en 10 stagiairs bij 50Hertz

In Duitsland Om het hoofd te kunnen bieden aan de talrijke uitdagingen gesteld door de markt, het netbeheer en het investeringsprogramma en om te anticiperen op de demografische evolutie van het personeelsbestand is de eerste prioriteit van de HR-afdeling bij 50Hertz de overdracht van competenties van de ervaren werknemers op de nieuw aangeworven krachten. Een groot aantal stagiairs en jongeren met leercontract volgt momenteel een opleidingstraject en moet in de komende jaren de fakkel overnemen. Een nieuwe website voor vacatures, het programma ‘Tell your friend’ en een nieuw Assessment Center voor managementposities binnen het bedrijf hebben het rekruteringsproces binnen 50Hertz vernieuwd.

PARTNERSCHAP MET UNIVERSITEITEN EN ONDERZOEKSCENTRA

50Hertz blijft nauw samenwerken met het bestaande netwerk van academische instellingen om kennisoverdracht te stimuleren en de nood aan innovatie te benadrukken, waarbij ook stages in het bedrijf worden aangeboden. Deze activiteiten worden omkaderd door een ‘Scientific Council for Energy Infrastructure’, geleid door 50Hertz, dat geregeld evenementen organiseert waarop studenten van de betreffende universiteiten met experts van het bedrijf over energie en aanverwante thema’s kunnen spreken.

De Elia groep in het SWOW-tijdperk (Smart Way Of Working) De wereld is snel aan het veranderen en ondernemingen moeten mee transformeren, om de interactie met hun stakeholders te verbeteren en om nieuwe instrumenten in hun werking te integreren. Het is in die spirit dat Elia het SWOW-tijdperk is binnengetreden! De verhuizing naar het nieuwe gebouw aan de Monnoyerkaai in 1000 Brussel bood een perfecte gelegenheid voor de lancering van deze transformatie die past in de nieuwe visie van de Groep. De nieuwe inrichting van de ruimtes is slechts het zichtbare topje van de ijsberg: daaronder schuilt een diepere verandering in de relatie die de medewerkers hebben met hun werk en hun hiërarchische lijn, een verandering die

samenwerking moet stimuleren en zo de realisatie van projecten moet vergemakkelijken om de door de onderneming bepaalde doelstellingen te behalen. De technologie die vandaag bestaat laat meer flexibiliteit toe en maakt het mogelijk om het telewerken te veralgemenen, behalve voor functies waarvan de taken op een bepaalde plaats gebeuren (zoals het controlecentrum) of functies die op het terrein uitgevoerd moeten worden. In de komende jaren zullen ook andere sites op die manier ingericht worden: de hoofdzetel van de Groep aan de Keizerslaan (Emperor) en de nieuwe vestiging van 50Hertz in Berlijn.

Social Business In december 2012 keurde Elia een ‘Social Media’-strategie goed waarmee het bedrijf zich als een voorstander van verandering en vernieuwing wil profileren. Het doel is om de dialoog aan te gaan met alle stakeholders en te evolueren naar een model met meer samenwerking en minder verzuiling. In 2013 werden talrijke initiatieven opgestart en Elia is nu aanwezig op de belangrijkste externe (Facebook, Linkedin, Twitter) en interne (Yammer) sociale media. Om die aanwezigheid te ondersteunen werd een ‘hub & spokes’-communicatiemodel opgezet, waarbij een aantal experts (de spokes) voor de communicatie over hun vakgebied instaan binnen een centrale hub (beheerd door het communicatiedepartement) die de strategie bepaalt alsook ondersteuning


51

Officiële inhuldiging van Monnoyer op 13 december Op vrijdag 13 december 2013 werd de site officieel ingehuldigd in aanwezigheid van mevrouw Céline Fremault, minister voor Economie, Tewerkstelling, Wetenschappelijk Onderzoek en Buitenlandse Handel van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Thierry Willemarck, voorzitter van BECI (Brussels Enterprises Commerce & Industry). Het gebouw kreeg bovendien de status ‘voorbeeldgebouw’ van het Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM) en het BREEAM-label ‘very good’.

geeft en het geheel monitort. De spoke beschikt over gespecialiseerde kennis over het betrokken vakgebied en kan dus een vollediger antwoord geven. Het doel is om beter en sneller te reageren op vragen die ons gesteld worden over onze activiteiten en projecten en de uitdagingen in verband met energie, via alsmaar meer kanalen.

EEN GEÏNTEGREERD MOBILITEITSBELEID:

Afvalbeheer en mobiliteit: het beleid van Elia

Enkele ondernomen acties: • Er werd een pendelbus ingelegd tussen het station van Schaarbeek en de sites aan de Vilvoordselaan en de Monnoyerkaai. Het betreft een pilootproject dat in 2014 geëvalueerd zal worden. • ‘Tous vélos actifs’, een project in het Waalse Gewest om het gebruik van de fiets binnen de onderneming te stimuleren. • Op de Brusselse werksites wordt een aantal voertuigen ter beschikking gesteld voor dienstverplaatsingen van medewerkers die met het openbaar vervoer naar het werk komen. De CO2-uitstoot van dit wagenpark, dat voor 100% uit elektrische auto’s en hybride plug-ins bestaat, is nihil wanneer deze op elektriciteit rijden. • Elia’s Car Policy stelt aan jonge kaderleden hybride wagens (79 g CO2) ter beschikking. In 2013 werd een flexibelere en grotere keuze aan bedrijfswagens aangeboden aan de kaderleden, die sindsdien kunnen kiezen tussen hybride, hybride PlugIn of elektrische wagens en benzinemotors die minder fijn stof en stikstof

AFVAL SORTEREN

In april 2013 heeft Elia het afvalbeheer verbeterd door ook PMD - een groot deel van de binnen het bedrijf geproduceerde afvalstroom - apart te sorteren. Om dit efficiënt te doen werden de individuele en afgezonderde sorteermogelijkheden afgeschaft. De sites in de 3 gewesten kennen enkel nog centrale sorteereilanden met een uniforme kleurencode. Sinds september 2013 wordt het organische afval van het nieuwe bedrijfsrestaurant en al het andere afval aan de bron door het personeel gesorteerd. Naast het ‘paperless’ kantoorbeleid, het gebruik van flessen met leeggoed, waterfonteinen... loopt er een project voor de afschaffing van kleine portieverpakkingen in de restaurants en de afschaffing van plastic bekers aan de koffieautomaten en de waterfonteinen. Sinds eind 2013 gebruiken alle interne en externe medewerkers hun eigen herbruikbare kopjes en glazen.

60% van de medewerkers van Elia werkt op de 3 sites in Brussel. Verkeersopstoppingen en het tijdverlies dat eruit voortvloeit, versterken de behoefte om de pendelende medewerkers te sensibiliseren en te helpen om hun gewoontes te veranderen.

•

uitstoten wanneer ze minder dan 15.000 km per jaar afleggen. Daarnaast zijn er flexibele combinaties mogelijk: een wagen en een leasefiets of een auto voor tijdelijke behoeftes zoals vakantieperiodes. Gedurende een periode van 12 maanden hebben 50 kaderleden en bedienden een opleiding ecodriving gevolgd.

Al deze informatie kan worden geraadpleegd op het intranet van Elia.

Veiligheid en gezondheid voor en door de medewerkers De veiligheid en gezondheid van de eigen medewerkers en die van de ondernemingen waarmee Elia werkt maar ook van zijn klanten en, in ruimere zin, van het grote publiek, zijn een prioriteit voor de Elia groep. De onderneming zorgt ervoor dat haar installaties permanent in optimale staat van veiligheid en betrouwbaarheid verkeren. Elia heeft zich nul ongevallen of incidenten tot doel gesteld, wat inhoudt dat elk letsel bij personen te vermijden is. Mensen zijn immers meer dan ooit de hoofdbekommernis van de Groep.

52


FREQUENTIEGRAAD ELIA

ERNSTGRAAD ELIA

10

0,5

8

0,4

6

0,3

0,28

4,6

3,9

4

2,8

0,2

0,14

3,4

2

0,1

1,7 0

0,01

0,0 2009

2010

2011

2012

2013

2009

2010

2011

0,06

0,06

2012

2013

Acties ter bevordering van de gezondheid in 2013 Tijdens de week van de veiligheid in mei werd een informatiecampagne over het correct hanteren van lasten gelanceerd. Hierin werden de ergonomische aspecten van het heffen en neerzetten van lasten behandeld en werd er kennis bijgebracht over de risico’s die aan deze dagelijkse handelingen verbonden zijn. De sensibiliseringscampagne over het belang van gezonde voeding werd voortgezet. Hier werd de nadruk gelegd op het eten van seizoensgroenten en -fruit. Op diverse sites zijn seizoensvruchten elke dag verkrijgbaar en bieden de bedrijfsrestaurants vegetarische maaltijden aan.

In België In 2013 werden 140 36 kV-cabines en 300 hoogspanningsstations onderworpen aan een risicoanalyse met het oog op het aanbrengen van structurele verbeteringen om de risico’s te beperken. Door de medewerkers permanent op te leiden, te sensibiliseren en te betrekken bij de operationele veiligheidsrisico’s enerzijds en de ondernemingsgebonden risico’s anderzijds is het mogelijk het permanente risicobewustzijn in de bedrijfscultuur te ondersteunen en verder te integreren. Informeel leren wordt hoe langer hoe meer gestimuleerd op de werkplaats en impliceert meer interactie om de nodige kennis bij te brengen. Zo kunnen de sterke en zwakke punten geïdentificeerd worden zodat er rekening mee gehouden kan worden om ongevallen en incidenten te vermijden.

Resultaten: grafieken Betrokkenheid van alle niveaus binnen het bedrijf - van de directie, het management, het meesterschapspersoneel, de comités en de medewerkers - evenals respect voor de werkmethodes, -procedures en -instructies en toepassing van de principes van orde en netheid blijven een absolute noodzaak. Om meer zichtbaarheid te geven aan de thema’s ‘veiligheid’ en ‘gezondheid’ en de individuele betrokkenheid te vergroten, werd in 2013 een dialoog gehouden tussen alle operationele technici die resulteerde in het opstellen van het charter ‘veiligheid en gezondheid’. Veilig gedrag moet daarnaast worden geïntegreerd in het performance management van de directie, het management en het personeel en moet een belangrijke factor zijn in de persoonlijke ontwikkeling en het carrièreverloop.

In 2013 hebben vier op zeven ongevallen geleid tot werkonbekwaamheid (vallen en struikelen). Op de bijna 20.000 technische interventies op het terrein waren er slechts twee ongevallen die het rechtstreekse gevolg waren van de uitoefening van onze technische activiteiten. Sommige ongevallen gebeurden tijdens de lange strenge winterperiode aan het begin van het jaar. Deze ongevallen en diverse andere gebeurtenissen in 2013 toonden opnieuw aan dat uitmuntendheid op het vlak van veiligheid elke dag opnieuw bewezen moet worden en een permanente inspanning vergt, om de regels, procedures en veiligheidsinstructies correct toe te passen en het gedrag aan te passen aan voortdurend veranderende omstandigheden.


53

16.000 manuren veiligheidsopleiding voor de technici

Met een gemiddelde frequentie van 3,3 tijdens de laatste 5 jaar - 7 keer beter dan het Belgische gemiddelde plaatsen deze veiligheidscijfers Elia op hetzelfde niveau als ondernemingen met beperkt of bijna geen risico, zoals bijvoorbeeld de banken verzekeringssector. VEILIGHEID EN ONDERAANNEMERS

Elke dag werken er tussen de 500 en de 800 technici van onderaannemers in onze installaties. De veiligheid en de gezondheid van deze groep medewerkers is net zo belangrijk voor de onderneming als die van haar eigen personeel. In 2013 hebben meer dan 2.800 medewerkers van onze onderaannemers een opleiding gevolgd over de risico’s en gevaren waarmee ze in onze industriële installaties geconfronteerd kunnen worden. Deze opleidingen worden steeds afgerond met een kennistest. In totaal werden meer dan 3.600 certificaten uitgereikt. Om de veiligheidsreflex bij onze onderaannemers te stimuleren en hun goede resultaten op veiligheidsvlak te belonen, worden bij de selectie van aannemers en het toewijzen van opdrachten verschillende objectieve veiligheidsparameters en kwaliteitscriteria gebruikt, zowel voor de voorbereiding van de werkzaamheden als de uitvoering ervan op het terrein. De resultaten worden geëvalueerd en besproken in een sfeer van open dialoog met de onderaannemers. Deze benadering geldt niet alleen

voor bestaande onderaannemers, maar ook voor kandidaat-onderaannemers. Zij worden allemaal permanent gecontroleerd op zowel de kwaliteit als de veiligheid van hun werkmethodes.

eerst door de Duitse technische inspectiedienst TÜV laten certificeren volgens OHSAS 18001:2007 (Occupational Health and Safety Assessment Series).

Zo worden er jaarlijks meer dan 200 kwaliteits- en veiligheidsbeoordelingen uitgevoerd. Indien nodig stellen we een actieplan op om hun werking en resultaten op het voor Elia gewenste peil te brengen. Als zij het veiligheidsbeleid onvoldoende onderschrijven of het vereiste niveau voor de veiligheidsparameters en -resultaten niet behalen, zet Elia de samenwerking stop.

Maatschappelijk engagement voor veiligheid

In Duitsland Bij 50Hertz werd in de referentieperiode geen ernstig ongeval op de werkplaats genoteerd en de gevallen van werkonbekwaamheid die resulteerden uit ongevallen op de werkplaats waren zeer gering. De interne audits hebben geen inbreuk op de wet of op andere door 50Hertz aangegane verbintenissen aan het licht gebracht. Het departement ‘gezondheid en veiligheid’ werkte samen met andere bedrijven om maatregelen en normen te ontwikkelen om de veiligheid op het werk en op de hoogspanningssites te verbeteren. 50Hertz heeft de offshore reddingsdienst verbeterd door een reddingshelikopter met een spoedarts op het eiland Rügen te stationeren. Daarnaast heeft 50Hertz basisregels bepaald en het gezondheids- en veiligheidsbeheerssysteem voor het

Niet alleen de medewerkers van de Elia groep en van zijn onderaannemers moeten rekening houden met de mogelijke risico’s van hoogspanning: dit geldt ook voor al wie in de nabijheid van onze installaties komt. Elia heeft daarom, op vraag van een aantal brandweerkorpsen, sessies georganiseerd over de specifieke risico’s en de te treffen veiligheidsmaatregelen bij noodinterventies in de nabijheid van onze installaties. Elia stelt zijn infrastructuur ook geregeld ter beschikking van de rampenteams van de hulpdiensten zodat ze kunnen oefenen in een zo realistisch mogelijke omgeving. Er worden regelmatig groepen studenten uit technische richtingen uitgenodigd om diverse aspecten van onze werkzaamheden - inclusief de veiligheidsaspecten - in de praktijk te leren kennen.

54


De relaties met onze stakeholders De Elia groep voert een open en transparante dialoog met zijn klanten, leveranciers, aandeelhouders, potentiële investeerders, de administraties, de bevolking en zijn personeelsleden (zie ‘Licence to operate’, p.77).

Onze leveranciers Het departement ‘aankopen’ behandelt vrijwel alle aankopen die Elia doet, zowel voor beheersbare als niet-beheersbare elementen. Het departement behandelt: • aankopen in het kader van investeringen in het net (onderaannemers voor de werken, engineeringbedrijven, turnkeyprojecten en hoog- en laagspanningsmaterieel); • algemene aankopen (inclusief de ITapparatuur en de servicecontracten voor de corporate departementen); • energieaankopen. Deze aankopen vinden plaats volgens een beleid en een ethische code die erop gericht zijn om de vertrouwelijkheid te bewaren, de transparantie te bevorderen en elke vorm van discriminatie of belangenconflicten te vermijden. Daarnaast worden aankopen boven een bepaald bedrag onderworpen aan Europese aanbestedingsprocedures die aangekondigd worden in het Europese Bulletin der Aanbestedingen.

Elia streeft ernaar de totale kosten van de goederen en diensten zo laag mogelijk te houden voor de samenleving en bij de uitbesteding te letten op maximale kwaliteit, betrouwbaarheid en veiligheid, alsook het behoud van het milieu. Elia geeft dan ook de voorkeur aan leveranciers die een beleid ter verbetering van de veiligheid voeren en die milieuvriendelijke oplossingen voorstellen tegen een aanvaardbare prijs. Ondernemingen met een certificering of een attest (type VCA, BeSaCC, ISO9001, ISO14000) beschikken over een belangrijke troef.

De huidige context en de marktevolutie worden gezien als te grijpen kansen. Nieuwe leveranciers maken het mogelijk om vastgeroeste gewoontes in vraag te stellen en alternatieve oplossingen te bieden met dezelfde voordelen qua kwaliteit en veiligheid als de aankopen die in het verleden gedaan werden. De Groep wil synergieën op het vlak van inkopen bevorderen door ervaringen te delen en zo betere aankopen te doen en de gemeenschap te laten profiteren van de gerealiseerde besparingen.

Elia wil partnerschappen op lange termijn ontwikkelen met zijn leveranciers en heeft daartoe een duidelijke visie op deze relaties ontwikkeld. Het gebruik van raamovereenkomsten die de relatie met een leverancier voor meerdere jaren vastleggen is een concreet voorbeeld van deze visie. Tegelijkertijd hanteert Elia voor zijn leveranciers een evaluatiesysteem dat rekening houdt met de veiligheid, de kwaliteit van het werk, het naleven van de specificaties en van de contractuele voorwaarden.

De investeerders De Elia groep onderhoudt een transparante communicatie en dialoog met de financiële analisten en met de huidige en potentiële investeerders. Tussen de investeerders en de directie wordt er bilateraal gecommuniceerd, enerzijds om de resultaten, strategie en beslissingen van de onderneming toe te lichten en anderzijds om de bekommernissen van aandeelhouders en analisten te kennen, evenals de perceptie van de markt.


In dat verband werden meer dan tien roadshows georganiseerd met de CEO of de CFO bij een honderdtal institutionele investeerders in de voornaamste financiële centra van Europa. De Groep heeft ook deelgenomen aan de Benelux Conference, een gezamenlijke organisatie van NYSE en ING in New York. Buiten deze roadshows hebben investeerders en analisten de gelegenheid gekregen om persoonlijk of tijdens teleconferenties in discussie te treden met de CEO of de CFO. Daarnaast was de Elia groep ook aanwezig op talrijke nationale en internationale investeringsconferenties, alsook op de jaarlijkse bijeenkomsten van de Vlaamse Federatie van Beleggingsclubs en Beleggers (VFB).

Als 100% aandeelhouder en enige kredietverstrekker van 50Hertz moet Eurogrid GmbH een betrouwbare en stabiele langetermijnrelatie verzekeren met financiële analisten en kredietbeoordelaars alsook met haar beleggers en met bestaande en potentiële geldschieters. Stabiele communicatiekanalen tussen de beleggers en het management van Eurogrid GmbH en 50Hertz werden opgezet om de resultaten, de strategie en de beslissingen van het bedrijf te bespreken en de bezorgdheden van de analisten en beleggers en de perceptie van de markt te begrijpen.

55

De medewerkers IN BELGIË: SOCIALE RELATIES OP SECTORAAL NIVEAU

Om zijn rol binnen het Paritair Comité 326 ten volle op zich te kunnen nemen, biedt Synergrid, de werkgeversorganisatie waartoe Elia behoort, zijn verschillende leden ondersteunende diensten en adviesverlening aan in sociale aangelegenheden, zoals: • ondersteuning van de werking van de werkgeversorganisaties, die nodig is om de onderhandelingen in de paritaire comités voor te bereiden; • assistentie aan de leden bij het zoeken naar oplossingen bij sociale conflicten; • het beheer van de sectorale paritaire organen.

Green procurement Het principe van ‘Green Procurement’ wordt toegepast op diverse aankopen sinds 2012. De criteria om de milieu-impact te beoordelen werden uitgebreid en omvatten bijvoorbeeld het milieubeleid van de onderaannemer en het energieverbruik gedurende de volledige levenscylus van het product. Daarnaast moet ten minste 5% van het gewicht van de score worden toegekend aan ecologische criteria. Het respect voor het milieu wordt dus een bijkomend criterium voor de selectie van de leveranciers, op dezelfde wijze als prijs of veiligheid. Elia moedigt zijn onderaannemers dan ook sterk aan om een ISO 14001 of EMAS-certificaat te behalen.

56


De oprichting van een Europese ondernemingsraad ondersteunt de integratie van de twee organisaties en draagt bij aan de ontwikkeling van een gezamenlijke cultuur.

Tijdens de budgettaire onderhandelingen einde 2012 heeft de regering beslist om de loonkosten voor de Belgische bedrijven in 2013 en 2014 te beperken en te pleiten voor loonmatiging. Een toepassingsnorm van 0% werd voorgesteld, wat concreet betekent dat er voor deze twee jaren geen ruimte is voor loonsverhogingen buiten de indexering en de baremaschalen. Tijdens de nationale onderhandelingen van de sociale partners over het IPA werd er geen consensus bereikt over de opgelegde loonnorm, die bijgevolg in een Koninklijk Besluit werd vastgelegd. Op 29 november 2013 werd er na moeilijke onderhandelingen een sectoraal akkoord voor 2013-2014 bereikt binnen het Aanvullend Nationaal Paritair Comité voor Bedienden (ANPCB of PC 218, waar Elia Engineering deel van uitmaakt). De onderhandelingen over het sociaal programma 2013-2014 in het Paritair Comité 326 zijn lopende, maar eind 2013 was er nog geen akkoord.

DE SOCIALE RELATIES BINNEN ELIA ASSET EN ELIA SYSTEM OPERATOR

Op 23 april 2013 werd een collectieve conventie afgesloten voor de bedienden van Elia over de certificering van vakbekwaamheid. SOCIALE RELATIES OP GROEPSNIVEAU

Cao’s op ondernemingsniveau werden gesloten over de omzetting van cao 90 (premie verbonden aan het bereiken van collectieve resultaten) voor Elia System Operator, Elia Asset en Elia Engineering. De ondernemingsraad heeft in 2013 geregeld vergaderd en werd onder meer uitvoerig geïnformeerd over de financiële en economische situatie van de Elia groep, ook ter gelegenheid van de jaarlijkse buitengewone ondernemingsraad. Het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk heeft geregeld vergaderd, met name over het onthaal van nieuwe medewerkers en het jaarlijks actieplan 2013 inzake veiligheid. De dialoog met de organen die het personeel vertegenwoordigen is op constructieve wijze verlopen, zonder sociale conflicten.

OPRICHTING VAN EEN EUROPESE ONDERNEMINGSRAAD OP HET NIVEAU VAN DE ELIA GROEP

Op 5 september werd in Brussel de eerste zitting van de Europese Ondernemingsraad op groepsniveau gehouden. De vertegenwoordigers hebben de volgende punten besproken: de ontwikkeling van 50Hertz, de regelgeving in België en in Duitsland, de resultaten van de Groep tijdens de eerste helft van 2013 en de oprichting van EGI. De oprichting van een Europese ondernemingsraad is een kans om de integratie van de twee organisaties te ondersteunen en draagt bij tot de verdere ontwikkeling van een groepscultuur. IN DUITSLAND: SOCIALE RELATIES BINNEN 50HERTZ

50Hertz onderhoudt via het systeem van ‘Mittbestimmung’ nauwe en constructieve relaties met de organen die het personeel vertegenwoordigen. De personeelsafgevaardigden worden nauw betrokken bij de initiatieven van de onderneming en daarnaast geregeld geïnformeerd over de financiële en economische situatie via het Economisch Comité.


57

Geanimeerd gesprekspanel tijdens de Stakeholders’ Day in Brussel (links). De medewerkers van de Groep nemen deel aan heel wat sportevenementen (rechts).

De klanten, de overheden, de buurtbewoners en het grote publiek Tijdens de uitvoering van investeringswerken, onderhoudsbeurten of dringende interventies zorgt Elia er altijd voor dat het de bevoegde administraties en overheden evenals de buurtbewoners informeert over zijn installaties en operaties en eventuele gevolgen op hun dagelijkse activiteiten. Dat gebeurt in het bijzonder tijdens werkzaamheden die worden uitgevoerd door onderaannemers of onderhoudsteams (zie ‘Licence to operate’, p.77).

HET ELIA FONDS

Van bij zijn oprichting heeft Elia zijn opdracht ten dienste van de bevoorradingszekerheid en de elektriciteitsmarkt een sociale invulling gegeven door de oprichting van het Elia Fonds in samenwerking met de specialisten van de Koning Boudewijnstichting, partner bij uitstek in dit domein, die het Fonds in volledige onafhankelijkheid en transparantie beheert, in overeenstemming met de waarden van de onderneming. Het Elia Fonds richt zich tot mindervalide personen in brede zin (personen met een mentale, motorische of zintuiglijke handicap, senioren, gezinnen met jonge kinderen enz.) en steunt projecten die deze groepen in dezelfde mate als alle andere mensen een transparante en niet-discriminerende toegang willen geven tot toeristische, culturele en sportactiviteiten. Het Elia Fonds besteedt

de jaarlijkse schenking van maximaal € 250.000 aan projecten gericht op verwondering en ontdekking. In die geest neemt Elia - vertegenwoordigd door zijn medewerkers - deel aan andere sportieve en culturele initiatieven. Indien een medewerker op eigen initiatief betrokken is bij een sociaal project kan hij of zij een aanvraag indienen voor steun die, indien deze wordt goedgekeurd, rechtstreeks aan de betrokken organisatie zal worden overgemaakt. In 2013 heeft 50Hertz voor de derde keer de traditionele herfstcross van

Rennsteig gesponsord. Meer dan 400 renners, waaronder de talrijke sportliefhebbers die bij 50Hertz werken, namen deel aan de halve marathon in het sprookjesachtige Thüringerwald. Voor de eerste keer heeft 50Hertz steun geboden aan jonge biatleten van de sportclub SV Schorfheide Groß Schönebeck e.V. in het zuiden van Uckermark (Brandenburg). 50Hertz helpt de jonge biatleten bij het aanleren en perfectioneren van deze Scandinavische sport in hun heuvelige woonplaats, zodat ze ooit kampioenen kunnen worden in hun discipline.

2013 IN BELGIË

OP 22 NOVEMBER ORGANISEERDE ELIA, ALS LOGISCH VERVOLG OP DE CUSTOMER DAYS, EEN STAKEHOLDERS’ DAY

Er daagden 250 stakeholders op met wie Elia dagelijks samenwerkt: industriële klanten, distributienetbeheerders, traders, producenten, publieke overheden, regulatoren... De deelnemers werden op de hoogte gebracht van de nieuwste ontwikkelingen in het aanbod producten en diensten van Elia (Demand Side Management, ‘flexibility products’, evolutie op de Europese markten...), over initiatieven voor de geïntegreerde Europese markt en innovaties, en over de vooruitgang in belangrijke projecten. Ze konden ook interessante informatie meepikken in de panels waaraan vooraanstaande figuren uit de sector deelnamen.

02

Uitdagingen en vooruitzichten Als beheerder van het hoogspanningsnet moet Elia talrijke uitdagingen aangaan om het hoofd te bieden aan de energierevolutie die zich nu voordoet. De Europese integratie, de liberalisering van de markt, de strijd tegen de klimaatverandering en de komst van de vaak decentraal geproduceerde hernieuwbare energie, het zijn allemaal uitdagingen waardoor activiteiten die lange tijd als conventioneel werden beschouwd opeens moeten veranderen. In dit hoofdstuk 60 | De maatschappelijke verantwoordelijkheid van de Elia groep: inleiding op de uitdagingen 62 | Uitdaging 1: Bevoorradingszekerheid 67 | Uitdaging 2: Uitbouw van de geïntegreerde markt 71 | Uitdaging 3: Integratie van hernieuwbare energie 77 | ‘Licence to operate’: De tegemoetkoming tussen de collective behoefte en het individu

De evolutie naar hernieuwbare energie vormt voor Elia een nieuwe uitdaging om het evenwicht op ons netwerk te garanderen. De wind en solar forecast werden om die reden ontwikkeld, waardoor er betere voorzieningen gemaakt kunnen worden voor de markt. We willen een voortrekkersrol spelen in deze energierevolutie, zodat we verschillende nieuwe, duurzame en betrouwbare systemen kunnen ontwikkelen zowel op land als op zee. Joachim Van Erps / systeem ingenieur bij het NCC (Nationaal Controle Centrum)

60

ELIA GROUP 2013 UITDAGINGEN EN VOORUITZICHTEN

De maatschappelijke verantwoordelijkheid van de Elia groep Sinds de liberalisering van de elektriciteitsmarkt, die een duidelijke scheiding eiste tussen de verschillende spelers op de energiemarkt, heeft de Elia groep voortdurend initiatieven genomen om zijn taken naar best vermogen te vervullen.

In 2013 heeft Elia een diagnose opgemaakt van zijn interne prestaties in het licht van deze uitdagingen, om een adequatere organisatie te kunnen uitwerken. Op basis van de richtlijn voor verantwoord ondernemen vervat in de norm ISO 26000 heeft Elia de prestaties in zijn vakgebieden beoordeeld op zeven kerncriteria: governance, respect voor de mensenrechten, arbeidsverhoudingen, respect voor het milieu, loyale handelspraktijken, respect voor de verbruikers en relaties met de gewesten. De beoordeling werd uitgevoerd door een aantal medewerkers van Elia die met deze thema’s te maken hebben en in staat zijn om de sterke en zwakke punten van de onderneming te evalueren. Het resultaat was een lijst met de belangrijkste aandachtspunten voor elk vakgebied. Een deel van deze punten werd al besproken met de stakeholders van Elia om de interne perceptie te evalueren en te objectiveren. De volgende stap zal bestaan uit het creëren van

een materialiteitsmatrix - conform de aanbevelingen van het Global Reporting Initiative en ISO 26000 - om te kijken welke aandachtspunten zowel voor Elia als voor zijn stakeholders prioritair zijn. Op basis daarvan zal een strategie uitgewerkt en geïmplementeerd worden. De algemene directie van de Elia groep volgt dit proces van nabij en stuurt het, om geleidelijk een respons uit te werken voor elke uitdaging in overeenstemming met de strategie, om deze vervolgens operationeel te maken (plan 2014). De drie kernuitdagingen voor Elia zijn: de bevoorradingszekerheid van elektriciteit waarborgen, actief deelnemen aan de Europese ontwikkeling van de geïntegreerde elektriciteitsmarkt en de bijkomende hernieuwbare energieproductie integreren. Door een antwoord te bieden op deze uitdagingen speelt de Elia groep ten volle zijn rol als een speler die zijn verantwoordelijkheid opneemt tegenover zijn stakeholders. Innovatie staat hierbij centraal.

➊ Bevoorradingszekerheid Onze maatschappij verbruikt alsmaar meer elektriciteit. In het licht van de voortdurend toenemende vraag naar elektriciteit moet Elia garanderen dat het de rol van schakel tussen vraag en aanbod kan spelen. Het is met dit doel voor ogen dat de reservemechanismen werden ingesteld. Elia moet zonder opslagmogelijkheden en zonder eigen productie het evenwicht op het net bewaren en daarbij verschillende belangrijke factoren in acht nemen: de veroudering van het klassieke productiepark, de politieke beslissing om op termijn de kernuitstap te maken, de toename van ‘kleine’ gedecentraliseerde productie-eenheden op basis van hernieuwbare energie (zonne-energie, biomassa, warmtekrachtkoppeling,...) of productie die zeer ver van de verbruiksplaats plaatsvindt (zoals offshore windmolenparken).


61

1 2 3 Bevoorradingszekerheid

Uitbouw van een geïntegreerde Europese markt

➋ Uitbouw van een geïntegreerde Europese markt De ontwikkeling van de geïntegreerde markt - het resultaat van een Europese politieke beslissing die aan het begin van de eenentwintigste eeuw werd genomen - moet fysiek en economisch ondersteund worden door de hoogspanningsinfrastructuur om de elektriciteit te transporteren. ‘Fysiek’ betekent de versterking van de transportcapaciteiten tussen buurlanden. ‘Economisch’ betekent ervoor zorgen dat vraag en aanbod elkaar kunnen vinden binnen de logica van een geliberaliseerde markt, zodat de prijzen transparanter en aantrekkelijker worden voor de verbruikers.

Integratie van hernieuwbare energie

➌ Integratie van hernieuwbare energie De engagementen die zowel Europa als de lidstaten zijn aangegaan om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, hebben een invloed op het energielandschap. Hernieuwbare energie wordt in deze context aangemoedigd door het investeringsbeleid waarbij de uitstoot wordt beheerst in verhouding tot de effecten die eruit voortvloeien: technische uitdagingen, financiële effecten... Het is echter vrijwel zeker dat deze evolutie naar minder koolstof zal leiden tot een hoger elektriciteitsverbruik. Aan de productiezijde zijn de uitdagingen divers: intermitterende productie en afhankelijkheid van meteorologische omstandigheden, productieparken die, zoals de offshore windturbines, ver van de verbruikscentra liggen of productie op basis van zonne-energie, biomassa en warmtekrachtkoppeling die een kleinere en meer gedecentraliseerde activiteit wordt. Elia moet het net en het beheer ervan aanpassen aan de productie door verschillende spelers en uit verschillende energiebronnen.

Licence to operate. De tegemoetkoming tussen de collectieve behoefte en het individu Al deze uitdagingen zetten Elia ertoe aan om zijn infrastructuur voor het transport van elektriciteit op hoogspanning en middelhoge spanning te onderhouden, te moderniseren en aan te passen. Deze infrastructuur bestrijkt het volledige grondgebied en moet beheerd worden in nauw overleg met de stakeholders: bewoners, lokale overheden, industriële klanten, elektriciteitsproducenten, omwonenden en milieuactivisten. Het gaat om een vitaal elektriciteitsnet dat zich discreet tracht op te stellen en desondanks voor sommigen wel eens ‘in de weg’ staat... ook al zijn zij zelf elektriciteitsverbruikers. Het verkrijgen en hernieuwen van exploitatie- en bouwvergunningen zijn dus beslissende factoren en onontbeerlijke voorwaarden die moeten vervuld zijn, opdat Elia zijn taken kan vervullen en een betere openbare diens kan verlenen.

62


1

UITDAGING 1 De bevoorradingszekerheid De bevoorradingszekerheid is een belangrijke uitdaging in de komende jaren. De veroudering van het conventionele productiepark, de kernuitstap en de integratie van hernieuwbare energie veranderen de configuratie van de energiebevoorrading in Europa fundamenteel. Nieuwe productie-eenheden die verder van de steden liggen (offshore windmolenparken) of gedecentraliseerd zijn (zonne-energie, biomassa, warmtekrachtkoppeling...) komen massaal op het net, wat het beheer van het elektriciteitsnet beïnvloedt (zie ‘Integratie van hernieuwbare energie’, p.71). Daarnaast nemen de energiebehoeften die zo belangrijk zijn in ons dagelijkse leven voortdurend toe (ICT-apparatuur, huishoudtoestellen of elektrische auto’s...).

De bevoorradingszekerheid is een gedeelde verantwoordelijkheid van de producenten, leveranciers, transmissieen distributienetbeheerders, openbare overheden en ook van de verbruikers. Deze laatste zullen in de toekomst ook een alsmaar grotere rol spelen via het beheer van de vraag. De federale overheid bepaalt het globale beleid inzake de energiebevoorradingszekerheid. De transmissienetbeheerders voor elektriciteit stellen een robuuste en betrouwbare elektriciteitsinfrastructuur aan de marktspelers ter beschikking en zorgen voor het onmiddellijk evenwicht tussen productie en vraag. Zij werken hieraan 24 uur op 24. De leveranciers verbinden zich ertoe om hun klanten overeenkomstig hun behoeften te bevoorraden. Zij kunnen rekenen op onze netten en op de diensten die wij ter beschikking stellen om deze elektriciteit te vervoeren, ongeacht of ze in ons land of buiten onze grenzen is geproduceerd.

Hiervoor blijven de netbeheerders hun interconnectielijnen met de buurlanden ontwikkelen (zie Projecten, p.25) en zetten zij samen met de energiebeurzen en met hun collega-netbeheerders elektriciteitsmarkten op over de landsgrenzen ruim heen (zie ‘Uitbouw van de geïntegreerde markt’, p.67).

In België HET EVENWICHT TUSSEN PRODUCTIE EN VERBRUIK BEANTWOORDT AAN DE BEHOEFTEN VAN DE MARKT

Het evenwicht tussen productie en verbruik is in eerste instantie afhankelijk van de marktspelers en meer bepaald de evenwichtsverantwoordelijken (ARP’s of Access Responsible Parties). Zij moeten immers zo goed mogelijk instaan voor het evenwicht tussen hun bevoorradingsbronnen en de afnames van hun klanten. Iedere evenwichtsverantwoordelijke deelt ’s avonds aan Elia

mee hoeveel energie hij de volgende dag op kwartuurbasis zal uitwisselen op elk punt van het net, en dit zowel voor de injecties en afnames van elektriciteit, als voor de uitwisselingen tussen evenwichtsverantwoordelijken, de invoer of de uitvoer. Het resterende onevenwicht in de Belgische regelzone wordt door Elia in real time gecompenseerd door een beroep te doen op de energiereserves die op basis van contracten beschikbaar zijn bij producenten en grootverbruikers in België. Daartoe heeft Elia voor de Belgische regelzone in 2013 een beroep gedaan op 113 GWh aan energievolumes tegenover 1.260 GWh in 2012.


63

De transmissienetbeheerders voor elektriciteit stellen aan de marktspelers een robuuste en betrouwbare elektriciteitsinfrastructuur ter beschikking en zorgen voor het onmiddellijk evenwicht tussen productie en vraag (zie ‘Beheer van de netinfrastructuur’, p.18). HET PLAN WATHELET

De staatssecretaris lanceert een plan om de bevoorradingszekerheid van België in de komende jaren veilig te stellen. In juli 2013 bevestigt de regering de beslissing om uit kernenergie te stappen en nog 10 jaar langer gebruik te maken van Tihange 1. Ze kondigt ook een

openbare aanbesteding aan voor nieuwe faciliteiten die in 2014 buiten werking gesteld zouden worden en maatregelen om de concurrentiepositie van de Belgische productiefaciliteiten te versterken. De regering bevestigt daarnaast dat de interconnecties belangrijk zijn en bijdragen aan het vrijwaren van de bevoorradingszekerheid (zie Projecten, p.25).

In 2013 heeft Elia het hele jaar lang samengewerkt met de regering en de nationale regulator om dit plan op te stellen en initiatieven te nemen om het evenwicht te verzekeren (zie infra, Bevraging FEBELIEC-ENERGYVILLE).

nemingen met identieke productieprofielen) en productiefaciliteiten die aangesloten zijn op de distributienetten. In de eerste plaats werd de ‘primaire reserve’, die een zeer korte reactietijd vereist, opengesteld voor de aggregatoren en meer bepaald voor de productie van hun klanten die aangesloten zijn op het transmissienet. Ruwweg een derde van het primaire vermogen dat moet dienen om de frequentieverlagingen te compenseren wordt vandaag verzekerd door onderbrekingsaanbiedingen van de vraag.

Elia voerde ook een nieuw product in, m.n. de ‘tertiaire reserve dynamic profile (R3DP)’, waarvoor klanten aangesloten op het distributienet onderbrekingsaanbiedingen kunnen doen via aggregatoren. Een openbare aanbesteding ter grootte van 50 MW werd in september uitgeschreven en was een opmerkelijk succes. Dit type reserve vereist een activering van het vermogen binnen de 15 minuten. Het product dat Elia aanbiedt beperkt het aantal jaarlijkse activeringen tot 40. De duur van de onderbrekingen

2013 IN BELGIË

ELIA BREIDT DE DIENSTEN VOOR HET BEHEER VAN DE VRAAG UIT OM HET EVENWICHT OP HET NET TE BEWAREN

Naast de onderbrekingsdienst (tijdelijke afschakeling) van verbruik zoals contractueel werd overeengekomen met industriële klanten die aangesloten zijn op het transmissienet, breidt Elia de mogelijkheid uit om het verbruik onder bepaalde voorwaarden te onderbreken en zo het evenwicht van het net te bewaren. Elia zal hiervoor aankloppen bij de aggregatoren (groepen onder-

64


Het aandeel van de hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsproductie neemt toe: permanent het evenwicht tussen het aanbod en de vraag waarborgen, wordt alsmaar complexer. Dat is de reden waarom het concept ‘demand response’, dat de vraag van industriële en professionele verbruikers bij een eventueel onevenwicht moet beperken, zo belangrijk wordt.

Pieter-Jan Mermans et Jan-Willem Rombouts CO-FOUNDER RESTORE

REstore verzamelt de beschikbare, onderbreekbare capaciteit van verschillende industriële en professionele verbruikers in de vorm van een virtuele centrale die we aan Elia ter beschikking stellen als een soort reservemiddel. Samen met Elia promoten wij via deze innoverende technologie op een concrete manier de hernieuwbare energiebronnen: het evenwicht op het net kan zo vlugger hersteld worden, terwijl de emissies van CO2 afnemen.

In december bevestigde de regering de beslissing om een mechanisme met strategische reserves in gebruik te nemen in de Belgische regelzone en dit naast de middelen die worden gebruikt om het evenwicht te bewaren. Na een analyse van de situatie en de risico’s zal een openbare aanbesteding uitgeschreven worden voor de centrales die zoals aangekondigd zullen sluiten en deze welke tijdelijk gesloten zijn, alsook voor industriële klanten die hun verbruik tijdelijk kunnen onderbreken. Het doel

is het behoud van het evenwicht in de zone in uitzonderlijke omstandigheden te kunnen waarborgen (zie ‘Beheer van de elektriciteitssystemen’, p.32). Zodra het regelgevende en wetgevende kader vastligt, zal de netbeheerder een centrale rol spelen bij de invoering van een dergelijk mechanisme. Indien Elia in de toekomst een actieve en doeltreffende rol moet spelen in het beheer van strategische reserves die de bevoorradingszekerheid kunnen verzekeren, kan dat leiden tot het herdefiniëren van de taken van de Groep.

2013 IN BELGIË

wordt beperkt tot 2 uur per oproep met een interval van 12 uur tussen twee activeringen. De deelnemingsdrempel is 5 MW. De terbeschikkingstelling van het vermogen wordt aan de aggregator vergoed op basis van een vast tarief per MW. Bij elke activering moet de energie die door de verbruiker niet meer aangekocht wordt trouwens nog altijd geproduceerd worden om het evenwicht te bewaren. Elia rekent dit volume automatisch met de evenwichtsverantwoordelijke af tegen de marginale elektriciteitsprijs in real time. Hiervoor past Elia het oneven-

wichtstarief toe. De uitbreiding van het gamma beschikbare services om het evenwichtsbeheer in de regelzone te bewaren werd mogelijk gemaakt door de ondersteuning die de CREG aan deze initiatieven heeft verleend. DEMAND RESPONSE: HET GEZAMENLIJKE ONDERZOEK VAN FEBELIEC-ELIA-ENERGYVILLE

Industriële elektriciteitsverbruikers die aangesloten zijn op het Elia-net beschikken over een bijkomend potentieel om verbruikspieken op te vangen. Dat is de conclusie van een studie die Elia, Febeliec en EnergyVille in de zomer van 2013

samen hebben uitgevoerd. 29 industriële verbruikers hebben hieraan deelgenomen; samen vertegenwoordigen zij 13,6% van het Belgische elektriciteitsverbruik in 2012. Zowel de industrie als de gezinnen kunnen bijdragen aan de stabiliteit van het net door hun energieverbruik op een meer flexibele manier te organiseren en op een georganiseerde manier te reageren op mogelijke tekorten tijdens verbruikspieken. Bepaalde zeer grote verbruikers passen dit principe al toe via de marktwerking en/of via onderbreekbaarheidscontracten met Elia. Op die manier buigen ze niet alleen hun flexibiliteit om tot een economisch


In Duitsland INVOERING VAN EEN STRATEGISCHE RESERVE

In 2013 werd in Duitsland een nieuw mechanisme in werking gesteld in de vorm van een strategische reserve die de zekerheid van het elektriciteitsnet moet waarborgen door een productievermogen beschikbaar te maken dat toereikend is voor alle voorspelbare productiescenario’s. Dit mechanisme bleek nodig te zijn omdat een toenemend aantal niet-rendabele productie-eenheden uit de markt gehaald werd. Voor de winter 2013/2014 hebben de Duitse transmissienetbeheerders in het kader van dit nieuwe mechanisme

voordeel, maar dragen ze tegelijkertijd bij aan de bevoorradingszekerheid. De ondernemingen die op de aanbesteding hebben ingeschreven, beschikken over een flexibel vermogen van 631 MW, waarvan 134 MW nog niet op ‘intelligente’ wijze aangewend wordt om de energiekosten te verminderen. Ongeveer twee derde van dit flexibele vermogen kan zeer snel (binnen een kwartier) door de netbeheerder aangesproken worden in geval van dreigende tekorten en dit vermogen neemt grotendeels al deel aan de markt. Het resterende derde kan pas na een ‘langere’ reactietijd worden

een productievermogen van 518 MW gecontracteerd. Recente berekeningen tonen aan dat het volume te contracteren productievermogen de komende jaren nog zal toenemen. Dit mechanisme is niet gebaseerd op de markt en richt zich enkel op het handhaven van de zekerheid van het elektriciteitssysteem. Het mechanisme zou tegen eind 2017 moeten afgevoerd zijn. De nieuwe Duitse regering heeft in haar coalitieovereenkomst aangekondigd dat ze de behoeften op het vlak van bevoorradingszekerheid op middellange termijn aandachtig zal bestuderen en een gericht en adequaat vermogensmechanisme zal uitwerken.

65

INSTALLATIE VAN DE BERLIJNSE 380 KV-KABEL: EEN ‘RUGGENGRAAT VOOR DE BEVOORRADINGSZEKERHEID VOOR ELEKTRICITEIT VOOR DE DUITSE HOOFDSTAD

Tijdens zijn bezoek op 28 augustus onderstreepte Dr. Philipp Rösler het belang van het werk dat de netbeheerder doet om de veiligheid en betrouwbaarheid van de elektriciteitsbevoorrading van Berlijn te waarborgen. Hij onderstreepte de uitmuntendheid van het uitgevoerde werk tijdens de energietransitie – een periode met grote uitdagingen voor de veiligheid van het net.

ingezet (enkele uren) en het grootste deel van dit vermogen wordt vandaag nog niet gebruikt.

van Staatssecretaris Wathelet geïdentificeerd als een maatregel die de efficiëntie van de markt kon vergroten.

EERSTE MAANDELIJKSE VEILING VAN ONDERSTEUNENDE DIENSTEN BIJ ELIA

Op basis van een voorstel dat Elia begin 2013 indiende, had de CREG aan het begin van de zomer haar voorlopige goedkeuring gehecht aan het principe van maandelijkse aankoop van een deel van de reserves afkomstig van de productie-eenheden. Na afloop van de sessie over de prestaties van januari 2014 heeft Elia 27 MW primair regelvermogen en 20 MW secundair regelvermogen aangekocht via het veilingplatform STAR (Short-Term Auctioning of Reserves).

De eerste maandelijkse veiling van ondersteunende diensten werd georganiseerd op 10 (eerste ronde) en 12 (tweede ronde) december 2013. In het verleden had Elia de ondersteunende diensten altijd via een jaarlijkse of meerjaarlijkse procedure aangekocht. De evolutie naar contracten op kortere termijn, een vraag van de producenten, was ook in het plan

66


De deelname aan innovatieve projecten die het mogelijk zullen maken een antwoord te bieden op toekomstige energie-uitdagingen Opslagtechnologie kan in de toekomst wellicht een oplossing bieden voor het leveren van ondersteunende diensten en het congestiebeheer op een net waarin het aandeel van hernieuwbare energie blijft toenemen. Elia werkt mee aan het project eStorage. Dit project heeft tot doel de technische en economische haalbaarheid aan te tonen van opslagsystemen met pompen met variabele snelheid. Dit project onderzoekt ook nieuwe marktmechanismen die de snelle inzet van die opslag in heel Europa mogelijk maken. 50Hertz neemt dan weer deel aan de projecten SDL-Batt en ADELE-ING die een ontwerpstudie en analyses uitvoeren voor de toekomstige constructie van het eerste adiabatische energieopslagsysteem door middel van perslucht. SDL-BATT

Dit project heeft tot doel de ondersteunende diensten aan te duiden die economisch gezien het meest geschikt zijn voor opslag in batterijen met de volgende termijnen: nu, 2020 en 2050. Er zal ook onderzocht worden in welke mate opslag in batterijen zou kunnen bijdragen aan het behoud van de stabiliteit van het net. Het project zou kunnen bijdragen aan de zekerheid van

het net met behulp van deze grootschalige opslagsystemen gelet op het variabele karakter van de productie op basis van hernieuwbare energiebronnen. 50Hertz zal gebruik kunnen maken van een grootschalige batterij die tot de zekerheid van het net zal bijdragen gelet op de variabele productie op basis van hernieuwbare energiebronnen.

•

TWENTIES

•

Het project TWENTIES, waaraan 50Hertz, Elia en 24 andere partners deelnamen, werd succesvol voltooid. Het project heeft aangetoond dat: • een windmolenpark zo beheerd kan worden dat het ondersteunende diensten kan leveren aan de TNB, waarbij vooral de afregeling zeer nuttig blijkt, terwijl de kosten voor opregeling veel te hoog liggen om werkbaar te zijn; • een virtuele elektriciteitscentrale ook ondersteunende diensten kan leveren en gebruikt kan worden voor het evenwichtsbeheer van een net in eilandbedrijf; • een oplossing op basis van een vermogensschakelaar op gelijkstroom is mogelijk, waarbij de uitdaging erin zal bestaan dit gelijkstroomnet te beveiligen; • een nieuw beheersinstrument voor windmolenparken dat de impact van stormen op het evenwicht van het net kan verminderen, wat de noodzaak aan ondersteunende diensten vermindert;

een betrouwbaar vermogen geleverd kan worden door gebruik te maken een dynamisch instrument dat de vermogenslimieten van de lijnen voorspelt (Dynamic Line Rating) en door de coördinatie van de Europese beheersinstrumenten voor de stromen zoals dwarsregeltransformatoren te verbeteren (aangetoond door de Elia groep); dat thermische evaluatie in real time (Real Time Thermal Rating) een betrouwbare techniek is voor operationeel beheer en dat een eenvoudig detectie-instrument voor overbelasting geïnstalleerd kan worden om de stromen op een meer economische manier te beheren dan de bestaande dwarsregeltransformatoren dat kunnen.

Wij bestuderen momenteel de toepassing van deze resultaten binnen de Groep en ook andere partners voeren onderzoek hiernaar: • verhoging van de vermogens op de kritieke lijnen in België dankzij Ampacimon en het voorspellingsinstrument; • integratie van de windmolenparken in de evenwichts-/reservevermogensmarkt om afregeling te kunnen leveren; • promotie van het gebruik van intelligente beheersinstrumenten voor windturbines om de impact van stormen op de windmolenparken en het net te beperken.


67

2

UITDAGING 2 De uitbouw van de geïntegreerde markt Door ervoor te zorgen dat de transmissiecapaciteit tussen verschillende landen op een optimale manier beschikbaar is voor de marktspelers, ontstaat er een meerwaarde voor de hele samenleving. De elektriciteitsmarkten zijn competitiever en minder nationaal gericht, wat een positieve weerslag op de elektriciteitsprijzen in Europa heeft. De verbruiker krijgt toegang tot de goedkoopste energie waar die beschikbaar is (zie ‘Marktwerking faciliteren’, p.39). Alle verbeteringen aan deze mechanismen leveren meerdere positieve effecten op.

In 2011 hebben de 27 staatshoofden in Europa bevestigd dat de geïntegreerde energiemarkt moet klaar zijn in 2014. Om die deadline te halen, werden drie belangrijke wetgevingspakketten aangenomen. Met het ‘Third Package’ werd de belangrijkste stap gezet voor de uitbouw van de geïntegreerde markt. Hierbij werd aan ACER en ENTSO-E (twee instellingen die zelf voortvloeien uit dit derde pakket) opgedragen om: • een kader te bepalen dat gezamenlijke regels voor de netten en de markt moet voorzien. • de uitbouw van een onafhankelijk net te bevorderen, waarbij producenten en leveranciers aan de behoeften van de verbruikers kunnen voldoen, het hoofd kunnen bieden aan de uitdagingen van het klimaat (integratie van hernieuwbare energie) en de bevoorradingszekerheid kunnen waarborgen. Meerdere plannen en programma’s zagen het licht: Environmental Infrastructure Package,

Ten Years Network Development plan (TYNDP) en Projects of Common Interests (PCI), om maar enkele van de bekendste te noemen.

Lopende projecten: de netcodes Sinds dit derde pakket werd aangenomen, heeft het netwerk van netbeheerders ENTSO-E gewerkt aan het opstellen van verschillende netcodes (Network Codes). Als actief lid van het Europese netwerk van transmissienetbeheerders ENTSO-E heeft Elia deelgenomen aan de verschillende werkgroepen die deze codes opstellen: Connection Codes, Operational Codes, Market-related codes. Zo werd in september 2012 een voorstel voor een netcode voor het toewijzen van capaciteit en het beheer van congesties (CACM - Capacity Allocation and

Congestion Management) voorgelegd aan het agentschap voor samenwerking van Europese regulatoren ACER. Deze code heeft tot doel de capaciteit aan de grenzen op een optimale en geharmoniseerde manier aan de spotmarkten en de intradaymarkten aan te bieden en daarbij mogelijke congesties op het net te voorkomen. Eind november 2013 is deze code bij de lidstaten aangekomen in de laatste fase vóór de definitieve goedkeuring. In september 2013 werd de Forward Capacity Allocation Network Code (FCANC)voorgelegd aan ACER. Deze code heeft tot doel de capaciteit aan de grenzen op een optimale en geharmoniseerde manier toe te wijzen voor de langetermijnmarkten (jaarlijkse, maandelijkse en andere indien van toepassing). Meer info vindt u op: http://networkcodes.entsoe.eu

68


Klaus Kleinekorte CHIEF EXECUTIVE OFFICER, AMPRION GMBH, DORTMUND

Daarnaast neemt Elia ook actief deel aan de projecten met betrekking tot de CACM-code, zoals de Bidding Zones Configuration Study voorzien voor 2014. Het voorlopige technische rapport in dit verband werd eind 2013 voltooid. De invoering van deze regels moet het mogelijk maken om de Europese integratie verder te versterken en de discriminaties en voordelen die inherent zijn aan een gesloten markt te beperken. Hoe meer de markt wordt opengetrokken, hoe meer mensen immers toegang tot goedkope energie zullen krijgen en hoe groter dus het voordeel voor de hele samenleving.

Door samen te werken aan visionaire projecten zoals de ‘DC Passage South-East’, tussen het noorden en het zuiden van Duitsland, en ‘ALEGrO’, de eerste interconnectie tussen Duitsland en België, zijn de Elia groep en Amprion echte pioniers in de realisatie van grote projecten voor de veiligheid van het systeem, de betrouwbare integratie van hernieuwbare energiebronnen en de ontwikkeling van de geïntegreerde Europese energiemarkt.

De intradaymarkten De intradaymarkten worden alsmaar belangrijker, vooral door het groeiend aandeel van energiebronnen met intermitterend karakter (wind- en zonne-energie), omdat zij de leveranciers in staat stellen om hun productie zo dicht mogelijk bij real time af te stemmen op het verbruik van hun klanten (zie ‘Integratie van hernieuwbare energie’, p.71). De intradaymarkten zijn sinds verschillende jaren onderling verbonden. De energiebeurzen en de netbeheerders werken samen aan de invoering van een gezamenlijk systeem dat zal deelnemen aan de geïntegreerde markt. De intradaymarkt wordt in België door Belpex georganiseerd. In 2013 kende zij een sterke ontwikkeling met een verhandeld volume van 643 GWh tegen 513,3 GWh in 2012, hetzij een groei met 25,3%. In totaal werden 17.415 contracten gesloten, tegenover 9.915 in 2012. Het record van 88.180 MWh van 30 oktober 2012 werd niet overtroffen.

CWE Flow Based Market Coupling Dit marktkoppelingsmodel (day-ahead/ spotmarkten) heeft tot doel de prijsconvergentie in Centraal-West-Europa te vergroten en tegelijkertijd hetzelfde niveau van bevoorradingszekerheid te verzekeren door de manier te optimaliseren waarop de capaciteit van het transmissienet toegewezen wordt aan de markt. Het richt zich op een maximalisering van de prijsharmonie in de CWE-regio wanneer de capaciteit van deze netten zulks toelaat (zie Projecten, p.25) door een complexer en meer gedetailleerd beschrijvingsmodel te hanteren. De resultaten van de simulaties die in 2013 georganiseerd werden (‘Parallel Run’) bevestigen de verhoging van het economische welzijn en de prijsconvergentie in de CWE-regio in vergelijking met de marktresultaten die met de huidige marktkoppelingsmethode (ATC) werden vastgesteld. De methodologie is ter goedkeuring voorgelegd aan de regulatoren. De engagementen die tegenover de marktspelers werden aangegaan, zijn tot stand gekomen op basis van de conclusies van het publieke overleg. De inwerkingstelling wordt voorzien voor het najaar van 2014.

69

Partners • 13 transmissienetbeheerders • 4 energiebeurzen

Bij de volledige koppeling wordt er nog maar één enkele berekening gemaakt voor de toewijzing aan de hele CWEregio plus Groot-Brittannië en de Scandinavische regio. Zo worden op basis van één algoritme de marktprijzen en invoer-/uitvoerniveaus per land berekend.

NWE Day-Ahead Price Coupling Dit project is het initiatief van de netbeheerders en de beurzen van de Noordwest-Europese regio (NWE). Doel van het project is de koppeling van de groothandelsprijzen in deze regio door te voeren. Principe van dit project: op basis van de aanbiedingen via de markt en de beschikbare grensoverschrijdende capaciteiten, kan op deze manier een prijs worden bepaald op basis van een zelfde algoritme. De marktpartijen werden tijdens de twee fora die in 2013 plaatsvonden op de hoogte gebracht. Het project ‘NWE Day-ahead market coupling’ werd op 4 februari 2014 gelanceerd en dekt 75% (meer dan 2.000 TWh) van het Europese elektriciteitsverbruik.

70


Deelname aan innovatieve projecten om de energieuitdagingen aan te gaan Het transport van energie - van waar die energie geproduceerd wordt naar waar hij gebruikt zal worden - is een van onze absolute prioriteiten en wordt nog belangrijker naarmate meer hernieuwbare energiebronnen rechtstreeks op onze netten of op het distributienet worden aangesloten. Nieuwe plannings-, onderhouds- en uitbatingsmethodes voor het net, zowel onshore als offshore, zullen ontwikkeld moeten worden.

E-HIGHWAY2050

BEST PATHS

Elia en 50Hertz werken mee aan dit project dat tot doel heeft om methodes en tools te ontwikkelen voor de planning van het toekomstige European Highway System (EHS). Elia is trouwens een voortrekker van de ontwikkeling van een beheersmodel voor dit EHS dat regulatoire, overheidsgebonden en financiële aspecten behandelt alsook vraagstukken in verband met vergunningen en financiering.

Een geheel van 5 demonstratieprojecten met als doel de voordelen aan te tonen van de nieuwe technologieën (gelijkstroom en wisselstroom) door innovatieve benaderingen van integratie. 50Hertz leidt de demonstratie iRock. eu (‘Innovative Repowering of Corridors’) die zich richt tot het installeren en gebruiken van technologieën om de efficiëntie van bovengrondse lijnen met wisselstroom te verbeteren. In het kader van deze demonstratie is Elia verantwoordelijk voor één van de proefprojecten en draagt het bedrijf actief bij aan het exploreren van de ‘interoperable multi-terminal control systems’ HVDC VSC.


71

3

UITDAGING 3 De integratie van hernieuwbare energie Het intermitterend karakter van hernieuwbare energie (de productie varieert van dag tot dag afhankelijk van de windsterkte, het aantal uren zon...) vereist een grotere flexibiliteit in het netbeheer en een nieuwe manier om het net te sturen en zich voor te bereiden op de injectieschommelingen die aan dit type productie verbonden zijn (zie ‘Bevoorradingszekerheid’, p.62). Omdat deze productie voorrang heeft, is het essentieel om deze elektriciteit te vervoeren naar waar hij nodig is op het moment dat hij nodig is (zie ‘Uitbouw van de geïntegreerde markt’, p.67).

Om deze energie te laten stromen van noord naar zuid en van oost naar west, moet het net verder worden ontwikkeld, zodat het deze nieuwe energie kan gaan halen waar ze geproduceerd wordt en ze naar de verbruikscentra kan vervoeren (zie Projecten, p.25). Alle stakeholders die bij deze uitdaging betrokken zijn, moeten aangesproken en geïnformeerd worden over de doelstellingen en de middelen die nodig zijn om deze te realiseren, zodat de energietransitie een succesoperatie wordt (zie ‘Licence to operate’, p.77).

Ondersteuning van hernieuwbare energiebronnen INTEGRATIE VAN HERNIEUWBARE PRODUCTIE

Het aandeel van hernieuwbare energie dat vooral door zonnepanelen en windturbines wordt geleverd - stijgt voortdurend in België en bereikte in 2013

respectievelijk 1.500 MW en 2.500 MW. Beide hernieuwbare energiebronnen zijn van nature variabel. De productie die ze voortbrengen is afhankelijk van de meteorologische omstandigheden. Afhankelijk van de windsterkte en de lichtsterkte wordt er meer of minder energie in het net geïnjecteerd. Het verschil met de verbruiksbehoeften moet dus aangevuld worden door andere energiebronnen of door invoer. Het betekent ook dat de productie van klassieke centrales op bepaalde momenten beperkt moet worden of dat een deel van hun productie via de interconnecties uitgevoerd moet worden naar het buitenland (zie Projecten, p.25). Elia heeft aan de marktspelers performante voorspellingstools ter beschikking gesteld, waarmee de productie van wind- en zonne-energie ingeschat kan worden. Als de productie groter is dan de vraag, kan het overschot verhandeld worden op de intradaymarkt. Als de afwijking tussen de voorspellingen en de

realiteit te groot is of als de voorspelde volumes van de marktspelers te laag liggen, kan dat - in real time - een invloed hebben op het evenwicht tussen de beschikbare productie en het verbruik. Dit evenwicht moet echter constant blijven om te vermijden dat de frequentie die rond de 50Hz moet liggen, fluctueert en het net in elkaar stort. Dat is de reden waarom Elia over reservevermogens beschikt. Indien de productie onvoldoende is, doet Elia een beroep op gecontracteerde reserves of op noodcontracten met de TNB’s in de buurlanden. Indien de productie te groot is, moet ze verminderd of naar het buitenland uitgevoerd worden. De productie kan echter niet altijd verminderd worden, want de productie van hernieuwbare energie blijft voorrang hebben op het net en de nucleaire productie is niet flexibel. Dat betekent dat we in periodes van zwak verbruik niet over voldoende flexibele productie beschikken om dit te bewerkstelligen. We spreken dan over incompressibiliteit.

72


Elia heeft een dispatching voor hernieuwbare energie (wind, zonne-energie, biomassa) ontwikkeld met specifieke tools en indicatoren die de operationele verantwoordelijken helpen bij de besturing van het net.

Stephan Singer DIRECTEUR GLOBAL ENERGY POLICY BIJ HET WWF

DE NIEUWE DISPATCHING VOOR HERNIEUWBARE ENERGIE

Door de toename van de productie van hernieuwbare energie heeft Elia een dispatching voor hernieuwbare energie (wind, zon, biomassa) opgestart die over aangepaste tools en indicatoren beschikt om de operationele verantwoordelijken te helpen bij het netbeheer. In deze dispatching, die naast het Nationaal Controlecentrum (NCC) ligt, kunnen problemen op het net - incompressibiliteit, tekorten, meteorologische omstandigheden zoals stormen - op aparte schermen gevolgd worden. De integratie van hernieuwbare energie heeft dus een effect op alle spelers en ook op tal van operationele processen, methodes, marktmechanismen enz. Deze moeten aangepast worden om de transitie vlot en correct te laten verlopen.

Het WWF waardeert het constructieve en kwaliteitsvolle werk dat in samenwerking met Elia en 50Hertz werd verricht binnen het kader van het ‘Renewables Grid Initiative’ (RGI). Het WWF pleit ervoor dat 100% schone, toegankelijke en betrouwbare hernieuwbare energie tegen 2050 overal ter wereld beschikbaar is. We begrijpen heel goed dat niet al onze partners zich volledig kunnen vinden in deze ambitieuze doelstellingen op lange termijn. Toch stellen wij de inspanningen, die wij op dit ogenblik samen leveren, om de weg naar een ‘koolstofarm’ elektriciteitssysteem in Europa voor te bereiden, heel erg op prijs. We delen de behoefte om een duurzaam elektriciteitssysteem te verdedigen en in te voeren, dat voor een zo zuinig en efficiënt mogelijke elektriciteitsbevoorrading voor alle consumenten zorgt, met een toenemend aandeel van hernieuwbare energiebronnen die intermitterend zijn en zich ver van de verbruiksplaats bevinden (in het bijzonder wind- en zonne-energie). Het WWF verheugt zich over de kennisuitwisseling tussen alle partijen en over de ontwikkeling van mogelijkheden die zullen bijdragen aan het tijdig verbeteren en ontwikkelen van de netten met respect voor het milieu en met nog ambitieuzere doelstellingen op het vlak van hernieuwbare energie.

ENTSO-E introduceert een bewakingssysteem

Het probleem van de spanning

Om de bewaking en de internationale coördinatie bij belangrijke verschillen of fluctuaties op het elektriciteitsnet te verbeteren, heeft ENTSO-E het ‘Early Awareness System’ ingevoerd bij de netbeheerders. Met deze tool kan het NCC een onmiddellijk beeld krijgen van de frequentie, het onevenwicht op het net en de toestand van alle netbeheerders. Door dit overzicht zal Elia bij een incident op het Europese net kunnen deelnemen aan het treffen van de gepaste maatregelen.

Elia wordt meer dan ooit geconfronteerd met het probleem van hoge spanning die in periodes van lage belasting - zoals tijdens weekends - soms de operationele limieten benadert. Ook de andere Europese TNB’s kennen datzelfde probleem en stellen een verandering vast in de dynamiek van de spanning. Die is toe te schrijven aan veranderingen in de infrastructuur van het net, aan de introductie van specifieke productiemiddelen en aan de evolutie van verbruiksgoederen die almaar meer elektronica bevatten (bv. leds in plaats van gewone lampen, variabel regelbare motoren in plaats van traditionele motoren...). De evolutie van het net naar een infrastructuur die bestaat uit ondergrondse


kabels en het groeiende aandeel van hernieuwbare energie die in het net geïnjecteerd wordt, vergroten de behoefte aan spanningscontrole maar doen de beschikbaarheid van de middelen om deze te beheren, afnemen. Mogelijke corrigerende maatregelen die kunnen bijsturen, zijn: een specifiek compensatiemechanisme op het net (dat tegelijkertijd roterend en statisch is) en de deelname van specifieke hernieuwbare productiebronnen aan het beheer van de spanning. Onderzoeksprogramma’s en studies zijn lopende.

Integratie van offshore windmolenparken Elia neemt deel aan de financiering van de onderzeese kabels van de windmolenparken in de Noordzee tot een bedrag van € 25 miljoen per aansluiting, zowel voor de bestaande parken als die in aanbouw. Verder neemt het ook maatregelen om de productieafwijkingen te compenseren. Elia koopt, zoals bij wet bepaald, de groenestroomcertificaten die aan deze eenheden worden toegewezen. Deze verplichting wordt door een toeslag bovenop het transmissietarief gedekt.

De groenestroomcertificaten De federale en regionale wetgevers hebben marktmechanismen bepaald om investeringen in elektriciteitsproductie op basis van hernieuwbare energiebronnen

aan te moedigen. Deze gelden onder meer voor de ‘groenestroomcertificaten’ die de regulator toekent aan de producenten naarrata van de geproduceerde elektriciteit. De leveranciers moeten jaarlijks een hoeveelheid certificaten voorleggen. De hoeveelheid staat in verhouding tot hun verkochte energievolumes bepaald door de wetgever (quota). Als beheerder van het transmissienet of van het lokale transmissienet vervult Elia deze openbare dienstverplichtingen en heeft het de verplichting om groenestroomcertificaten en warmtekrachtkoppelingscertificaten, die door de verschillende Belgische regulatoren worden uitgegeven over te kopen van de groene elektriciteitsproducenten die dit vragen. Elia biedt deze certificaten vervolgens aan op de markt via de veilingen die Elia daartoe organiseert. Het saldo dat overeenkomt met het verschil tussen de aankoopprijs van Elia en de verkoopprijs op de veiling wordt via de transmissietarieven doorgerekend aan de verbruikers. IN WALLONIË

In het kader van het nieuwe steunmechanisme voor hernieuwbare energie in Wallonië heeft de Waalse wetgever aan Elia de verplichting opgelegd om certificaten, aangeboden door de groene producenten die dat wensen, tegen een gereguleerde prijs over te kopen. Conform de Waalse wetgeving mogen de door Elia overgekochte certificaten daarna niet op de markt worden aangeboden. De explosieve groei van het aantal groene certificaten heeft de markt verzadigd en heeft vervolgens geleid tot een exponentiële toename van de

73

verkoop aan Elia aan een gegarandeerd minimumtarief. Deze situatie zou moeten geleid hebben tot een verhoging van de toeslag die in Wallonië van kracht is. Uiteenlopende ontwikkelingen, waaronder de goedkeuring door het Waals parlement van de reglementaire bepaling die het mechanisme van de inreservestelling invoert - dat nog bekrachtigd moet worden door de aanname van een permanent decreet begin 2014, hebben Elia ertoe gebracht om aan de CREG voor te stellen om deze verhoging op te schorten in afwachting van de effectieve invoering van de inreservestelling. De CREG heeft dit voorstel aanvaard. Indien dit onmogelijk blijkt, zal Elia een nieuwe aanvraag indienen voor de verhoging van de toeslag.

De netverliezen beïnvloed door de integratie van hernieuwbare energie Bij de transmissie van elektriciteit gaat energie verloren door de fysieke opwarming van de geleiders waardoor de stroom zich verplaatst. Deze Jouleverliezen, zoals ze bekend staan onder elektriciens, zijn proportioneel met het kwadraat van de stroomsterkte. Ze worden dus hoger naarmate de stroomsterkte toeneemt (zie p.35). De massale toename van gedecentraliseerde productie-eenheden uit hernieuwbare bronnen heeft de volatiliteit van de stromen verhoogd. Wanneer de geproduceerde energie lokaal verbruikt wordt, wordt het transmissienet ontlast en verminderen de ‘transmissieverlie-

74


10% 11:45 -12:00

Belgium

Monitored capacity Forecast Upscaled measurement

2211MWp

60%

Name

Antwerp

70%

Monitored capacity Forecast Upscaled measurement RT Loadfactor

439,56 MWp

20% 30% 40% 50%

80% 90%

50

825 MW 845 MW 0

154,52 MW 136,59 MW 31,07%

100

Belgium FC load factor: 37% Elia publiceert real time voorspellingen en ramingen voor de productie van zonne-energie door zonnepanelen.

100%

zen’. Indien de lokaal geproduceerde energie daarentegen niet ter plaatse verbruikt wordt, moet ze naar de gebieden waar ze zal worden verbruikt getransporteerd worden, wat bijkomende niet verwaarloosbare verliezen kan opleveren. Indien de lokale belastingen anderzijds volledig gevoed worden door lokale productie, is het mogelijk dat het transmissienet te zwak belast wordt en het zogenaamde ‘Ferranti2’-effect optreedt, waarbij de spanning toeneemt tot een moeilijk beheersbaar niveau.

Vandaag is 2,6% van het aanbod van elektriciteit afkomstig van windenergie. Tegen 2050 zou het aandeel van windenergie moeten klimmen tot 15, zelfs 18%. Dat voorziet het Internationale Energieagentschap (IEA) in zijn rapport ‘Technology Roadmap – Wind Energy’. In 2009 bedroegen de ramingen nog maar 12%.

Een nieuwe factor die ook invloed heeft op de verliezen, is de hoge kostprijs van gas in vergelijking met die van elektriciteit. De stoom- en gascentrales die verspreid liggen over het grondgebied worden geleidelijk gesloten of produce-

ren almaar minder elektriciteit. Dit verlies wordt vooral gecompenseerd door invoer. Vermits de ingevoerde elektriciteit over langere afstanden vervoerd moet worden, genereert dat weer nieuwe verliezen.

2013 IN BELGIË EN IN DUITSLAND

IN SEPTEMBER HEEFT CWAPE HET NIEUWE FORUM REFLEX GELANCEERD OM PRODUCENTEN EN NETBEHEERDERS SAMEN TE BRENGEN ROND DE AANSLUITING VAN GEDECENTRALISEERDE PRODUCTIE-EENHEDEN

Dit forum zet het sectorale overlegproces van de denkgroep REDI voort en heeft tot doel het kader en de modaliteiten te bepalen voor de compensatie van gedecentraliseerde productie-eenheden met flexibele toegang die aangesloten

zijn op het net. Deze flexibele productie-eenheden zullen verplicht worden hun vermogen te beperken op verzoek van de netbeheerder en daarvoor een financiële compensatie ontvangen. De regulator wil modaliteiten bepalen voor deze compensatie die kadert in het nieuwe Waalse ontwerpdecreet ‘elektriciteit’ en gefinancierd wordt door een toeslag op het transmissietarief.

Binnen dat kader heeft Elia een a posteriori evaluatiemethode voorgesteld voor de energie die niet geproduceerd wordt wanneer er een beroep gedaan wordt op flexibiliteit en evaluatiemethodes voor het voorspellen van het volume van de niet-geproduceerde energie. Het forum zal in 2014 verder werken aan het de opwaardering van deze niet-geproduceerde energie. Ook kwesties die eerder relevant zijn voor distributienetbeheerders worden besproken.


2000

2006

75

2012

wind photovoltaics biomass

2000 (MW)

2006 (MW)

2012 (MW)

5.892

20.472

31.290

62

2.405

31.451

510

3.010

6.465

Integratie van hernieuwbare energie in Duitsland.

Het beheer van de ‘netverliezen’ is een voortdurend aandachtspunt voor de netbeheerder en moet geïntegreerd worden in het algemene beheer van de andere technische exploitatiebeperkingen van het net: de operationele veiligheid, de internationale stromen, de elektriciteitsmarkten, het spanningsbeheer en de dynamische stabiliteit. In 2013 vertoonden de verliezen een stijgende trend. De elektrische energie die werd omgezet in warmte en zo ‘verloren’ ging tijdens de transmissie over het Elia-net bedroeg voor het gehele jaar 2013 1,46 TWh of 1,8% van het nationaal verbruik.

Integratie van hernieuwbare productie in Duitsland Het aandeel van hernieuwbare energie - dat vooral door zonnepanelen en windturbines wordt geleverd - stijgt voortdurend in Duitsland. Het gebied van 50Hertz heeft zelfs de grootste concentratie aan windenergieproductie ter wereld. Eind 2013 vertegenwoordigde het vermogen geleverd door windturbines er ongeveer 41% van het Duitse productiepark of 13.360 MW. De fotovoltaïsche productie bedroeg 7.435 MW. Beide vormen van hernieuwbare energie

hebben een variabele productie die afhangt van de meteorologische omstandigheden. De piekinjectie afkomstig van windenergie vond plaats op 6 december en bedroeg 11.064 MW - een nieuw record. De piekinjectie uit zonne-energie vond plaats op 5 juni 2013 en bedroeg 5.346 MW. Hernieuwbare energie dekt hoe langer hoe meer de volledige belasting van de regelzone van 50Hertz, wat een uitdaging oplevert zowel op het vlak van betrouwbare productievoorspellingen als omwille van de snelheid waarmee de productie uit wind- en zonne-energie kan fluctueren.

2 In een net op wisselstroom vertonen bepaalde elementen van het net, precies zoals dat bij motoren het geval is, een zelfinductiegedrag, waardoor de spanning verlaagt. Andere elementen, zoals de condensatoren, vertonen een capacitief gedrag, wat de spanning verhoogt. Elektriciteitslijnen op hoogspanning kunnen zich daardoor op 2 manieren gedragen: • ze kunnen capacitief werken wanneer ze leeg of weinig belast zijn, waardoor de spanning stijgt • ze kunnen zelfinductief worden, vooral als ze zeer zwaar belast worden. 3 Schatting van de totale geïnstalleerde capaciteit in België in februrai 2013.

ELIA PUBLICEERT VOORSPELLINGEN EN SCHATTINGEN IN REAL TIME VAN DE PRODUCTIE VAN ZONNE-ENERGIE DOOR FOTOVOLTAÏSCHE INSTALLATIES

Het totale geïnstalleerde fotovoltaïsche productievermogen in België bedraagt momenteel ongeveer 2.500 MWp3. De impact van deze productie neemt voortdurend toe,niet alleen op het evenwichtsbeheer door, maar ook op de marktwerking en de prijsevolutie. Daarom publiceert Elia nu voorspel-

lingen en metingen van de productie van zonne-energie door fotovoltaïsche installaties in België voor de marktspelers, die zo beter de belasting of het elektriciteitsverbruik en de overeenkomstige prijzen op korte en middellange termijn (voor de dag zelf of tot drie dagen op voorhand) kunnen inschatten. Door de geaggregeerde schattingen in real time nauwkeurig op te volgen kunnen zij bovendien het evenwicht van hun portefeuille in real time beheren. Deze tool ondersteunt de inspanningen die

verwacht worden van de marktspelers op het gebied van voorspelling van de intermitterende productie, investeringen in en proactief marktgedrag. Sinds februari 2012 publiceert Elia gegevens over de effectieve en voorspelde productie van windenergie voor de marktspelers. www.elia.be, Grid Data > Production.

76


De reddingshelikopter van 50Hertz Offshore is paraat voor een frequenter gebruik rond de Baltische Zee.

Het vooruitzicht op middellange termijn voor hernieuwbare energie en het vooruitzicht voor de toeslag voor hernieuwbare energiebronnen voor 2015

De deelname aan innovatieve projecten die het mogelijk zullen maken om een antwoord te bieden op toekomstige energieuitdagingen

De publicatie over de injecties van elektriciteit van producenten van hernieuwbare energie conform de wet op hernieuwbare energiebronnen (EU) voorspelt een doorgezette toename van deze bronnen in de loop van de komende vijf jaar. Bovendien hebben de vier TNB’s 50Hertz, Amprion, TenneT en TransnetBW een vooruitzicht gepubliceerd over de toelage die betaald moet worden om de subsidiëring van hernieuwbare energie te financieren in 2015 en die 5,85 tot 6,86 cent per KWh zou bedragen.

Gedecentraliseerde energieproductie kan ondersteunende diensten leveren aan het elektriciteitssysteem. ECOGRID.eu: ELIA neemt deel aan dit project dat een nieuw concept demonstreert voor een balancingmarkt in real time. Dit project bestudeert ook de efficiënte uitbating van een distributienet met een hoge hernieuwbare energieproductie.

Elia leidt ook het onderzoek naar de implementatie van gelijkaardige grootschalige marktconcepten in Europa. In België neemt Elia deel aan het project GREDOR, dat bekijkt hoe het met de economische en technische aspecten staat van de een herdefiniëring van de operationele en real time processen op lange termijn. De projectdeelnemers onderzoeken wat dit betekent voor de transmissienetbeheerder (TNB) en voor de interactie tussen de marktspelers en de TNB.

2013 IN BELGIË EN IN DUITSLAND

50HERTZ EN TENNET TSO HEBBEN HUN SAMENWERKINGSVERBAND MET DE UITBATERS VAN OFFSHORE WINDMOLENPARKEN VERSTERKT

De twee TNB’s en de uitbaters van windmolenparken willen de weg effenen naar de efficiënte ontwikkeling van de offshore windenergie in de Noordzee en de Baltische Zee. Zij stippelen hiervoor een gezamenlijke aanpak uit. Deze moet het risico op een slecht gecoördineerde ontwikkeling van offshore windenergie beperken.

De windenergie die op zee wordt geproduceerd, vormt een belangrijk onderdeel van de energietransitie en vereist een optimale synchronisatie van de betrokken partners om het risico van verlieslatende investeringen te beperken. DE REDDINGSHELIKOPTER VAN 50HERTZ OFFSHORE STAAT KLAAR VOOR GEBRUIK IN DE OMGEVING VAN DE BALTISCHE ZEE

De ‘DRF’, de Duitse luchtreddingseenheid, en 50Hertz houden een speciaal

uitgeruste reddingshelikopter stand-by voor gebruik op zee. De standplaats van de helikopter is Guttin op het eiland Rügen. Het toestel is een belangrijke aanwinst voor het reddingssysteem van medewerkers die werken aan de ontwikkeling van de windmolenparken. Een reddingsteam staat 24 uur op 24 stand-by voor offshore operaties.


77

‘LICENCE TO OPERATE’ De tegemoetkoming tussen de collectieve behoefte en het individu De Elia groep speelt een belangrijke rol, zowel wat het welzijn van de gemeenschap betreft als op het vlak van het economisch welslagen van de ondernemingen en het algemene succes van hun activiteiten. Daarom komt het aan de Elia groep toe om als maatschappelijk verantwoordelijke onderneming een voorbeeldfunctie te vervullen bij de uitoefening van zijn activiteiten. De Groep moet zijn infrastructuur onderhouden, in stand houden en vernieuwen. Zijn verantwoordelijkheid vertaalt zich onder andere in de inspanningen die de Groep levert om zijn projecten te laten aanvaarden door de gemeenschap in het algemeen en door de rechtstreeks betrokken omwonenden in het bijzonder. Een echte consensus bereiken, wordt een cruciale voorwaarde voor de continuïteit van zijn opdracht. Die consensus gaat ook samen met de verbetering van de onmiddellijke omgeving van zijn infrastructuur door correctieve maatregelen.

Een nieuwe participatieve methode om de redenen voor en de nood aan een elektriciteitsinfrastructuur uit te leggen De Elia groep heeft een paradoxale relatie met de burger. Enerzijds bestaat er een brede sociale consensus over het belang van milieuvriendelijke energiebronnen. De burger is er zich van bewust dat er maatregelen genomen en inves-

Elia en 50Hertz werken proactief om de bestaande infrastructuur te versterken en nieuwe verbindingen aan te leggen wanneer deze nodig blijken. De tijdslijn van elk project hangt af van de specifieke kenmerken en omstandigheden van het project. Bovendien kunnen de procedures voor het aanvragen van vergunningen zeer omslachtig en tijdrovend zijn. Het transmissienet is een essentieel element in de energietransitie. Het doel van de infrastructuurprojecten is: • de bevoorradingszekerheid verbeteren; • het risico op een onevenwicht tussen de beschikbare productie en de vraag van de verbruikers verkleinen; • het vervoer van hernieuwbare energie mogelijk maken; • de in- en uitvoercapaciteit versterken; • de elektriciteitsmarkt openstellen voor meer concurrentie, met een positief effect op de elektriciteitsprijzen ten voordele van het bedrijfsleven en de gemeenschap (zie Project, p.25).

78


Als pionier binnen de groep van netbeheerders, werd 50Hertz aangezocht om het stuurcomité voor te zitten van het project ‘Europese strategie ter bevordering van de aanvaarding van de ontwikkeling van netinfrastructuur door het publiek’ van de Europese Commissie. teringen gedaan moeten worden om nieuwe vormen van energie aan te boren. Anderzijds is diezelfde burger echter niet altijd bereid om de gevolgen van deze nieuwe investeringen te aanvaarden, zeker niet wanneer die dicht bij zijn woning voorzien zijn. Dit noemen we het NIMBY-syndroom (Not-in-my-Backyard4): de terughoudendheid van de burger ten aanzien van noodzakelijke investeringen. Dit creëert een spanningsveld tussen het legitieme participatierecht van de individuele burger enerzijds en anderzijds de noodzaak om nieuwe investeringen te doen die de maatschappij van morgen ten goede zullen komen. Elia en 50Hertz willen de perceptie van hun projecten verbeteren zodat die in alle kalmte uitgevoerd kunnen worden. De gedeelde ervaring van de twee netbeheerders komt alle stakeholders ten goede maar is ook een troef om de energietransitie, op lokaal vlak, zo goed mogelijk te laten verlopen. 4 ‘Niet in mijn achtertuin’

In Duitsland Politieke en non-gouvernementele organisaties debatteren over de principes van een nieuw participatief model dat de procedures moet updaten en de sociale democratie moet verbeteren. De burgers groeperen zich en nemen actief deel aan het debat. De problemen in verband met de planning van het net en de projecten en de technische oplossingen daarvoor zijn talrijk en complex en niet zo gemakkelijk te communiceren. Tegelijkertijd circuleert er wel veel informatie die soms strijdig of zelfs onvolledig is. Deze situatie maakt het nodig om een dialoog te voeren die diepgaande discussies mogelijk maakt en die bemiddelingsprocedures en zelfs een oplossing van conflicten omvat. 50Hertz heeft een systematische en strategische aanpak ontwikkeld die toegepast wordt bij elk netproject met het doel om de best mogelijke medewerking en luisterbereidheid tussen de betrokken partijen te bereiken en de

verspreiding van transparante informatie naar het grote publiek te bevorderen. DE BESCHIKBARE TOOLS EN MIDDELEN • •

•

•

•

• • •

discussiebijeenkomsten; ontvangst van delegaties in het Transmissiecontrolecentrum (CCT) van 50Hertz; bezoek aan de tunnel voor de ondergrondse hoogspanningskabel in Berlijn; bezoek aan het opleidings- en simulatiecentrum GridLab met een voorstelling van de huidige en toekomstige toestand van het net en de impact van hernieuwbare energie door middel van een simulatie van diverse netscenario’s; nieuwsbrieven met regelmatige updates voor geïnteresseerden; telefoonlijn; artikels in de lokale pers; een website die toegang geeft tot: -- een projectruimte, -- de reële belastingsstromen, -- een interactieve online game.


79

De Duitse Minister van Economie Philipp Rösler bezoekt de 380kV-kabel van Berlijn, een echte ruggengraat voor de bevoorradingszekerheid van elektriciteit in de Duitse hoofdstad.

Dankzij deze communicatiestrategie is de publieke perceptie van diverse lijnprojecten afgelopen jaar gevoelig verbeterd. Zo werd het publiek terdege geïnformeerd over de details van het interconnectieproject ‘Thuringhian Bridge’ en lag het aantal bezwaarschriften tijdens de consultatiefase voor het derde gedeelte van de lijn 85% lager dan voor het tweede gedeelte in 2012. De vergunningsprocedure voor het eerste gedeelte van de 380 kV-Noordring van Berlijn werd succesvol voltooid. 50Hertz heeft een constructieve dialoog met de lokale burgervereniging gevoerd rond dit project. Voor het project ‘Lauchstädt-Meitingen’ heeft 50Hertz in een zeer vroege fase een serie infosessies en discussiemeetings georganiseerd met de stakeholders, een proactieve, constructieve en transparante aanpak die vruchten heeft opgeleverd. 50Hertz wordt tot ver buiten zijn regelzone erkend als een geprivilegieerde partner bij het bereiken van politieke consensus en grotere burgerparticipatie in infrastructuurprojecten. We vermelden in dat opzicht de samenwerking voor het opstellen van Plan N 2.0 van het ‘Forum voor de integratie van hernieuwbare energie’ van de Duitse vereniging voor milieubescherming (Deutsche Umwelthilfe), de informatieen participatieovereenkomst tussen de deelstaat Brandenburg en 50Hertz, de deelname aan seminaries van de NGO Germanwatch over de correcte implementatie van de NABEG-regels, de dialoog met het Verein Deutscher Ingenieure (Duitse vereniging van ingenieurs)

over haar nieuwe richtlijn 7000 over de vroegtijdige participatie van het publiek aan infrastructuurprojecten en de uitwerking van een gemeenschappelijk standpunt met de drie nationale verenigingen van lokale Duitse overheden. Als voorloper onder de netbeheerders werd 50Hertz uitgenodigd om het Stuurcomité voor te zitten voor het project ‘Europese strategie om de aanvaarding door het publiek van de ontwikkeling van de netinfrastructuur te bevorderen’ van de Europese Commissie.

In België Elia is altijd bereid geweest om in dialoog te treden met omwonenden die betrokken zijn bij bepaalde projecten. Er worden ontmoetingen georganiseerd met de verschillende stakeholders om het project toe te lichten, zowel als onderdeel van de verschillende fasen opgelegd door de wettelijke procedure als om tegemoet te komen aan de vraag van omwonenden naar informatie. VERSCHILLENDE TOOLS WORDEN AANGEWEND • •

• • •

Infovergadering; een pagina op de website over de grote infrastructuurprojecten www.elia.be/nl/projecten; brochures en informatieve leaflets; ontmoetingen met de lokale pers; compensatiebeleid voor het gebruik van gecultiveerde landbouwgronden in samenwerking met landbouwfederaties;

•

compensatiebeleid bij de aanleg van nieuwe lijnen voor bebouwde percelen en bouwgronden onder de nieuwe lijn.

Om nog meer rekening te houden met de verwachtingen en bezorgdheden van de stakeholders, werd het project ‘SANDI’ (Simulating Acceptance for New Development Infrastructure) opgezet. Het doel is om tot een gestructureerde methode te komen om een consensus te bereiken over een project, of het nu om de versterking van een bestaande lijn gaat of om een nieuw infrastructuurproject. Dit moet gebeuren door een methodologie vast te leggen om de interne middelen beter te coördineren en zo een hogere aanvaardingsgraad voor de projecten te bewerkstelligen. De communicatie over het project speelt hierbij een uiterst belangrijke rol. De objectieven van het project SANDI zijn de volgende: • de bewustwording binnen Elia over hoe moeilijk en gevoelig het ligt om vergunningen te verkrijgen in elke projectfase vergroten; • een optimale samenwerking tussen de departementen verzekeren; • proactief benaderen van de stakeholders; • de samenwerking met de stakeholders versterken; • een algemene coherentie in de activiteiten brengen. De conclusies van het project en de implementatie daarvan zijn voorzien voor 2014.

80


© UfU

Heike Müller PROJECTVERANTWOORDELIJKE BIJ HET UFU INDEPENDENT INSTITUTE FOR ENVIRONMENTAL ISSUES

Het voorkomen van vervuiling BODEMONDERZOEK EN SANERING

Sinds de oprichting van Elia werden in Vlaanderen bodemonderzoeken uitgevoerd op ruim 200 sites, overeenkomstig de Vlaamse wetgeving op dit gebied. Op de sites waar een ernstige bodemverontreiniging werd vastgesteld, ging het om een historische vervuiling die het gevolg is van vroegere industriële activiteiten of van soortgelijke activiteiten die zich in de nabijheid bevinden of bevonden (gasfabrieken, hoogovens, chemie...). In 2013 werd € 2,2 miljoen uitgetrokken voor onderzoek, opvolging en realisatie van saneringswerken in Vlaanderen. De bodemwetgeving van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Waalse Gewest werd pas na de oprichting van Elia ingevoerd. Elia heeft bijgevolg proactief de bodemverontreiniging van al zijn sites geëvalueerd en op basis daarvan voorzieningen voor de toekomstige kosten voor mogelijke saneringen aangelegd. Die voorzieningen worden geactualiseerd naargelang van de ontwikkeling van de wetgeving. Zo werden maatregelen genomen voor het beheer van risico’s van verontreiniging met zware metalen voor de sites aan de Vilvoordselaan - Monnoyerkaai in Brussel.

Het initiatief ‘Turning around energy together’ werd positief onthaald door de Duitse UNESCO- Commissie en door het nationaal comité ‘VN-decennium van educatie voor duurzame ontwikkeling’. 50Hertz was de drijvende kracht achter deze interactieve roadshow voor studenten en kreeg onze steun. We zijn heel trots op het resultaat. De lofbetuigingen waren het resultaat van een voorbeeldige samenwerking voor een meer duurzame samenleving.

In Wallonië wordt de site van Ville-sur-Haine in haar oorspronkelijke staat hersteld en worden er in het kader van de vernieuwing van het hoogspanningsstation van Bévercé en van de grondwerken voor de drie nieuwe kabeltracés rond Bastenaken ook bodemsaneringen uitgevoerd. Voor het zuidelijke deel van de site in Marche-les-Dames heeft Elia goedkeuring verkregen voor een bodemsanering die begin 2014 van start zal gaan. ACCIDENTELE BODEMVERONTREINIGING

Elia beheert meer dan 12.000 grondpercelen, verspreid over heel het land. Om al deze terreinen afvalvrij te houden (sluikstorten) en om bij accidentele verontreiniging de omgeving (bodem, grondwater, oppervlaktewater …) te beschermen, doet Elia 7 dagen op 7 een beroep op een gespecialiseerd bedrijf om alle verontreiniging zo spoedig mogelijk op te ruimen. Onze operationele teams beschikken bovendien over het nodige materieel, zoals absorberende matten, om onmiddellijk in te grijpen. In 2013 vonden een negentiental interventies plaats, maar geen enkel incident van formaat. Er werd een pv opgesteld tegen Elia voor een olielek aan de ingang van het station van Zedelgem dat ook de aangrenzende woning getroffen heeft, en waarvan de oorzaak nog niet werd vastgesteld. De vervuiling was beperkt en is reeds opgeruimd. Elia vervolgt de daders.

INKUIPING VAN TRANSFORMATOREN

Transformatoren bevatten grote hoeveelheden minerale olie. Daarom worden nieuwe installaties voorzien van een vloeistofdichte inkuiping en een koolwaterstofafscheider om bij een eventueel lek verontreiniging van het milieu te voorkomen. Elia installeert behalve de afscheider ook een coalescentiefilter. Dankzij deze filter kan beter worden gewaarborgd dat de normen voor de kwaliteit van het oppervlaktewater worden gerespecteerd in geval van lekken. Sinds de Vlarem-wetgeving moet bij elke bestaande transformator in het Vlaamse Gewest een inkuiping worden aangebracht bij elke vernieuwing, wijziging, vervanging of verplaatsing van de transformator. In het Waalse Gewest moeten alle bestaande transformatoren uiterlijk in 2015 voorzien worden van een inkuiping en een koolwaterstofafscheider. In 2004 werd een investeringsprogramma uitgewerkt om 540 vermogensen 800 hulp- of nulpunttransformatoren aan te passen. Dit investeringsprogramma werd in 2011 geactualiseerd en omvat een bijkomend investeringsbudget van € 8.000.000 over een periode van 5 jaar. In 2013 werden voor 68 transformatoren inkuipingen aangebracht, wat neerkomt op een investering van € 1 miljoen.


VERWIJDERING VAN PCB’S

Elia heeft sinds eind 2005 geen enkele installatie meer met een pcb-concentratie (polychloorbifenyl) van meer dan 500 ppm. Elia heeft zich ertoe verbonden om de transformatoren met pcb-concentraties tot 500 ppm die nog in gebruik zijn te decontamineren of ze voor het einde van hun levensduur te vervangen. De nodige budgetten zijn vrijgemaakt om dit project naar behoren te kunnen uitvoeren. In 2013 werden 9 transformatoren door een erkende firma gesaneerd. In het totaal werd er 123 ton minerale olie gereinigd. LAWAAI

De transformatoren in de hoogspanningsstations veroorzaken geluid met een lage frequentie. Het geluidsniveau moet voldoen aan de richtwaarden die in de gewestelijke wetgeving zijn vastgelegd, afhankelijk van de bestemming van de betrokken zone in de gewestplannen. Elia gaat bij elke wijziging of uitbreiding van zijn installaties op basis van simulaties na of de gestelde richtwaarden niet worden overschreden. Indien nodig worden aanpassingen doorgevoerd. Het station van Herfelingen (Herne) werd voorzien van geluidswerende wanden en er loopt een project om de installatie volledig te vernieuwen. Ook het station van Hoeilaart werd voorzien van geluidswerende wanden om de lawaaihinder voor de nabijgelegen woonwijk te verminderen. De omgeving van het station in Hamme, dat nu nog in een industriezone ligt, zal een woonwijk worden. Elia onderzoekt momenteel wat dit zal betekenen op het vlak van lawaai.

Elia geeft gevolg aan elke klacht van omwonenden over geluidshinder. Het betreft meestal lawaai dat wordt voortgebracht door een hoogspanningsstation of door de elektrische geleiders van de luchtlijnen, vooral bij mist of motregen. In 2013 werden tien klachten over geluidshinder veroorzaakt door de stations geregistreerd. In drie van deze gevallen werd deze hinder veroorzaakt door werken in uitvoering en zal de hinder eindigen met het einde van de werken. In twee andere gevallen bleef Elia binnen de geldende normen. In Lint en Merelbeke is er bijkomend onderzoek nodig om een oplossing te vinden. In Blankenberge werden maatregelen genomen. Twee klachten worden nog onderzocht.

Milieubescherming, biodiversiteit en herstel van natuurlijke habitats SF6

SF6 is een gas dat al meer dan 30 jaar als isolerend gas wordt gebruikt in toestellen voor hoogspanning en zeer hoge spanning. Deze GIS-installaties (Gas Insulated Switch gear) worden vaak in dichtbevolkte gebieden gebruikt, omdat ze compacter zijn dan installaties waarin lucht als isolator wordt gebruikt. Voor installaties op de middenspanning maakt Elia voornamelijk gebruik van luchtledige onderbrekingskamers, een alternatief voor SF6. Voor uitrustingen op hoogspanning en zeer hoge spanning bestaat er echter geen alternatief voor het gebruik van SF6.

81

Elia heeft een investerings- en onderhoudsbeleid uitgewerkt om het risico op SF6-lekken te beperken. De constructeurs moeten een zeer streng maximaal SF6-lekpercentage waarborgen gedurende heel de levensduur van de installaties. Het onderhoudsbeleid streeft naar een minimum van manipulaties op de met SF6-gas gevulde compartimenten. Het geïnstalleerde volume SF6-gas in het Elia-net (van 36 kV tot en met 380 kV) bedraagt 58,8 ton. Het verbruik van SF6-gas (vervanging en bijvullen bij lekken) wordt nauwkeurig opgevolgd met een trackingsysteem voor elke individuele SF6-gasfles. Het lekpercentage voor heel het Elia-park bedroeg in 2013 0,9%. Dit lekpercentage is één van de laagste in Europa. Het onderhoud van de SF6-installaties wordt uitgevoerd door gecertificeerde teams, conform de Europese wetgeving 305/2008. De eerste medewerkers van Elia werden in 2010 gecertificeerd krachtens het besluit van 4 september 2009 van de Vlaamse Regering inzake de certificering van technici die bepaalde gefluoreerde broeikasgassen terugwinnen uit hoogspanningsinstallaties. Elia stelt voor deze certificering zijn experts en de uitrusting voor de praktische proeven ter beschikking van Synergrid (examencentrum).

82


VERMINDERD GEBRUIK VAN HERBICIDEN

IMPACT VAN LUCHTLIJNEN OP DE AVIFAUNA

AANPLANTINGEN IN DE OMGEVING VAN ONZE INSTALLATIES

Elia beschikt over 650 hoogspanningsstations, verspreid over heel België. Onder de technische installaties mogen de planten niet te hoog groeien, omdat zij anders vlambogen kunnen doen ontstaan. De bodem is voornamelijk met grind bedekt, wat moeilijk te onderhouden is zonder herbiciden te gebruiken. Twee maatregelen werden genomen om het verbruik ervan te beperken: een verbod op het gebruik van herbiciden in de delen van de stations die niet met grind zijn bedekt (aangeplante zones, zones zonder bodembedekking enz.) alsook een grootscheepse test van een tiental onderhoudsmethodes zonder herbiciden in grindperken in 5 stations. Deze test loopt momenteel een jaar. Verschillende soorten aanplantingen (grassen, bodemvegetatie, ecologische semipermeabele bodembedekkingen...) werden uitgevoerd en verschillende onderhoudsmethodes (mechanisch met eggen, ecologische verdelgingsmiddelen...) worden toegepast. Deze test zal 3 jaar duren en zou tot een langetermijnoplossing moeten leiden voor het onderhoud van alle Elia-stations waarbij het gebruik van herbiciden tot een strikt minimum wordt herleid.

Natagora en AVES hebben op verzoek van Elia in samenwerking met het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO), Vogelbescherming Vlaanderen en Natuurpunt een studie naar de spreiding van honderden vogelsoorten in heel België gevoerd. Dat maakte het mogelijk om in combinatie met de cartografie van de luchtlijnen van het Elia-net de risico’s op botsingen en elektrocuties van vogels te bepalen in gebieden waar veel, soms zeldzame vogelsoorten aanwezig zijn.

Sinds 2008 plant Elia inheemse hagen rond zijn hoogspanningsstations. In 2013 werden rond 5 bijkomende stations inheemse hagen aangeplant. Een oud braakliggend terrein bij het station van Pepinster dat met onkruidverdelger onderhouden werd, is heraangelegd als grasland met struikgewas. Het nieuwe contract, dat in 2013 van kracht werd, geeft de voorkeur aan laattijdig maaien van grasgronden. Deze zones zullen voortaan tweemaal per jaar gemaaid worden en het maaisel zal worden gebruikt om de aanleg van natuurlijke bloemenweiden te bevorderen.

Elia heeft zijn onderaannemers bovendien verboden om nog herbiciden te gebruiken op alle terreinen buiten de stations, zoals rond de mastvoeten.

De studie vergelijkt ook de methodes om de zichtbaarheid van de luchtlijnen voor de vogels te vergroten. De uitwerking van een beleid over de plaatsing van bakens voor vogels op de meest risicovolle lijnen en bij nieuwe projecten is bijna voltooid. Een nieuwe overeenkomst met AVES en INBO voor 2013 en 2014 maakt het mogelijk om de meest risicovolle lijnen op het terrein te gaan controleren en de plaatsen waar bakens geïnstalleerd moeten worden nauwkeurig te bepalen. In 2013 werd overigens verder werk gemaakt van de opvolging van de geboorten in de nestkasten voor valken die in de masten van Elia zijn geïnstalleerd. 51 torenvalken en 3 slechtvalken werden in 2013 in Vlaanderen geringd (64 torenvalkjongen in Wallonië).

INRICHTING VAN DE CORRIDORS ONDER DE HOOGSPANNINGSLIJNEN PROJECT LIFE+ ELIA

Het Europese project ‘LIFE+ Elia’, dat in september 2011 opgestart werd, krijgt steun van de Europese Commissie en van het Waalse Gewest en wordt uitgevoerd in samenwerking met onze Franse tegenhanger RTE. Het beoogt de inrichting van ecologische corridors onder de delen van hoogspanningslijnen die zich boven bossen bevinden. In het najaar van 2013 werden grote corridors aangelegd, waaronder een van 12 km lang onder de lijn Tenneville-Nassogne. In totaal zullen er in de volgende twee jaar 160 km corridors ingericht worden onder de lijnen.


De installatie van een tweede draadstel is voorzien op een bestaande hoogspanningslijn in West-Limburg die doorheen of langs meerdere beschermde gebieden loopt. Elia heeft een plan ontwikkeld voor de inrichting van het bos in deze specifieke omgeving. Dit plan zal de ecologische waarde van de corridor onder de verbinding verhogen in de geest van het project LIFE. Er zullen schapen ingezet worden om de vegetatie onder de lijnen te onderhouden en grasachtig te houden. www.life-elia.eu ELEKTRISCHE EN MAGNETISCHE VELDEN

De magnetische velden die het elektriciteitsnet voortbrengt, hebben een zeer lage frequentie (50 Hz). Deze frequentie ligt aanzienlijk lager dan bijvoorbeeld de frequentie van een mobiele telefoon of een microgolfoven. De intensiteit van dit veld daalt zeer snel naarmate men zich van de bron verwijdert. Bij de bevolking heerst er geregeld een zekere ongerustheid over eventuele effecten voor de menselijke gezondheid. Er wordt al veertig jaar internationaal wetenschappelijk onderzoek verricht, maar er is nog nooit een verband gevonden tussen magnetische velden van 50 Hz en gezondheidsproblemen. Elia is zich bewust van zijn verantwoordelijkheid ten aanzien van de gemeenschap en zijn personeel en levert een actieve bijdrage om deze wetenschappelijke kennis te verruimen. Elia heeft in 2013

het samenwerkingsakkoord, dat volledige wetenschappelijke onafhankelijkheid garandeert, met diverse onderzoekscentra en universiteiten die deel uitmaken van de Belgian BioElectroMagnetic Group (BBEMG) voor 4 jaar vernieuwd. De BBEMG bestudeert de invloeden van elektrische en magnetische velden die worden veroorzaakt door de transmissie en het gebruik van elektrische energie in het dagelijks leven en op het werk. Daarnaast heeft Elia toegang tot de resultaten van hoogwaardig internationaal onderzoek op dit gebied via het Electric Power Research Institute in de Verenigde Staten. Op verzoek van omwonenden voert Elia op het terrein ook metingen van magnetische velden uit. In 2013 werden ongeveer 200 veldmetingen uitgevoerd naar aanleiding van ongeveer 250 vragen en verzoeken. Aangezien er in België op dit gebied geen specifieke wetgeving bestaat, past Elia de Europese ICNIRP-aanbevelingen en de aanbevelingen van de Raad van de Europese Unie toe. Bij nieuwe investeringen wordt er tijdens de onderzoeksfase een simulatie van de magnetische velden gemaakt. Met behulp van nieuwe technieken, zoals compacte mastarmen, kan de invloedzone van het magnetisch veld van luchtlijnen worden beperkt. Bovendien probeert Elia in de mate van het mogelijke te vermijden dat er nieuwe infrastructuur wordt aangelegd in bewoonde gebieden.

160 km Inrichtingswerken van de corridors onder de lijnen zullen in 2014-2015 in het kader van het project Life+ worden voortgezet

83

84


Het Duitse UNESCOcomité heeft de interactieve tentoonstelling ‘Samen in de energietransitie’ toegejuicht, die 50Hertz heeft georganiseerd in het kader van het Decennium van de Verenigde Naties voor duurzame ontwikkelingseducatie.

In Duitsland 50Hertz heeft zich tot doel gesteld om de uitstoot van broeikasgassen door de exploitatie, het onderhoud en de herstelling van het net te blijven verminderen met 0,6% per jaar. 50Hertz werkt nauw samen met milieudiensten en bosbeheerders in heel Duitsland om corridors vast te leggen die zo weinig mogelijk impact hebben op het landschap en zo ver mogelijk van dichtbevolkte zones liggen. Samen met regionale partners werden honderden plaatselijke natuurbeschermingsmaatregelen genomen om de overige impact van de nieuwe lijnen te compenseren. Waar mogelijk worden de lijnen zo aangelegd dat ze samenvallen met bestaande infrastructuur. In het kader van deze maatregelen voor verantwoordelijk gedrag en interne bewaking heeft 50Hertz beslist om de vrijwillige verbintenis van de Duitse industrie te steunen om de uitstoot van zwavelhexafluoride (SF6) te verminderen.

ECOLOGISCH BEHEER VAN DE LUCHTLIJNEN

EEN INTERACTIEVE TENTOONSTELLING VOOR SCHOLEN

Dankzij een onderzoek naar het ecologisch beheer van de luchtlijnen konden een gedifferentieerd bosbeheer op regionaal niveau en een betere integratie in het landschap in werking worden gesteld. Dit onderzoek wordt gefinancierd door de Europese Unie en uitgevoerd in samenwerking met lokale partners.

‘Samen in de energietransitie’, zo heet de interactieve tentoonstelling voor kinderen die 50Hertz in samenwerking met het UfU (Onafhankelijk Instituut voor Milieukwesties) ontwikkelde en die in 2013 verschillende scholen in het westen van Mecklenburg-Vorpommern aandeed. De leerlingen leren en discussiëren over de energietransitie en de gevolgen daarvan. De interactieve tentoonstelling doet de scholen in de regelzone van 50Hertz aan.

Het doel ervan is om de biodiversiteit in de corridors onder de lijnen te verbeteren zonder het veilige beheer van de betrokken installaties in gevaar te brengen en zo ook de aanvaarding van de luchtlijnen te bevorderen. Er loopt momenteel een pilootproject onder twee hoogspanningslijnen in de regio Thüringen. Zodra de geschikte lijndelen geselecteerd en in kaart gebracht zijn zullen actieplannen worden opgesteld.

Het Duitse UNESCO-comité heeft dit initiatief aangeprezen in het kader van het ‘Decennium van de Verenigde naties van educatie voor duurzame ontwikkeling’. De prijs wordt toegekend aan projecten die bijdragen aan het doel van het wereldwijde educatie-initiatief van de VN: kinderen en volwassenen leren denken en handelen in een geest van duurzaamheid. Meer informatie: www.bne-portal.de/english


85

DOELSTELLINGEN

Het aanvaardbaarheidsniveau van de netprojecten op lokaal niveau door gebruik te maken van good practices met een participatieve en transparante aanpak

De invoering van verbeterde vergunningsprocedures voor projecten met gemeenschappelijk belang ondersteunen

De vergunningsprocedures versnellen door de normen inzake milieubescherming te respecteren en zelfs strikter toe te passen

ETAPPES VAN DE IMPLEMENTATIE Proefprojecten

Wetenschappelijke follow-up

Uitwisseling van good practices

Versterking van de bevoegdheden

Verspreiding

RGI – Renewables Grid Initiative Elia en 50Hertz zijn sinds 2011 lid van het Renewables Grid Initiative (RGI), een vereniging van milieuorganisaties (waaronder het WWF en Birdlife) en netbeheerders, waaronder Elia en 50Hertz. Hun gezamenlijke project bestaat uit het bereiken van een consensus over de uitbreiding van de netten die noodzakelijk is voor de integratie van hernieuwbare energie en met respect voor de biodiversiteit en het milieu. De Europese Commissie heeft het Renewables Grid Initiative aangeduid als een pioniersverbond voor de promotie van een maatschappelijk en ecologisch verantwoorde ontwikkeling van het net. Günther Oettinger, Europees Commissaris voor Energie, sprak over de huidige evolutie op weg naar de toekomstige Europese energiedoelstellingen en -incentives. www.renewables-grid.eu

BESTGRID

Om hernieuwbare energiebronnen te integreren en de Europese doelstellingen voor 2020 te bereiken, moeten de netbeheerders hun infrastructuur vernieuwen en ontwikkelen. Langdurige procedures voor het verkrijgen van vergunningen vertragen echter vaak de uitvoering van ontwikkelingsprojecten. Om de aanvaardingsgraad te verhogen en de vergunningsprocedures te vergemakkelijken, heeft het RGI het nieuwe project Bestgrid gelanceerd, met als doel nieuwe methodes in te zetten om de lokale stakeholders vanaf het begin van een project te laten samenwerken.

Pilootprojecten zijn geïdentificeerd in België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Elke TNB werkt nauw samen met lokale ngo’s om nieuwe benaderingen en werkmethodes te initiëren. Elia heeft de aanleg van een ondergrondse hoogspanningskabel van 150 kV tussen de stations van Eigenbrakel en Waterloo voorgesteld als proefproject. Dit project zal een optimale transmissie mogelijk maken van energie die alsmaar meer wordt gehaald uit decentrale hernieuwbare bronnen (windmolenparken, fotovoltaïsche installaties)

en zal ook bijdragen aan de beveiliging van het net om de betrouwbare bevoorrading voor iedereen te waarborgen. Elia werkt samen met IEW (Inter-Environnement Wallonie) om een actieplan op te stellen naar de betrokken partijen toe. 50Hertz heeft de lijn van 40 km tussen Bertikow en Pasewalk voorgesteld, die als doel heeft de transmissiecapaciteit in het noordoosten van Duitsland te verhogen en de bevoorradingszekerheid te waarborgen.

86


Vooruitzichten en uitdagingen 2014 De Elia groep wil de toekomstige uitdagingen het hoofd bieden met een reeks initiatieven. Dit zowel op het vlak van netbeheer en eenmaking van de markt als op het vlak van de ontwikkeling van nieuwe activiteiten en het verwerven van nieuwe competenties.

Management op groepsniveau

Een nieuw gezamenlijk initiatief van Elia en 50Hertz

De fundamentele transformatie van de energiesector waarmee de twee entiteiten van de Elia groep geconfronteerd worden, heeft hen er eind 2013 toe gebracht om hun respectieve organisaties te herstructureren om een gezamenlijke dynamiek op groepsniveau te bevorderen. Zo hebben zij hun positie kunnen versterken en de samenwerking, in het bijzonder deze tussen Elia in België en 50Hertz in Duitsland, nog kunnen verhogen. Deze beslissing past in de visie die in 2012 gelanceerd werd met als doel de Elia groep te positioneren als leider in de huidige energietransitie en bij te dragen aan de ontwikkeling van gediversifieerde, duurzame en betrouwbare onshore en offshore energiesystemen door nieuwe ontwikkelingsmogelijkheden aan te boren. Om deze visie te realiseren wil de Groep zijn expertise verder uitdragen en een sleutelrol spelen bij het aangaan van de maatschappelijke uitdagingen: de integratie van hernieuwbare energiebronnen faciliteren, de ontwikkeling van de interne Europese elektriciteitsmarkt voortzetten en bijdragen aan de bevoorradingszekerheid van elektriciteit.

In de loop van de eerste helft van 2014 zullen Elia System Operator en 50Hertz samen een nieuwe vennootschap oprichten die de positie van de Elia groep moet versterken voor de eventuele verwerving van activa en voor van de ontwikkeling van twee activiteiten, met name: Consulting & Services en EPC/ EPCM projecten (Engineering, Procurement & Construction).

Herziening van de tariefmethodologie voor de volgende tariefperiode in België De teams van Elia zullen een nieuwe tariefmethodologie uitwerken. Er zal overleg gepleegd worden met de federale regulator (CREG) om adequate tarieven te kunnen bepalen die voldoen aan de behoeften van de onderneming bij het uitvoeren van zijn opdracht en met het oog op de komende uitdagingen. De definitieve methodologie zou ten laatste op het einde van het jaar aangenomen moeten worden. De volgende tariefperiode begint op 1 januari 2016.

Bepaling van een groepsbeleid op het vlak van maatschappelijk verantwoord ondernemen Op basis van de methodologie bepaald in ISO 26000 werden in 2013 prioriteiten opgesteld inzake duurzame ontwikkeling die alle aspecten van onze activiteiten beslaan. De invoering van een beleid op groepsniveau met een actieplan en een tijdschema zal een prioriteit zijn voor 2014.

Bewaking van de veiligheid van de netten: een dagelijkse uitdaging Het energielandschap verandert diepgaand. De intensivering van de energiehandel op Europees niveau gaat gepaard met de toenemende ontwikkeling van energieproductie uit hernieuwbare bronnen. Het variabele karakter van die productie vereist meer flexibiliteit van de productieparken en het gebruik van de tools waarmee de netbeheerders hun taak kunnen vervullen als real time beheerders van het evenwicht tussen vraag en aanbod. In die context waakt de Elia groep er specifiek over zijn opdracht uit te voeren met respect voor de


87

Enorme uitdagingen! De bevoorradingszekerheid in België en Duitsland blijven verzekeren en ondertussen het net verder ontwikkelen om de verbruikers toegang te kunnen bieden tot een gediversifieerde energiemix tegen de beste prijs: dat zijn de uitdagingen waarvoor de Groep geplaatst wordt.

rollen en verantwoordelijkheden van alle marktspelers en van de overheid. Het beheer van de infrastructuur vereist dit... In België beoogt Elia de nieuwe opdracht die de regering hem op het gebied van de bevoorradingszekerheid heeft toevertrouwd uit te voeren door het ontwikkelen van tools en procedures waarmee het het door de regering vastgestelde volume aan strategische reserves kan contracteren.

De geïntegreerde Europese elektriciteitsmarkt De Groep heeft de ambitie om zijn rol als drijvende kracht in de creatie van een echte elektriciteitsmarkt op Europees niveau voort te zetten. Ook na de geslaagde uitbreiding van de koppeling van de day-aheadmarkten in Noordwest-Europa (NWE) zullen de medewerkers van de Groep een actieve rol blijven spelen in de inwerkingstelling van het flow-based mechanisme op de regionale markt van Centraal-West-Europa (CWE), van de intradaymarktkoppeling in de NWE-zone en bij het bepalen van de Europese netcodes die nodig zijn voor een goede werking van deze geïntegreerde markt.

Toegang tot een gediversifieerde en betrouwbare energiemix

Verdere ontwikkeling van de netten: de vergunningsproblematiek

De verbruikers in België en Duitsland toegang geven tot een brede en gediversifieerde energiemix draagt bij aan de goede werking van een competitieve markt - en dus aan de concurrentiepositie van de bedrijven en betere prijzen voor de verbruikers - en aan de bevoorradingszekerheid. Met dit doel voor ogen werkt de Elia groep intensief mee aan talrijke belangrijke projecten: de aansluiting van de onshore en offshore windmolenparken in de Noordzee en de Baltische Zee, nieuwe interconnecties tussen enerzijds België en Groot-Brittannië of België en Duitsland, de vergroting van de verhandelbare vermogens aan de Belgische grenzen, de ontwikkeling van interconnecties met Polen en de versterking van de noord-zuidas en de zuid-westas in Duitsland zelf.

Om zijn opdracht adequaat te kunnen uitvoeren en om gebruikers aan te sluiten op zijn netten of om infrastructuurprojecten uit te voeren, zal de Elia groep belangrijke investeringen doen. De tijdige uitvoering van deze projecten ten behoeve van de gemeenschap hangt af van het verkrijgen van de nodige vergunningen voor hun constructie. Het instellen van een permanent kader voor het verkrijgen van deze vergunningen dat de verplichtingen van democratische inspraak respecteert, is een belangrijke uitdaging voor de overheid. Zowel in België als in Duitsland werkt de Elia groep actief mee aan deze problematiek binnen verenigingen die netbeheerders en natuurbeschermingsorganisaties samenbrengen.

Oproep voor een Energiepact In november 2013 werd een oproep gelanceerd voor het uitwerken van een energiepact dat door alle spelers in de energiesector onderschreven moet worden. Het doel is het uitwerken van een langetermijnvisie om de uitvoering van de energietransitie, die al bezig is, te ondersteunen. Dit pact moet de broodnodige consensus tot stand brengen over de verhouding tussen collectieve behoeften en individuele standpunten. Dit initiatief zal in 2014 worden voortgezet.

03

Corporate Governance Verklaring

Elia voldoet aan de specifieke verplichtingen betreffende transparantie, neutraliteit en niet-discriminatie ten opzichte van al zijn stakeholders. De Corporate Governance bij Elia steunt op twee pijlers: ›› enerzijds, de Corporate Governance Code 20091 die Elia als zijn referentiecode heeft aangenomen, en ›› anderzijds, de Wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt en het Koninklijk Besluit van 3 mei 1999 betreffende het beheer van het elektriciteitstransmissienet en die van toepassing zijn op Elia als transmissienetbeheerder. In dit hoofdstuk 90 | Samenstelling van de bestuursorganen 93 | Belangrijke gebeurtenissen in 2013 99 | Remuneratieverslag 103 | Kenmerken van de systemen voor interne controle en risicobeheer 107 | Risico’s en onzekerheden waarmee het bedrijf wordt geconfronteerd 1 De corporate governance code is beschikbaar op de website van de Commissie Corporate Governance (www.corporategovernancecommittee.be).

Uwe Ziebold toont met trots de nieuwe trekkabel, een belangrijke innovatie binnen de netbouwactiviteiten van 50Hertz. Met dit soort kabel worden optische vezelkabels op luchtlijnen getrokken terwijl de 380-kVcircuits in werking zijn. De technologie wordt momenteel enkel bij 50Hertz gebruikt. Uwe Ziebold / Technisch verantwoordelijke ‘verbindingen’, Asset management, Berlijn

90

ELIA GROUP 2013 CORPORATE GOVERNANCE VERKLARING

Samenstelling van de bestuursorganen Raad van Bestuur 2

Vergoedingscomité

VOORZITTER

•

•

Luc Van Nevel, onafhankelijk bestuurder

• •

Jean-Marie Laurent Josi, voorzitter Jacques de Smet Francis Vermeiren

VICEVOORZITTERS • •

Francis Vermeiren, Publi-T Thierry Willemarck, onafhankelijk bestuurder

BESTUURDERS • • • • • • • • • • •

Jennifer Debatisse, Publi-T Clement De Meersman, onafhankelijk bestuurder Jacques de Smet, onafhankelijk bestuurder Claude Grégoire, Publi-T Philip Heylen, Publi-T Jean-Marie Laurent Josi, onafhankelijk bestuurder Miriam Maes, onafhankelijk bestuurder Jane Murphy, onafhankelijk bestuurder Dominique Offergeld, Publi-T Steve Stevaert, Publi-T Cécile Flandre, Publi-T, als opvolger van Leen Van den Neste, Publi-T 3

College van commissarissen •

•

Directiecomité5 •

•

• •

EREVOORZITTER •

Ronnie Belmans4

• •

Corporate governance comité • • •

Thierry Willemarck, voorzitter Jane Murphy Miriam Maes

Auditcomité • • •

Clement De Meersman, voorzitter Jacques de Smet Claude Grégoire

Klynveld Peat Marwick Goerdeler Bedrijfsrevisoren CVBA, vertegenwoordigd door Alexis Palm Ernst & Young Bedrijfsrevisoren CVBA, vertegenwoordigd door Marnix Van Dooren

•

Jacques Vandermeiren, voorzitter en Chief Executive Officer Jan Gesquière, vicevoorzitter en Chief Financial Officer tot 4 september 20136 Markus Berger, Chief Officer Asset Management Roel Goethals, Chief Officer European Activities & Participations tot 30 april 2013 Hubert Lemmens, Chief Innovation Officer Frank Vandenberghe, Chief Officer Energy & System Management Catherine Vandenborre, Chief Corporate Officer en, vanaf 4 september 2013, Chief Financial Officer7

Secretaris-generaal •

Gregory Pattou


Raad van Bestuur De Raden van Bestuur van Elia System Operator en Elia Asset zijn elk samengesteld uit 14 leden die geen directiefunctie vervullen bij Elia System Operator noch bij Elia Asset. Dezelfde bestuurders zetelen in de Raden van Bestuur van beide vennootschappen. De helft van de leden zijn onafhankelijke bestuurders die voldoen aan de voorwaarden zoals omschreven in artikel 526ter van het Wetboek van vennootschappen en in de statuten, en die een gunstig eensluidend advies over hun onafhankelijkheid van de CREG hebben ontvangen. In overeenstemming met de wettelijke en statutaire bepalingen worden de Raden van Bestuur van Elia System Operator en Elia Asset ondersteund door drie comités: het corporate governance comité, het auditcomité en het vergoedingscomité. De comités van Elia System Operator en Elia Asset zijn op identieke wijze samengesteld. De Raden van Bestuur zien toe op de efficiënte werking van deze comités.

2 Samenstelling van de Raden van Bestuur op 31 december 2013. 3 De Raden van Bestuur van Elia System Operator en Elia Asset hebben op 28 februari 2013 het vrijwillig ontslag van Leen Van den Neste als niet-onafhankelijk bestuurder aanvaard. Leen Van den Neste werd vervangen door Cécile Flandre, die op 28 februari 2013 werd gecoöpteerd als niet-onafhankelijk bestuurder en definitief werd benoemd door de gewone algemene vergaderingen van Elia System Operator en Elia Asset van 21 mei 2013. 4 Ronnie Belmans is erevoorzitter van de Raden van Bestuur van Elia System Operator en Elia Asset en is niet langer bestuurder. Dit impliceert dat hij niet meer moet zetelen in de Raden van Bestuur van Elia System Operator en Elia Asset, tenzij de voorzitter hem uitnodigt om aan een vergadering deel te nemen en bijstand te verlenen bij de beraadslaging (overeenkomstig punt 6 van het huishoudelijk reglement van de Raden van Bestuur). De titel van erevoorzitter werd hem bij wijze van eerbetuiging toegekend. 5 De samenstelling van de Directiecomités van Elia System Operator en Elia Asset op 31 december 2013. De samenstelling van en de taakverdeling binnen de Directiecomités werden gewijzigd met ingang van 1 januari 2014. Zie hierna onder de titel ‘Belangrijke gebeurtenissen na balansdatum’. 6 De Raden van Bestuur van Elia System Operator en Elia Asset van 4 september 2013 hebben beslist om het mandaat van Jan Gesquière als Chief Financial Officer en Vicevoorzitter van Elia System Operator en Elia Asset te beëindigen. 7 De Raden van Bestuur van Elia System Operator en Elia Asset van 4 september 2013 hebben beslist om Catherine Vandenborre te benoemen als Chief Financial Officer van Elia System Operator en Elia Asset met ingang van 4 september 2013 ter vervanging van Jan Gesquière.

91

BENOEMING VAN DE BESTUURDERS

Op 28 februari 2013 hebben de Raden van Bestuur van Elia System Operator en Elia Asset Cécile Flandre gecoöpteerd als niet-onafhankelijk bestuurder ter vervanging van Leen Van den Neste, die haar ontslag als bestuurder had ingediend met ingang van 28 februari 2013. Cécile Flandre werd definitief benoemd door de gewone algemene vergadering van Elia System Operator en van Elia Asset op 21 mei 2013. De mandaten van alle 14 bestuurders verstrijken onmiddellijk na afloop van de gewone algemene vergadering van 2017 met betrekking tot het boekjaar afgesloten op 31 december 2016. De termijn van zes jaar wijkt af van de periode van vier jaar die de Corporate Governance Code aanbeveelt en is gerechtvaardigd wegens de technische, financiële en juridische complexiteit die eigen is aan de taken van de transmissienetbeheerder, en die een langere ervaring in deze materie vereist. Er dient te worden aangestipt dat specifieke corporate governance voorschriften gelden voor de benoeming van de onafhankelijke en niet-onafhankelijke leden van de Raden van Bestuur van Elia System Operator en Elia Asset en van hun comités, evenals voor de rol van deze laatste. Deze benoemingsprocedures werden vastgesteld in de Wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt en in de statuten van de vennootschappen. De Wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt heeft aan het corporate governance comité een belangrijke taak gegeven bij het voorstellen van onafhankelijke kandidaat-bestuurders. De onafhankelijke bestuurders worden immers benoemd op basis van een door het corporate governance comité opgestelde lijst van kandidaten. Het comité onderzoekt het up-to-date curriculum vitae van elke kandidaat en de verklaring op eer inzake de onafhankelijkheidscriteria die overeenkomstig de wettelijke en statutaire bepalingen op Elia van toepassing zijn. De algemene vergadering benoemt vervolgens de onafhankelijke bestuurders. De benoemingen worden voor eensluidend advies inzake onafhankelijkheid voorgelegd aan de CREG, die over elke onafhankelijk bestuurder haar advies moet uitbrengen. Een gelijkaardige procedure geldt indien

92


een mandaat van onafhankelijk bestuurder openvalt tijdens de duur van het mandaat en indien de Raad van Bestuur één van de door het corporate governance comité voorgestelde kandidaten coöpteert. Het corporate governance comité oefent derhalve de taak van een benoemingscomité uit voor wat de onafhankelijke bestuurders betreft. Voor wat de benoeming van de niet-onafhankelijke bestuurders betreft, is er geen benoemingscomité dat hierover aanbevelingen formuleert aan de Raad van Bestuur. Op dit punt wordt dus afgeweken van de Corporate Governance Code. Deze afwijking wordt verantwoord doordat de Raad van Bestuur in de mate van het mogelijke steeds tracht een consensus te bereiken. Meer nog, geen enkele belangrijke beslissing kan worden genomen zonder een meerderheid te bereiken binnen de groep van onafhankelijke bestuurders en de groep van niet-onafhankelijke bestuurders. BENOEMING VAN DE LEDEN VAN DE COMITÉS

De mandaten van de leden van de verschillende comités van de Raden van Bestuur van Elia System Operator en Elia Asset werden door de Raden van Bestuur van beide vennootschappen op 10 mei 2011 voor een termijn van drie jaar vernieuwd. Op diezelfde datum werd Miriam Maes door deze Raden van Bestuur als lid van het corporate governance comité benoemd en dit ter vervanging van Luc Van Nevel. COLLEGE VAN COMMISSARISSEN

De gewone algemene vergadering van Elia System Operator en van Elia Asset van 10 mei 2011 heeft Ernst & Young Bedrijfsrevisoren en Klynveld Peat Marwick Goerdeler Bedrijfsrevisoren herbenoemd als commissarissen voor een termijn van drie jaar. Zij worden vertegenwoordigd door respectievelijk Marnix Van Dooren en Alexis Palm. Hun mandaat eindigt onmiddellijk na afloop van de gewone algemene vergadering van 2014 met betrekking tot het boekjaar afgesloten op 31 december 2013. De jaarlijkse bezoldiging van het college van commissarissen voor de controle van de enkelvoudige en de geconsolideerde jaarrekeningen van Elia System Operator, evenals de enkelvoudige jaarrekeningen van Elia Asset en van Elia Engineering werd vastgesteld op een bedrag van € 150.000 (€ 90.000 voor Elia System Operator, € 50.000 voor Elia Asset en € 10.000 voor Elia Engineering). Dit bedrag wordt jaarlijks geïndexeerd op basis van de index van de kosten van het levensonderhoud.

ACTIVITEITENVERSLAG VAN DE RAAD VAN BESTUUR

De Raad van Bestuur oefent ten minste de volgende (niet-exhaustief opgesomde) bevoegdheden uit: • hij bepaalt het algemeen beleid, de waarden en de strategie van de vennootschap. Bij het omzetten van waarden en strategieën in de voornaamste beleidslijnen houdt de Raad van Bestuur rekening met het maatschappelijk verantwoord ondernemen (‘corporate social responsibility’), met genderdiversiteit en met diversiteit in het algemeen; • hij oefent de bevoegdheden uit die hem worden toegekend door of krachtens het Wetboek van vennootschappen en de Wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt, met uitzondering van de bevoegdheden die aan het directiecomité worden toegekend of gedelegeerd; • hij stelt alle handelingen die nuttig of noodzakelijk zijn om het maatschappelijk doel te verwezenlijken, met uitzondering van de bevoegdheden die door de wet of door de statuten aan de algemene vergadering zijn voorbehouden en met uitzondering van de handelingen die voortvloeien uit de bevoegdheden die op exclusieve wijze aan het directiecomité werden toegewezen of gedelegeerd; • hij oefent de bevoegdheden uit die hem door de statuten worden toegekend; • hij oefent toezicht uit. In dit kader oefent hij onder meer algemeen toezicht uit op het directiecomité, met inachtneming van de wettelijke beperkingen op het vlak van de toegang tot de commerciële en andere vertrouwelijke gegevens betreffende de netgebruikers en de verwerking ervan. Daarnaast monitort en beoordeelt hij eveneens de doeltreffendheid van de adviserende comités van de Raad van Bestuur. In 2013 vergaderden de Raden van Bestuur van Elia System Operator en Elia Asset elk zeven maal. De volgende leden lieten zich in 2013 op één of meer vergaderingen verontschuldigen: Jennifer Debatisse (29 augustus), Philip Heylen (28 november), Dominique Offergeld (21 maart en 27 juni) en Leen Van den Neste (28 februari). Indien een bestuurder niet aanwezig kan zijn, laat hij zich over het algemeen vertegenwoordigen. Overeenkomstig artikel 19.4 van de statuten van Elia System Operator en artikel 18.4 van de statuten van Elia Asset kan een bestuurder die belet of afwezig is aan een ander lid van de Raad van Bestuur schriftelijk volmacht geven om hem op een bepaalde vergadering van de Raad van Bestuur te vertegenwoordigen en er in zijn plaats te stemmen. Geen enkele volmachtdrager mag meer dan twee bestuurders vertegenwoordigen.


93

Belangrijke gebeurtenissen in 2013 Statutenwijziging naar aanleiding van de beslissing van de CREG betreffende de certificering van Elia System Operator als transmissienetbeheerder voor elektriciteit De CREG heeft op 6 december 2012 Elia System Operator gecertificeerd als ‘fully unbundled’ transmissienetbeheerder voor elektriciteit op voorwaarde van enkele aanpassingen van de statuten. Deze aanpassingen van de statuten van Elia System Operator werden door de buitengewone algemene vergadering van 21 mei 2013 goedgekeurd. Het gaat om de volgende aanpassingen: • wijziging van de Nederlandse versie van artikel 3.3 van de statuten; • invoeging van een nieuw artikel 4.4 aan de statuten en dientengevolge, hernummering van de artikelen 4.4, 4.5 en 4.6 van de statuten; • wijziging van artikel 4.6 van de statuten, dat wordt hernummerd tot artikel 4.7; • wijziging van artikel 10 van de statuten; • wijziging van artikel 13.1 van de statuten; • wijziging van artikel 13.5.1 van de statuten; • wijziging van artikel 14.1 van de statuten; • wijziging van artikel 37 van de statuten.

Statutenwijziging naar aanleiding van de vaststelling van de kapitaalverhoging ten behoeve van het personeel De buitengewone algemene vergadering van aandeelhouders van Elia System Operator heeft op 25 oktober 2012 het voorstel tot kapitaalverhoging ten behoeve van het personeel van de vennootschap en van haar Belgische dochtervennootschappen goedgekeurd. Deze kapitaalverhoging werd in twee delen uitgevoerd in november 2012 en in januari 2013 voor een totaal maximumbedrag van € 6 miljoen (maximaal € 5.300.000 in 2012 en maximaal € 700.000 in 2013) middels de uitgifte van nieuwe VVPR-aandelen van categorie B met opheffing van het voorkeurrecht van de bestaande aandeelhouders ten gunste van de personeelsleden van de vennootschap en van haar Belgische dochtervennootschappen, in voorkomend geval onder de fractiewaarde van de bestaande aandelen van dezelfde categorie. De buitengewone algemene vergadering heeft beslist om de uitgifteprijs van de kapitaalverhoging vast te stellen op een bedrag gelijk aan het gemiddelde van de slotkoersen van de laatste 30 kalenderdagen voorafgaand aan 25 oktober 2012 voor de kapitaalverhoging 2012 en 30 januari 2013 voor de kapitaalverhoging 2013, verminderd met 16,66%.

De kapitaalverhoging 2013 werd verwezenlijkt ten belope van € 353.597,40. Er werden 12.420 aandelen van categorie B van Elia System Operator uitgegeven. Dientengevolge werden op 20 maart 2013 de artikelen 4.1 en 4.2 van de statuten van Elia System Operator met betrekking tot het maatschappelijk kapitaal en het aantal aandelen gewijzigd. De recentste versie van de statuten van Elia System Operator is integraal beschikbaar op de website van de vennootschap (www.elia.be, onder ‘Elia’, ‘corporate governance’).

Elia lanceert een Euro Medium Term Note programma en geeft € 750 miljoen aan obligaties uit Elia System Operator heeft een Euro Medium Term Note programma (het ‘EMTN-programma’) gelanceerd voor een totaal bedrag van € 3 miljard. Op 26 maart 2013 heeft Elia de succesvolle uitgifte van een Eurobond in twee schijven in het kader van zijn EMTN-programma van € 3 miljard aangekondigd: een schijf op 15 jaar van € 550 miljoen en een schijf op 20 jaar van € 200 miljoen. De lancering van de uitgifte werd voorafgegaan door een roadshow waarin de troeven van Elia op regelgevend en industrieel vlak op de belangrijkste Europese financiële markten werden voorgesteld. De investeerders hebben zeer positief gereageerd zowel tijdens de roadshow als tijdens de opmaak van het orderboek waarbij meer dan € 2,95 miljard werd aangeboden en meer dan 210 investeerders uit 21 landen werden aangetrokken. De opbrengsten van de uitgifte van deze obligatielening zullen dienen voor de herfinanciering van de bestaande leningen en voor algemene bedrijfsdoeleinden. Met deze uitgifte bevestigt Elia zijn financiële strategie inzake schuldbeheer door middel van een mix van schulden op korte, middellange en lange termijn. De uitgifte zal Elia in staat stellen om zijn activiteiten te ontwikkelen en om te blijven bijdragen aan de openstelling van de Belgische en Europese elektriciteitsmarkten en de integratie van energie geproduceerd op basis van hernieuwbare bronnen.

Belfius Insurance verhoogt zijn participatie in Elia Op 5 februari 2013 kondigde Belfius Insurance de aankoop van 1.400.000 aandelen van Elia System Operator aan, hetzij 2,31% van het totaal aantal aandelen, op de beurs Euronext Brussels. Belfius Insurance, die al aandeelhouder van Elia System Operator was, bezit daardoor op 30 januari 2013 3.276.497 aandelen van Elia System Operator, hetzij 5,41% van het totaal aantal aandelen.

94


Cécile Flandre, CFO van Belfius Insurance, treedt toe tot de raad van bestuur van Elia

Jan Gesquière, CFO, verlaat Elia. Catherine Vandenborre volgt hem op

Tijdens de Raad van Bestuur van Elia System Operator en van Elia Asset van 28 februari 2013 werd Cécile Flandre, op voordracht van referentieaandeelhouder Publi-T, gecoöpteerd als bestuurder van Elia System Operator en Elia Asset ter vervanging van Leen Van den Neste. Cécile Flandre is Chief Financial Officer van Belfius Insurance. Ze werd definitief benoemd door de gewone algemene vergadering van Elia System Operator en van Elia Asset van 21 mei 2013.

Jan Gesquière, Chief Financial Officer en Vicevoorzitter van het directiecomité van Elia System Operator en van Elia Asset heeft op 4 september 2013 de onderneming verlaten. Sinds die datum staat Catherine Vandenborre, Chief Corporate Officer van Elia System Operator en Elia Asset, in voor het toezicht op de financiële verrichtingen van de onderneming.

CREG keurt bijgestelde transmissietarieven voor de periode 2012-2015 goed Het Hof van Beroep te Brussel heeft, naar aanleiding van het hoger beroep ingesteld door diverse elektriciteitsproducenten, in zijn arrest van 6 februari 2013 de goedkeuringsbeslissing van de CREG betreffende de transmissietarieven voor de periode 2012-2015 vernietigd. Deze beslissing van de CREG dateerde van 21 december 2011. Naar aanleiding van deze vernietiging heeft Elia een bijgesteld tariefvoorstel ingediend op basis van de aangepaste tarifaire methodologie voor het uitwerken van de transmissietarieven. Deze methodologie, die door de CREG werd bekendgemaakt na een raadpleging van de marktdeelnemers, houdt rekening met de ontwikkelingen op wetgevend vlak (meer bepaald de bekendmaking van de nieuwe elektriciteitswet van 8 januari 2012, die het 3de pakket Europese energierichtlijnen in Belgisch recht omzet) en het arrest van het Hof van Beroep te Brussel van 6 februari 2013. Het bijgesteld tariefvoorstel van Elia werd op 16 mei 2013 goedgekeurd door het directiecomité van de CREG. Op 14 juni 2013 werd hoger beroep ingesteld tegen de beslissing van de CREG tot goedkeuring van het bijgesteld tariefvoorstel voor de periode 2012-2015. Dit hoger beroep werd ingesteld door FEBELIEC en enkele industriëlen. Elia treedt in de procedure op als tussenkomende partij.

Elia System Operator en TenneT Holding bevestigen de lancering van de beurs APX Op 1 maart 2013 werd APX-ENDEX opgesplitst in twee entiteiten, de ene voor de spotmarkt en de clearing van elektriciteit en de andere voor de spotmarkt en de gasderivaten. APX blijft een toonaangevend handelsplatform voor de spotmarkt voor elektriciteit in België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk, dat als doel heeft de ontwikkeling van deze markten voort te zetten en de beste oplossingen aan te reiken voor exchange trading, central clearing & settlement en benchmark data aan meer dan 150 deelnemers in meer dan 15 landen. Het kapitaal van APX is in handen van TenneT Holding B.V. (70,8%) en Elia System Operator (29,2%).

De raad van bestuur verwelkomt de twee vertegenwoordigers van de federale regering De Raad van Bestuur van Elia System Operator heeft tijdens zijn vergadering van 28 februari 2013 voor het eerst de twee vertegenwoordigers van de federale regering verwelkomd die zijn aangeduid overeenkomstig de elektriciteitswet zoals gewijzigd door de Wet van 8 januari 2012, die het 3e pakket Europese energierichtlijnen omzet. Het gaat om Nicolas De Coster, energie- en milieuadviseur bij het kabinet van de Staatssecretaris voor Energie en Nele Roobrouck, adviseur van de Vice-Eersteminister bevoegd voor energie.

Oprichting van een vennootschap door Elia en 50Hertz De Raad van Bestuur van Elia System Operator heeft het voorstel goedgekeurd voor de oprichting, samen met 50Hertz, van een nieuwe vennootschap, die de volgende stap is in de wens om op internationaal vlak actief te zijn. Deze vennootschap zal dienst doen als facilitator voor de ontwikkeling van de niet-gereguleerde activiteiten van de Elia groep, waardoor de krachten gebundeld worden van de twee hoogspanningsnetbeheerders van de groep, Elia System Operator en 50Hertz Transmission.

Belangrijke gebeurtenissen na balansdatum WIJZIGING VAN DE SAMENSTELLING VAN EN DE TAAKVERDELING BINNEN HET DIRECTIECOMITÉ

Naar aanleiding van een beslissing van de Raad van Bestuur van 28 november 2013 wordt de samenstelling van het directiecomité vanaf 1 januari 2014 gewijzigd. Meer bepaald zullen Ilse Tant en Frédéric Dunon vanaf die datum ook deel uitmaken van het directiecomité: Ilse Tant als Chief Corporate Affairs Officer en Frédéric Dunon als Chief Officer Operations, Maintenance & Methods.


95

Daarnaast wordt vanaf 1 januari 2014 de taakverdeling tussen de leden van het directiecomité gewijzigd hetgeen de volgende verdeling en functies tot gevolg heeft:

NAAM Jacques Vandermeiren

FUNCTIE Chairman of the Executive Committee and Chief Executive Officer

Markus Berger

Chief Officer Infrastructure Development

Frédéric Dunon

Chief Officer Operations, Maintenance & Methods

Ilse Tant Frank Vandenberghe

Chief Corporate Affairs Officer Chief Officer Customers, Market and System

Catherine Vandenborre

Chief Financial Officer

Vergoedingscomité Naast zijn gebruikelijke bevoegdheden ter ondersteuning van de Raad van Bestuur heeft het vergoedingscomité krachtens artikel 526quater van het Wetboek van vennootschappen, de Wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt en de statuten eveneens de taak om aan de Raad van Bestuur aanbevelingen te formuleren over het remuneratiebeleid en de individuele remuneratie van de leden van het directiecomité en de bestuurders. Daarnaast stelt het vergoedingscomité een remuneratieverslag op dat door het comité wordt toegelicht op de gewone algemene vergadering. Het vergoedingscomité heeft in 2013 twee maal vergaderd. De vennootschap evalueert jaarlijks haar kaderpersoneel in overeenstemming met haar performancemanagementbeleid. Dit beleid is ook van toepassing op de leden van het directiecomité. Het vergoedingscomité evalueert in dit kader de leden van het directiecomité op basis van een aantal kwantitatieve en kwalitatieve collectieve en individuele doelstellingen. Het dient aangestipt dat het variabele gedeelte van de vergoeding van het directiecomité werd aangepast om rekening te houden met de invoering van de meerjarentarieven. Het gevolg hiervan is dat het remuneratiebeleid voor de leden van het directiecomité sinds 2008 onder andere een jaarlijkse variabele vergoeding en een deelneming op lange termijn omvat, gespreid over de duur van de meerjarige regulering. De jaarlijkse variabele vergoeding bestaat uit twee delen: de realisatie van kwantitatieve collectieve doelstellingen en de persoonlijke prestaties, waaronder de voortgang in de ondernemingsprojecten. Het vergoedingscomité heeft ook het voorstel van collectieve doelstellingen voor het directiecomité voor 2013 onderzocht. In dit kader werd de verdeling tussen de doelstellingen gelinkt aan de Belgische en Duitse activiteiten herzien en van 70-30% naar 60-40% gebracht. Deze nieuwe verdeling geeft een betere weergave van de inbreng van beide activiteiten in termen van

omzet en nettoresultaat van de Elia groep. Daarnaast heeft het vergoedingscomité het remuneratieverslag goedgekeurd dat deel uitmaakt van het jaarverslag.

Auditcomité Naast zijn gebruikelijke bevoegdheden ter ondersteuning van de Raad van Bestuur heeft het auditcomité krachtens artikel 526bis van het Wetboek van vennootschappen, de Wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt en de statuten de volgende taken: • de rekeningen onderzoeken en de controle van het budget waarnemen; • het financiële verslaggevingsproces monitoren; • de doeltreffendheid van de systemen voor interne controle en risicobeheer monitoren; • de interne audits en hun doeltreffendheid monitoren; • de wettelijke controle van de jaarrekeningen monitoren; • de onafhankelijkheid van de commissarissen beoordelen en monitoren; • voorstellen aan de Raad van Bestuur voor de (her)benoeming van de commissarissen en de voorwaarden van hun aanstelling formuleren; • in voorkomend geval, een onderzoek instellen naar de kwesties die aanleiding geven tot de ontslagname van de commissarissen en aanbevelingen formuleren voor acties die in dit verband vereist zijn; • de aard en de reikwijdte nagaan van de nietauditdiensten die de commissarissen verstrekken; • de doeltreffendheid van de externe auditprocessen monitoren. Krachtens artikel 96, §1, 9° van het Wetboek van vennootschappen moet dit verslag de verantwoording bevatten van de onafhankelijkheid en deskundigheid op het gebied van boekhouding en audit van ten minste één lid van het auditcomité. De

96


verplichting dat ten minste één lid van het auditcomité over de nodige deskundigheid op het gebied van boekhouding en audit moet beschikken, wordt eveneens statutair opgelegd. Clement De Meersman, voorzitter van het auditcomité, is onafhankelijk bestuurder en beschikt over een ruime ervaring en vakkennis op het gebied van boekhouding en audit. Hij is houder van het diploma burgerlijk ingenieur elektromechanica van de KU Leuven en van een doctoraat in de toegepaste wetenschappen. Hij volgde bovendien cursussen ‘executive training’ aan het IMD (Zwitserland) en aan de Vlerick Management School. Hij was visiting student researcher aan het MIT (USA) en aan het Institute of Technology in Tokio. Hij begon aan de KU Leuven te werken als assistent en vervolgde zijn niet-academische loopbaan bij een bedrijf dat verbonden is aan de Michelin groep. In 1986 ging hij bij de Nederlandse DSM groep aan de slag als business unit director voor de ontwikkeling en verkoop van plastics, composieten en highperformanceproducten. Van 1994 tot 2009 was hij CEO bij Deceuninck NV. Clement De Meersman is ook voorzitter van de Raden van Bestuur van Deceuninck Turkije, Deceuninck North America, Deceuninck Ireland, Darvan en Smartroof en lid van de Raden van Bestuur van Plasticvision, ANL, Rf-T, Lano Textiles en Upgrade Energy. Hij is lid van het raadgevend comité van Verhelst, ORAC en ING Kortrijk. Hij is professor aan de KU Leuven. In het verleden was hij ook lid van de Raad van Bestuur van Roularta en Koramic Industries. Het auditcomité is bevoegd om onderzoek in te stellen in elke aangelegenheid die onder zijn bevoegdheid valt. Het auditcomité beschikt daartoe over de nodige werkmiddelen, heeft toegang tot alle informatie met uitzondering van de vertrouwelijke commerciële gegevens betreffende de netgebruikers en kan advies inwinnen bij interne en externe experts. Het auditcomité heeft in 2013 7 keer vergaderd. Het comité heeft de jaarrekeningen met betrekking tot het boekjaar 2012 onderzocht, zowel in Belgian GAAP als in IFRS. Het comité heeft daarnaast de kwartaalresultaten per 31 maart 2013, de halfjaarlijkse resultaten per 30 juni 2013 en de cijfers van de eerste drie kwartalen per 30 september 2013 geanalyseerd, conform de Belgian GAAP en de IFRS-regels. Het comité heeft kennis genomen van de gerealiseerde interne audits en aanbevelingen. Het heeft daarnaast een actieplan voorgesteld voor elke uitgevoerde audit, om de efficiëntie, de traceerbaarheid en bewustwording van de geauditeerde domeinen te verbeteren en bijgevolg de eraan verbonden risico’s te beperken en te verzekeren dat de controleomgeving en het risicobeheer op elkaar zijn afgestemd. Het comité heeft deze actieplannen opgevolgd vanuit verschillende invalshoeken (planning, resultaten, prioriteiten) en dit onder andere op basis van een activiteitenverslag van de dienst interne audit.

Het auditplan voor 2014 werd eveneens door het comité goedgekeurd. Het auditcomité heeft de strategische risico’s geactualiseerd en ad hoc risicoanalyses uitgevoerd in functie van de veranderende omgeving waarin de Groep evolueert. Daarnaast werd de evolutie van de tactische risico’s opgevolgd, alsook de actieplannen die zijn ingevoerd om deze risico’s te beperken. Het comité heeft de aanpak van Elia voor de Risk Assessment van het project Belgian Offshore Grid alsook van het project Nemo besproken.

Corporate governance comité Naast zijn gebruikelijke bevoegdheden ter ondersteuning van de Raad van Bestuur heeft het corporate governance comité krachtens de Wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt en de statuten de volgende taken: • aan de algemene vergadering kandidaten voorstellen voor de mandaten van onafhankelijk bestuurder; • voorafgaandelijk de aanstelling en/of, in voorkomend geval, het ontslag van de leden van het directiecomité goedkeuren; • op verzoek van elke onafhankelijk bestuurder, van de voorzitter van het directiecomité of van de bevoegde federale en/ of gewestelijke reguleringsinstantie(s), ieder belangenconflict onderzoeken tussen, enerzijds, de netbeheerder en, anderzijds, een dominerende aandeelhouder, een gemeente-aandeelhouder of een met een dominerende aandeelhouder geassocieerde of verbonden onderneming, en hierover verslag uitbrengen aan de Raad van Bestuur. Deze opdracht heeft tot doel de onafhankelijkheid van de bestuurders te versterken in aanvulling op de procedure voorzien in artikel 524 van het Wetboek van vennootschappen, die de vennootschap ook toepast; • zich uitspreken over de gevallen van onverenigbaarheid in hoofde van de leden van het directiecomité en van de personeelsleden; • toezien op de toepassing binnen de vennootschap van de wettelijke, reglementaire, decretale en andere bepalingen met betrekking tot het beheer van de elektriciteitsnetten, de doeltreffendheid ervan evalueren ten aanzien van de eisen van onafhankelijkheid en onpartijdigheid van het beheer van voormelde netten, alsook toezien op de naleving van de artikelen 4.4 en 13.1, tweede en derde lid van de statuten van Elia System Operator. Hierover wordt jaarlijks een verslag voorgelegd aan de Raad van Bestuur en aan de federale en/ of gewestelijke instantie(s) voor de elektriciteitsmarkt; • op verzoek van ten minste één derde van de leden een vergadering van de Raad van Bestuur samenroepen overeenkomstig de oproepingsformaliteiten die in de statuten zijn vastgelegd;


•

•

na kennisgeving van een bestuurder de conformiteit met artikel 9.1, b), c) en d) van richtlijn 2009/72/EG van het Europees Parlement en de Raad van 13 juli 2009 betreffende gemeenschappelijke regels voor de interne markt voor elektriciteit en tot intrekking van richtlijn 2003/54/EG onderzoeken van het lidmaatschap van een bestuurder van de raad van toezicht, de raad van bestuur of de organen die wettelijk een onderneming vertegenwoordigen die, rechtstreeks of onrechtstreeks, zeggenschap uitoefent over een producent en/ of leverancier van elektriciteit, en hierover verslag uitbrengen aan de Raad van Bestuur. Bij dit onderzoek houdt het corporate governance comité rekening met de rol en invloed die de betrokken bestuurder heeft in de betrokken onderneming en met de mate van zeggenschap of invloed van de betrokken onderneming over haar dochteronderneming. Het comité onderzoekt eveneens of bij de uitoefening van het mandaat van de betrokken bestuurder in de vennootschap de mogelijkheid en drijfveer bestaat om bepaalde producent- of leveranciersbelangen te begunstigen ten nadele van andere netwerkgebruikers wat de toegang tot en investeringen in het net betreft; voorafgaandelijk aan iedere benoeming van een bestuurder, ongeacht of het de benoeming betreft van een nieuwe bestuurder, dan wel de herbenoeming van een bestaande bestuurder, onderzoeken of de kandidaat-bestuurder de onverenigbaarheden opgenomen in de statuten van de vennootschap in acht neemt. Met het oog daarop dient iedere kandidaat-bestuurder aan het comité een overzicht te bezorgen van (i) de mandaten die hij bekleedt in de raad van bestuur, de raad van toezicht of een ander orgaan van andere rechtspersonen dan de vennootschap en (ii) iedere andere functie of activiteit die hij uitoefent, al dan niet bezoldigd, ten dienste van een onderneming die één van de volgende functies vervult: productie of levering van elektriciteit.

97

Directiecomité Het directiecomité is overeenkomstig artikel 9, §9 van de Wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt belast met: • het beheer van de elektriciteitsnetten; • het dagelijks bestuur van de netbeheerder en • de uitoefening van de bevoegdheden die in de statuten worden bepaald alsmede van de bevoegdheden die door de Raad van Bestuur worden gedelegeerd aan het directiecomité. Het directiecomité houdt doorgaans ten minste één keer per maand een formele vergadering. De leden komen ook wekelijks samen in informele vergaderingen. Een lid dat niet aanwezig kan zijn, laat zich meestal vertegenwoordigen. Het afwezige lid kan, in overeenstemming met het huishoudelijk reglement van het directiecomité, schriftelijk volmacht geven aan een ander lid van het directiecomité. Geen enkele volmachtdrager mag evenwel meer dan twee directieleden vertegenwoordigen. Het directiecomité heeft in 2013 13 keer vergaderd voor Elia System Operator en 12 keer voor Elia Asset. Het comité brengt verslag uit aan de Raad van Bestuur: elk kwartaal over de financiële situatie van de vennootschap (meer bepaald over de overeenstemming tussen het budget en de vastgestelde resultaten) en op elke vergadering van de Raad van Bestuur over het beheer van het transmissienet. In het kader van zijn rapportering over het beheer van het transmissienet in 2013, heeft het directiecomité de Raad van Bestuur geïnformeerd over onder meer ontwikkelingen in de wetgeving die op de vennootschap toepasselijk is, de financiële toestand van de vennootschap, de toestand van haar dochtervennootschappen, de certificering, de belangrijke beslissingen van regulatoren en besturen, alsook over de opvolging en ontwikkeling van bepaalde investeringsprojecten.

Het comité heeft in 2013 12 keer vergaderd. GEDRAGSCODE

Het comité wordt geregeld - met inachtneming van de vertrouwelijkheidsregels - geïnformeerd over belangrijke dossiers, zoals de diensten die aan 50Hertz worden geleverd, statutenwijzigingen, wijzigingen van het Corporate Governance Charter, de certificering van Elia System Operator, de opvolging van de leden van de Raad van Bestuur en van het directiecomité, alsook de berekeningsmethode voor energiecapaciteiten die Elia toepast op de Belgische interconnectieverbindingen. EVALUATIE

De Raad van Bestuur van Elia System Operator heeft in 2012 een formele procedure georganiseerd voor de evaluatie van zijn werking, die van zijn comités, alsook van zijn interactie met het directiecomité. Dit gebeurde in overeenstemming met de bepalingen 4.11 tot en met 4.15 van de Corporate Governance Code die de vennootschap heeft aanvaard als haar referentiecode. De resultaten van deze evaluatie zijn zeer bevredigend. In 2015 wordt er een nieuwe evaluatie voorzien.

Elia beschikt over een gedragscode ter voorkoming van mogelijke inbreuken op de wetgeving betreffende misbruik van voorkennis en marktmanipulatie door de personeelsleden en personen met leidinggevende verantwoordelijkheid binnen de Elia groep. De gedragscode legt een reeks regels en meldingsplichten op voor de transacties door deze personen van hun effecten van Elia System Operator, conform de bepalingen van Richtlijn 2003/6/EG betreffende de handel met voorkennis en marktmanipulatie en van de Wet van 2 augustus 2002 betreffende het toezicht op de financiële sector en andere financiële diensten. Deze gedragscode is beschikbaar op de website van de vennootschap (www.elia.be, onder ‘Elia’, ‘corporate governance’).

98


Van links naar rechts: Jacques Vandermeiren, Catherine Vandenborre, Markus Berger, Frank Vandenberghe, Ilse Tant en Frédéric Dunon (Directiecomité 1/1/2014).

Elia beschikt over een gedragscode ter voorkoming van mogelijke inbreuken op de wetgeving betreffende misbruik van voorkennis en marktmanipulatie door de personeelsleden en personen met leidinggevende verantwoordelijkheid binnen de Groep. CORPORATE GOVERNANCE CHARTER EN HUISHOUDELIJKE REGLEMENTEN VAN HET DIRECTIECOMITÉ, DE RAAD VAN BESTUUR EN ZIJN COMITÉS

De huishoudelijke reglementen van het directiecomité, het auditcomité en het vergoedingscomité werden het laatst gewijzigd door de Raad van Bestuur van 25 mei 2010. Het corporate governance charter en de huishoudelijke reglementen van de Raad van Bestuur en het corporate governance comité werden gewijzigd naar aanleiding van de statutenwijziging die door de buitengewone algemene vergadering van 21 mei 2013 werd goedgekeurd. Het corporate governance charter en voormelde huishoudelijke reglementen zijn beschikbaar op de website van de vennootschap (www.elia.be, onder ‘Elia’, ‘corporate governance’).

REGLEMENTERING INZAKE TRANSPARANTIE KENNISGEVINGEN

Elia System Operator heeft in 2013 een kennisgeving ontvangen in de zin van de Wet van 2 mei 2007 betreffende de openbaarmaking van belangrijke deelnemingen in emittenten waarvan aandelen zijn toegelaten tot de verhandeling op een gereglementeerde markt en houdende diverse bepalingen, en het Koninklijk Besluit van 14 februari 2008 betreffende de openbaarmaking van belangrijke deelnemingen. Meer bepaald kondigde Belfius Insurance op 5 februari 2013 de aankoop aan van 1.400.000 aandelen van Elia System Operator, hetzij 2,31% van het totaal aantal aandelen, op de beurs Euronext Brussels. Belfius Insurance, die al aandeelhouder van Elia System Operator was, bezit daardoor op 30 januari 2013 3.276.497 aandelen van Elia System Operator, hetzij 5,41% van het totaal aantal aandelen. Volgens deze kennisgeving handelen Publi-T, enerzijds, en Belfius Insurance, anderzijds, in onderling overleg in de zin van de Wet van 2 mei 2007.

99


Remuneratieverslag Remuneratie van de leden van de Raad van Bestuur en van het directiecomité PROCEDURE DIE IN 2013 WORDT TOEGEPAST OM HET REMUNERATIEBELEID EN DE REMUNERATIE VAN DE BESTUURDERS EN VAN DE LEDEN VAN HET DIRECTIECOMITÉ TE BEPALEN

Het vergoedingscomité heeft overeenkomstig artikel 16.1 en artikel 15.1 van de statuten van Elia System Operator respectievelijk Elia Asset een ontwerp van remuneratiebeleid voor de leden van de Raad van Bestuur en van het directiecomité opgesteld. De Raden van Bestuur van Elia System Operator en Elia Asset hebben voormeld ontwerp van remuneratiebeleid voor de leden van het directiecomité vervolgens goedgekeurd. Het ontwerp van remuneratiebeleid voor de bestuurders werd goedgekeurd door de algemene vergadering van aandeelhouders van Elia System Operator en van Elia Asset. Daarnaast heeft het vergoedingscomité aanbevelingen geformuleerd omtrent het remuneratiebeleid evenals de remuneratie van de bestuurders en de leden van het directiecomité. De samenstelling en de activiteiten van het vergoedingscomité worden meer in detail beschreven op pagina’s 90 en 95 van het jaarverslag. REMUNERATIE VAN DE LEDEN VAN DE RAAD VAN BESTUUR

Het totale bedrag van de vergoedingen aan de veertien bestuurders in 2013 bedroeg € 614.164,00 (€ 310.887,00 voor Elia System Operator en € 303.277,00 voor Elia Asset). De tabel hieronder bevat de brutobedragen van de vergoedingen van iedere individuele bestuurder voor Elia System Operator en Elia Asset samen. Deze bedragen werden berekend op basis van zeven vergaderingen van de Raad van Bestuur van Elia System Operator en zeven vergaderingen van de Raad van Bestuur van Elia Asset in 2013. Het auditcomité vergaderde zeven keer in 2013. Het corporate governance comité is twaalf keer bijeengekomen en het vergoedingscomité twee keer. De remuneratie van de bestuurders bestaat uit een basisvergoeding van € 25.000 per jaar (€ 12.500 voor Elia System Operator en € 12.500 voor Elia Asset) en een bijkomende vergoeding van € 800 (€ 400 voor Elia System Operator en € 400 voor Elia Asset) per bijkomende vergadering na de achtste vergadering van de Raad van Bestuur binnen hetzelfde jaar, met inbegrip van de vergaderingen met de regulatoren. Deze twee vergoedingen worden verhoogd met een supplement van 50% voor de voorzitter en van 20% voor iedere vicevoorzitter van de Raad van Bestuur.

Luc Van Nevel

58.977,00 €

Francis Vermeiren

53.270,00 €

Thierry Willemarck Jennifer Debatisse

61.382,00 € 8

31.708,00 €

Clement De Meersman

43.374,00 €

Jane Murphy

48.444,00 €

Jacques de Smet

62.399,00 €

Claude Grégoire

42.360,00 €

9

Jean-Marie Laurent Josi

46.928,00 €

Dominique Offergeld

31.708,00 €

Leen Van den Neste (tot 28/02/2013)

0,00 €

Miriam Maes

46.416,00 €

Steve Stevaert

31.708,00 €

Philip Heylen

31.708,00 €

Cécile Flandre (vanaf 28/02/2013)10

23.782,00 €

8 De bezoldiging van Jennifer Debatisse wordt aan de vennootschap Interfin uitgekeerd. 9 De bezoldiging van Claude Grégoire wordt aan de vennootschap Socofe uitgekeerd. 10 De bezoldiging van Cécile Flandre wordt aan de vennootschap Belfius Insurance uitgekeerd.

Verder wordt een aanvullende basisvergoeding van € 6.000 per jaar per comité (€ 3.000 voor Elia System Operator en € 3.000 voor Elia Asset) toegekend aan de bestuurders die lid zijn van een adviserend comité van de Raad van Bestuur (zijnde het auditcomité, het vergoedingscomité en het corporate governance comité). Daarnaast wordt een bijkomende vergoeding van € 800 (€ 400 voor Elia System Operator en € 400 voor Elia Asset) toegekend per bijkomende vergadering van een comité (m.a.w. per vergadering boven de drie vergaderingen op basis waarvan de basisvergoeding wordt berekend), met inbegrip van de vergaderingen met de regulatoren. Deze vergoedingen dekken alle kosten, met uitzondering van de internationale reis- en verblijfkosten, die de bestuurders maken in het kader van de uitoefening van hun bestuurdersmandaat. Ze worden in rekening gebracht bij de exploitatiekosten van de vennootschap. Ze worden jaarlijks geïndexeerd op basis van de index van de consumptieprijzen. Alle vergoedingen worden evenredig in verhouding met de duur van het mandaat van bestuurder toegekend. Op het einde van elk 1e, 2e en 3e kwartaal wordt een voorschot op de jaarlijkse vergoedingen aan de bestuurders betaald. Dit voorschot wordt berekend op basis van de geïndexeerde basisvergoeding en in evenredige verhouding met de duur van het bestuurdersmandaat tijdens het betrokken kwartaal. In december van het lopende jaar wordt een afrekening gemaakt. Deze houdt rekening met de eventuele bijkomende vergoedingen ter aanvulling van de basisvergoeding.

100


Er worden verder geen andere voordelen in natura, aandelenopties, kredieten of voorschotten aan de bestuurders toegekend. Elia System Operator en Elia Asset hebben geen kredieten toegekend aan of voor een lid van de Raad van Bestuur. Er zijn geen grondige wijzigingen van het huidige remuneratiebeleid voor de bestuurders gepland in de loop van 2014 en 2015.

(respectievelijk € 934.487,88 voor de directie in dienst van Elia System Operator en € 380.021,85 voor de directie in dienst van Elia Asset).

Remuneratiebeleid van het directiecomité

VARIABELE KORTETERMIJNVERGOEDING

Het vergoedingscomité evalueert jaarlijks de leden van het directiecomité. De evolutie van de basisvergoeding is afhankelijk van de positionering van elk lid van het directiecomité ten opzichte van het referentieloon in de algemene markt en van de evaluatie van zijn/haar individuele prestaties. Sinds 2004 wordt de Hay-methode toegepast om het gewicht van iedere directiefunctie te bepalen en een marktconforme verloning te waarborgen. De vergoeding van de leden van het directiecomité is samengesteld uit de volgende elementen: • basisloon, • variabele kortetermijnvergoeding, • variabele langetermijnvergoeding, • pensioen, • andere voordelen.

In 2013 werd aan alle leden van het directiecomité samen dus een totaalbedrag van € 1.661.981,67 aan basisvergoeding betaald.

De eerste pijler van de variabele vergoeding is gebaseerd op het bereiken van een aantal doelstellingen die in het begin van elk jaar worden vastgelegd door het vergoedingscomité, waarbij maximaal 25% van de variabele vergoeding betrekking heeft op individuele doelstellingen en 75% op het behalen van collectieve doelstellingen van de Elia groep (‘short-term incentive plan’). In 2013 bedroeg de vooraf verdiende variabele kortetermijnvergoeding van de voorzitter van het directiecomité € 290.206,71. De vooraf verdiende variabele vergoeding die in 2013 aan de overige leden van het directiecomité werd uitbetaald, bedraagt in totaal € 533.104,49 (respectievelijk € 380.141,39 voor de directie in dienst van Elia System Operator en € 152.963,10 voor de directie in dienst van Elia Asset). In 2013 werd aan alle leden van het directiecomité samen dus een totaalbedrag van € 823.311,20 aan variabele vergoeding betaald. TOTALE JAARVERGOEDING

Overeenkomstig artikel 17.9 van de statuten is een afwijking van de bepalingen van artikel 520ter, 1e en 2e lid van het Wetboek van vennootschappen voorzien voor al wie binnen het toepassingsgebied van deze bepalingen valt. Wat de variabele vergoeding betreft, evalueert het vergoedingscomité de leden van het directiecomité op het einde van ieder jaar op basis van een aantal kwalitatieve en kwantitatieve doelstellingen. De variabele vergoeding bestaat sinds 2008 uit twee pijlers, één op korte termijn en één op lange termijn.

Basisvergoeding Gezien de algemene marktvoorwaarden eind 2013 werd op voorstel van de voorzitter van het directiecomité beslist om bovenop de inflatie enkel de basisvergoedingen aan te passen van de leden van het directiecomité die een nieuwe functie opgenomen hebben of die naar de referentievergoeding van de door hen uitgeoefende functie evolueerden. Alle leden van het directiecomité van Elia hebben het werknemersstatuut. In 2013 bedroeg de basisvergoeding voor de voorzitter van het directiecomité € 347.471,94. De recurrente vergoeding die aan de overige leden van het directiecomité werd uitbetaald, bedraagt in totaal € 1.314.509,73

In 2013 werd aan de voorzitter van het directiecomité een jaarvergoeding van € 637.678,65 uitbetaald. De vergoeding van de overige leden van het directiecomité bedraagt in totaal € 1.847.614,23 (respectievelijk € 1.314.629,27 voor de directie in dienst van Elia System Operator en € 532.984,96 voor de directie in dienst van Elia Asset). Het totaalbedrag van de jaarvergoeding van alle leden van het directiecomité samen bedroeg in 2013 aldus € 2.485.292,88. VARIABELE LANGETERMIJNVERGOEDING

De tweede pijler van de variabele vergoeding steunt op meerjarencriteria die vastgelegd worden voor 4 jaar (‘long-term incentive plan’). De vooraf verdiende variabele vergoeding in 2013 kan geraamd worden op € 90.733,09 (maximumbedrag in geval van volledige realisatie van de meerjarencriteria die werden bepaald voor de betrokken tariefperiode) voor de voorzitter van het directiecomité en op € 305.105,77 voor de overige leden van het directiecomité (respectievelijk € 238.726,37 voor de directie in dienst van Elia System Operator en € 66.379,40 voor de directie in dienst van Elia Asset). Deze bedragen worden telkens op het eind van het jaar herzien in functie van de realisatie van de meerjarencriteria. Het is voorzien dat een gedeelte van de variabele langetermijnvergoeding in 2014 wordt uitbetaald en het saldo in 2016.


Er werden in 2013 geen andere variabele vergoedingen uitbetaald. De vergoeding is definitief verworven op het ogenblik van de uitbetaling. STORTINGEN IN HET SYSTEEM VOOR EXTRALEGAAL PENSIOEN

Sinds 2007 zijn alle pensioenplannen voor de leden van het directiecomité van het type ‘vaste premies (‘Defined Contribution’)’, waarbij het gestorte bedrag voor belastingen wordt berekend op basis van de jaarvergoeding. In 2013 werd door Elia System Operator een totaalbedrag van € 92.366,03 gestort voor de voorzitter van het directiecomité. Aan de overige leden van het directiecomité werd door Elia een bedrag van € 405.970,28 uitbetaald (respectievelijk € 297.783,85 voor de directie in dienst van Elia System Operator en € 108.186,43 voor de directie in dienst van Elia Asset). VERTREKVERGOEDING

Overeenkomstig artikel 96, §3, 10° van het Wetboek van vennootschappen vermeldt het remuneratieverslag in geval van vertrek van de uitvoerende bestuurders, de leden van het directiecomité, de andere leiders of de personen belast met het dagelijks bestuur, de verantwoording en de beslissing door de Raad van Bestuur, op voorstel van het remuneratiecomité, of de betrokkenen in aanmerking komen voor de vertrekvergoeding, en de berekeningsbasis hiervoor. Elia heeft naar aanleiding van het vertrek van de CFO begin september 2013 een dadingovereenkomst gesloten die voorziet in een vertrekvergoeding die niet hoger is dan de 12 maanden loon zoals voorgeschreven door artikel 554 van het Wetboek van vennootschappen.

101

Andere voordelen De andere voordelen die aan de leden van het directiecomité worden toegekend, zoals het gewaarborgd inkomen in geval van langdurige ziekte of ongeval, de verzekering voor geneeskundige verzorging en hospitalisatie, de invaliditeits- en overlijdensverzekering, de tariefvoordelen, de andere premies, de tussenkomst in het openbaar vervoer, de terbeschikkingstelling van een bedrijfswagen, de kosten die eigen zijn aan de werkgever en andere kleine voordelen worden toegekend volgens de regels die gelden voor alle kaderleden van de onderneming. De kosten van deze andere voordelen worden voor 2013 geschat op € 45.260,53 voor de voorzitter en op € 223.061,94 voor de andere leden van het directiecomité samen (respectievelijk € 138.779,23 voor de directie in dienst van Elia System Operator en € 84.282,71 voor de directie in dienst van Elia Asset). Er werden in 2013 geen opties op aandelen in Elia toegekend aan de leden van het directiecomité. BEPALINGEN VAN DE ARBEIDSOVEREENKOMSTEN EN VERTREKVERGOEDINGEN VOOR DE LEDEN VAN HET DIRECTIECOMITÉ

De arbeidsovereenkomsten van de leden van het directiecomité die na 3 mei 2010 werden gesloten, werden opgesteld in overeenstemming met de geldende wetgeving inzake opzeg en ontslag. De arbeidsovereenkomsten die vóór 3 mei 2010 werden gesloten met de leden van het directiecomité, met inbegrip van de voorzitter, bevatten geen bijzondere modaliteiten inzake opzeg.

Aandelen van Elia System Operator in het bezit van de leden van het directiecomité De volgende tabel geeft een overzicht van het aantal aandelen dat elk van de leden van het directiecomité op 31 december 2013 bezit: Aantal aandelen Elia System Operator op 31.12.2013

op 31.12.2012

Jacques Vandermeiren Chief Executive Officer - Voorzitter van het directiecomité

3.003

3.503

Jan Gesquière Chief Financial Officer11Vicevoorzitter van het directiecomité tot 4 september 2013

6.029

6.029

Markus Berger Chief Officer Asset Management

7.633

7.633

Roel Goethals Chief Officer European Activities & Participations tot 30 april 2013

4.015

4.015

Hubert Lemmens Chief Innovation Officer

6.134

6.134

Frank Vandenberghe Chief Officer Energy & System Management

4.552

4.195

794

794

Leden van het directiecomité

Catherine Vandenborre Chief Corporate Officer en, sinds 4 september 2013, Chief Financial Officer 11 Aantal aandelen op vertrekdatum.

102


Er werden in 2013 geen opties op aandelen in Elia System Operator toegekend aan de leden van het directiecomité. De leden van het directiecomité kunnen aandelen kopen via de bestaande kapitaalverhogingen voorbehouden aan het personeel of op de beurs.

Andere mee te delen informatie krachtens artikel 96 van het Wetboek van vennootschappen en artikel 34 van het koninklijk besluit van 14 november 2007 betreffende de verplichtingen van emittenten van financiële instrumenten die zijn toegelaten tot de verhandeling op een gereglementeerde markt Dit deel bevat informatie die overeenkomstig voormelde bepalingen in het jaarverslag dient te worden opgenomen en die niet in andere delen van het jaarverslag voorkomt. INFORMATIE OMTRENT DE BIJZONDERE ZEGGENSCHAPSRECHTEN VAN BEPAALDE HOUDERS VAN EFFECTEN

Overeenkomstig artikel 4.3 van de statuten van Elia System Operator en van Elia Asset hebben alle aandelen van voormelde vennootschappen dezelfde rechten, ongeacht de categorie waartoe ze behoren, behoudens wanneer de statuten hierover anders bepalen. In dit verband bepalen de statuten dat bepaalde specifieke rechten zijn verbonden aan de aandelen van categorie A en van categorie C met betrekking tot (i) de benoeming van de leden van de Raad van Bestuur (artikel 13.5.2 van de statuten van Elia System Operator respectievelijk artikel 12.5.2 van de statuten van Elia Asset) en (ii) de goedkeuring van de beslissingen van de algemene vergadering (artikelen 28.2.1 en 28.2.2 van de statuten van Elia System Operator respectievelijk artikel 27.2 van de statuten van Elia Asset).

INFORMATIE OMTRENT DE WETTELIJKE OF STATUTAIRE BEPERKING VAN DE UITOEFENING VAN HET STEMRECHT

Overeenkomstig artikel 4.3 van de statuten van Elia System Operator en van Elia Asset worden de stemrechten verbonden aan de aandelen die rechtstreeks of onrechtstreeks worden aangehouden door bedrijven die werkzaam zijn in de productie en/of de levering van elektriciteit en/of van aardgas, geschorst. INFORMATIE OMTRENT DE TOEPASSELIJKE REGELS VOOR DE WIJZIGING VAN DE STATUTEN

In geval van wijziging van de statuten van Elia System Operator en van Elia Asset zijn artikel 29.1 van de statuten van Elia System Operator respectievelijk artikel 28.1 van de statuten van Elia Asset van toepassing. INFORMATIE OMTRENT DE WETTELIJKE OF STATUTAIRE BEPERKING VAN OVERDRACHTEN VAN EFFECTEN

De overdrachten van effecten worden geregeld overeenkomstig artikel 9 van de statuten van Elia System Operator. INFORMATIE OMTRENT DE INKOOP VAN EIGEN AANDELEN

De toelating die aan de Raad van Bestuur van Elia System Operator werd gegeven inzake de terugkoop door de vennootschap van haar eigen aandelen in geval van een dreigend ernstig nadeel, zoals bepaald in artikel 37 van de statuten van Elia System Operator, werd vernieuwd voor een periode van drie jaar, te rekenen vanaf de publicatie van de beslissing van de buitengewone algemene vergadering van de vennootschap van 21 mei 2013.

Aandeelhoudersstructuur op afsluitingsdatum Op 31 december 2013 zag de aandeelhoudersstructuur van Elia System Operator er als in de tabel volgt uit:

STRUCTUUR VAN HET AANDEELHOUDERSCHAP Aandelen

% Aandelen

% Stemrechten

27.383.50712

45,21

45,21

Publipart

1.526.756

2,52

2,52

Belfius Insurance

3.276.49713

5,41

5,41

28.381.469

46,86

46,86

60.568.229

100

100

Publi -T

Overige Free float

Totaal

12 Op basis van de transparantieverklaring Publi-T - Arco van 30 januari 2013. 13 Op basis van de transparantieverklaring Belfius van 30 januari 2013.


103

Kenmerken van de systemen voor interne controle en risicobeheer Het referentiekader van de interne risicobeheerscontrole dat door het directiecomité geïmplementeerd is en door de Raad van Bestuur van Elia is goedgekeurd, is gebaseerd op het COSO II framework dat ontwikkeld werd door het Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission. Dit kader omvat vijf nauw verbonden basiscomponenten om een geïntegreerd proces te verzekeren voor de systemen voor interne controle en risicobeheer: de controleomgeving, de risicobeoordeling, de controleactiviteiten, de informatie en de communicatie en de monitoring.

de reporting die door het regelgevend kader wordt opgelegd. De reporting is zo georganiseerd om aan al deze verplichtingen te voldoen met inachtneming van de coherentie tussen de verschillende rapporten en om inefficiënties te vermijden.

Door deze concepten toe te passen en in zijn processen en activiteiten te integreren kan Elia zijn activiteiten onder controle houden, de efficiëntie van zijn operaties verbeteren, zijn middelen optimaal inzetten en zo bijdragen tot de realisatie van zijn doelstellingen. Hierna wordt de toepassing van COSO II binnen Elia beschreven.

INTEGRITEIT EN ETHIEK

1. Controleomgeving ORGANISATIE VAN DE INTERNE CONTROLE

Overeenkomstig de statuten van Elia heeft de Raad van Bestuur verschillende comités opgericht om hem te ondersteunen bij de uitoefening van zijn verantwoordelijkheden: het directiecomité, het auditcomité, het remuneratiecomité en het corporate governance comité. De Raad van Bestuur van Elia is verantwoordelijk voor de evaluatie van de efficiëntie van de systemen voor interne controle en risicobeheer. Het auditcomité werd door de raad belast met het toezicht op: (i) het proces van financiële reporting, (ii) de efficiëntie van de systemen voor interne controle van het beheer van de bedrijfsrisico’s, (iii) de interne audit en de efficiëntie ervan, (iv) de statutaire audit van de jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening, inclusief de opvolging van alle vragen en aanbevelingen van de externe auditeurs, (v) de onafhankelijkheid van de externe auditeurs. Het auditcomité komt driemaandelijks bijeen om deze verschillende punten te bespreken. Het departement Finance ondersteunt het directiecomité door tijdig de correcte en betrouwbare financiële informatie ter beschikking te stellen die nodig is voor de besluitvorming betreffende de opvolging van de rentabiliteit van de activiteiten en het efficiënt beheer van de financiële diensten van de onderneming. De externe financiële reporting waaraan Elia is onderworpen omvat (i) de statutaire financiële en fiscale reporting, (ii) de geconsolideerde financiële reporting, (iii) de specifieke reportingverplichtingen van een beursgenoteerd bedrijf, (iv) en

Elia heeft een gestructureerde aanpak ontwikkeld, die bijdraagt tot de volledigheid en exactheid van de financiële informatie en rekening houdt met de termijnen voor de controle van de activiteiten en de interventie van de voornaamste betrokkenen, teneinde adequate controles en rekeningen te verzekeren.

De integriteit en ethiek van Elia zijn van essentieel belang in zijn interne controleomgeving. Het directiecomité en het management communiceren regelmatig over deze principes die aan de basis liggen van de ondernemingsregels die werden opgesteld om de wederzijdse rechten en plichten van de onderneming en van haar medewerkers toe te lichten. Deze regels worden aan alle nieuwe medewerkers meegedeeld en de naleving ervan is formeel voorzien in de arbeidsovereenkomsten. De gedragscode heeft bovendien als doel inbreuken op de Belgische wetgeving inzake het gebruik van voorkennis of marktmanipulatie en verdachte activiteiten te vermijden. Het management ziet er continu op toe dat de medewerkers de interne waarden en procedures naleven en neemt, indien nodig, de nodige maatregelen, zoals beschreven in het bedrijfsreglement en in de arbeidsovereenkomsten. De naleving van het vertrouwelijkheidsprincipe krijgt bijzondere aandacht, met name via een specifieke vertrouwelijkheidsclausule in de arbeidsovereenkomsten, en sancties in geval van overtreding. Wegens zijn wettelijk statuut van transmissienetbeheerder voor elektriciteit is Elia onderworpen aan een groot aantal statutaire en regulatoire voorschriften die de diverse fundamentele principes definiëren zoals vertrouwelijkheid, transparantie en niet-discriminatie. Om aan deze specifieke verplichtingen te voldoen heeft Elia een ‘Engagement Program’ uitgewerkt dat door het corporate governance comité is goedgekeurd, alsook een stappenplan dat bepaalt welke initiatieven inzake controle moeten worden genomen en hun orde van prioriteit. De Compliance Officer rapporteert hierover jaarlijks aan de regulerende organen. ROLLEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN

Het intern controlesysteem van Elia steunt op duidelijk omschreven rollen en verantwoordelijkheden op alle niveaus van de organisatie. De rollen en verantwoordelijkheden van de diverse comités binnen Elia zijn voornamelijk geïdentificeerd in het wettelijk kader dat van toepassing is op Elia, in de statuten en in het corporate governance charter.

104


Het departement Boekhouding staat onder toezicht van de Chief Financial Officer en is belast met de statutaire financiële en fiscale reporting en de consolidatie van de verschillende dochtervennootschappen van de Elia groep. Het departement Beheerscontrole staat in voor de opvolging van de boekhouding en voor de analytische reporting en is belast met al de reporting in de regulatoire context. Het departement Investor Relations is belast met de specifieke reporting die van toepassing is op een beursgenoteerde onderneming. Wat het proces van financiële reporting betreft, zijn de taken en verantwoordelijkheden van iedere werknemer van het departement Boekhouding duidelijk omlijnd om te waarborgen dat de geleverde financiële resultaten de financiële transacties van Elia exact en eerlijk weergeven. De belangrijkste controles en het tijdschema voor de realisatie van deze taken en controles werden geïdentificeerd en opgenomen in een gedetailleerd kader van taken en verantwoordelijkheden. Alle entiteiten van de consolidatiekring hebben een IFRS-boekhoudhandleiding geïmplementeerd. Die geldt als referentie inzake de boekhoudkundige principes en procedures, teneinde coherentie en vergelijkbaarheid te verzekeren, alsook een correcte boekhouding en reporting binnen de Groep. Het departement Finance beschikt over de nodige instrumenten, zoals IT-tools, voor de uitvoering van zijn taken. Alle entiteiten van de consolidatiekring gebruiken dezelfde ERP-applicatie, die diverse geïntegreerde controles bevat en een gepaste taakverdeling ondersteunt. Elia licht bovendien de rollen en verantwoordelijkheden van al zijn medewerkers toe door middel van een beschrijving van zijn processen overeenkomstig de methodologie van Business Process Excellence en een beschrijving van iedere functie. COMPETENTIES

Elia houdt in zijn processen inzake rekrutering, opleiding en retentie, rekening met het cruciale belang van de competenties en de expertise van zijn medewerkers om ervoor te zorgen dat zijn activiteiten op een betrouwbare en efficiënte wijze worden uitgevoerd. Het departement Human Resources heeft adequate beleidslijnen uitgestippeld en geeft een omschrijving van alle functies teneinde de rollen, verantwoordelijkheden en functievereisten te identificeren, . , alsook de kwalificaties die nodig zijn om deze te vervullen. Elia heeft een beleid opgesteld voor het beheer van de generieke en specifieke competenties in overeenstemming met de waarden van de onderneming en moedigt al zijn medewerkers aan om opleidingen te volgen om de hun toegewezen taken efficiënt te kunnen uitvoeren. De vereisten in termen van competentieniveaus worden continu geanalyseerd door middel van formele en informele (zelf)evaluaties op verschillende tijdstippen tijdens de loopbaan van de medewerkers. Aan alle medewerkers die rechtstreeks of onrechtstreeks betrokken zijn bij de financiële reporting worden opleidingsprogramma’s inzake financiële reporting aangeboden. De oplei-

ding is zowel toegespitst op het bestaande regelgevend kader en de boekhoudkundige verplichtingen als op de activiteiten zelf, met een hoge graad van inzicht zodat de goede vragen kunnen worden gesteld.

2. Risicobeoordeling Risicobeoordeling is van cruciaal belang voor Elia om de strategische doelstellingen van zijn opdracht te realiseren; de Raad van Bestuur en de Risk Manager identificeren, analyseren en beoordelen geregeld samen de belangrijkste strategische en tactische risico’s. Deze risico’s worden kwalitatief en/of kwantitatief beoordeeld en in functie van hun aard en hun potentiële impact. De Risk Manager stelt vervolgens aanbevelingen voor over de beste manier om elk van deze risico’s te beoordelen, daarbij rekening houdend met de interactie tussen alle met Elia verbonden risico’s. Overal waar de bestaande interne controles moeten worden versterkt, worden op basis van de beoordeling preventieve, remediërende en/of corrigerende actieplannen geïmplementeerd. De op het niveau van de Groep gedefinieerde doelstellingen oefenen trapsgewijs een invloed uit op alle niveaus van de organisatie. Ze worden jaarlijks beoordeeld om hun realisatie te controleren. Het management van Elia is verantwoordelijk voor het invoeren van een efficiënte interne controle, die onder andere een correcte financiële reporting waarborgt. Het onderstreept het belang van het risicobeheer inzake financiële reporting door samen met het auditcomité rekening te houden met de volledige waaier van activiteiten en de daaraan verbonden risico’s. Het ziet erop toe dat de risico’s correct worden weergegeven in de financiële resultaten en reportings. De risicobeoordeling gaat bovendien verder dan de gekende risico’s van Elia en tracht te anticiperen op de aard en de kenmerken van opkomende risico’s die een impact op de activiteiten van Elia kunnen hebben. De voornaamste stappen in de beoordeling van de financiële risico’s zijn: • het identificeren van de doorslaggevende elementen van de financiële reporting en de doelstellingen ervan; • het identificeren van de belangrijke risico’s in de realisatie van de doelstellingen; • het identificeren van de controlemechanismen van de risico’s. De doelstellingen van de financiële reporting omvatten (i) de conformiteit van de financiële verklaringen met de algemeen aanvaarde boekhoudkundige principes, (ii) de transparantie en juistheid van de informatie in de financiële resultaten, (iii) het toepassen van boekhoudkundige principes die aangepast zijn aan de sector en aan de transacties van de onderneming en (iv) de juistheid en betrouwbaarheid van de financiële resultaten. De activiteiten van Elia als transmissienetbeheerder voor elektriciteit met betrekking tot zijn fysieke installaties dragen in belangrijke mate bij tot de financiële resultaten. De gepaste pro-


cedures en controles werden dan ook ingevoerd om over een volledige en realistische inventaris van de fysieke installaties te beschikken. Elia heeft een risicobeheersfilosofie (Enterprise Risk Management of ERM) ingevoerd voor een correcte identificatie, analyse en beoordeling van de risico’s en de acties gelinkt aan de risico’s bij het verwezenlijken van de strategie van Elia te verzekeren. Deze aanpak omvat de belangrijkste beleidslijnen en procedures die omschreven zijn in de aanbevelingen betreffende het risicobeheer en het risk management charter. Risicobeheer is een activiteit die op het niveau van de onderneming wordt gevoerd en ondersteund door alle medewerkers verantwoordelijkheden terzake toe te wijzen bij de uitvoering van hun specifieke activiteiten, zoals in het charter voorgeschreven. EEN CONTINUE BEOORDELING

Dankzij een aanpak die tegelijk top-down en bottom-up is, kan Elia gebeurtenissen identificeren en, in de mate van het mogelijke, erop anticiperen, en reageren op eventuele incidenten, zowel van buitenaf als binnenin de organisatie, die de realisatie van de doelstellingen kunnen beïnvloeden. TOP-DOWN AANPAK GEBASEERD OP DE STRATEGISCHE RISICO’S

Driemaandelijks worden de strategische risico’s geëvalueerd in een reporting aan het auditcomité. Telkens als een bedreiging of potentiële opportuniteiten worden vastgesteld worden actieplannen of specifieke evaluaties van nieuwe risico’s uitgevoerd. BOTTOM-UP AANPAK VANWEGE DE BUSINESS

Teneinde nieuwe risico’s te identificeren of veranderingen van de bestaande risico’s te evalueren, blijven de Risk Manager en de managementlijn continu in contact en zijn ze alert voor veranderingen die een eventuele aanpassing van de risicobeoordeling en van de daaraan verbonden actieplannen vereisen. Aan de hand van criteria wordt beslist of het nodig is om de processen van financiële reporting en de daaraan verbonden risico’s te evalueren. Het accent ligt op de risico’s in verband met de veranderingen van de financiële en regulatoire omgeving, de industriële praktijken, de boekhoudkundige normen en de ontwikkelingen van de onderneming, zoals fusies en overnamen. Het operationeel management analyseert de risico’s en stelt actieplannen voor. Ingrijpende wijzigingen van de waarderingsregels moeten door de Raad van Bestuur worden goedgekeurd. Het Risk Management speelt een essentiële rol om Elia te helpen zijn waarde te handhaven voor de stakeholders en voor de gemeenschap. Het werkt met alle departementen samen om Elia optimale kansen te geven om zijn strategische doelstellingen te verwezenlijken en adviseert de onderneming betreffende de aard en de mogelijke gevolgen van toekomstige risico’s.

105

3. Controleactiviteiten BELANGRIJKSTE CONTROLEACTIVITEITEN

Elia heeft op de verschillende niveaus van zijn structuur controleactiviteiten geïmplementeerd teneinde te waarborgen dat de normen en interne procedures voor het correct beheer van de geïdentificeerde risico’s worden nageleefd. Enkele voorbeelden: (i) een duidelijke taakverdeling in de processen om te vermijden dat een enkele persoon een transactie initieert, goedkeurt en registreert; met het oog daarop werden beleidslijnen voor de toegang tot de informatiesystemen opgesteld en bevoegdheden gedelegeerd; (ii) auditmiddelen zijn in de processen geïntegreerd om de eindresultaten in verband te brengen met de onderliggende transacties; (iii) gegevensveiligheid en –integriteit door een correcte toekenning van bevoegdheden; (iv) een gepaste documentatie van de processen via de intranetapplicatie Business Process Excellence die de beleidslijnen en procedures centraliseert. De departementsverantwoordelijken moeten ervoor zorgen dat controleactiviteiten geïmplementeerd worden met betrekking tot de inherente risico’s van hun departement. Elia neemt de nodige maatregelen om zijn controleactiviteiten te voorzien op interne of externe gebeurtenissen die een impact kunnen hebben op de bestaande processen. PROCES VAN FINANCIËLE REPORTING

Voor ieder belangrijk risico inzake financiële reporting heeft Elia adequate controles gedefinieerd om de kans op fouten tot een minimum te beperken. De rollen en verantwoordelijkheden werden gedefinieerd voor het proces van afsluiting van de financiële resultaten. Voor iedere stap werd een continue follow-up ingevoerd, met een gedetailleerde agenda van alle activiteiten van de filialen van de Groep. Controles worden uitgevoerd om de kwaliteit en de naleving van de interne en externe verplichtingen en aanbevelingen na te gaan. Tijdens de afsluiting wordt een specifieke test uitgevoerd om belangrijke ongewone transacties te controleren (bijvoorbeeld met behulp van een data-mining-applicatie), alsook de boekhoudkundige lijnen en aanpassingen aan het einde van de periode, de transacties van de ondernemingen en de belangrijkste ramingen. De combinatie van al deze controles biedt voldoende zekerheid dat de financiële resultaten betrouwbaar zijn. Geregelde interne en externe audits dragen ook bij tot de kwaliteit van de financiële reporting. Bij het identificeren van de risico’s die de realisatie van de doelstellingen van de financiële reporting kunnen beïnvloeden, houdt het management rekening met de mogelijkheid van foute verklaringen als gevolg van fraude en neemt het de nodige maatregelen indien de interne controle moet worden versterkt.

106


De interne audit voert specifieke audits uit, op basis van de evaluatie van de mogelijke frauderisico’s, teneinde fraude te vermijden en te voorkomen. Een data-mining-applicatie wordt gebruikt in fraudegevoelige gebieden.

4. Informatie en communicatie Elia communiceert de relevante informatie aan zijn medewerkers om hen in staat te stellen om hun verantwoordelijkheden op te nemen en hun doelstellingen te bereiken. De financiële informatie is noodzakelijk voor de budgettering, de ramingen en de controle van de conformiteit met het regulatoir kader. Daarnaast is de operationele informatie absoluut noodzakelijk om de verschillende rapporten op te stellen die cruciaal zijn voor de goede werking van de onderneming. Elia registreert dan ook de recente en historische gegevens die nodig zijn om zijn bedrijfsrisico’s te evalueren. Er worden diverse communicatiekanalen gebruikt: handleidingen, nota’s, e-mails, ad valvas informatie en intranetapplicaties. De geïmplementeerde informatiesystemen structureren de informatie afkomstig van uiteenlopende bronnen teneinde: (i) de transacties in real time te registreren en op te volgen, (ii) de gegevens binnen de voorgeschreven termijnen en met de nodige gedetailleerdheid voor de behoeften inzake risicobeheer te registreren, (iii) de kwaliteit van de informatie te verzekeren door middel van een bespreking op verschillende niveaus: de eigenaar van de informatie valideert ze voor publicatie, het management controleert de juistheid en de betrouwbaarheid, en de IT-risico’s (zoals de kwaliteit van de IT-ontwikkelingen of de stabiliteit van de gegevenstransmissie) worden door de actieplannen opgevolgd. De financiële resultaten worden aan een interne reporting onderworpen en worden op verschillende niveaus gevalideerd. Het management dat met de financiële reporting belast is, komt geregeld samen met de overige interne diensten (operationele en controlediensten) om de informatie betreffende de financiële reporting te identificeren. Het valideert en documenteert de voornaamste assumpties die aan de basis liggen van de registratie van de reserves en de rekeningen van de onderneming. Op het niveau van de Groep worden de geconsolideerde resultaten per segment verdeeld en gevalideerd door middel van een vergelijking met de historische cijfers en een vergelijkende analyse tussen de ramingen en de werkelijkheid. Deze financiële informatie wordt maandelijks aan het directiecomité gerapporteerd en driemaandelijks met het auditcomité besproken. De voorzitter van het auditcomité informeert vervolgens de Raad van Bestuur.

5. Monitoring Elia revalueert continu of zijn benadering van het risicobeheer adequaat is. De monitoringprocedures zijn een combinatie van de monitoringactiviteiten die tijdens het normale verloop van de business worden uitgevoerd en ad hoc evaluaties met betrekking tot specifieke thema’s. De monitoringactiviteiten omvatten (i) een maandelijkse reporting van de strategische indicatoren aan het directiecomité en het management, (ii) een follow-up van de belangrijkste operationele indicatoren op het niveau van de departementen, (iii) een maandelijkse financiële reporting, met een onderzoek van de afwijkingen ten opzichte van het budget, van de vergelijkingen met voorafgaande periodes en van de gebeurtenissen die een impact kunnen hebben op de kostencontrole. De feedback van derden wordt eveneens in rekening genomen op basis van diverse bronnen zoals (i) de beursindicatoren en de rapporten van de noteringsinstantie, (ii) de waarde van het aandeel, (iii) de rapporten van de federale en regionale regulatoren over de naleving van het wettelijk en regelgevend kader en (iv) de rapporten van de veiligheids- en verzekeringsmaatschappijen. Door de gegevens afkomstig van externe bronnen met de intern gegenereerde gegevens te vergelijken en aan de hand van de daaruit voortvloeiende analyses kan Elia zich continu verbeteren. De interne audit speelt ook een sleutelrol op het gebied van monitoring door onafhankelijke reviews te realiseren van de belangrijkste financiële en operationele processen met betrekking tot de reglementeringen die op Elia van toepassing zijn. De resultaten van deze reviews worden aan het auditcomité gerapporteerd om het te ondersteunen in zijn opdracht betreffende het toezicht op de efficiëntie van de interne controlesystemen, het risicobeheer en de processen voor financiële reporting van de onderneming. De wettelijke entiteiten van de Groep zijn bovendien aan een externe audit onderworpen. Deze audit omvat in het algemeen de evaluatie van de interne controle en beoordeelt de (jaarlijkse en halfjaarlijkse) statutaire en geconsolideerde financiële resultaten. De externe auditeurs geven aanbevelingen om de interne controlesystemen te verbeteren. Deze aanbevelingen, de actieplannen en hun implementatie zijn het voorwerp van een jaarlijkse reporting aan het auditcomité. Het auditcomité rapporteert aan de Raad van Bestuur betreffende de onafhankelijkheid van de auditeur of van de statutaire auditmaatschappij en bereidt een ontwerp van resolutie voor de aanduiding van de externe auditeurs voor.


107

Risico’s en onzekerheden waarmee het bedrijf wordt geconfronteerd 1. Reglementaire risico’s en inkomstenrisico’s INTERNATIONAAL

De twee transmissienetbeheerders voor elektriciteit binnen de Elia groep anticiperen proactief op de Europese regelgevingen, op de nieuwe richtlijnen en regels die op Europees niveau worden voorbereid of die op omzetting in Belgisch en Duits recht wachten, om de onzekerheden zoveel mogelijk te beperken. Elia en 50Hertz behoren tot de Europese koplopers, als men ze bekijkt vanuit het oogpunt van de onafhankelijkheid en de onpartijdigheid van het management; dit zijn twee elementen die vervat liggen in het ‘derde pakket’ van maatregelen voor de ontwikkeling van een interne gas- en elektriciteitsmarkt die de Europese Commissie heeft opgesteld. De bepalingen van dit derde Europese pakket zijn in Belgische en Duitse wetgeving omgezet. Krachtens deze bepalingen zullen Elia System Operator en 50Hertz aan nieuwe procedures worden onderworpen, zoals de certificering als ‘fully-owned unbundled TSO’. Deze nieuwe procedures kunnen regulatoire risico’s inhouden voor beide ondernemingen. Zowel Elia als 50Hertz zijn gecertificeerde transmissienetbeheerders volgens het ‘full ownership unbundling’ model. Hoewel deze licentie niet beperkt is in de tijd, kan ze worden ingetrokken indien Elia of 50Hertz niet beschikken over onder andere het personeel, de technische en/of financiële middelen om een continu en betrouwbaar beheer van het net te verzekeren in overeenstemming met de vigerende wetgeving en de onafhankelijkheidseisen opgenomen in artikel 9 van de Elektriciteitsrichtlijn van de Europese Unie. Een dergelijke intrekking zou een negatieve materiële impact op Elia en/of 50Hertz hebben. Elia en 50Hertz behoren daarenboven tot de stichtende leden van ENTSO-E, de Europese organisatie van netbeheerders die in december 2008 werd opgericht en die 41 transmissienetbeheerders uit 34 landen verenigt, onder meer uit de landen van de Europese Unie. Deze vereniging neemt onder andere de rol op zich van het Europees Netwerk van Transmissienetbeheerders, zoals bepaald in het derde pakket.

NATIONAAL

Het Belgisch wettelijk kader werd vastgelegd bij de omzetting van de eerste Europese richtlijn over de interne elektriciteitsmarkt in de Elektriciteitswet van 29 april 1999. Met de wijziging van 8 januari 2012 werd de Elektriciteitswet op het 3e pakket Europese richtlijnen afgestemd. Als gevolg daarvan werd de CREG bevoegd geacht voor de tarifaire methodologie in het door de wet geleverde kader. Het koninklijk besluit betreffende de tarieven voor het vervoer van elektriciteit werd bijgevolg ingetrokken. Op basis van het verzoek van de CREG heeft het Grondwettelijk Hof van België op 7 augustus 2013 beslist dat dit amendement in overeenstemming is met de derde Elektriciteitsrichtlijn van de Europese Unie, met uitzondering van enkele clausules die in september 2013 door twee amendementen van de Elektriciteitswet zijn gecorrigeerd. De winst van de vennootschap wordt in ruime mate bepaald door een mechanisme van billijke vergoeding, waaraan voor de periode 2012-2015 twee over 4 jaren gespreide incentives zijn toegevoegd. Het financieel resultaat van Elia wordt dus elk jaar beïnvloed door de evolutie van de Belgische lineaire obligaties (OLO op 10 jaar), door de verwezenlijking en/of de eventuele overschrijding van de efficiëntieverbeteringsfactoren, en de analyse door de federale regulator van de verschillende budgetrubrieken. Op 22 december 2011 werden de tarieven en mechanismen die de rentabiliteit van Elia als transmissienetbeheerder in België bepalen door de CREG goedgekeurd voor een nieuwe tariefperiode van 4 jaar vanaf 1 januari 2012. De voor deze goedkeuring gebruikte methodologie is slechts tijdelijk aangezien het derde pakket van Europese richtlijnen op die datum nog niet in Belgisch recht was omgezet. Naar aanleiding van de annulering door het Hof van Beroep van Brussel van de door de CREG goedgekeurde tarieven in februari 2013 heeft de CREG op 16 mei 2013 het door Elia ingediend bijgesteld tariefvoorstel goedgekeurd op basis van de aangepaste berekeningsmethode voor de transmissietarieven. Tegen deze nieuwe tarieven is opnieuw beroep aangetekend door derden. Dit houdt in het algemeen een risico inzake weten regelgeving in waarmee Elia moet rekening houden. Anderzijds hangt de omzet van Elia ook af van de hoeveelheid energie die via zijn net wordt vervoerd en dus van de economische activiteit van zijn klanten. Door de daling van het verbruik van de industriële en residentiële klanten als gevolg van de vertraging van de economische activiteit sinds 2009 kunnen de werkelijk vervoerde elektriciteitsvolumes afwijken van de ramingen op basis waarvan de regulator de tarieven voor de periode 2012-2015 heeft bepaald. Afhankelijk van de geldende

108


wetgeving zullen dit inkomstentekort en/of de extra kosten, zoals de behoefte aan bijkomende financiering, gecompenseerd worden door de tarieven van de volgende regulatoire periodes. Het effect op het elektriciteitsverbruik en de injectie van de verschillende klantsegmenten en de onzekerheid over de vooruitzichten voor een duurzaam herstel van de economische activiteit bij de industriële klanten blijven dus een risico voor de liquiditeitspositie van Elia. De inkomsten van Elia worden beïnvloed door de dividenden die Elia ontvangt van de ondernemingen waarin hij een belang heeft, en in het bijzonder de dividenden van 50Hertz. De door 50Hertz toegepaste tarieven worden gereguleerd door het Duitse federale reguleringsinstantie BNetzA (Bundesnetzagentur). De beslissingen en handelingen van het BNetzA in het huidige regelgevend kader hebben een aanzienlijke impact op 50Hertz. Bovendien is het regelgevend kader waarin 50Hertz zijn activiteiten uitvoert onderworpen aan belangrijke Europese, nationale en regionale wetgevingen en reguleringen. 50Hertz tracht zo goed mogelijk te anticiperen op de Europese wetgeving, maar nieuwe richtlijnen en verordeningen op Europees niveau of richtlijnen of verordeningen die op omzetting in nationale wetgeving wachten (zoals de bepalingen van het derde energiepakket) blijven hoe dan ook elementen van onzekerheid. De wetgeving en de richtlijnen inzake hernieuwbare energiebronnen kunnen ook een aanzienlijke impact hebben op de liquiditeitspositie van 50Hertz. Veranderingen in de wetgeving kunnen het huidige regulatoir en/of liquiditeitsrisico sterk beïnvloeden. REGIONAAL

Wat de regelgeving betreft, bestaan er in België ook risico’s op regionaal vlak. Zo kunnen de tegenstrijdigheden tussen de verschillende regelgevingen, bijvoorbeeld wat de technische reglementen betreft, voor Elia de uitoefening van zijn taken bemoeilijken. De evolutie in deze regelgeving en de wijzigingen die in de toekomst zullen worden aangebracht, kunnen eveneens een impact hebben op de aansprakelijkheid van de vennootschap bij een stroomonderbreking of, in het kader van een eventuele staatshervorming, op de bevoegdheidsverdeling tussen het federale en het regionale niveau inclusief de bevoegdheid inzake de goedkeuring van de transmissietarieven. Daarbij komt dat door de onzekerheid op het vlak van de regelgeving met betrekking tot sommige toeslagen, onder andere deze met betrekking tot het mechanisme van de groenestroomcertificaten, het risico voor de liquiditeits- en investeringsbehoeften toeneemt.

2. Operationele risico’s ENERGIE-EVENWICHT

Ieder jaar trachten Elia en 50Hertz om via zo goedkoop mogelijke contracten over de nodige reserves te beschikken om in hun respectievelijke regelzones continu het evenwicht tussen productie en verbruik in stand te houden. Daartoe analyseren zij, zowel op nationaal als op Europees niveau, de mogelijkheden om het toenemende aandeel van productie-eenheden voor elektriciteit uit hernieuwbare bronnen met een variabel karakter op een veilige manier in het elektrische systeem te integreren. De toename, ook op Europees niveau, van het aantal eenheden op basis van warmtekrachtkoppeling en hernieuwbare energie dat op de distributienetten wordt aangesloten, en de toekomstige aansluiting van grote offshore windmolenparken brengen ook nieuwe uitdagingen met zich op het vlak van het operationele beheer van de netten en de verdere uitbouw van hun infrastructuren. Deze ontwikkelingen, de veranderende tendensen in de injecties en de afnames en de versterking van de interconnectiecapaciteit tussen de lidstaten van de Unie zijn afhankelijk van toelatingen en vergunningen die door lokale, regionale, nationale en internationale instanties moeten worden afgeleverd. Het tijdig verkrijgen van deze vergunningen en goedkeuringen vormt een risico voor het naleven van de uitvoeringstermijnen. Deze toelatingen en vergunningen kunnen daarenboven voor de bevoegde rechtbanken en gerechtshoven worden betwist. STROOMONDERBREKINGEN

De netten van Elia en 50Hertz behoren tot de meest betrouwbare in Europa. Toch kan wegens onvoorziene gebeurtenissen, zoals bijzondere weersomstandigheden, de goede werking van één of meerdere infrastructuurelementen onderbroken worden. In de meeste gevallen hebben deze gebeurtenissen geen impact op de stroombevoorrading van de verbruikers, omdat de netten die Elia en 50Hertz beheren een vermaasde structuur hebben. Hierdoor kunnen de aangesloten verbruikers langs verscheidene wegen worden bereikt. In extreme gevallen kan het elektrische systeem door een incident echter gedeeltelijk of volledig uitvallen (lokale of algemene black-out). Dergelijke onderbrekingen kunnen het gevolg zijn van natuurlijke fenomenen of onvoorziene gebeurtenissen, maar ook van operationele problemen in België of in het buitenland. De Elia groep houdt op geregelde tijdstippen crisisoefeningen om optimaal op deze situaties te kunnen inspelen. De algemene voorwaarden van de standaardcontracten beperken de aansprakelijkheid van Elia en 50Hertz tot een redelijk niveau. Het verzekeringsbeleid beoogt de dekking van de financiële impact van deze risico’s. ELEKTRONISCH, INFORMATICA- EN TELECOMMUNICATIERISICO

De invoering en integratie van elektronische, informatica- en telecommunicatietechnologieën voor het operationeel beheer, de communicatie en het toezicht (zoals de slimme netten of smart grids) in de elektrische systemen heeft de aard van de elektrische systemen en infrastructuur, die door netbeheerders zoals Elia en 50Hertz worden aangewend, gewijzigd.


Het falen van het telecommunicatienetwerk of van de ondersteunende informaticasystemen voor het beheer van het elektrische systeem kan problemen veroorzaken op het gebied van de werking van het elektrische systeem. Elia neemt de nodige maatregelen om het informaticanetwerk en de bijbehorende informaticasystemen in de mate van de technische en financiële mogelijkheden te ontdubbelen. Elia heeft recovery-plannen opgesteld voor de meest cruciale IT-systemen en test deze geregeld uit. Het is evenwel onmogelijk om de eventualiteit van een defect aan de componenten van het telecommunicatienet en de informaticasystemen volledig uit te sluiten. Voor Elia komt het erop aan om bij problemen met deze systemen de impact voor zijn klanten maximaal te beperken. MILIEURISICO

De resultaten van Elia kunnen worden beïnvloed door uitgaven die worden gedaan om aan de milieuwetgeving te voldoen. Hetzelfde geldt voor kosten die worden gemaakt voor de uitvoering van preventieve of remediërende maatregelen of om in te gaan op de vragen van derden. Het milieubeleid wordt uitgewerkt en op de voet gevolgd om deze risico’s onder controle te houden. Aangepaste provisies worden aangelegd telkens als de aansprakelijkheid van Elia of 50Hertz met betrekking tot saneringskwesties in het geding kan komen. Op dit moment worden bijkomende analyses uitgevoerd die kunnen leiden tot de herziening van de bestaande provisies of de aanleg van nieuwe provisies. Hetzelfde geldt voor de elektrische en magnetische velden. RISICO’S IN VERBAND MET DE VERGUNNINGEN

Zowel Elia als 50Hertz hebben als opdracht een elektriciteitsnet uit te bouwen dat aan de energiebehoeften van hun respectievelijke klanten voldoet, alsook aan de ontwikkeling van de energiesector in de richting van een meer decentrale productie, waardoor de netten moeten worden versterkt. De elektriciteitsinfrastructuur moet dan ook versterkt of uitgebouwd worden en daarvoor zijn vergunningen nodig. Soms gaat het verkrijgen van vergunningen gepaard met een lange dialoog met omwonenden en met de overheden, waardoor de bouw van deze infrastructuur vertraging kan oplopen. RISICO’S OP JURIDISCHE GESCHILLEN

De vennootschap voert haar activiteiten op zodanige wijze uit dat het risico op juridische geschillen tot een minimum wordt beperkt. Niettemin gebeurt het dat de vennootschap betrokken raakt in juridische geschillen. Indien nodig, worden hiervoor gepaste provisies aangelegd. VEILIGHEID EN WELZIJN

De Elia groep beheert installaties die schade kunnen veroorzaken aan de natuur of de mens. Deze installaties kunnen bovendien het voorwerp zijn van ongevallen of agressie van buitenaf die ernstige gevolgen kunnen hebben. Personen die in of in de buurt van installaties voor elektriciteitstransmissie werken, kunnen bij ongeval, fout of nalatigheid worden blootgesteld aan het risico van elektrocutie. De veiligheid en het welzijn van mensen (eigen personeelsleden of derden) vormen een dagelijkse

109

prioriteit voor de directie, het management en het personeel van de Elia groep. Er worden aanzienlijke middelen ingezet om de veiligheid en het welzijn van deze personen te waarborgen. Met het oog hierop wordt elk jaar een actieplan goedgekeurd en uitgevoerd dat rekening houdt met de evolutie van de veiligheidscijfers. RISICO’S VERBONDEN AAN DE INTERNE CONTROLEMECHANISMEN

Elk intern proces beïnvloedt op zijn manier het bedrijfsresultaat. Het stelsel van meerjarentarieven vergroot de noodzaak om de globale efficiëntie van het bedrijf jaar na jaar nog te verbeteren. Daarom wordt de doeltreffendheid van de interne processen regelmatig gecontroleerd met behulp van prestatie-indicatoren en/of audits, teneinde de gepaste controle ervan te garanderen. Dit aspect staat onder toezicht van het auditcomité, dat de werkzaamheden van de dienst Interne Audit & Enterprise Risk Management aanstuurt en opvolgt.

3. Financiële risico’s Bij de uitoefening van zijn activiteiten is de Groep blootgesteld aan uiteenlopende financiële risico’s: het marktrisico (meer bepaald het interestrisico, het inflatierisico, het belastingrisico en een beperkt wisselkoersrisico), het liquiditeitsrisico, en het kredietrisico. De risico’s waaraan de onderneming is blootgesteld, worden geïdentificeerd en geanalyseerd om de limieten en gepaste controles te bepalen, en toe te zien op de risico’s en de naleving van deze limieten. Met dat doel heeft de Groep de verantwoordelijkheden en specifieke procedures vastgelegd, in het bijzonder met betrekking tot de financiële instrumenten die moeten worden aangewend en de exploitatielimieten voor de beheersing van deze risico’s. Deze procedures en de betrokken systemen worden geregeld herzien om elke wijziging op het gebied van de marktomstandigheden en activiteiten van de Groep in aanmerking te nemen. De financiële impact van deze risico’s is beperkt aangezien Elia en 50Hertz werken volgens het Belgische of Duitse regelgevend kader. Zie hoofdstuk ‘Regelgevend kader’ voor meer informatie. Om hun investeringen te financieren en hun strategische doelstellingen op korte en op lange termijn te bereiken, doen Elia en 50Hertz een beroep op de kapitaalmarkten. Op het tijdstip dat dit verslag wordt opgesteld, is het economisch en financieel klimaat in Europa verstoord door de schuldencrisis bij de banken en de lidstaten. Deze spanning op de kredieten kapitaalmarkten in een financieel systeem dat sterk onderling verbonden is, kan overslaan op de bedrijfsleningen en zo de financieringsmogelijkheden van Elia en/of 50Hertz beperken. Een dergelijke situatie kan een nadelige invloed uitoefenen op de groei van Elia en 50Hertz en op het nastreven van hun doelstellingen. Elia wordt gedeeltelijk gefinancierd met obligatieleningen met een variabele rente. Hoewel een financieringsbeleid werd goedgekeurd dat streeft naar een optimale verhouding tussen vaste en variabele rentevoeten en hoewel geschikte financiële instrumenten worden gebruikt om het financieel risico af te dekken,

110


kan een wijziging in de rentevoeten een impact hebben op de financiële lasten die in een volgende tariefreguleringsperiode (of in dezelfde periode in geval van een uitzonderlijke wijziging in de lasten) worden doorgerekend. De financiële lasten hangen ook af van de kredietrating van de vennootschap. Elia kan geen totale bescherming garanderen in geval van aanzienlijke wijzigingen in de rentevoeten of in geval van verlaging van zijn rating of van de rating van Eurogrid GmbH. Meer informatie vindt u in het jaarverslag onder het hoofdstuk ‘financiële risico’s en derivaten’.

4A. Ontwikkeling van nieuwe activiteiten

Naar aanleiding van de nieuwe Belgische wetgeving en regelgeving inzake decentrale of hernieuwbare productie, meer bepaald op basis van zonnepanelen en windturbines, hebben de federale en gewestregeringen de toekenning van ‘groenestroomcertificaten’ als financieel steunmechanisme voor hernieuwbare energie ingesteld. Elia is verplicht deze certificaten tegen een gegarandeerde minimumprijs te kopen. Dat houdt een liquiditeitsrisico in, omdat deze groenestroomcertificaten als call-opties zullen worden aangewend en het niet zeker is of ze zullen worden uitgeoefend. Elia kan bijgevolg plots en onverwachts geconfronteerd worden met grote hoeveelheden groenestroomcertificaten die, naargelang het type, hetzij door Elia moeten worden gefinancierd, hetzij rechtstreeks aan de energieproducent moeten worden betaald, hetgeen een risico voor de liquiditeitspositie van Elia inhoudt. Elia heeft echter een beroep gedaan op de CREG om de tarieven aan te passen om eventuele tekorten te recupereren als gevolg van verschillen tussen de uitgaven verbonden aan de openbare dienstverplichtingen en de inkomsten uit de goedgekeurde toeslagen om deze uitgaven te dekken. Elia heeft de regulatoire mechanismen en de mechanismen voor de planning van de liquiditeiten ingevoerd waarmee het daaraan verbonden liquiditeitsrisico gedeeltelijk kan worden opgevangen. Wegens de onvoorspelbaarheid waarmee deze call-opties kunnen worden uitgeoefend, kan Elia geen volledige bescherming garanderen tegen aanzienlijke veranderingen van hetzij de gewaarborgde minimumprijs, hetzij het volume van de groenestroomcertificaten, de marktprijzen voor de groenestroomcertificaten of de evoluties van het wettelijk en regelgevend kader op federaal en gewestelijk niveau.

OFFSHORE NET IN DE NOORDZEE

Zo ook is 50Hertz blootgesteld aan een liquiditeitsrisico omdat het verplicht is om elektriciteit op basis van hernieuwbare energiebronnen tegen een vaste prijs aan te kopen en weer te verkopen tegen prijzen die met de markt schommelen.

Wat de overname van 50Hertz door Elia en IFM (via Eurogrid International CBVA en Eurogrid GmbH) betreft, kan niet worden uitgesloten dat er slechts in beperkte mate of zelfs helemaal geen verhaal mogelijk is tegen Vattenfall met betrekking tot bepaalde risico’s die verbonden zijn aan de activiteiten van 50Hertz voor de overname. Bepaalde risico’s worden niet gedekt door de garanties of schadevergoedingen die door Vattenfal zijn geleverd.

De Elia groep wil inspelen op elke nieuwe opportuniteit met betrekking tot de kernactiviteiten van de onderneming, binnen of buiten de Belgische geregulariseerde context. Het opstarten van internationale projecten kan risico’s inhouden wat de buitenlandse regelgeving betreft of onzekerheden op het gebied van de op te stellen businessplannen. Gelijklopend met het businessplan vindt een oefening plaats om de verschillende risico’s te identificeren, te evalueren en te beheren.

Met betrekking tot het Belgisch offshore net worden specifieke activiteiten ontwikkeld. Elia is gemachtigd voor het ontwerpen, bouwen, exploiteren en onderhouden van een offshore elektriciteitsnet dat zal dienen om een deel van de offshore windparken aan te sluiten op het onshore transmissienet. Dit is een nieuw grootschalig project van lange adem, technisch gezien complex wegens de regulatoire, technische en financiële voorwaarden waaraan Elia moeten voldoen. Elia heeft een goed inzicht in de risico’s waarmee dit project gepaard gaat en werkt in samenwerking met de stakeholders om dit dossier te doen vorderen. Het project voor een offshore net in de Noordzee maakt deel uit van een groter project om België, Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en Groot-Brittannië via een net in de Noordzee onderling via interconnecties met elkaar te verbinden (North Sea Grid Initiative). ATLANTIC WIND CONNECTION

Dit project staat in het teken van het eerste offshore hoogspanningsnet op gelijkstroom dat zich voor de NoordOostkust van de Verenigde Staten bevindt. Elia maakt deel uit van het consortium van bedrijven dat dit project ontwikkelt. Elia houdt rekening met de inherente risico’s van een activiteit in een land met een verschillend wettelijk en regelgevend kader en andere vergunningsprocedures, en met de financiële aspecten en de governance van het project.

4B. Specifieke risico’s in verband met de overname van 50Hertz door Elia


111

5. Omgevingsfactoren MACRO-ECONOMISCHE RISICO’S

RISICO INZAKE HUMAN RESOURCES

De onzekerheid en de volatiliteit van alle Europese economieën is nu al een tijdlang toegenomen. De verwachtingen voor een herstel na de veelzijdige economische en financiële crisis die begonnen is in 2007/2008 zijn voorbarig gebleken. Daardoor blijven de Europese economieën kwetsbaar.

Elia voert een actief imago- en rekruteringsbeleid. De onderneming streeft ernaar een adequaat expertise- en kennisniveau te handhaven in een gespannen arbeidsmarkt. Dit is een voortdurend risico wegens de hoge specialisatiegraad van zijn activiteiten en de toegenomen complexiteit van de betrokken vakgebieden.

Vijf jaar na het begin van de financiële crisis blijft het nog onzeker of de onderliggende structurele economische problemen op lange termijn kunnen worden opgelost, zoals het onevenwicht in de staatsrekeningen, de hoge werkloosheid, de verschillen in concurrentievermogen tussen de landen van de Europese Unie en wordt het huidig economisch model in vraag gesteld. Deze onzekerheden veroorzaken sterke meningsverschillen binnen en tussen de lidstaten, in die mate zelfs dat het nut van de EU als politiek project in vraag wordt gesteld, en dit op een ogenblik dat de poltieke doelstellingen voor de elektriciteitsmarkt in de richting gaan van een verdere integratie van de nationale netten in een eengemaakte Europese markt en een supergrid. De sterke verstrengeling binnen de EU tussen de macro-economische factoren en de tussen de EU, de Lidstaten en de regio’s verdeelde economische soevereiniteit bemoeilijkt nog meer het vinden van tijdige oplossingen inzake financiële stabiliteit, economische groei, werkgelegenheid en politieke overeenstemming tussen de leiders, van wie de kiezers in de verschillende landen zeer uiteenlopende verwachtingen hebben. In deze onzekere context kan een langere periode van trage economische groei, lage rentevoeten en hoge werkloosheid niet worden uitgesloten. Dat zou een negatieve invloed kunnen hebben op de vervoerde elektriciteitsvolumes en op de ontwikkelingsprojecten van het huidige net en van de installaties voor elektriciteitsproductie (met inbegrip van de hernieuwbare energiebronnen).

IMAGORISICO

Zeer algemeen kunnen zich bepaalde omstandigheden voordoen die het imago van het bedrijf negatief kunnen beïnvloeden. Elia tracht de vertrouwelijkheid van gegevens te garanderen met behulp van een intern controlemechanisme. Het valt echter nooit uit te sluiten dat externe partijen onoordeelkundig omspringen met informatie waarover zij beschikken. Dit kan een effect hebben op de beurskoers van de onderneming. OVERIGE

Elia is zich ervan bewust dat er nog andere risico’s kunnen bestaan waarvan het bedrijf op dit moment nog geen kennis heeft. Sommige risico’s kunnen vandaag verwaarloosbaar lijken, maar dit sluit niet uit dat ze in de toekomst belangrijker kunnen worden. De hier gehanteerde onderverdeling geeft geen enkele indicatie van de potentiële gevolgen van de opgesomde risico’s.

04

Financieel verslag Gedetailleerde resultaten van het jaar 2013.

VERKLARING VAN PERSONEN MET VERANTWOORDELIJKHEID De ondergetekenden, Jacques Vandermeiren, voorzitter van het directiecomité en Chief Executive Officer, en Catherine Vandenborre, Chief Financial Officer, verklaren dat, voor zover hen bekend: a. d e geconsolideerde jaarrekening over het boekjaar eindigend per 31 december 2013, die is opgesteld overeenkomstig de International Financial Reporting Standards (‘IFRS’) zoals aangenomen voor gebruik in de Europese Unie, een getrouw beeld geeft van het vermogen, van de financiële toestand en van de resultaten van de Elia groep en de in de consolidatie opgenomen ondernemingen; b. het jaarverslag over het boekjaar eindigend per 31 december 2013, in alle materiële opzichten, een getrouw beeld geeft van de evolutie van de activiteiten, de resultaten en de positie van de Elia groep en van zijn dochterondernemingen opgenomen in deze consolidatie, alsook een omschrijving van de belangrijkste risico’s en onzekerheden waarmee de Elia groep geconfronteerd wordt. Brussel, 27 maart 2014

Jacques Vandermeiren Voorzitter en CEO

Catherine Vandenborre Chief Financial Officer

Smart Way of Working houdt een heel nieuwe manier van werken en interactie met de collega’s in. Het betekent dat je je manier van ‘zijn’ gaat veranderen om zo een nieuwe bedrijfscultuur tot stand te brengen. De campagne met de kinderen illustreert de nieuwe gewoonten die we moeten aannemen.

114

ELIA GROUP 2013 FINANCIEEL VERSLAG

Geconsolideerde IFRS jaarrekening Geconsolideerde winsten verliesrekening Toelichting

2013

2012

(5.1) (5.3.1) (5.2) (5.3.1) (5.3.2) (5.3.3) (5.3.4)

1.323,0 (32,2) 66,5 (665,3) (178,9) (141,5) (26,2)

1.228,0 (35,4) 78,6 (625,6) (170,7) (150,1) (19,4)

345,4

305,4

(108,5)

(134,8)

14,5 (123,0)

12,9 (147,7)

0,4

0,6

237,3

171,2

(61,5)

(16,2)

Winst op voorgezette bedrijfsactiviteiten

175,8

155,0

Winst over de verslagperiode

175,8

155,0

Winst toe te rekenen aan Eigenaars van de vennootschap Minderheidsbelang

175,8 0,0

155,0 0,0

WINST OVER DE VERSLAGPERIODE

175,8

155,0

Toelichting

31.12.2013

31.12.2012

(5.7) (5.7)

2,90 2,90

2,57 2,57

(in miljoen €) – Over het boekjaar eindigend per 31 december

VOORTGEZETTE BEDRIJFSACTIVITEITEN Opbrengsten Grond- en hulpstoffen* Overige bedrijfsopbrengsten Diensten en overige goederen* Personeelskosten Afschrijvingen en waardeverminderingen, wijziging in voorzieningen Overige bedrijfskosten RESULTAAT UIT BEDRIJFSACTIVITEITEN (EBIT) NETTOFINANCIERINGSLASTEN Financieringsbaten Financieringslasten Aandeel in resultaat van investeringen opgenomen volgens vermogensmutatiemethode (na winstbelastingen)

(5.4)

(5.6)

Winst vóór winstbelastingen Winstbelastingen

Winst per aandeel (in €) Gewone winst per aandeel Verwaterde winst per aandeel

(5.5)

* In deze rubrieken worden de cijfers per 31 december 2012 geherklasseerd om ze te kunnen vergelijken met de cijfers van 2013. Voor meer informatie verwijzen we naar toelichting 5.3.1. De toelichting maakt integraal deel uit van deze geconsolideerde jaarrekening.


115

Geconsolideerd overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten 2013

2012

175,8

155,0

(5.8)

9,2

(1,5)

(5.8)

(3,1) (0,1)

0,5 0,0

(6.12)

11,0

(14,9)

(6.12)

(3,7) 13,3

5,0 (10,9)

Totaal gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten over het boekjaar

189,1

144,1

Winst toe te rekenen aan Eigenaars van de Vennootschap Minderheidsbelang

189,1 0,0

144,1 0,0

TOTAAL GEREALISEERDE EN NIET-GEREALISEERDE RESULTATEN OVER HET BOEKJAAR

189,1

144,1


Toelichting

WINST OVER DE VERSLAGPERIODE Niet-gerealiseerde resultaten Elementen die zijn of kunnen overgeboekt worden naar de winsten verliesrekening: Effectief deel van veranderingen in de reële waarde van kasstroomafdekkingen Belastingen op elementen die vervolgens naar de winsten verliesrekening kunnen worden overgeboekt Wisselkoersverschillen uit omrekening van buitenlandse activiteiten Elementen die nooit naar de winsten verliesrekening worden overgeboekt: Herwaarderingen van verplichtingen voor vergoedingen na uitdiensttreding Belastingen op elementen die nooit naar de winsten verliesrekening worden overgeboekt Niet-gerealiseerde resultaten over het boekjaar, na winstbelastingen

De toelichting maakt integraal deel uit van deze geconsolideerde jaarrekening.

116


Geconsolideerde balans ACTIVA

(in miljoen €)

Toelichting

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa Immateriële activa Handels- en overige vorderingen Investeringen opgenomen volgens de vermogensmutatiemethode Overige financiële vaste activa (incl. derivaten) Uitgestelde belastingsvorderingen

(6.1) (6.2) (6.3) (6.4) (6.5) (6.6)

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden Handels- en overige vorderingen Actuele belastingsvorderingen Geldmiddelen en kasequivalenten Over te dragen kosten en verkregen opbrengsten

(6.7) (6.8) (6.9) (6.8)

TOTAAL ACTIVA

TOTAAL EIGEN VERMOGEN EN VERPLICHTINGEN (in miljoen €)

Toelichting

EIGEN VERMOGEN Eigen vermogen toe te rekenen aan de eigenaars van de vennootschap Aandelenkapitaal Uitgiftepremie Reserves Afdekkingsreserves Ingehouden winsten

(6.10)

Minderheidsbelang Minderheidsbelang LANGLOPENDE VERPLICHTINGEN

31.12.2013

31.12.2012

5.662,3

5.370,5

3.629,8 1.758,4 132,4 23,4 89,4 28,9

3.319,3 1.757,0 126,5 34,3 90,3 43,1

869,9

816,5

16,4 402,0 4,7 437,7 9,1

15,0 625,7 4,7 166,2 4,9

6.532,2

6.187,0

31.12.2013

31.12.2012

2.209,1

2.108,5

2.209,1 1.506,9 8,8 97,2 (18,1) 614,3

2.108,5 1.506,5 8,8 83,7 (24,3) 533,8

0,0

0,0

0,0

0,0

2.845,6

2.650,2

Leningen en overige langlopende financieringsverplichtingen Personeelsbeloningen Derivaten Voorzieningen Uitgestelde belastingverplichtingen

(6.11) (6.12) (7.2) (6.13) (6.6)

2.598,0 106,9 27,5 62,3 32,8

2.351,1 118,6 36,7 58,4 66,0

Overige verplichtingen

(6.14)

18,1

19,4

1.477,5

1.428,3

573,5 21,6 506,9 76,9 298,6

725,9 29,6 414,9 40,9 217,0

6.532,2

6.187,0

KORTLOPENDE VERPLICHTINGEN Leningen en overige financieringsverplichtingen Voorzieningen Handelsschulden en overige schulden* Actuele belastingsverplichtingen Over te dragen opbrengsten en toe te rekenen kosten* TOTAAL EIGEN VERMOGEN EN VERPLICHTINGEN

(6.11) (6.13) (6.15) (6.16)

* In deze rubrieken worden de cijfers per 31 december 2012 geherklasseerd om ze te kunnen vergelijken met de cijfers van 2013. Voor meer informatie verwijzen we naar toelichtingen 6.15 en 6.16. De toelichting maakt integraal deel uit van deze geconsolideerde jaarrekening.


117

Uitgiftepremie

Afdekkingsreserves

Omrekeningsverschillen

Reserves

Ingehouden winst

Totaal

Minderheidsbelangen

Totaal eigen vermogen

1.500,6

8,5

(23,3)

0,1

67,6

493,4

2.046,9

-

2.046,9

-

-

-

-

-

155,0

155,0

-

155,0

5.8

-

-

(1,0)

-

-

-

(1,0)

-

(1,0)

6.12

-

-

-

-

-

(9,9)

(9,9)

-

(9,9)

-

-

(1,0)

-

-

145,1

144,1

-

144,1

6.10

5,0

0,3

-

-

-

-

5,3

-

5,3

6.10 6.10 6.10

0,9 -

-

-

-

16,1 -

(16,1) (88,7)

0,9 (88,7)

-

0,9 (88,7)

5,9

0,3

-

-

16,1

(104,8)

(82,5)

-

(82,5)

STAND PER 31 DECEMBER 2012

1.506,5

8,8

(24,3)

0,1

83,7

533,7

2.108,5

-

2.108,5

STAND PER 1 JANUARI 2013

1.506,5

8,8

(24,3)

0,1

83,7

533,7

2.108,5

-

2.108,5

-

-

-

-

-

175,8

175,8

-

175,8

5.8

-

-

6,1

-

-

-

6,1

-

6,1

6.12

-

-

-

-

-

7,3

7,3

-

7,3

-

-

-

(0,1)

-

-

(0,1)

-

(0,1)

-

-

6,1

(0,1)

-

183,1

189,1

-

189,1

6.10

0,3

0,1

-

-

-

-

0,4

-

0,4

6.10 6.10 6.10

0,1 -

-

-

-

13,5 -

(13,5) (89,0)

0,1 (89,0)

-

0,1 (89,0)

0,4

0,1

-

-

13,5

(102,5)

(88,5)

-

(88,5)

1.506,9

8,9

(18,2)

-

97,2

614,3

2.209,1

-

2.209,1

Toelichting

Aandelenkapitaal

Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen

(in miljoen €)

STAND PER 1 JANUARI 2012 Winst over de verslagperiode Niet-gerealiseerde resultaten: kasstroomafdekkingen Niet-gerealiseerde resultaten: actuarieel winst/(verlies) Totaal gerealiseerde en nietgerealiseerde resultaten Transacties met eigenaars, rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen Bijdragen van en uitkeringen aan eigenaars Uitgifte gewone aandelen Kosten mbt op aandelen gebaseerde betalingen Toevoeging wettelijke reserve Dividenden Totaal bijdragen van en uitkeringen aan eigenaars

Winst over de verslagperiode Niet-gerealiseerde resultaten: kasstroomafdekkingen Niet-gerealiseerde resultaten: actuarieel winst/(verlies) Niet-gerealiseerde resultaten: wisselkoersverschillen Totaal gerealiseerde en nietgerealiseerde resultaten Transacties met eigenaars, rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen Bijdragen van en uitkeringen aan eigenaars Uitgifte gewone aandelen Kosten mbt op aandelen gebaseerde betalingen Toevoeging wettelijke reserve Dividenden Totaal bijdragen van en uitkeringen aan eigenaars STAND PER 31 DECEMBER 2013

De toelichting maakt integraal deel uit van deze geconsolideerde jaarrekening.

118


Geconsolideerd kasstroomoverzicht (in miljoen €) – Over het boekjaar eindigend per 31 december

Toelichting

2013

2012

175,8

155,0

108,5 0,1 87,3

135,1 4,6 50,1

(0,4) 149,7 7,7 13,0 (5,7) (1,4) (25,9) 0,0

(0,6) 148,3 3,2 1,5 0,3 0,7 (34,0) 0,3

KASSTROOM UIT BEDRIJFSACTIVITEITEN Winst over de verslagperiode Aanpassing voor: Nettofinancieringslasten Overige niet-kaskosten Winstbelastingen Aandeel in resultaat van investeringen verwerkt volgens de vermogensmutatiemethode, na belasting Afschrijvingen materiële en amortisatie immateriële activa Boekwinst op verkoop van materiële en immateriële activa Bijzondere waardeverminderingsverliezen op vlottende activa Mutatie voorzieningen Mutatie van waardering naar reële waarde van derivaten Mutatie uitgestelde belastingen Mutatie van waardering naar reële waarde van financiële activa via resultaat

(5.4) (5.5) (5.6) (6.1 - 6.2) (6.1 - 6.2) (5.3.4) (5.3.3) (7.2) (6.6)

Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten

508,7

464,5

(6.7) (6.8) (6.8) (6.15) (6.14 - 6.16)

(1,8) 215,4 (4,4) 56,6 90,6

0,6 (351,2) 0,4 2,5 112,6

356,4

(235,1)

(5.4) (5.4) (5.5)

(134,3) 3,2 (51,3)

(142,8) 6,1 (30,0)

682,8

62,8

(10,1) (450,2) 0,0 (0,1) (3,7) 1,6 11,6

(11,9) (305,3) 0,2 (3,1) (0,3) 1,9 0,0

(450,9)

(318,5)

0,4 0,0 (89,3) (619,7) 748,2

5,3 (0,2) (88,7) 0,0 120,0

39,6

36,4

NETTO-TOENAME (AFNAME) VAN GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN

271,5

(219,3)

Geldmiddelen en kasequivalenten per 1 januari Geldmiddelen en kasequivalenten per 31 december Netto-toename (afname) van geldmiddelen en kasequivalenten

166,2 437,7 271,5

385,6 166,3 (219,3)

Mutatie Mutatie Mutatie Mutatie Mutatie

voorraden handels- en overige vorderingen overige vlottende activa handelsschulden en overige schulden overige kortlopende verplichtingen

Wijzigingen in werkkapitaal Betaalde rente Ontvangen rente* Betaalde winstbelastingen Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten KASSTROOM UIT INVESTERINGSACTIVITEITEN Verwerving van immateriële activa Verwerving van materiële activa Verwerving van dochteronderneming na aftrek van verworven geldmiddelen Verwerving van investeringen opgenomen volgens de vermogensmutatiemethode Verwerving van dochteronderneming Opbrengst uit de verkoop van materiële vaste activa Opbrengst uit de verkoop investeringen

(6.2) (6.1)

(7.1)

Nettokasstroom gebruikt bij investeringsactiviteiten* KASSTROOM UIT FINANCIERINGSACTIVITEITEN Opbrengst uit de uitgiften van aandelenkapitaal Kosten verbonden aan uitgifte van aandelenkapitaal Betaald dividend (-) Aflossing van opgenomen leningen (-) Ontvangsten van opgenomen leningen (+) Nettokasstroom uit (gebruikt bij) financieringsactiviteiten

(6.10)

* In deze rubrieken worden de cijfers per 31 december 2012 geherklasseerd om ze te kunnen vergelijken met de cijfers van 2013. Volgens IAS 7.33 kunnen “Ontvangen rente” gepresenteerd worden onder “Nettokasstroom gebruikt bij investeringsactiviteiten” of onder “Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten”. In 2013 heeft de Groep beslist om ontvangen rente te tonen onder “Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten, wat resulteerde in een toename van de Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten in 2012 van € 56,7 miljoen tot € 62,8 miljoen en in een gelijkaardige vermindering van de Nettokasstroom gebruikt bij investeringsactiviteiten van € (312,4) miljoen tot € (318,5) miljoen. Deze veranderde grondslagen voor de boekhouding werden toegepast om meer relevante informatie te verkrijgen over het effect van de rente ontvangen op de kasstroom uit bedrijfsactiviteiten en zal consistent toegepast worden in elke volgende periode. De toelichting maakt integraal deel uit van deze geconsolideerde jaarrekening.


Toelichting bij de geconsolideerde jaarrekening 1.

Verslaggevende entiteit

121

2. Basis voor presentatie 2.1. Conformiteitsverklaring 2.2. Functionele en presentatievaluta 2.3. Waarderingsbasis 2.4. Gebruik van schattingen en oordelen 2.5. Goedkeuring door de Raad van Bestuur

121 121 121 121 121 122

3. Belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving 3.1. Initiële toepassing van nieuwe, herziene of geamendeerde standaarden en interpretaties 3.2. Grondslagen voor consolidatie 3.3. Omrekening van vreemde valuta 3.4. Financiële instrumenten 3.5. Balansposten 3.6. Posten in de resultatenrekening 3.7. Gepubliceerde maar nog niet effectieve standaarden en interpretaties

122 122 123 123 124 124 129 130

4. Gesegmenteerde rapportering 4.1. Segmentrapportering Elia Transmission (België) 4.2. Segmentrapportering 50Hertz Transmission (Duitsland) 4.3. Reconciliatie van de segmenten met het totaal van de Groep

132 132 134 136

5. Elementen van de geconsolideerde resultatenrekening en niet-gerealiseerde resultaten 5.1. Bedrijfsopbrengsten 5.2. Overige bedrijfsopbrengsten 5.3. Bedrijfskosten 5.3.1. Grond- en hulpstoffen, diensten en overige goederen 5.3.2. Personeelskosten 5.3.3. Afschrijvingen en waardeverminderingen, wijzigingen in voorzieningen 5.3.4. Overige bedrijfskosten 5.4. Nettofinancieringslasten 5.5. Winstbelastingen 5.6. Aandeel in resultaat van deelnemingen verwerkt volgens de vermogensmutatiemethode   (na winstbelasting) 5.7. Gewone winst per aandeel 5.8. Niet-gerealiseerde resultaten

136 136 136 137 137 137 137 137 138 138 139 139 140

119

120


6. Elementen van de balans 6.1. Materiële activa 6.2. Immateriële activa 6.3. Handels- en overige vorderingen op lange termijn 6.4. Investeringen verwerkt volgens de vermogensmutatiemethode 6.5. Overige financiële activa 6.6. Uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen 6.7. Voorraden 6.8. Handelsvorderingen en overige vorderingen 6.9. Geldmiddelen en kasequivalenten 6.10. Eigen vermogen 6.11. Leningen en overige langlopende financieringsverplichtingen 6.12. Personeelsbeloningenl 6.13. Voorzieningen 6.14. Overige schulden op lange termijn 6.15. Handels- en overige schulden 6.16. Overgedragen opbrengsten en toe te rekenen kosten 6.17. Financiële instrumenten - reële waarden

141 141 142 143 144 144 145 146 146 146 147 148 149 154 155 155 155 156

7. Diversen 7.1. Effect van nieuwe overnames/aandelenverkopen 7.2. Beheer van financiële risico’s en derivaten 7.3. Investeringsverplichtingen en voorwaardelijke verplichtingen 7.4. Verbonden partijen 7.5. Dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen 7.6. Gebeurtenissen na balansdatum 7.7. Relatie met commissarissen 7.8. Aanvullende informatieverschaffing over herklasseringen, correctie van een fout en wijziging in de grondslagen voor de boekhouding

157 157 157 161 163 163 165 165 165


1. Verslaggevende entiteit Elia System Operator NV (de ‘vennootschap’ ‘Elia’) is gevestigd in België en heeft haar maatschappelijke zetel te Keizerslaan 20, B-1000 Brussel. De geconsolideerde jaarrekening van de vennootschap voor het boekjaar 2013 omvat de jaarrekening van de onderneming en haar dochterondernemingen (hierna aangeduid als de ‘Groep’) en het belang van de Groep in joint ventures en geassocieerde deelnemingen. De onderneming is een vennootschap met beperkte aansprakelijkheid en de aandelen staan genoteerd op NYSE Euronext Brussel, onder de kenletters ELI. De Elia groep ontwikkelt, onderhoudt en exploiteert twee grote elektriciteitsnetten in Centraal- en Noordwest-Europa: het Belgische transmissienet dat geïnterconnecteerd is met Frankrijk en Nederland, en het transmissienet van 50Hertz dat geïnterconnecteerd is met Polen, Tsjechië en Denemarken. Deze twee netten verbinden producenten met grote industriële gebruikers en distributienetbeheerders en verzekeren de in- en uitvoer van elektriciteit van en naar andere Europese landen op een efficiënte, betrouwbare en veilige manier. Elia bezit het volledige Belgische zeerhogespanningsnet (150 tot 380 kV) en nagenoeg 94% (eigendom en gebruiksrechten) van het Belgische hoogspanningsnet (30 tot 70 kV). Het net van Elia omvat 5.561 kilometer bovengrondse en 2.809 kilometer ondergrondse verbindingen. 50Hertz is eigenaar van het volledige net (220 tot 380 kV) in zijn geografisch gebied alsook het transmissienet van Hamburg en de offshore connecties in de Baltische Zee. Het net van 50Hertz omvat 9.860 kilometer bovengrondse en 150 kilometer ondergrondse verbindingen. De investeringen van de Elia groep in de interconnectiecapaciteit met zijn buurlanden maken het de meest open en geïnterconnecteerde transmissienetbeheerder in Europa.

2. Basis voor presentatie 2.1. Conformiteitsverklaring De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de international financial reporting standards (IFRS), zoals aangenomen voor gebruik in de Europese Unie. De Groep heeft alle nieuwe en herziene standaarden en interpretaties toegepast die gepubliceerd werden door de IASB, die relevant zijn voor de activiteiten van de Groep en van toepassing zijn voor boekjaren die aanvangen op 1 januari 2013.

121

2.2. Functionele en presentatievaluta De jaarrekening wordt gepresenteerd in miljoen euro (de functionele valuta van de vennootschap), afgerond op het dichtstbijzijnde honderdduizendtal, tenzij anders vermeld.

2.3. Waarderingsbasis De jaarrekening is opgesteld op basis van historische kosten, uitgezonderd financiële instrumenten die tegen reële waarde worden gewaardeerd. Vaste activa en activa die voor verkoop worden aangehouden, worden gewaardeerd aan de laagste van ofwel de boekwaarde ofwel de reële waarde minus verkoopkosten, en de personeelsbeloningen worden gewaardeerd aan de reële waarde van deze beloningsverplichtingen minus fondsbeleggingen. Wijzigingen in de reële waarde van financiële activa worden in de resultatenrekening verwerkt.

2.4. Gebruik van schattingen en oordelen De opstelling van de jaarrekening in overeenstemming met IFRS vereist dat het management beoordelingen, schattingen en veronderstellingen maakt die een impact kunnen hebben op de gerapporteerde bedragen van activa en passiva en baten en lasten. De schattingen en onderliggende veronderstellingen zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en diverse andere factoren die gegeven de omstandigheden redelijk geacht worden en waarvan de resultaten de basis vormen voor de beoordeling van de boekwaarde van activa en passiva. De uiteindelijke resultaten kunnen verschillen van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend herzien. Herzieningen van boekhoudkundige schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien indien de herziening enkel die periode beïnvloedt, of in de periode van de herziening en toekomstige periodes indien de herziening zowel huidige als toekomstige periodes beïnvloedt. Informatie over belangrijke punten van schattingsonzekerheden en kritische oordelen bij de toepassing van de grondslagen die het meest van invloed zijn op de geconsolideerde jaarrekening is verwerkt in de volgende rubrieken van de toelichting: • overgedragen fiscale verliezen en overgedragen belastingkredieten worden opgenomen als uitgestelde belastingverplichtingen, voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winst zal zijn waarmee de ongebruikte fiscale verliezen en ongebruikte belastingkredieten kunnen worden verrekend. Bij de beoordeling houdt het management rekening met elementen zoals de bedrijfsstrategie op lange termijn en mogelijkheden van belastingplanning op lange termijn (zie toelichting 6.6). Belastingvorderingen: het is erg waarschijnlijk dat de belastingvorderingen van Elia System Operator zullen worden gerecupereerd (zie toelichting 5.5);

122

•

•

•

•

•

•

•


kredietrisico van klanten: het management controleert nauwgezet de uitstaande handelsvorderingen en houdt hierbij ook rekening met de ouderdom van de vordering, de betalingshistoriek en de dekking van kredietrisico’s (zie toelichting 7.2); personeelsbeloningen: de groep beschikt over toegezegde pensioenregelingen, die behandeld worden in toelichting 6.12. De berekening van de activa en verplichtingen met betrekking tot deze plannen is gebaseerd op actuariële en statistische veronderstellingen. Dit is bijvoorbeeld het geval voor de huidige waarde van toekomstige pensioenverplichtingen. De huidige waarde wordt onder andere beïnvloed door veranderingen in verdisconteringsvoeten en financiële veronderstellingen zoals toekomstige loonstijgingen. Daarnaast wordt de huidige waarde van toekomstige pensioenverplichtingen ook beïnvloed door demografische veronderstellingen, zoals de gemiddelde veronderstelde pensioenleeftijd; voorzieningen voor milieusaneringskosten: op het einde van elk jaar wordt een schatting gemaakt van de toekomstige kosten met betrekking tot bodemsanering op basis van het advies van een externe deskundige. De omvang van deze saneringskosten hangt af van een beperkt aantal onzekerheden, zoals onder andere de identificatie van nieuwe bodemverontreinigingen; voorzieningen voor «geschillen» en voor «gebruiksrechten voor gronden» worden bepaald op basis van de waarde van de ingestelde vorderingen of het geschatte bedrag van de risicoblootstelling. De verwachte timing van de bijbehorende uitgaande kasstromen is afhankelijk van de voortgang en de duur van het bijbehorende proces/procedures (zie toelichting 6.13); waardevermindering: de Groep analyseert de waardevermindering op goodwill en kasstroomgenererende eenheden op verslagdatum, en wanneer er indicaties zijn dat de boekwaarde mogelijk hoger is dan de realiseerbare waarde. Deze analyse is gebaseerd op veronderstellingen over onder andere de evolutie van de markt, het marktaandeel, de evolutie van de marge en verdisconteringvoeten (zie toelichting 6.2); leaseboekhouding: hierover is meer informatie opgenomen in toelichting 7.3; afdekking: veranderingen in de reële waarde van een afgeleid afdekkingsinstrument dat is aangemerkt als een kasstroomafdekking worden rechtstreeks opgenomen als niet-gerealiseerde resultaten, voor zover de afdekking effectief is. Het niet-effectieve deel wordt in de winsten verliesrekening opgenomen (zie toelichting 7.2).

De hieronder uiteengezette grondslagen werden consistent toegepast op alle periodes die in deze financiële verslaggeving toegepast worden. De grondslagen werden toegepast door alle entiteiten van de Groep.

2.5. Goedkeuring door de Raad van Bestuur Op donderdag 27 maart 2014 heeft de Raad van Bestuur deze geconsolideerde jaarrekening goedgekeurd voor publicatie.

3. Belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving 3.1. Initiële toepassing van nieuwe, herziene of geamendeerde standaarden en interpretaties De aangenomen grondslagen liggen in de lijn van die van het vorige boekjaar, behalve de volgende nieuwe, geamendeerde of herziene IASB-richtlijnen die vanaf 1 januari 2013 toegepast worden: • aanpassing van IAS 1 Presentatie van elementen van niet-gerealiseerde resultaten, • aanpassing van IAS 12 Inbaarheid van onderliggende activa, • aanpassing van IAS 19 Personeelsbeloning, • aanpassing van IFRS 7 Informatieverschaffing Saldering van financiële activa en verplichtingen, • verbeteringen van IFRS (gepubliceerd in mei 2012), • IFRS 13 Waardering tegen reële waarde, • IFRIC 20 Afgravingskosten bij de productiefase van een dagbouwmijn, en • aanpassing van IFRS 1 Staatsobligaties. Niet al deze standaarden of aanpassingen hebben een impact op de geconsolideerde IFRS jaarrekening van de Groep. Indien een standaard of aanpassing een invloed heeft voor de Groep, is deze uitgelegd hieronder, samen met de impact. De impact van de initiële toepassing van de aangepaste IAS 1 is weergegeven in het geconsolideerd overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten, waarin een onderscheid is gemaakt tussen de elementen die vervolgens naar de resultatenrekening kunnen worden geherklasseerd (zoals bv. wisselkoersen uit omrekening van buitenlandse activiteiten of het effectief deel van veranderingen in de reële waarde van kasstroomafdekkingen) en de elementen die nooit naar de resultatenrekening worden geherklasseerd (zoals bv. actuariële winsten en verliezen met betrekking tot toegezegd-pensioenregelingen). De Groep heeft IAS 19 (herzien 2011) retrospectief toegepast in de huidige periode in overeenstemming met de overgangsprovisies zoals bepaald in de herziene standaard. De openingsbalans van de vroegst gebruikte vergelijkingsperiode (1 januari 2012) en de vergelijkende cijfers werden niet geïmpacteerd door de toepassing van IAS 19R (we verwijzen naar Toelichting 6.12) om volgende redenen: • Zowel het rendement op de fondsbeleggingen (overeenkomstig de vorige versie van IAS19 die van toepassing was tot 31 december 2012) als de verdisconteringsvoet gebruikt om de voorziening voor personeelsverplichtingen te berekenen, worden onafhankelijk berekend door twee verschillende actuariële experts. Deze berekeningen hebben een verwacht rendement op de fondsbeleggingen opgeleverd dat gelijk of vrijwel gelijk was aan de verdisconteringsvoet gebruikt om de voorziening voor personeelsverplichtingen te berekenen bij het begin van elke jaarlijkse rapporteringsperiode;


•

•

Alle actuariële winsten of verliezen werden al rechtstreeks erkend in de niet-gerealiseerde resultaten; en Er waren geen niet-erkende kosten van verstreken diensttijd.

IFRS 13 voorziet onder IFRS in één enkele bron van reële waardebepaling voorschriften. IFRS 13 wijzigt niet de richtlijnen rond wanneer een vennootschap aan reële waardebepaling moet doen, maar legt uit hoe de reële waarde moet bepaald worden onder IFRS. IFRS 13 omschrijft de reële waarde als de (hypothetische) verkoopprijs. De toepassing van IFRS 13 heeft geen significante impact gehad op de reële waardebepalingen van de Groep. De reële waarde hiërarchie wordt weergegeven in Toelichting 6.17. De Elia groep heeft geen nieuwe IFRS-standaarden, aanpassingen van standaarden of interpretaties voortijdig aangenomen.

3.2. Grondslagen voor consolidatie DOCHTERONDERNEMINGEN

Een dochteronderneming is een entiteit gecontroleerd door de vennootschap. Zeggenschap bestaat wanneer de vennootschap de bevoegdheid heeft, rechtstreeks of onrechtstreeks, om de financiële en operationele beleidslijnen van een entiteit te bepalen om voordelen te verkrijgen uit haar activiteiten. Bij het beoordelen van zeggenschap wordt rekening gehouden met potentiële stemrechten die momenteel uitoefenbaar of converteerbaar zijn. De financiële staten van dochtervennootschappen zijn opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening vanaf de datum dat de zeggenschap aanvangt tot de datum dat de zeggenschap ophoudt. De grondslagen voor dochterondernemingen zijn waar nodig gewijzigd om ze overeen te laten komen met de grondslagen die de groep toepast. Verliezen die toepasbaar zijn op de minderheidsbelangen in een dochteronderneming worden aan de minderheidsbelangen toegeschreven, zelfs als de minderheidsbelangen hierdoor een tekort op de balans krijgen. GEASSOCIEERDE DEELNEMINGEN

Een geassocieerde deelneming is een entiteit waarin de vennootschap een invloed van betekenis maar geen zeggenschap heeft over de financiële en operationele beleidslijnen. De geconsolideerde jaarrekening omvat het aandeel van de Groep in de Totaale opgenomen winsten en verliezen van geassocieerde deelnemingen volgens de vermogensmutatiemethode, vanaf de datum dat de invloed van betekenis aanvangt tot de datum waarop de invloed van betekenis ophoudt. Wanneer het aandeel van de Groep in de verliezen zijn participatie in een geassocieerde deelneming overschrijdt, wordt de boekwaarde van de entiteit in de balans van de Groep verminderd tot nul en worden verdere verliezen niet langer opgenomen, behalve in de mate dat de Groep een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting is aangegaan of betalingen heeft verricht in naam van een geassocieerde deelneming. JOINT VENTURES

‘Joint ventures’ verwijzen naar gemeenschappelijk gecontroleerde entiteiten die zijn opgericht tengevolge van een contractuele

123

overeenkomst en onderworpen zijn aan de vereiste goedkeuring voor strategische, financiële en operationele beslissingen. De investeringen in joint ventures worden proportioneel geconsolideerd: een evenredig deel van de activa-, passiva-, kosten- en opbrengstenrekeningen dienen in overeenstemming te zijn met IFRS zoals toegepast door Elia, met gelijkaardige items in de geconsolideerde cijfers ingedeeld in dezelfde categorie. De gerealiseerde winst of verlies bij aanschaffing zal erkend worden als meerwaarde of als een winst op voordelige aankoop. VERLIES VAN ZEGGENSCHAP

Bij het verlies van zeggenschap verwijdert de Groep de activa en passiva van de dochteronderneming, alle minderheidsbelangen en andere componenten van de niet-gerealiseerde resultaten van dochteronderneming op de balans. Een eventuele meerof minwaarde die voortvloeit uit het verlies van zeggenschap wordt opgenomen als winst of verlies. Als de Groep een belang behoudt in een vroegere dochteronderneming, dan wordt dit belang aan de reële waarde gewaardeerd op de dag waarop de Groep de zeggenschap verliest. Vervolgens wordt het geboekt als een investering opgenomen volgens de vermogensmutatiemethode of als een voor verkoop beschikbaar financieel actief, afhankelijk van de invloed die de Groep behoudt. ELIMINATIE VAN INTRAGROEPTRANSACTIES

Intragroepssaldi en niet-gerealiseerde winsten en verliezen of baten en lasten die voortvloeien uit intragroepsverrichtingen, worden geëlimineerd bij het opstellen van de geconsolideerde jaarrekening. Niet-gerealiseerde winsten die voortvloeien uit transacties met geassocieerde deelnemingen, worden geëlimineerd naar rato van het belang dat de Groep in de entiteit heeft. Niet-gerealiseerde verliezen worden geëlimineerd op dezelfde wijze als niet-gerealiseerde winsten, maar enkel in de mate dat er geen bewijs voorhanden is van een bijzondere waardevermindering.

3.3. Omrekening van vreemde valuta VERRICHTINGEN EN SALDI IN VREEMDE VALUTA

Transacties in vreemde valuta worden omgerekend naar de functionele valuta van de Groep tegen de wisselkoers die geldt op de datum van de transactie. Monetaire activa en passiva aangeduid in vreemde valuta op balansdatum worden omgerekend tegen de wisselkoers die geldt op die datum. Verschillen die ontstaan bij de omrekening van vreemde valuta worden opgenomen in de winsten verliesrekening. Niet-monetaire activa en passiva die in vreemde valuta op basis van historische kosten worden gewaardeerd, worden omgerekend tegen de wisselkoers op datum van de transactie. BUITENLANDSE BEDRIJFSACTIVITEITEN

Een buitenlandse bedrijfsactiviteit is een entiteit die een dochteronderneming, geassocieerde deelneming, joint venture of filiaal is van de verslaggevende entiteit waarvan de activiteiten zijn gevestigd in of worden uitgevoerd in een land of een valuta die verschilt van die van de verslaggevende entiteit.

124


De financiële verslaggeving van alle entiteiten van de Groep met een functionele valuta die verschilt van de presentatievaluta van de Groep wordt als volgt omgerekend naar de presentatievaluta: • de balansen worden omgerekend tegen de wisselkoers op de verslagdatum, • de resultatenrekening wordt omgerekend tegen de gemiddelde wisselkoers van het jaar, • het eigen vermogen wordt omgerekend tegen de historische wisselkoers. Verschillen die ontstaan bij de omrekening van de netto investering in buitenlandse dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen tegen de wisselkoersen bij de sluiting van het boekjaar, worden opgenomen in het eigen vermogen onder “omrekeningsverschillen” als onderdeel van de “Niet-gerealiseerde resultaten”. Bij de (gedeeltelijke) verkoop van buitenlandse dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen, worden de gecumuleerde omrekeningsverschillen (gedeeltelijk) opgenomen in de resultatenrekening als onderdeel van winst/verlies uit de verkoop.

3.4. Financiële instrumenten AFGELEIDE FINANCIËLE INSTRUMENTEN

De Groep maakt soms gebruik van afgeleide financiële instrumenten om de valuta- en renterisico’s af te dekken die voortvloeien uit bedrijfs-, financierings- en investeringsactiviteiten. In overeenstemming met het thesauriebeleid houdt de Groep geen derivaten aan voor handelsdoeleinden en geeft de Groep deze ook niet uit. Derivaten die echter niet in aanmerking komen voor hedge accounting worden verwerkt als instrumenten aangehouden voor handelsdoeleinden. Afgeleide financiële instrumenten worden bij de eerste opname gewaardeerd tegen reële waarde. De winst of het verlies uit fluctuaties van de reële waarde wordt onmiddellijk in de winsten verliesrekening opgenomen. Indien derivaten voor hedge accounting in aanmerking komen, is de opname van een resulterende winst of een resulterend verlies afhankelijk van de aard van de post die wordt afgedekt. De reële waarde van renteswaps is het geschatte bedrag dat de Groep zou ontvangen of betalen om de swap per balansdatum te beëindigen, waarbij rekening wordt gehouden met de actuele rente en met de kredietwaardigheid van de tegenpartijen en van de Groep. De reële waarde van valutatermijncontracten is de contante waarde van de genoteerde termijnkoers per balansdatum.

kocht, wordt de afdekking prospectief beëindigd. De cumulatieve winst of het cumulatieve verlies dat eerder in het eigen vermogen was opgenomen, blijft onderdeel uitmaken van de niet-gerealiseerde resultaten totdat de verwachte transactie heeft plaatsgevonden. Als het afgedekte element een niet-financieel actief betreft, wordt het onder de niet-gerealiseerde resultaten opgenomen bedrag overgeboekt naar de boekwaarde van het actief wanneer dit verantwoord is. In andere gevallen wordt het onder de niet-gerealiseerde resultaten opgenomen bedrag overgeboekt naar de winsten verliesrekening in dezelfde periode waarin het afgedekte element van invloed is op de winsten verliesrekening. Cumulatieve winsten en verliezen met betrekking tot reeds afgelopen derivaten of beëindigde afdekkingsrelaties blijven verwerkt als onderdeel van de niet-gerealiseerde resultaten zolang het waarschijnlijk is dat de afgedekte transactie zich zal voordoen. Indien de afgedekte transactie niet langer waarschijnlijk is, worden de gecumuleerde winsten of verliezen onmiddellijk vanuit de niet-gerealiseerde resultaten naar de winsten verliesrekening overgebracht. Afdekking van monetaire activa en verplichtingen

Hedge accounting wordt niet toegepast op afgeleide instrumenten die in economische zin worden gebruikt als afdekking van in vreemde valuta’s luidende activa en verplichtingen. Veranderingen in de reële waarde van dergelijke derivaten worden als onderdeel van de valutakoerswinsten en -verliezen in de winsten verliesrekening opgenomen.

3.5. Balansposten TERREINEN, GEBOUWEN EN UITRUSTING Activa in eigendom

Onderdelen van terreinen, gebouwen en uitrusting worden uitgedrukt aan kostprijs (met inbegrip van rechtstreeks toewijsbare kosten waaronder de financieringskosten) verminderd met cumulatieve afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen (zie het hoofdstuk “Bijzondere waardeverminderingen”). De kosten van zelf vervaardigde activa omvatten de kosten van materialen, van direct toewijsbare personeelskosten en, waar relevant, van de initiële schatting van de kosten van het ontmantelen en verwijderen van de activa en het herstellen van de site waarop zij gelegen zijn. Wanneer onderdelen van een actiefbestanddeel inzake terreinen, gebouwen en uitrusting een verschillende gebruiksduur hebben, worden zij geboekt als afzonderlijke actiefbestanddelen van terreinen, gebouwen en uitrusting.

VOOR AFDEKKING GEBRUIKTE DERIVATEN Kasstroomafdekking

Geleasede activa

Veranderingen in de reële waarde van een afgeleid afdekkingsinstrument dat is aangemerkt als een kasstroomafdekking worden rechtstreeks opgenomen als niet-gerealiseerde resultaten, voor zover de afdekking effectief is. Het niet-effectieve deel wordt als last in de winsten verliesrekening opgenomen. Indien een afdekkingsinstrument niet langer voldoet aan de voorwaarden voor ‘hedge accounting’, afloopt of wordt ver-

Leasingovereenkomsten op grond waarvan de Groep in wezen alle risico’s en voordelen van eigendom op zich neemt, worden geclassificeerd als financiële leasing. Vastgoed dat wordt gebruikt via financiële leasing, wordt gewaardeerd tegen de laagste waarde van de reële waarde en tegen de actuele waarde van de minimale leasebetalingen bij aanvang van de leasing, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen (zie verder) en


bijzondere waardeverminderingen (zie het hoofdstuk “Bijzondere waardeverminderingen”). Leasebetalingen worden geboekt zoals beschreven in het hoofdstuk “Uitgaven”.

125

worden verwerkt als wijzigingen in hun boekwaarde en worden prospectief afgeschreven over hun resterende geschatte economische levensduur; in andere gevallen worden deze wijzigingen in de resultatenrekening opgenomen.

Kosten na eerste opname

De Groep neemt in de boekwaarde van een onderdeel van terreinen, gebouwen en uitrusting de kosten op van het vervangen van een deel van dat actief wanneer die kosten worden gemaakt, enkel wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen met betrekking tot het actief aan de Groep zullen toekomen, en indien de kosten van het actief betrouwbaar kunnen worden gewaardeerd. Alle overige kosten, zoals herstellings- en onderhoudskosten, worden als een uitgave opgenomen in de winsten verliesrekening zodra zij worden gemaakt. Afschrijvingen

Afschrijvingen worden in de winsten verliesrekening opgenomen volgens de lineaire methode over de geschatte gebruiksduur van elk stuk van een actiefbestanddeel van terreinen, gebouwen en uitrusting. De terreinen worden niet afgeschreven. De gebruikte afschrijvingspercentages zijn opgenomen in de tabel hierna. De afschrijvingsmethoden, de resterende levensduur, alsook de eventuele restwaarde van de terreinen, gebouwen en uitrusting worden op het einde van elk boekjaar geëvalueerd en, in voorkomend geval, prospectief aangepast.

De toename in de voorzieningen als gevolg van de verdiscontering is als financieringskost opgenomen in de resultatenrekening. Buitendienststellingen

Een actief wordt niet meer op de balans opgenomen in geval van afstoting of indien er geen toekomstige economische voordelen van het gebruik of de afstoting worden verwacht. Een eventuele opbrengst of verlies voortvloeiend uit de verwijdering van het actief op de balans (hetgeen wordt berekend als het verschil tussen de netto-opbrengst bij afstoting en de boekwaarde van het actief) wordt opgenomen in de winsten verliesrekening onder overige bedrijfsopbrengsten/overige bedrijfskosten, gedurende het jaar waarin het actief wordt verwijderd van de balans. IMMATERIËLE ACTIVA Bedrijfscombinaties en goodwill

Goodwill ontstaat bij de overname van dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen, en vertegenwoordigt het positieve verschil tussen de overgedragen vergoeding en het belang van de Groep in de netto reële waarde van de netto identificeerbare activa, verplichtingen en de voorwaardelijke verplichtingen van de overgenomen partij.

% Administratieve gebouwen

2.00

Industriële gebouwen

2.00 – 4.00

Bovengrondse lijnen

2.00 – 4.00

Ondergrondse kabels

2.00 – 5.00

Offshore kabels

2.50 – 5.00

Onderstations (installaties en machines)

2.50 – 6.67

Teletransmissie

3.33 – 12.50

Dispatching

4.00 - 10.00

Overige gebouwen en uitrusting: uitrusting van gehuurde gebouwen

contractduur

Voertuigen

6.67 – 20.00

Gereedschap en kantoormeubilair

6.67 – 20.00

Hardware

25.00 – 33.00

Ontmantelingsverplichting

Er wordt een provisie aangelegd voor buitendienststellings- en milieukosten op basis van de geschatte toekomstige uitgaven, verdisconteerd tot hun actuele waarde. Een initiële schatting voor de buitendienststellingen milieukosten van terreinen, gebouwen en uitrusting is verwerkt in de oorspronkelijke kosten van het bijbehorende terrein, gebouw of uitrusting. Wijzigingen in de voorzieningen als gevolg van herziene schattingen of verdisconteringsvoeten of wijzigingen in de verwachte timing van uitgaven voor terreinen, gebouwen of uitrusting

De Groep waardeert goodwill op de aankoopdatum als: • de reële waarde van de overgedragen vergoeding; plus • het opgenomen bedrag van een minderheidsbelang in de overgenomen partij; plus • als de bedrijfscombinatie in fasen verloopt, de reële waarde van het vooraf bestaande vermogensbelang in de overgenomen partij; minus • de reële waarde van de identificeerbare overgenomen activa en de aangegane verplichtingen op de aankoopdatum. Wanneer het verschil negatief is, wordt onmiddellijk een winst op voordelige acquisitie opgenomen in de resultatenrekening. De overgedragen vergoeding is exclusief bedragen voor de afwikkeling van eerder bestaande relaties. Deze bedragen worden in het algemeen in de winsten verliesrekening opgenomen. Transactiekosten die niet verbonden zijn aan de uitgifte van schuld- of eigenvermogensinstrumenten die de Groep maakt in het kader van een bedrijfscombinatie worden in de kosten opgenomen wanneer ze worden gemaakt. Eventuele voorwaardelijke vergoedingen die moeten worden betaald, worden gewaardeerd tegen de reële waarde op de aankoopdatum. Als de voorwaardelijke vergoeding als eigen vermogen wordt geklasseerd, dan wordt deze niet opnieuw gewaardeerd en wordt de afwikkeling in het eigen vermogen opgenomen. In andere gevallen worden wijzigingen in de reële waarde van de voorwaardelijke vergoeding in de winsten verliesrekening opgenomen.

126


%

Goodwill wordt weergegeven als kost minus gecumuleerde waardeverminderingen. Goodwill is toegewezen aan kasstroomgenererende eenheden en wordt niet afgeschreven, maar jaarlijks getest op bijzondere waardeverminderingen (zie het hoofdstuk “Bijzondere waardeverminderingen”). In geval van verbonden ondernemingen wordt de boekwaarde van de goodwill inbegrepen in de boekwaarde van de deelneming van de verbonden onderneming.

De afschrijvingsmethoden, de resterende levensduur, alsook de eventuele restwaarde van de immateriële activa worden jaarlijks geëvalueerd en in voorkomend geval prospectief aangepast.

Computersoftware

BELEGGINGEN

Softwarelicenties die verworven worden door de Groep worden uitgedrukt aan kostprijs verminderd met cumulatieve afschrijvingen (zie verder) en bijzondere waardeverminderingsverliezen (zie het hoofdstuk “Bijzondere waardeverminderingen”).

Elk type belegging wordt geboekt op de transactiedatum.

Uitgaven in verband met onderzoeksactiviteiten ondernomen om intern software te ontwikkelen, worden in de winsten verliesrekening opgenomen als een uitgave zodra zij gedaan worden. Uitgaven met betrekking tot de ontwikkelingsfase van intern ontwikkelde software worden gekapitaliseerd indien: • de ontwikkelingskosten betrouwbaar kunnen bepaald worden; • de software technisch en commercieel haalbaar is en de toekomstige economische voordelen waarschijnlijk zijn; • de Groep van plan is - en over voldoende middelen beschikt - om de ontwikkeling te voltooien; • de Groep van plan is om de software actief te gebruiken. De geactiveerde uitgaven omvatten materiaalkosten, de directe personeelskosten en de indirecte kosten die direct toerekenbaar zijn aan het gebruiksklaar maken van de software. De overige kosten worden in de winsten verliesrekening opgenomen op het moment dat deze zich voordoen. Licenties, patenten en vergelijkbare rechten

Uitgaven op aangekochte licenties, patenten, handelsmerken of vergelijkbare rechten worden geactiveerd en lineair afgeschreven over de eventuele contractperiode of over de geschatte gebruiksduur. Uitgaven na eerste opname

Uitgaven na eerste opname voor geactiveerde immateriële activa worden slechts geactiveerd wanneer hierdoor de toekomstige economische voordelen toenemen die zijn besloten in het specifieke actief waarop zij betrekking hebben. Alle andere uitgaven worden geboekt als uitgave van zodra zij gedaan zijn. Afschrijvingen

Afschrijvingen geschieden lineair ten laste van de winsten verliesrekening over de geschatte gebruiksduur van immateriële activa, tenzij deze onbepaald is. Met betrekking tot goodwill en immateriële activa wordt systematisch op elke balansdatum nagegaan of er sprake is van bijzondere waardevermindering. Software wordt afgeschreven vanaf de datum dat zij beschikbaar is voor gebruik. De geschatte gebruiksduur is als volgt:

Licenties Concessies Computersoftware

20,00 contractuele duur 20,00 - 25,00

Beleggingen in eigenvermogensinstrumenten

Beleggingen in eigenvermogensinstrumenten omvatten deelnemingen in ondernemingen waarin de Groep noch zeggenschap noch een belangrijke invloed heeft. Dit is het geval bij ondernemingen waarin de Groep minder dan 20% van de stemrechten bezit. Zulke beleggingen worden aangemerkt als financiële activa die beschikbaar zijn voor verkoop en worden gewaardeerd aan reële waarde. Eventueel hieruit voortvloeiende veranderingen in reële waarde, behoudens bijzondere waardeverminderingsverliezen, worden rechtstreeks opgenomen in niet-gerealiseerde resultaten. Wanneer deze beleggingen niet langer in de balans worden opgenomen, wordt de cumulatieve winst die, of het cumulatieve verlies dat, rechtstreeks in het eigen vermogen is verwerkt, opgenomen in de winsten verliesrekening. De investeringen verwerkt volgens de vermogensmutatiemethode worden gewaardeerd tegen kostprijs indien er geen genoteerde prijs in een actieve markt is en de reële waarde niet op een betrouwbare wijze gewaardeerd kan worden. Beleggingen in schuldinstrumenten

Beleggingen in schuldinstrumenten geklasseerd als aangehouden voor handelsdoeleinden of als beschikbaar voor verkoop, worden geboekt aan reële waarde. Eventuele winsten of verliezen die hieruit voortvloeien, worden respectievelijk in de winsten verliesrekening of het eigen vermogen geboekt. De reële waarde van deze beleggingen is hun genoteerde biedprijs aan het einde van de verslagperiode. Waardeverminderingen alsook winsten en verliezen met betrekking tot vreemde valuta worden in de winsten verliesrekening geboekt. Beleggingen in schuldinstrumenten die tot hun vervaldatum worden aangehouden, worden gewaardeerd aan geamortiseerde kostprijs. Andere beleggingen

De andere beleggingen van de Groep worden geklasseerd als beschikbaar voor verkoop en worden gewaardeerd aan reële waarde. Eventuele winsten of de verliezen die hieruit voortvloeien, worden rechtstreeks geboekt in het eigen vermogen. Waardeverminderingen worden bij niet-gerealiseerde resultaten opgenomen (zie hoofdstuk “Bijzondere waardeverminderingen”). HANDELS- EN OVERIGE VORDERINGEN Bestellingen en projecten in uitvoering

Projecten in uitvoering wordt uitgedrukt aan kostprijs vermeerderd met winst naar rata van de voortgang van de werken, ver-


minderd met een voorziening voor voorzienbare verliezen en verminderd met gefactureerde voorschotten naar rata van de voortgang van het project. De kostprijs omvat alle uitgaven die rechtstreeks verband houden met specifieke projecten en een toerekening van de gemaakte vaste en variabele indirecte kosten in verband met de contractuele activiteiten van de Groep gebaseerd op normale operationele capaciteit. Leasingvorderingen

Vorderingen met betrekking tot leasingovereenkomsten worden bij de aanvang van het contract gewaardeerd aan actuele waarde van de toekomstige netto leasebetalingen. De waarde van de vorderingen wordt over de looptijd van de leasingovereenkomst steeds verminderd met het bedrag van de leasebetalingen dat betrekking heeft op de terugbetaling van de hoofdsom. Handels- en overige vorderingen

Handelsvorderingen en overige vorderingen worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, minus de nodige voorzieningen voor bedragen die als niet-invorderbaar worden beschouwd. VOORRADEN

Voorraden (reserveonderdelen) worden uitgedrukt aan hun kost, of hun netto-opbrengstwaarde indien deze lager is. De netto-opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs, verminderd met de geschatte kosten van voltooiing en verkoopkosten. De kostprijs van voorraden is gebaseerd op de waarderingsregel van de gewogen gemiddelde kostprijs. De kostprijs van voorraden omvat de initiële aankoopprijs vermeerderd met andere directe aanschaffingskosten gerelateerd aan de levering en het operationeel maken. Waardeverminderingen van voorraden aan netto-opbrengstwaarde worden geboekt in de periode waarin de waardevermindering zich voordoet. GELDMIDDELEN EN KASEQUIVALENTEN

Geldmiddelen en kasequivalenten bestaan uit kassaldi, banksaldi en direct opvraagbare deposito’s. Kaskredieten die direct opeisbaar zijn en die een integraal deel uitmaken van het thesauriebeheer van de Groep, maken in het kasstroomoverzicht deel uit van kasequivalenten en geldmiddelen. WAARDEVERMINDERING - NIET-FINANCIËLE ACTIVA

De boekwaarde van de activa van de Groep, met uitzondering van voorraden (zie hoofdstuk “Voorraden”) en uitgestelde belastingvorderingen (zie hoofdstuk “Winstbelastingen”), worden op elke balansdatum herzien om vast te stellen of er enige aanwijzing is voor een bijzondere waardevermindering. Indien zulke aanwijzing bestaat, wordt de realiseerbare waarde van het actief geschat. Voor goodwill en immateriële activa met onbepaalde gebruiksduur en immateriële activa die nog niet gebruiksklaar zijn, wordt de realiseerbare waarde geschat aan het einde van elke verslagperiode. Een bijzondere waardevermindering wordt opgenomen telkens als de boekwaarde van een actief of kasstroomgenererende eenheid de realiseerbare waarde ervan overschrijdt. Bijzonde-

127

re waardeverminderingen worden opgenomen in de winsten verliesrekening. Opgenomen bijzondere waardeverminderingen met betrekking tot kasstroomgenererende eenheden worden eerst toegerekend om de boekwaarde te verminderen van goodwill toegewezen aan kasstroomgenererende eenheden en dan om de boekwaarde te verminderen van de andere activa in de eenheden op een pro-rata basis. Na de opname van een bijzondere waardevermindering, zullen de afschrijvingskosten voor het actief aangepast worden voor toekomstige periodes. Berekening van de realiseerbare waarde

De realiseerbare waarde van immateriële activa en terreinen, gebouwen en uitrusting is gelijk aan de reële waarde verminderd met de verkoopkosten, of de bedrijfswaarde indien deze hoger is. Bij het beoordelen van de bedrijfswaarde worden de verwachte toekomstige kasstromen verdisconteerd tot hun actuele waarde aan de hand van een verdisconteringvoet vóór belasting die een weerspiegeling is van de actuele markttaxaties van de tijdswaarde van geld en de risico’s eigen aan het actief. De activa van de Groep genereren geen kasstromen die onafhankelijk zijn van andere activa en de realiseerbare waarde is bijgevolg bepaald voor de kasstroomgenererende eenheid (d.i. het gehele hoogspanningsnet) waartoe de activa behoren. Dit is tevens het niveau waarop de Groep zijn goodwill beheert en economische voordelen bekomt van de verworven goodwill. Terugname van bijzondere waardeverminderingen

Er gebeuren geen terugnemingen op bijzondere waardeverminderingen met betrekking tot goodwill. Met betrekking tot andere activa wordt een bijzondere waardevermindering teruggenomen indien er een wijziging is geweest in de schattingen die gebruikt worden om de realiseerbare waarde vast te stellen. Een bijzondere waardevermindering wordt slechts herzien in de mate dat de boekwaarde van het actief niet hoger is dan de boekwaarde, na aftrek van afschrijvingen of waardevermindering, die zou zijn vastgesteld indien geen bijzondere waardevermindering was opgenomen. WAARDEVERMINDERING - FINANCIËLE ACTIVA

Een bijzondere waardevermindering met betrekking tot een financieel actief wordt gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs als het verschil tussen de boekwaarde en de actuele waarde van de verwachte toekomstige kasstromen die zijn verdisconteerd tegen de oorspronkelijke effectieve rentevoet voor het actief. Verliezen worden in de winsten verliesrekening opgenomen als een voorziening voor leningen en vorderingen of beleggingsinstrumenten die tot vervaldatum worden aangehouden. De rente op het actief waarvan de waarde vermindert, wordt steeds opgenomen. Wanneer een gebeurtenis die optreedt na de opgenomen bijzondere waardevermindering het bedrag van de waardevermindering doet dalen, wordt deze daling tegengeboekt in de winsten verliesrekening. Bijzondere waardeverminderingen op voor verkoop beschikbare financiële activa worden opgenomen door overboeking van het opgebouwde verlies in de reële-waardereserve in het eigen vermogen naar de winsten verliesrekening. Het cumu-

128


latieve verlies dat verdwijnt uit het eigen vermogen en in de winsten verliesrekening wordt opgenomen, is het verschil tussen de verkrijgingsprijs, minus aftrek van eventuele aflossing van de hoofdsom en amortisatie, en de huidige reële waarde, verminderd met een eventuele bijzondere waardevermindering die eerder in de winsten verliesrekening is opgenomen. Veranderingen in voorzieningen voor bijzondere waardeverminderingen die toerekenbaar zijn aan de toepassing van de effectieve-rentemethode worden opgenomen in de post baten uit interesten. Als, in een latere periode, de reële waarde van een voor verkoop beschikbaar instrument dat onderhevig is aan een bijzondere waardevermindering stijgt en de stijging objectief in verband kan worden gebracht met een gebeurtenis die plaatsvond na de opname van de bijzondere waardevermindering in de winsten verliesrekening, wordt de bijzondere waardevermindering teruggenomen, waarbij het bedrag van de terugname in de winsten verliesrekening wordt opgenomen. Bij een herstel in een latere periode van de reële waarde van een voor verkoop beschikbaar actief dat onderhevig is aan bijzondere waardevermindering, wordt het bedrag uit hoofde van het herstel opgenomen in niet-gerealiseerde resultaten. AANDELENKAPITAAL Transactiekosten

Transactiekosten met betrekking tot de uitgifte van kapitaal worden afgetrokken van ontvangen kapitalen. Dividenden

Dividenden worden opgenomen als een schuld in de periode waarin zij vastgesteld zijn. RENTEDRAGENDE LENINGEN

Rentedragende leningen worden initieel verwerkt tegen reële waarde verminderd met toerekenbare transactiekosten. Na de eerste opname worden rentedragende leningen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, waarbij een verschil tussen de kostprijs en het aflossingsbedrag op basis van de effectieve rentemethode in de winsten verliesrekening wordt opgenomen over de looptijd van de leningen. PERSONEELSBELONINGEN Vaste bijdrage pensioenplannen (toegezegde bijdragenregeling)

Verplichtingen in verband met bijdragen aan pensioenplannen op basis van toegezegde bijdragen worden in de winsten verliesrekening opgenomen als een uitgave zodra zij verschuldigd zijn. Pensioenplannen met een te bereiken doel (toegezegde pensioenregeling)

Voor plannen met een ‘te bereiken doel’ worden jaarlijks de pensioenkosten voor elk plan afzonderlijk geschat op basis van de ‘projected unit credit’-methode door erkende actuarissen. Er wordt een schatting gemaakt van de pensioenrechten die werknemers hebben opgebouwd in ruil voor hun diensten in het boekjaar en voorafgaande periodes; deze pensioenrechten worden verdisconteerd om de huidige waarde ervan vast te stellen en de reële waarde van de fondsbeleggingen wordt hier-

van afgetrokken. De verdisconteringvoet is de rentevoet op balansdatum op hoogwaardige obligaties die vervaldata hebben die de termijnen van de verplichtingen van de Groep benaderen en die uitgedrukt zijn in de valuta waarin de beloningen naar verwachting zullen worden betaald. Wanneer de pensioenrechten van een regeling verbeterd worden, wordt het gedeelte van de verbeterde pensioenrechten dat betrekking heeft op diensten door werknemers verricht in het verleden, als een uitgave opgenomen in de winsten verliesrekening op de vroegste van deze twee data: a) wanneer de aanpassing of beperking van de fondsbelegging gebeurt; of b) wanneer de entiteit de gerelateerde herstructureringskosten onder IAS 37 of de ontslagvergoedingen erkent Waar de berekening in een voordeel voor de Groep resulteert, wordt het opgenomen actief beperkt tot de huidige waarde van toekomstige terugbetalingen van de regeling of kortingen in toekomstige bijdragen tot de regeling. Overige personeelsbeloningen op lange termijn

De nettoverplichting van de Groep met betrekking tot personeelsbeloningen op lange termijn andere dan pensioenplannen wordt jaarlijks berekend volgens de ‘projected unit credit’-methode door erkende actuarissen. De nettoverplichting is het bedrag van de toekomstige beloning dat werknemers verdiend hebben in ruil voor hun diensten in de verslagperiode en voorafgaande periodes. De verplichting wordt verdisconteerd tot de huidige waarde ervan en de reële waarde van eventuele daarop betrekking hebbende activa wordt in mindering gebracht. De verdisconteringvoet is het rendement op balansdatum op hoogwaardige obligaties die vervaldata hebben die de termijnen van de verplichtingen van de Groep benaderen en die uitgedrukt zijn in de valuta waarin de beloningen naar verwachting zullen worden betaald. Personeelsbeloningen op korte termijn

Kortetermijnpersoneelsbeloningen worden op een niet-verdisconteerde basis gewaardeerd en opgenomen wanneer de daarmee verband houdende dienst wordt verricht. Er wordt een verplichting verantwoord voor het bedrag dat naar verwachting ten gevolge van een kortetermijnbonus in contanten of een winstdelingsregeling zal worden uitbetaald indien de Groep een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft als gevolg van verstreken diensttijd van werknemers en indien deze verplichting betrouwbaar kan worden bepaald. VOORZIENINGEN

Een voorziening wordt in de balans opgenomen wanneer de Groep een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft als gevolg van een gebeurtenis uit het verleden en het waarschijnlijk is dat een uitstroom van economische voordelen vereist zal zijn om de verplichting af te wikkelen waarvan een betrouwbare schatting kan worden gemaakt. Indien het effect wezenlijk is, worden voorzieningen vastgesteld door de verwachte toekomstige kasstromen te verdisconteren aan een verdisconteringvoet vóór belasting die een afspiegeling is van


de huidige markttaxaties van de tijdswaarde van geld en, waar aangewezen, de risico’s eigen aan de verplichting. Indien de Groep verwacht dat een (deel van de) voorziening kan worden verhaald op een derde, wordt deze vergoeding alleen opgenomen als een afzonderlijk actief indien deze vergoeding vrijwel zeker is. De last die met een voorziening samenhangt, wordt opgenomen in de winsten verliesrekening na aftrek van een eventuele vergoeding.

129

Bestellingen en projecten in uitvoering

Zodra het resultaat van een constructiecontract in uitvoering op betrouwbare wijze kan geschat worden, worden contractuele baten en lasten opgenomen in de winsten verliesrekening naar rato van het stadium van voltooiing van het contract. Een verwacht verlies op een contract wordt onmiddellijk opgenomen in de winsten verliesrekening. Overdracht van activa van klanten

De Totaale geraamde kosten vereist voor de ontmanteling en de verwijdering van het actief worden, indien relevant, opgenomen als materiële activa en afgeschreven over de volledige gebruiksduur van het actief. De Totaale geraamde kosten vereist voor de ontmanteling en de verwijdering van het actief, verdisconteerd tot de huidige waarde ervan, worden geboekt als voorzieningen. Indien het bedrag verdisconteerd wordt, wordt de toename in de voorziening wegens het verstrijken van de tijd verantwoord als financieringslasten.

De ontvangsten van klanten (financiële tussenkomst) voor de constructie van aansluitingen op het hoogspanningsnet worden in de winsten verliesrekening opgenomen naar rato van het stadium van de realisatie van de onderliggende materiële vaste activa.

HANDELS- EN OVERIGE SCHULDEN

LASTEN Betalingen uit hoofde van operationele leasing

Handels- en overige schulden worden uitgedrukt aan geamortiseerde kostprijs. OVERHEIDSSUBSIDIES

Overheidssubsidies worden opgenomen wanneer het redelijkerwijs zeker is dat de Groep de subsidie zal ontvangen en dat aan alle onderliggende voorwaarden is voldaan. Subsidies die aan een actief zijn verbonden, worden onder overige verplichtingen opgenomen en worden systematisch in de resultatenrekening opgenomen tijdens de verwachte gebruiksduur van het bijbehorend actief. Subsidies die aan uitgavenposten zijn verbonden, worden in de resultatenrekening opgenomen in dezelfde periode als de uitgave waarvoor de subsidie werd ontvangen. Overheidssubsidies worden als overige bedrijfsopbrengsten opgenomen in de resultatenrekening.

3.6. Posten in de resultatenrekening OPBRENGSTEN

Opbrengsten worden geboekt wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen verbonden aan de transactie naar de entiteit zullen vloeien en op voorwaarde dat deze voordelen op een betrouwbare wijze kunnen ingeschat worden en de inning van de verschuldigde vergoeding waarschijnlijk is. De opbrengsten omvatten de wijzigingen aan de afrekeningsmechanismen. Zie toelichting 6.16. Opbrengsten vertegenwoordigen de reële waarde van de vergoeding die ontvangen wordt in het gewone verloop van de activiteiten van de groep. Verkochte goederen en geleverde diensten

Opbrengsten uit diensten en de verkoop van goederen worden opgenomen in de winsten verliesrekening wanneer de belangrijke risico’s en voordelen van eigendom aan de koper zijn overgedragen.

Overige bedrijfsopbrengsten

Overige bedrijfsopbrengsten worden geboekt wanneer ze verdiend zijn of wanneer de verwante dienst gepresteerd werd.

Betalingen uit hoofde van operationele leasing worden lineair opgenomen in de winsten verliesrekening over de leaseperiode. Ontvangen vergoedingen als stimulering voor het sluiten van leaseovereenkomsten worden in de winsten verliesrekening opgenomen als een integraal deel van de Totaale leasinguitgaven. FINANCIERINGSBATEN EN -LASTEN

De financieringslasten omvatten interesten op leningen, berekend volgens de effectieve rentevoetmethode, wisselkoersverliezen, winsten uit muntafdekkingen die wisselkoersverliezen compenseren, resultaten uit de afdekkingen van interestrisico’s, verliezen op voor handelsdoeleinden aangehouden financiële activa, alsook verliezen uit afdekkingineffectiviteit. Alle interesten en andere gemaakte kosten met leningen of andere gemaakte transacties worden als financiële kosten geboekt wanneer ze zich voordoen. De nettofinancieringslasten omvatten interesten op leningen berekend aan de hand van de methode van de effectieve rente en omrekeningsverschillen. Financieringsbaten omvatten onder andere rentebaten op bankdeposito’s, die naarmate zij oplopen opgenomen worden in de winsten verliesrekening aan de hand van de methode van de effectieve rente. Financieringslasten die niet direct toewijsbaar zijn aan de aankoop, bouw of productie van een in aanmerking komend actief worden in de winsten verliesrekening opgenomen aan de hand van de methode van de effectieve rente. WINSTBELASTINGEN

De winstbelastingen omvatten de over de verslagperiode verschuldigde en uitgestelde belasting. De winstbelasting wordt opgenomen in de winsten verliesrekening behalve in de mate dat zij betrekking heeft op posten die rechtstreeks worden opgenomen in het eigen vermogen. De over de verslagperiode verschuldigde belasting is de verwachte te betalen belasting op de belastbare winst voor het

130


jaar, met toepassing van belastingtarieven die zijn vastgesteld of grotendeels zijn vastgesteld aan het einde van de verslagperiode en alle aanpassingen aan de te betalen belasting met betrekking tot vroegere jaren. Uitgestelde belastingverplichtingen worden verwerkt op basis van de balansmethode op tijdelijke verschillen die ontstaan tussen de boekwaarde van activa en verplichtingen ten behoeve van de financiële verslaggeving en de fiscale boekwaarde van die posten. Uitgestelde belastingverplichtingen worden niet verwerkt voor de volgende tijdelijke verschillen: de eerste opname van activa of verplichtingen in een transactie die geen bedrijfscombinatie betreft en noch de commerciële noch de fiscale winst in de voorzienbare toekomst zullen beïnvloeden, en verschillen die verband houden met investeringen in dochterondernemingen en entiteiten waarover gezamenlijk de zeggenschap wordt uitgeoefend voor zover het waarschijnlijk is dat deze in de voorzienbare toekomst niet zullen worden afgewikkeld. Voor tijdelijke verschillen die voortvloeien uit de eerste opname van goodwill worden geen uitgestelde belastingverplichtingen opgenomen. Uitgestelde belastingverplichtingen worden gewaardeerd met behulp van de belastingtarieven die naar verwachting van toepassing zullen zijn bij terugname van de tijdelijke verschillen, op basis van de wetten die per verslagdatum zijn vastgesteld of materieel zijn vastgesteld. Uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen worden gesaldeerd indien er een wettelijk afdwingbaar recht bestaat om de verschuldigde belastingvorderingen en -verplichtingen te salderen en deze vorderingen en verplichtingen samenhangen met door dezelfde belastingautoriteit opgelegde winstbelasting aan dezelfde belastingplichtige entiteit, dan wel op verschillende belastingplichtige entiteiten die voornemens zijn de verschuldigde belastingvorderingen en -verplichtingen te salderen of waarvan de belastingvorderingen en -verplichtingen gelijktijdig worden gerealiseerd. Een uitgestelde belastingvordering wordt slechts opgenomen in de mate dat het waarschijnlijk is dat toekomstige belastbare winsten beschikbaar zullen zijn waartegen de actiefpost kan worden aangewend. Uitgestelde belastingvorderingen worden verminderd in de mate dat het niet langer waarschijnlijk is dat het daarmee samenhangende belastingvoordeel gerealiseerd zal worden. Bijkomende winstbelastingen die voortvloeien uit de uitkering van dividenden worden tezelfdertijd opgenomen als de schuld om het betrokken dividend te betalen.

•

•

•

•

•

•

3.7. Gepubliceerde maar nog niet effectieve standaarden en interpretaties De groep paste onderstaande standaarden, interpretaties of aanpassingen, die op de datum van de bekrachting van deze geconsolideerde jaarrekening gepubliceerd maar nog niet effectief waren, niet voortijdig toe: • IAS 32 Saldering van financiële activa en verplichtingen Aanpassing van IAS 32 - (van toepassing op jaarperiodes die beginnen op of na 1 januari 2014, aangenomen door de EU).

•

De aanpassing biedt richtlijnen voor de toepassing van de bestaande vereisten voor de saldering van financiële activa en verplichtingen in IAS 32. De Groep is van mening dat de initiële toepassing van de aanpassing een minimale impact zal hebben op zijn geconsolideerde jaarrekening. IFRS 9 Financiële instrumenten (effectieve datum nog te bepalen) – de Groep blijft de aanpassingen aan de richtlijn en de vooruitgang evenals de opeenvolgende veranderingen opvolgen die door de IASB met betrekking tot de nieuwe standaard worden gemaakt om de volledige impact in te schatten die IFRS 9 zou hebben op zijn geconsolideerde jaarrekening, maar zal dit pas kunnen afronden zodra de IASB klaar is met de uitwerking van IFRS 9. IFRS 10 Geconsolideerde jaarrekening en aanpassingen van IAS 27 Enkelvoudige jaarrekening (van toepassing op jaarperiodes die ingaan op of na 1 januari 2014, aangenomen door de EU) (zie onderstaande tabel); IFRS 11 Gezamenlijke overeenkomsten en aanpassingen van IAS 28 Investeringen in geassocieerde deelnemingen en joint ventures (van toepassing op jaarperiodes die ingaan op of na 1 januari 2014, aangenomen door de EU); IFRS 12 Toelichting van belangen in andere entiteiten (van toepassing op jaarperiodes die ingaan op of na 1 januari 2014 – De standaard omvat de toelichtingsvereisten voor alle vormen van belangen in andere entiteiten, met inbegrip van gezamenlijke overeenkomsten, geassocieerde deelnemingen, vehikels voor specifieke doeleinden en overige buitenbalansvehikels. De toelichtingen zijn doorgaans uitgebreider dan binnen de huidige IFRS-richtlijnen. Hulp bij de overgangsbepalingen (aanpassingen van IFRS 10, IFRS 11 en IFRS 12 - van toepassing op jaarperioden op of na 1 januari 2014, aangenomen door de EU): Op 28 juni 2012 publiceerde de IASB een aanpassing van IFRS 10, IFRS 11 en IFRS 12 die verduidelijkt dat de “datum van initiële toepassing” begrepen moet worden als ‘het begin van de jaarlijkse verslagperiode” waarin deze standaarden voor de eerste maal toegepast moeten worden. Voor de Elia groep houdt de vereiste in dat deze standaarden voor het eerst toegepast moeten worden vanaf 1 januari 2014. Investeringsentiteiten: Aanpassingen van IFRS 10, IFRS 12 en IAS 27 (van toepassing op jaarperioden die beginnen op of na 1 januari 2014, aangenomen door de EU): Op 31 oktober 2012 vaardigde de IASB een aanpassing uit van IFRS 10, IFRS 12 en IAS 27 die voorzag in een uitzondering op het principe dat alle dochterondernemingen geconsolideerd moeten worden. Deze aanpassing definieert de term investeringsentiteit en vereist dat een moedervennootschap die optreedt als investeringsmaatschappij haar investeringen in bepaalde dochterondernemingen tegen reële waarde waardeert in de resultatenrekening in overeenstemming met IAS 39. De Groep verwacht dat de nieuwe richtlijn geen invloed zal hebben op zijn geconsolideerde jaarrekening. IFRIC 21 Heffingen (van toepassing op jaarperioden die beginnen op of na 1 januari 2014) - de toepassing van deze nieuwe interpretatie en de impact ervan op de resultaten van de Groep wordt momenteel onderzocht.


•

•

•

IAS 36 Informatieverschaffing in verband met de realiseerbare waarde van niet-financiële activa – Aanpassingen van IAS 36 (van toepassing op jaarperiode die beginnen op of na 1 januari 2014, aangenomen door de EU). De aanpassingen verduidelijken de vereisten voor de informatieverschaffing met betrekking tot reële waarde verminderd met de vervreemdingskosten. Over het algemeen leiden de aanpassingen tot een stijging van het aantal bekendmakingen. De Groep is van mening dat de toepassing van deze aanpassingen minimaal tot geen invloed zal hebben op zijn geconsolideerde jaarrekening. IAS 27 Enkelvoudige jaarrekening (van toepassing op jaarperiode die beginnen op of na 1 januari 2014, aangenomen door de EU). Aanpassingen van IAS 19 Personeelsbeloningen - Toegezegde pensioenregelingen: Werknemersbijdragen zorgen voor een verlichting van de boekhoudkundige complexiteit en last die bepaalde bijdragen van werknemers of derde partijen met zich meebrengen. De aanpassingen die verplicht zullen worden voor de geconsolideerde jaarrekening 2015 van de Groep, zullen naar verwachting geen significante invloed hebben op de geconsolideerde jaarrekening van de Groep.

•

•

•

131

Aanpassingen van IAS 39 Financiële instrumenten (aangenomen door de EU) – Novatie van derivaten en voortzetting van hedge accounting voegt een beperkte uitzondering toe aan IAS 39 die toelaat onder bepaalde voorwaarden hedge accounting voort te zetten wanneer een novatie van derivaten zich voordoet. De wijzigingen die verplicht van toepassing worden voor de geconsolideerde jaarrekening van de Groep van 2014 (met terugwerkende kracht), zullen naar verwachting geen significante invloed hebben op de geconsolideerde jaarrekening van de Groep. Jaarlijkse verbeteringen aan IFRS (2010-2012) is een aantal kleine verbeteringen aan zes bestaande standaarden. Deze groep verbeteringen, die verplicht wordt voor de geconsolideerde jaarrekening 2015 van de Groep, zal naar verwachting geen significante impact hebben op de geconsolideerde jaarrekening van de Groep. Jaarlijkse verbeteringen aan IFRS (2011-2013) is een aantal kleine verbeteringen aan vier bestaande standaarden. Deze groep verbeteringen, die verplicht wordt voor de geconsolideerde jaarrekening 2015 van de Groep, zal naar verwachting geen significante impact hebben op de geconsolideerde jaarrekening van de Groep.

Zoals beschreven in sectie 3.2 van de grondslagen, past de Groep de proportionele consolidatiemethode toe voor de entiteiten vermeld in toelichting 7.5. De kwantitatieve impact van de toepassing van IFRS 10 en 11 op zijn geconsolideerde jaarrekening per 31 december 2013 (conform IAS 8) wordt hieronder uiteengezet.

Kerncijfers IFRS

Proportionele

Vermogensmutatie

Verschil

%

31.12.2013

31.12.2013

31.12.2013

(%)

1.389,5

832,7

(556,8)

-40,1

(141,5) 487,0 345,4 (108,5) (61,5)

(104,5) 313,9 209,3 (109,2) (23,4)

37,0 (173,1) (136,1) (0,7) 38,2

-26,2 -35,5 -39,4 0,7 -62,0

0,0

99,0

99,0

n.r.

175,8

175,8

0,0

0,0

31.12.2013

31.12.2013

31.12.2013

(%)

6.532,2

5.555,7

(976,5)

-14,9

2.209,1 2.733,9

2.209,1 2.628,4

0,0 (105,5)

0,0 -3,9

(in miljoen €) - Over het boekjaar eindigend per 31 december

GROEPSRESULTATEN Totaal opbrengsten en overige bedrijfsopbrengsten Afschrijvingen en waardeverminderingen, wijziging in voorzieningen EBITDA* Resultaat uit bedrijfsactiviteiten (EBIT*) Netto financieringslasten Winstbelastingen Aandeel in resultaat van investeringen opgenomen volgens vermogensmutatiemethode (na winstbelastingen) Nettowinst toe te rekenen aan de Eigenaars van de Vennootschap GECONSOLIDEERDE BALANS Totaal activa Eigen vermogen toe te rekenen aan de Eigenaars van de Vennootschap Netto financiële schuld

* EBIT = resultaat voor intresten en belastingen - EBITDA = ebit + afschrijvingen + waardeverminderingen + wijziging in voorzieningen

132


4. Gesegmenteerde rapportering De Groep heeft gekozen voor een geografische segmentering, aangezien deze segmentering de basis vormt voor de interne managementrapportering van de onderneming en het belangrijkste besluitvormende orgaan van de entiteit de mogelijkheid geeft om het type en het financieel profiel van haar activiteiten transparant te evalueren en te beoordelen. In overeenstemming met IFRS 8, heeft de Groep de volgende bedrijfssegmenten bepaald op basis van de eerder vermelde criteria: • Elia Transmission (België), dat Elia System Operator en de bedrijven omvat waarvan de activiteiten rechtstreeks zijn verbonden met de rol van de Belgische transmissienetbeheerder (d.w.z. de Groep vóór de overname van 50Hertz); • 50Hertz Transmission (Duitsland), dat Eurogrid International CVBA en de bedrijven omvat waarvan de activiteiten rechtstreeks zijn verbonden met de rol van de transmissienetbeheerder in Duitsland. De twee operationele segmenten zijn ook gedefinieerd als de kasstroomgenererende eenheden van de Groep, aangezien de verzamelde activa van beide segmenten afzonderlijk kasstromen genereren. Het belangrijkste operationele besluitvormende orgaan is door de Groep geïdentificeerd als de Raden van Bestuur, de CEO’s en de directiecomités van elk van de segmenten. Het belang-

rijkste operationele besluitvormende orgaan bekijkt regelmatig de prestaties van de segmenten van de groep aan de hand van enkele indicatoren, zoals opbrengsten, EBITDA en operationeel resultaat. De geografische segmenten van het bedrijf worden hoofdzakelijk gekenmerkt door gemeenschappelijke inkomsten en cost drivers en wezenlijk dezelfde wettelijke vereisten en dezelfde opdracht van openbaar nut in hun respectievelijke geografische gebied, maar ze onderscheiden zich voornamelijk op het niveau van de specifieke nationale regelgevende kaders. Voor meer details over dit onderwerp verwijzen we naar het hoofdstuk “Regelgevend kader en tarieven”. De informatie die aan het belangrijkste operationele besluitvormende orgaan wordt voorgelegd, volgt de IFRS-waarderingsregels van de Groep. Bijgevolg moeten er geen reconciliatieposten worden opgenomen. Intergroeptransacties worden gesloten tegen de marktvoorwaarden. Zoals beschreven in IFRS 8 is de Groep eraan gehouden om segmentinformatie te rapporteren over elk operationeel segment dat bepaalde kwantitatieve criteria overschrijdt. Aangezien de operationele activiteiten van Atlantic Grid deze kwantitatieve criteria niet overschrijden, zijn deze activiteiten geïntegreerd in de segmentrapportering van 50Hertz Transmission (Duitsland), omdat deze activiteiten opgevolgd worden door het belangrijkste operationele besluitvormende orgaan van dat segment.

4.1. Segmentrapportering Elia Transmission (België) KERNCIJFERS

Resultaten Elia Transmission

2013

2012

Verschil (%)

832,7

770,1

8,1

832,7 0,0 313,9 209,3 13,7 (122,9) (23,4) (23,4) 0,0 77,1

809,1 (39,0) 291,6 188,6 10,7 (128,2) 17,5 (21,5) 39,0 89,2

2,9 n.r. 7,6 11,0 28,0 -4,1 233,7 8,8 n.r. -13,6

31.12.2013

31.12.2012

Verschil (%)

4.885,9 223.2 2.628,4

4.618,4 150.0 2.488,3

5,8 48.8 5,6


Totaal opbrengsten en overige bedrijfsopbrengsten - Opbrengsten en overige bedrijfsopbrengsten - Eenmalige opbrengsten en overige bedrijfsopbrengsten EBITDA* Resultaat uit bedrijfsactiviteiten (EBIT*) Financieringsbaten Financieringslasten Winstbelastingen - Winstbelastingen - Eenmalige winstbelastingen Nettowinst toe te rekenen aan de Eigenaars van de Vennootschap


Totaal activa Investeringsuitgaven Netto financiële schuld

* EBIT = resultaat voor interesten en belastingen - EBITDA = EBIT + afschrijvingen + waardeverminderingen + wijziging in voorzieningen


133

De bedrijfsopbrengsten van Elia Transmission in België stegen in 2013 met 8,1% tot € 832,7 miljoen in vergelijking met dezelfde periode van vorig jaar. Deze stijging is voornamelijk te danken aan de in 2012 eenmalige verrekening van het uitgestelde belastingvoordeel op de overdraagbare reserve voor notionele interestaftrek in 2012, alsook aan hogere kosten in verband met ondersteunende diensten en voor het gebruik van het Europese net. Volgende tabel geeft een meer gedetailleerd beeld van de evolutie van de verschillende componenten van de bedrijfsopbrengsten. Detail opbrengsten en overige bedrijfsopbrengsten

2013

2012

Verschil (%)

Aansluitingen Gebruik van het net Ondersteunende diensten Internationale inkomsten Overdracht van activa van klanten Diverse bedrijfsopbrengsten Overige bedrijfsopbrengsten

41,1 495,8 143,7 67,8 8,0 4,3 45,2

40,9 605,4 147,7 31,1 5,4 5,9 49,6

0,5 -18,1 -2,7 118,0 47,2 -27,1 -8,9

Subtotaal opbrengsten & overige bedrijfsopbrengsten

805,9

886,0

-9,0

(4,8) 31,6

(33,6) (43,3)

n.r. n.r.

832,7

809,1

2,9%

Uitgesteld belastingvoordeel te verrekenen in de toekomstige tarieven

0,0

(39,0)

n.r.

TOTAAL OPBRENGSTEN & OVERIGE BEDRIJFSOPBRENGSTEN

832,7

770,1

8,1%


Afrekeningsmechanisme: Afwijkingen goedgekeurd budget Afrekeningsmechanisme: Terug te geven in huidige tarifaire periode Subtotaal opbrengsten en overige bedrijfsopbrengsten incl. Afrekeningsmechanisme

De opbrengsten uit netaansluitingen bleven met € 41,1 miljoen op hetzelfde niveau van 2012. De opbrengsten uit het gebruik van het net en uit ondersteunende diensten daalden daarentegen met respectievelijk 18,1% en 2,7% en dit als gevolg van de rechtzetting van de aangerekende kosten aan de producenten naar aanleiding van de invoering van de nieuwe door de CREG goedgekeurde tarieven. Na het arrest van het hof van Beroep van 6 februari 2013, dat de eerdere beslissing tot goedkeuring van de transmissietarieven voor de periode 2012 – 2015 vernietigde, heeft de CREG een bijgestuurd tariefvoorstel goedgekeurd op 16 mei 2013. Hierbij werden de tariefbestanddelen die betrekking hebben op de producenten naar beneden herzien en verrekend in de tariefbestanddelen van de verbruikers. De nieuwe tarieven voor ondersteunende diensten en systeembeheer, toegepast op de afname van energie, zijn in werking getreden op 1 juni 2013. De nieuwe tarieven voor het gebruik van het net, toegepast op het vermogen, traden in werking op 1 januari 2014. De te hoge aangerekende kosten aan de producenten sinds het begin van de regelgevende periode 2012 – 2015 werden teruggegeven, en zullen gerecupereerd worden via de nieuwe tarieven over de periode 01/06/2013 – 31/12/2015. De internationale inkomsten stegen met € 36,7 miljoen (+118,0%), voornamelijk door hogere congestie- en veilinginkomsten op de interconnecties met Frankrijk en Nederland en dit ten gevolge van de onbeschikbaarheid van de kerncentrales Doel 3 en Tihange 2.

De inkomsten uit de tussenkomsten van klanten met betrekking tot investeringen (“overdracht van activa van klanten”) kenden na de belangrijke terugval in 2012 (-56,1%) een gedeeltelijk herstel en stegen met 47,2% of € 2,6 miljoen ten opzichte van 2012. De overige bedrijfsopbrengsten daalden met 8,9% ten opzichte van 2012 en dit voornamelijk als gevolg van de lagere bedragen die gerecupereerd werden van de verzekeringen. Het afrekeningsmechanisme omvat de afwijkingen van het door de CREG goedgekeurde budget met betrekking tot de niet-beheersbare kosten en opbrengsten. Het operationele resultaat lag € 4,8 miljoen hoger en dit overschot is voornamelijk een gevolg van de hogere internationale inkomsten (€ 39,5 miljoen), de lagere reële gemiddelde OLO (€ 17,2 miljoen), de lagere niet-beheersbare kosten (€ 5,1 miljoen), grotendeels gecompenseerd door de hogere realisatie van de incentive op de vervangingsinvesteringen (- € 1,6 miljoen) en de lagere tarifaire verkopen (- € 62,9 miljoen) als gevolg van de invoering van de nieuwe door de CREG goedgekeurde tarieven (zie infra). Daarnaast is een tijdelijk tarifair tekort (€ 31,6 miljoen) gerealiseerd, dat wordt overgedragen binnen de huidige tarifaire periode. De in 2012 geboekte verrekening van het uitgesteld belastingvoordeel in toekomstige tarieven (€ 39 miljoen) ligt grotendeels aan de basis van een stijging van het “totaal opbrengsten en overige bedrijfsopbrengsten”. Deze verrekening, zonder effect op de netto winst, was het gevolg van het erken-

134


nen van het uitgesteld belastingvoordeel, naar aanleiding van een wijziging in de wetgeving rond de notionele interestaftrek, dat in de toekomst gerealiseerd kan worden op basis van de overdraagbare reserve van notionele interestaftrek die is opgebouwd in de periode 2010 - 2011. Dit uitgesteld belastingvoordeel, geboekt als een vermindering van de belastingen, werd in 2012 erkend als een tarifaire schuld gezien dit voordeel volledig ten gunste van de consument komt als een vermindering van de toekomstige tarieven. De EBITDA (+7,6%) en de EBIT (+11,0%) stegen gevoelig in 2013 in vergelijking met 2012 voornamelijk als gevolg van de eenmalige boeking in 2012 (zie “verrekening van het uitgesteld belastingvoordeel in toekomstige tarieven”). Verder is er een daling van de billijke vergoeding als gevolg van de daling van de OLO van 2,98% in 2012 naar 2,43% in 2013, die gedeeltelijk gecompenseerd werd door de gestegen verrekening in de tarieven van buitengebruikstellingen van vaste activa. Ten slotte weegt in vergelijking met 2012 de herberekening van de voorziening voor toekomstige personeelsverplichtingen ook op het resultaat. De netto financiële kosten (-7,1%) daalden ten opzichte van 2012 met € 8,3 miljoen, voornamelijk als gevolg van de verhoogde activering van financieringskosten naar aanleiding van de hogere investeringen in 2013, de lagere financiële kosten op de leningen met een variabele rentevoet.

De winstbelastingen (+233,7%) zijn negatief beïnvloed door de in 2012 eenmalige erkenning van een uitgestelde belastingvordering voor het toekomstige belastingvoordeel uit de reserve voor notionele interestaftrek. Dit heeft echter geen impact op het netto resultaat, gezien dit voordeel wordt teruggeven aan de toekomstige tarieven, (zie ”verrekenen van het uitgesteld belastingvoordeel in toekomstige tarieven). De geconsolideerde IFRS winst na winstbelasting daalt met 13,6% van € 89,2 miljoen in 2012 tot € 77,1 miljoen in 2013 als gevolg van volgende elementen: • daling van de billijke winst door lagere OLO (- € 7,1 miljoen); • stijging in de verrekening in de tarieven van buitengebruikstellingen van vaste activa (+ € 5,8 miljoen); • stijging in de realisatie van de incentive op de vervangingsinvesteringen (+ € 1,5 miljoen); • lagere kostenbesparingen en opbrengsten (- € 0,9 miljoen); • eenmalige impact van de beslissing van de CREG over de gereguleerde saldi van 2012 (- € 1,2 miljoen); • daling IFRS-aanpassingen 2013 in vergelijking met 2012 (- € 10,2 miljoen) voornamelijk als gevolg van de aanpassing aan de pensioenverplichtingen (zie toelichting 6.12). Het balanstotaal stijgt (+5,8%) naar € 4.885,9 miljoen, de netto financiële schuld stijgt met 5,6% of € 140,1 miljoen.

4.2 Segmentrapportering 50Hertz Transmission (Duitsland) De onderstaande tabel geeft de resultaten over 2013 van 50Hertz Transmission voor zijn activiteiten als transmissienetbeheerder in Duitsland: Resultaten 50Hertz Transmission (Duitsland)

2013

2012

Verschil (%)

557,6 173,1 136,1 0,7 (38,2) 98,7

539,4 163,9 116,8 (17,5) (33,6) 65,8

3,4 5,6 16,5 -104,0 13,7 50,0

31.12.2013

31.12.2012

Verschil (%)

1.646,5 105,5

1.569,0 422,5

4,9 -75,0

(in miljoen €) - 60% proportionele consolidatie Over het boekjaar eindigend per 31 december

Totaal opbrengsten en overige bedrijfsopbrengsten EBITDA* Resultaat uit bedrijfsactiviteiten (EBIT*) Netto financieringslasten Winstbelastingen Nettowinst toe te rekenen aan de Eigenaars van de Vennootschap


Balanstotaal Netto financiële schuld

De bedrijfsopbrengsten van 50Hertz Transmission zijn gestegen met 3,4% vergeleken met dezelfde periode van vorig jaar. De stijging is hoofzakelijk te wijten aan de gestegen investeringen, die deels gecompenseerd werden door het verdwijnen van de EEG bonus alsook door de lagere tussenkomst van klanten met betrekking tot investeringen. Verder werden de bedrijfsopbrengsten voor een laatste maal positief beïnvloed door de wijziging in het regelgevend kader die vorig jaar al werd doorgevoerd. In 2013 werden namelijk de kosten voor nieuwe investeringen voor twee jaar doorgerekend, met name voor 2011 en 2013. * EBIT = resultaat voor interesten en belastingen - EBITDA = EBIT + afschrijvingen + waardeverminderingen + wijziging in voorzieningen


135

De bedrijfsopbrengsten worden meer gedetailleerd weergegeven in volgende tabel. Detail opbrengsten en overige bedrijfsopbrensten

2013

2012

Verschil (%)

Verticale netwerktarieven Horizontale netwerktarieven Ondersteunende diensten Overdracht van activa naar klanten Overige bedrijfsopbrengsten

543,7 49,7 50,7 1,4 21,8

392,2 36,0 77,7 3,9 32,3

38,6 38,1 -34,7 -64,1 -32,5

Subtotaal

667,3

542,1

23,1

(109,7)

(2,6)

n.r.

557,6

539,4

3,4


Afrekeningsmechanisme: Afwijkingen van het goedgekeurde budget TOTAAL

De opbrengsten uit verticale netwerktarieven (tarieven naar eindklanten) stegen met 38,6% of € 151,5 miljoen. Als gevolg van de nodigde uitbreiding van het transmissienet in Duitsland zorgen de gestegen investeringsactiviteiten (zowel onshore als offshore) voor hogere opbrengsten uit verticale netwerktarieven. Verder stegen de opbrengsten ook door de stijging in de voorziene energiekosten (voornamelijk redispatch), alsook door de gestegen recuperatie van kosten voor ondersteunende diensten uit het verleden. Ten slotte zorgde de grotere afname van piekvolumes in 2013 mee voor de gestegen opbrengsten uit de verticale netwerktarieven. De opbrengsten uit horizontale netwerktarieven (tarieven naar de transmissienetbeheerders) zijn hoofdzakelijk gestegen (+ 38,0%) door het hogere volume van de offshore investeringen gegeven dat alle offshore aansluitingsinvesteringen over de vier Duitse transmissienetbeheerders verdeeld worden. Dit betekent dat 50Hertz ongeveer 20% van deze kosten draagt en dat zij 80% van de eigen aansluitingskosten op de drie andere transmissienetbeheerders verhaalt. Gezien het investeringsprogramma zijn deze kosten gevoelig gestegen met als gevolg dat de doorrekeningen in de tarieven hoger zijn. De opbrengsten van ondersteunende diensten (- 34,7%) zijn gedaald met € 27 miljoen hoofdzakelijk door een daling in de opbrengsten uit onevenwichten. Voornamelijk met het verdwijnen van de EEG bonus die in 2012 werd toegekend over 2011 daalden de overige bedrijfsopbrengsten met € 10,3 miljoen. Het mechanisme voor het toekennen van de EEG bonussen werd in 2013 ernstig herzien, waarbij de bedragen en haalbaarheid fors naar beneden zijn bijgesteld. Het afrekeningsmechanisme bevat bij 50Hertz Transmission enerzijds de jaarlijkse verrekening van tekorten en overschotten ontstaan vóór 2013 (€ 2,5 miljoen), en anderzijds de in 2013 gerealiseerde afwijkingen tussen de toegestane door te rekenen kosten en de werkelijke kosten (- € 112,2 miljoen). De belangrijke operationele afwijking in 2013 is vooral een gevolg van de uitzon-

derlijk lage redispatchkosten, als gevolg van een lage productie van hernieuwbare energie, en de hogere gefactureerde piekvolumes in vergelijking met de gebudgetteerde volumes. De sterke stijging van EBITDA (+5,6%) en EBIT (+16,5%) is voornamelijk een gevolg van de gerealiseerde investeringen. De verdwenen EEG bonus, lagere tussenkomsten van klanten met betrekking tot investeringen en de hogere personeelskosten werden gecompenseerd door de lagere regulatoire provisies. De netto financiële kosten werden positief beïnvloed (-104,0%) door een daling in de geboekte interesten die verschuldigd zijn bij het eventueel verliezen van lopende zaken alsook door een belangrijk verdisconteringseffect op langetermijnprovisies. In 2013 heeft de BNetzA beslist dat ontvangen congestie– en veilinginkomsten niet langer na 2 jaar maar gespreid over 30 jaar in de tarieven worden verwerkt. De reden hiervoor is dat sinds 2012, de veilingen congestie inkomsten moeten aangewend worden om investeringen te financieren die een beter congestiemanagement mogelijk maken. Door deze beslissing werden de in de tarieven terug te geven congestie- en veilinginkomsten van 2012 en 2013 verdisconteert, resulterende in een belangrijke en grotendeels éénmalige financiële opbrengst. De nettowinst (+ 50%) werd naast de belangrijke stijging in de vergoeding uit de investeringen positief beïnvloed door de uitzonderlijk lage netto financiële kosten. De stijging in de winstbelastingen is hoofdzakelijk een gevolg van de evolutie van de winst voor belastingen. Het balanstotaal steeg (+4,9%) tot € 1.646,5 miljoen. De netto financiële schuld is significant verbeterd als gevolg van de gedeeltelijke terugbetaling van de voorfinanciering van het EEG mechanisme (€ 484,8 miljoen eind 2012 ten opzichte van € 45,5 eind 2013). Ook de aanrekening van de nieuwe offshore heffing en de terugbetaling van de twee termijnleningen ten belope van € 200 miljoen zorgden mee voor de belangrijke daling in de netto financiële schuld.

136


4.3. Reconciliatie van de segmenten met het totaal van de Groep Geconsolideerde resultaten

2013

2013

2013

2013


Elia Transmission (België)

50Hertz Transmission (Duitsland)

Consolidatie herwerkingen

Elia Groep


832,7

557,6

(0,8)

1.389,5

Afschrijvingen en waardeverminderingen, wijziging in voorzieningen

(104,5)

(37,0)

0,0

(141,5)

EBITDA

313,9

173,1

(0,1)

486,9

Resultaat uit bedrijfsactiviteiten (EBIT)

209,3

136,1

0,0

345,4

Financieringsbaten

13,7

0,9

(0,1)

14,5

Financieringslasten

(122,9)

(0,2)

0,1

(123,0)

(23,4)

(38,2)

0,1

(61,5)

77,1

98,7

0,0

175,8

31.12.2013

31.12.2013

31.12.2013

31.12.2013

4.885,9

1.646,5

(0,2)

6.532,2

223,2

247,7

0,0

470,9

2.628,4

105,5

(0,1)

2.733,8

Winstbelastingen Nettowinst toe te rekenen aan de Eigenaars van de Vennootschap


Totaal activa Investeringsuitgaven Netto financiële schuld

De Groep heeft in geen van beide bedrijfssegmenten een concentratie van klanten.

5. Elementen van de geconsolideerde resultatenrekening en niet-gerealiseerde resultaten 5.1. Bedrijfsopbrengsten

5.2. Overige bedrijfsopbrengsten 2013

2012

Verkopen Overdracht van activa van klanten

1.313,6 9,4

1.218,7 9,3

Totaal bedrijfsopbrengsten

1.323,0

1.228,0

(in miljoen €)

Voor de verdeling van de belangrijke categorieën over de opbrengst van het Belgische (toelichting 4.1) en het Duitse segment (toelichting 4.2) verwijzen wij naar de segmentrapportering.

De volgende tabel toont de verdeling van de “Overige bedrijfsopbrengsten”: (in miljoen €)

Diensten en technische expertise Intern geproduceerde vaste activa Beweging op overige financiële vaste activa Optimaal gebruik van activa Andere Overige opbrengsten

2013

2012

1,6

0,9

30,2

28,4

(4,6)

5,6

12,8

12,1

26,5

31,5

66,5

78,6

De eigen geproduceerde activa van de groep geeft de waardering van de tijd die besteed werd aan investeringsprojecten. Het optimaal gebruik van activa vertegenwoordigt vooral inkomsten gegenereerd door contracten met telecomoperatoren voor de terbeschikkingstelling van hoogspanningsmasten aan verschillende telecomoperatoren als draagstructuur voor antennes van hun mobiele netwerk. De rubriek “Andere” bevat vooral inkomsten uit de verkoop van materiële vaste activa, recupereerbare bedragen van vorderingen die door verzekeringsmaatschappijen zijn betaald, enz.


5.3. Bedrijfskosten

137

Voor meer informatie over personeelsbeloningen, zie toelichting 6.12 Personeelsbeloningen.

5.3.1. GROND- EN HULPSTOFFEN, DIENSTEN EN OVERIGE GOEDEREN

5.3.3 AFSCHRIJVINGEN EN WAARDEVERMINDERINGEN, WIJZIGINGEN IN VOORZIENINGEN

(in miljoen €)

2013

2012

Grond- en hulpstoffen Aankoop van ondersteunende diensten Diensten en diverse goederen (excl. aankoop van ondersteunende diensten)

32,2 439,9

35,4 417,3

225,4

208,3

Totaal

697,5

661,0

* Naar aanleiding van de verdere afstemming van de reporting en consolidatietool van de Groep werden bepaalde voorgaande jaarvergelijkingen geherklasseerd om deze aan te passen aan de presentatie van het huidige jaar. Een bedrag van € 29,1 miljoen werd geherklasseerd van Diensten en diverse goederen (voor een bedrag van € 237,4 miljoen opgenomen in het 2012 IFRS jaarverslag van de Groep) naar Grond- en hulpstoffen (voor een bedrag van € 6,3 miljoen opgenomen in het 2012 IFRS jaarverslag van de Groep).

De “aankoop van ondersteunende diensten” omvat de kosten voor diensten waardoor de Groep het evenwicht op het net bewaart tussen injecties en afnames, de spanning van het net handhaaft en congesties beheert. De stijging ten opzichte van vorig jaar is terug te vinden bij zowel Elia Transmission (België) als bij 50Hertz Transmission (Duitsland) en kan verklaard worden door: • opnieuw uitzonderlijke weersomstandigheden (zeer winderige decembermaand); • het voortdurende effect van de beslissing van de Duitse regering om acht kerncentrales te sluiten in 2012. Deze kosten worden gerecupereerd in toekomstige tarieven; • de buitengebruikstelling van 2 kerncentrales in België (Doel 3 en Tihange 2). De regel “diensten en diverse goederen” heeft betrekking op het onderhoud van het net, diensten van derden, verzekeringen, consultancy, enz. 5.3.2. PERSONEELSKOSTEN

(in miljoen €)

2013

2012

Afschrijvingen van immateriële activa Afschrijvingen van materiële activa Totaal afschrijvingen

9,0 140,6 149,6

8,7 139,9 148,6

0,4 0,4

0,7 0,7

(7,9) (2,9) 2,3 (8,4)

1,1 2,0 (2,3) 0,9

141,5

150,1

Waardeverminderingen op voorraden en handelsvorderingen Totaal waardeverminderingen Overige voorzieningen Milieuvoorzieningen Voorzieningen inzake geschillen Totaal beweging op voorzieningen

Totaal

De variantie voor de waardevermindering met betrekking tot vorderingen tijdens het jaar wordt weergegeven in toelichting 7.2 “Beheer van financiële risico’s en derivaten”. De voorzieningen worden in detail beschreven in toelichting 6.13. 5.3.4. OVERIGE BEDRIJFSKOSTEN

2013

2012

Belastingen andere dan winstbelastingen Minderwaarde op verkoop, buitendienststellingen materiële activa Overige Bonus-malus afrekening voorgaand jaar Minderwaarden op realisatie handelsvorderingen Betalingen aan gemeentes

13,7

13,9

7,9 0,3 1,5 2,9 0,0

4,5 0,1 0,0 (0,2) 1,0

Overige bedrijfskosten

26,2

19,3

(in miljoen €)

2012

(in miljoen €)

2013

2012

zoals gerapporteerd

Bezoldigingen* Sociale lasten Pensioenkosten* Overige personeelskosten Aandelenaankoopplannen kosten Personeelsvoordelen (andere dan pensioenen)*

127,2 31,1 8,1 3,4 0,1

121,5 29,8 9,8 3,9 1,0

121,5 29,8 6,5 3,9 1,0

9,0

4,7

8,0

Totaal

178,9

170,7

170,7

* In deze rubrieken worden de cijfers per 31 december 2012 geherklasseerd om ze te kunnen vergelijken met de cijfers van 2013. De pensioenkosten omvatten nu ook de verplichtingen voor vervroegd pensioen en de “uitstapregeling”, die vroeger getoond werden onder “Andere vergoedingen na uitdiensttreding” of in bovenstaande tabel als “Personeelsvoordelen (andere dan pensioenen)”. Wij verwijzen naar toelichting 6.12 en 7.8 voor verdere uitleg over de herclassificaties.

De stijging in personeelskosten kan hoofdzakelijk verklaard worden door de loonsverhogingen in Duitsland (ongeveer 2,8%), de stijging in het aantal FTE’s en de inflatie.

De uitgaven in 2013 die geklasseerd zijn als “Bonus-malusafrekening voorgaand jaar” werden geboekt in het Belgische segment als gevolg van de herziening door de Belgische regulator (CREG) van de regulatoire rekeningen van 2012. De regulator beschouwde sommige geboekte opbrengsten als niet-beheersbaar, terwijl Elia Transmission (België) ze als beheersbaar beschouwde (bruto-effect van € 1,5 miljoen - netto-effect van € 1,2 miljoen). De belastingen andere dan winstbelastingen bestaan hoofdzakelijk uit eigendomsbelastingen en belastingen op masten ten laste van Elia Transmission (België). De waardeverminderingen op vorderingen hebben hoofdzakelijk betrekking op KWK-vorderingen van het jaar 2002 (Duitse segment) voor een bedrag van € 2,6 miljoen.

138


5.4. Nettofinancieringslasten

AANSLUITING VAN EFFECTIEF BELASTINGTARIEF

2013

2012

14,5

12,9

2,1 12,5

3,7 9,2

Financieringskosten Interestlasten op eurobonds en overige bank leningen Interestlasten op derivaten Overige financiële lasten

(123,0)

(147,8)

(117,7) (8,3) 3,0

(135,8) (12,3) 0,4

Netto financieringslast

(108,5)

(134,8)

(in miljoen €)

Financieringsopbrengsten Interestbaten uit beleggingswaarden, geldmiddelen en kasequivalenten Overige financiële baten

De daling van de intrestbaten is hoofdzakelijk te wijten aan de verdere daling van rentetarieven van deposito’s. De overige financiële lasten bevatten moratoriuminteresten die berekend zijn op de tax claim (meer uitleg hierover in toelichting 5.5 hieronder). De rentekosten op Eurobonds en andere bankleningen daalden als gevolg van het verstrijken van de banklening van € 200 miljoen van 50Hertz Transmission (Duitsland), en werden gedeeltelijk geneutraliseerd door de hogere obligatiepositie van Elia Transmission (België) (zie toelichtingen 4.1 en 4.2 en toelichting 7.2). Daarnaast kan de daling ook verklaard worden door de lagere variabele rentevoeten op de aandeelhouderslening en door de activering van financieringslasten als gevolg van de aanzienlijke investeringen van de groep. Voor meer details over de nettoschuld en leningen, zie toelichting 6.11.

5.5. Winstbelastingen OPGENOMEN IN DE WINST- EN VERLIESREKENING

De geconsolideerde resultatenrekening omvat de volgende inkomstenbelastingen: (in miljoen €)

Huidig boekjaar Aanpassingen m.b.t. voorgaande jaren Totaal kortlopende verschuldigde winstbelastingen Ontstaan en afwikkeling van tijdelijke verschillen Totaal uitgestelde winstbelastingen

Totaal verschuldigde winstbelasting in winst -en verliesrekening

2013

2012

90,0 (2,6)

47,5 2,6

87,4

50,1

(25,9) (25,9)

(33,9) (33,9)

61,5

16,2

De winst (verlies) voor belastingen van de vennootschap vóór belastingen verschilt als volgt van het theoretische bedrag berekend op basis van de wettelijke aanslagvoet en de werkelijke winstbelasting van de geconsolideerde vennootschappen: (in miljoen €)

2013

2012

Winst na belastingen Aandeel in resultaat van deelnemingen verwerkt volgens de vermogensmutatiemethode Winst over de verslagperiode

175,4

154,5

0,4 175,8

0,6 155,1

Winstbelastingen Winst voor belastingen

61,5 237,3

16,2 171,2

80,7 33,99% (6,1) 3,5 (3,5)

58,2 33,99% (4,8) 2,7 4,0

(1,0) 0,1 (18,7) 3,6

(0,2) 0,0 (19,2) (39,0)

(1,2) 1,7 (0,1) 2,6

13,3 0,0 (0,4) 1,6

61,5

16,2

Verschuldigde winstbelastingen met toepassing van het lokaal belastingtarief Lokaal belastingtarief Effect van belastingtarief in buitenland Verworpen uitgaven Aanpassingen m.b.t. voorafgaande jaren Meerwaarde realisatie financiële vaste activa Belastingsverliezen Gebruik van notionele interesten Erkenning van DTA* op overgedragen NID* Belastingsimpact van erkenning van voordien niet erkende DTA op overgedragen NID Fairness tax Opbrengsten vrijgesteld van winstbelasting Overige

Totaale verschuldigde winstbelasting in winst -en verliesrekening * DTA = uitgesteld belastingsactief; NID = Notionele intrestaftrek

In 2012 werd een DTA op NID-reserves (notionele interestaftrekreserve opgebouwd over de afgelopen jaren in Elia Asset NV) opgenomen. Als gevolg van veranderingen in het wetgevend en regelgevend kader in 2012 werd het heel wat waarschijnlijker dat de NID-reserves in de toekomst volledig gerecupereerd zouden kunnen worden en werd een uitgestelde belastingvordering van € 39 miljoen geboekt (zie ook toelichtingen 4.1 - 6.6). Op 31 december 2013 was een bedrag van € 3,6 miljoen gebruikt (de notionele interestaftrekreserve op het einde van 2013 bedroeg € 104,1 miljoen). In 2013 wijzigde de Belgische belastingwetgeving, met een bijkomende inkomensbelasting, de ‘fairness tax’, tot gevolg. Deze bedroeg € 1,7 miljoen. Deze nieuwe fiscale rubriek heeft voornamelijk een invloed op bedrijven die gebruik maken van het mechanisme van de notionele interestaftrek (vooral Elia Asset NV). Uitgestelde winstbelastingen worden besproken in toelichting 6.6 (‘Mutaties in de uitgestelde belastingvorderingen en -schulden ten gevolge van mutaties in de tijdelijke verschillen gedurende het boekjaar’).


Fiscale controle

Begin 2008 ontving Elia een aanslagbiljet om de resterende tarifaire overschotten per 31 december 2004 te belasten. De betaalde inkomensbelastingen bedragen € 93,8 miljoen, inclusief een administratieve verhoging van 10% en een vermeerdering wegens onvoldoende voorafbetalingen. In samenspraak met zijn fiscale raadsheer en met de CREG, en aangezien bij sectorgenoten gelijkaardige tarifaire overschotten niet belast werden, heeft het management van Elia besloten hiervoor een bezwaarschrift in te dienen, dat echter door de fiscus verworpen werd. Elia claimt het bedrag, inclusief moratoriuminteresten, terug via de juridische weg. In de loop van 2009 werd door de fiscus een gelijkaardige beslissing genomen met betrekking tot de aangroei van de tarifaire overschotten in 2005 en 2006. Elia ontving een aanslagbiljet van € 35,8 miljoen, inclusief de administratieve verhoging van 10% en een vermeerdering wegens onvoldoende voorafbetalingen en heeft besloten ook hiervoor, naar analogie met het dossier van 2004, een bezwaarschrift in te dienen. De tarifaire overschotten die aan de basis lagen van deze bijkomende aanslagbiljetten worden systematisch in de tarieven verrekend in de komende jaren (teruggave aan de consumenten). Daardoor is er sprake van een tijdsverschil met enerzijds een overschot gegenereerd in het verleden en met anderzijds een teruggave in de daaropvolgende jaren. Indien dit dossier niet positief zou afgehandeld worden, zal de betaalde vennootschapsbelasting op de resterende overschotten automatisch gecompenseerd worden met de ‘terug te vorderen belastingen’ op de geboekte teruggave aan consumenten in 2005, 2006 en 2007 en volgende periodes. Daardoor kan het basisbedrag van de vennootschapsbelasting volledig teruggevorderd worden. Indien er een resterend saldo zou zijn, dan zal dit via het tarifaire mechanisme geneutraliseerd worden. Op vrijdag 23 december 2011 gaf de Brusselse rechtbank van eerste aanleg Elia gelijk in haar belastinggeschil1 met de Belgische belastingadministratie. Door deze beslissing moest de fiscus € 118,4 miljoen aan Elia terugbetalen bestaande uit € 80,2 miljoen belastingen die tweemaal werden betaald en die dus 100% zeker moeten terugbetaald worden, € 5,1 miljoen verhoging wegens onvoldoende voorafbetalingen, € 8,5 miljoen administratieve belastingverhoging en € 24,6 miljoen verwijlinteresten. De fiscale administratie is echter op 6 februari 2012 in beroep gegaan waardoor de beslissing van de rechtbank van eerste aanleg wordt opgeschort. Verwacht wordt dat het Hof van Beroep zich hierover ten vroegste zal uitspreken in 2016.

1 De tarieven van Elia zijn gebaseerd op geschatte opbrengsten en kosten en gebudgetteerde volumes. Op het einde van elke tarifaire periode ontstaan hierdoor tarifaire overschotten of tekorten die verrekend moeten worden in toekomstige tarieven. De belastingadministratie heeft in 2008 echter geoordeeld dat de tarifaire overschotten uit het verleden (2003-2004) onmiddellijk dienden belast te worden, terwijl Elia in samenspraak met de regulator dit beschouwde als een schuld ten opzichte van de toekomstige tarieven. In werkelijkheid zijn al deze tarifaire overschotten reeds teruggegeven aan de consumenten sinds eind 2011.

139

5.6. Aandeel in resultaat van deelnemingen verwerkt volgens de vermogensmutatiemethode (na winstbelasting) (in miljoen €)

CORESO HGRT SAS APX (Amsterdam Power Exchange) AMPACIMON

2013

2012

0,0 0,3 0,3 (0,2)

0,0 0,3 0,2 0,0

0,4

0,6

Totaal

Het aandeel in de resultaten van joint ventures wordt weergegeven in toelichting 4.2 Segmentrapportering 50Hertz Transmission (Duitsland). Alle ondernemingen die geassocieerd zijn met het segment 50Hertz Transmission zijn joint ventures. Er zijn geen joint ventures in andere segmenten.

5.7. Gewone winst per aandeel De gewone winst per aandeel wordt berekend door de nettowinst van het jaar die kan worden toegekend aan de gewone aandeelhouders van de vennootschap (€ 175,8 miljoen) te delen door het gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen tijdens het jaar (60.565.541). GEWOGEN GEMIDDELD AANTAL GEWONE AANDELEN

Uitgegeven gewone aandelen per 1 januari Effect van in december 2012 uitgegeven aandelen Effect van in maart 2013 uitgegeven aandelen

Gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen per 31 december

2013

2012

60.555.809

60.355.217

-

7.144

9.732

-

60.565.541

60.362.361

Verwaterde winst per aandeel

De verwaterde winst per aandeel wordt berekend door de nettowinst van het jaar die toegekend wordt aan de gewone aandeelhouders te delen door het gewogen gemiddelde van het aantal gewone uitstaande aandelen, gecorrigeerd voor de gevolgen van de opties die aan het personeel zijn toegekend. De verwaterde winst is gelijk aan de gewone winst per aandeel, aangezien er geen converteerbare obligaties noch aandelenopties bestaan.

140


Aandelenkapitaal en reserves per aandeel

Het eigen vermogen per aandeel bedroeg € 36,5 per aandeel op 31 december 2013, ten opzichte van een waarde van € 34,9 per aandeel eind 2012.

5.8. Niet-gerealiseerde resultaten De Totaale gerealiseerde en niet-gerealiseerde inkomsten omvatten zowel het resultaat van de periode dat in de resultatenrekening is opgenomen en de niet-gerealiseerde resultaten die in het eigen vermogen zijn opgenomen. Niet-gerealiseerde resultaten omvatten alle veranderingen in het eigen vermogen die verschillen van veranderingen die betrekking hebben op de eigenaar en die worden geanalyseerd in het mutatieoverzicht van het eigen vermogen. De uitgestelde belastingen en de wijzigingen in de reële waarde geboekt in het eigen vermogen voor elk element van de nietgerealiseerde resultaten zijn als volgt: 2013

2012

Derivaten Actuariële winsten (verliezen)

(3,1) (3,7)

0,5 5,0

Totaal

(6,9)

5,5

(in miljoen €)

De winsten en verliezen met betrekking tot de toegezegde pensioenregeling hadden een positieve invloed op de nietgerealiseerde resultaten, goed voor een bedrag van € 11,0 miljoen, verminderd met de uitgestelde belastingen ten belope van - € 3,7 miljoen. Dit kan voornamelijk verklaard worden door veranderingen in de veronderstellingen over pensioenleeftijd (hogere veronderstelde pensioenleeftijd), die gedeeltelijk geneutraliseerd worden door de lagere verdisconteringsvoet. 2013

2012

Nettomutatie in de reële waarde van renteswaps

(6,1)

1,0

Financieringsbaten

(6,1)

1,0

Verwerkt via: Afdekkingsreserve

(6,1)

1,0

(in miljoen €)

De stijging in nettowijzigingen in de reële waarde van de renteswaps van de Groep is hoofdzakelijk het gevolg van de lichte stijging in couponrentes die zich eind 2013 voordeed in vergelijking met 2012. Dit beïnvloedt ook de uitgestelde belasting op de derivaten en verklaart de stijging zoals weergegeven in de 1ste tabel. De cijfers voor 2012 werden aangepast in de bovenstaande tabel om de eigenlijke nettowijziging weer te geven in plaats van de brutowijziging (€ 1,5 miljoen) De afdekkingsreserve wordt in detail besproken in toelichting 7.2.


141

6. Elementen van de balans 6.1. Materiële activa Terreinen en gebouwen

Machines en installaties

Meubilair en rollend materieel

Overige materiële activa

Activa in aanbouw

Stand per 1 januari 2012 Verwervingen Buitengebruikstellingen Overboekingen van ene post naar andere

202,5 3,4 (0,8) 0,6

4.992,4 57,0 (27,1) 115,4

130,4 8,0 (3,4) 1,0

11,1 0,5 (1,1) 1,1

294,1 244,9 0,0 (118,0)

5.630,5 313,8 (32,4) 0,1


205,8

5.137,7

136,0

11,6

421,0

5.912,0

Stand per 1 januari 2013 Verwervingen Buitengebruikstellingen Overboekingen van ene post naar andere

205,8 19,7 (0,2) 16,1

5.137,7 60,5 (50,3) 128,7

136,0 14,7 (5,8) 2,4

11,6 0,0 0,0 1,7

421,0 365,9 0,1 (149,0)

5.912,0 460,7 (56,3) (0,0)


241,3

5.276,5

147,2

13,3

638,0

6.316,3

(in miljoen €)

Totaal

AANSCHAFFINGSWAARDE

AFSCHRIJVINGEN EN BIJZONDERE WAARDEVERMINDERINGSVERLIEZEN Stand per 1 januari 2012 Afschrijvingen Buitengebruikstellingen Overboekingen van ene post naar andere

(24,1) (2,5) 0,3 0,0

(2.335,2) (130,6) 22,4 1,1

(110,9) (6,5) 3,4 (0,0)

(9,7) (0,3) 1,1 (1,1)

0,0 0,0 0,0 0,0

(2.479,9) (139,9) 27,2 0,0


(26,3)

(2.442,3)

(114,0)

(10,0)

0,0

(2.592,7)

Stand per 1 januari 2013 Afschrijvingen Buitengebruikstellingen Overboekingen van ene post naar andere

(26,3) (2,6) 0,2 0,0

(2.442,3) (129,8) 40,9 1,5

(114,0) (7,6) 5,8 (0,0)

(10,0) (0,8) 0,0 (1,5)

0,0 0,0 0,0 0,0

(2.592,7) (140,8) 47,0 (0,0)


(28,7)

(2.529,7)

(115,9)

(12,3)

0,0

(2.686,6)

178,5 179,5 179,5 212,6

2.657,2 2.695,4 2.695,4 2.746,8

19,5 21,9 21,9 31,4

1,4 1,6 1,6 1,0

294,1 421,0 421,0 638,0

3.150,7 3.319,3 3.319,3 3.629,8

BOEKWAARDE Stand Stand Stand Stand

per per per per

1 januari 2012 31 december 2012 1 januari 2013 31 december 2013

Het grootste deel van het in 2013 in België geïnvesteerde bedrag houdt verband met de versterking van hoogspanningsstations en de aanleg van bovengrondse lijnen. De belangrijkste projecten in België zijn de versterking, sanering en/of vernieuwing van HS-stations waaronder Beerse (70 kV), La Croyère (150 kV), Bevercé (70 kV), Rechteroever (36 kV), Nieuwe Vaart (150/36 kV), Montignies (150 kV), Antoing (150 kV), Lixhe (250 kV) en Villeroux (22 kV). Verder werden er o.a. nieuwe kabels gelegd tussen Schelledorp, Hoboken en Wilrijk (70 kV), Rodenhuize en Arcelor (150 kV) en tussen het data center van BNP Paribas in Vaux-sur-Sûre en Bastenaken. De hoogspanningslijnen tussen Van Eyck en Zutendaal (380 kV) en tussen Les Isnes en Waret (70 kV) werden versterkt. Ten slotte werd ook de bouw van een nieuw administratief gebouw aan de Monnoyerkaai in Brussel afgewerkt.

De belangrijkste onshore investeringen in Duitsland hebben betrekking op de “South-West-Coupling-Line”, de uitbreiding van het HS-station Perleberg en de eerste investeringsgolf voor de nieuwe hoofdzetel van 50Hertz. De offshore investeringen in Duitsland omvatten de verbinding met het offshore windmolenpark Baltic II in de Baltische zee. In de loop van 2013 werd een bedrag van € 5,0 miljoen financieringslasten geactiveerd op de verwerving van de activa in 2013 door middel van een gemiddelde rentevoet van 4,0915%. De overige verplichtingen met betrekking tot nieuwe investeringen worden beschreven in toelichting 7.3.

142


6.2. Immateriële activa Goodwill

Software

Licenties / Concessies

Totaal

Stand per 1 januari 2012 Verworven, intern ontwikkeld

1.707,8 (0,0)

55,9 12,0

21,7 0,1

1.785,4 12,1


1.707,8

67,9

21,8

1.797,5

Stand per 1 januari 2013

1.707,8

67,9

21,8

1.797,5

Verworven, intern ontwikkeld

0,0

10,4

0,2

10,6

Buitengebruikstellingen

0,0

(0,2)

(0,0)

(0,2)

1.707,8

78,0

22,0

1.807,8

0,0 0,0

(29,4) (7,4)

(2,4) (1,2)

(31,8) (8,6)


(0,0)

(36,8)

(3,6)

(40,4)

Stand per 1 januari 2013 Afschrijvingen Buitengebruikstellingen

(0,0) 0,0 0,0

(36,8) (7,8) 0,1

(3,6) (1,2) 0,0

(40,4) (9,0) 0,1


(0,0)

(44,6)

(4,8)

(49,4)

Stand per 1 januari 2012 Stand per 31 december 2012

1.707,8 1.707,8

26,5 31,1

19,3 18,2

1.753,6 1.757,1

Stand per 1 januari 2013

1.707,8

31,1

18,2

1.757,1

Stand per 31 december 2013

1.707,8

33,5

17,2

1.758,5

(in miljoen €)

AANSCHAFFINGSWAARDE


AFSCHRIJVINGEN EN BIJZONDERE WAARDEVERMINDERINGSVERLIEZEN Stand per 1 januari 2012 Afschrijvingen

BOEKWAARDE

Software omvat zowel IT-toepassingen die door de vennootschap worden ontwikkeld voor het beheer van het net als software voor de normale bedrijfsactiviteiten van de Groep. Zie toelichting 5.3.3 voor de impact op de winsten verliesrekening van de afschrijvingen op immateriële activa. De goodwill, dewelke toegewezen is aan de kasstroomgenerende eenheid Elia Transmission (België), van € 1.707,8 miljoen heeft betrekking op de volgende transacties uit het verleden: (in miljoen €)

Verwerving belang Elia Asset door Elia System Operator - 2002 Verwerving belang Elia Engineering door Elia Asset - 2004

Totaal

2013

2012

1.700,1

1.700,1

7,7

7,7

1.707,8

1.707,8

TOETSING OP BIJZONDERE WAARDEVERMINDERING VOOR DE KASSTROOMGENERERENDE EENHEID ELIA TRANSMISSION (BELGIË) DIE GOODWILL BEVAT

In 2002 resulteerde de verwerving van Elia Asset door het bedrijf voor een bedrag van € 3.304,1 miljoen in een positief consolidatieverschil voor de vennootschap ten belope van € 1.700,1 miljoen. Dit positief consolidatieverschil is het resultaat van het verschil tussen de aanschaffingswaarde van deze economische entiteit en de boekwaarde van de activa van Elia Asset. Het verschil is toe te schrijven aan verschillende elementen zoals (i) de aanstelling van Elia als TNB voor een periode van 20 jaar, (ii) de unieke middelen waarover Elia in België kan beschikken aangezien Elia voor 100% eigenaar is van het netwerk op zeer hoge spanning en de eigenaar is (of het gebruiksrecht heeft) van 94% van het hoogspanningsnet, en dus als enige het recht heeft om een ontwikkelingsprogramma voor te stellen en (iii) Elia beschikt over de knowhow van TNB. Op de datum van de overname kon de kwalificatie of de kwantificatie in euro van deze elementen niet worden verricht op een objectieve, transparante en betrouwbare basis. Het verschil kon dus niet worden toegewezen aan specifieke activa en werd dus als niet-toegewezen beschouwd. Daarom werd dit verschil geboekt als goodwill sinds de eerste toepassing van de IFRS op


1 januari 2005. Het regelgevend kader, voornamelijk de verrekening in de tarieven van de meerwaarde naar aanleiding van buitengebruikstellingen van vaste activa zoals van toepassing sinds 2008, had geen impact op deze boekhoudkundige verwerking. De goodwill zoals hierboven beschreven en de goodwill ontstaan bij de verwerving van Elia Engineering in 2004 zijn voor de toetsing betreffende de bijzondere waardeverminderingen aan de enige kasstroomgenererende eenheid toegewezen aangezien de inkomsten en kosten werden gegenereerd door één activiteit, meer bepaald de gereguleerde activiteit in België, die eveneens als één kasstroomgenererende eenheid zal beschouwd worden. Ten gevolge hiervan heeft de vennootschap de boekwaarde van de goodwill aan één eenheid toegewezen, zijnde de gereguleerde activiteit in België. Sinds 2004 werden jaarlijks toetsingen op bijzondere waardeverminderingen uitgevoerd die niet resulteerden in de erkenning van enige waardeverminderingen. Kasstroomgenerende eenheden waaraan goodwill werd toegewezen worden minstens één keer per jaar getoetst op bijzondere waardeverminderingen, rekening houdend met de hoogste waarde van hun billijke waarde minus de verkoopkosten of de bedrijfswaarde, waarbij de volgende veronderstellingen en waarderingsmethoden worden toegepast. De bijzondere waardeverminderingstest werd uitgevoerd door een onafhankelijke instelling, was gebaseerd op de volgende waarderingsmethoden en maakte gebruik van de volgende veronderstellingen (volgens de methode van de reële waarde minus verkoopkosten): 1. verdiscontering van de toekomstige kasstromen waarbij de “Regulated Asset Base” of “RAB” als basis werd gebruikt voor de raming van de residuele waarde; 2. verdiscontering van de toekomstige dividenden; 3. vergelijking tussen de eerder vermelde bijzondere waardeverminderingstests en diegene die worden gebruikt door een aantal vergelijkbare West-Europese beursgenoteerde bedrijven zoals Red Electrica España, Enagas, Terna, Snam Rete Gas, National Grid en Fluxys; 4. marktwaardering op basis van de aandelenkoers van de vennootschap.

143

De methode van toekomstige kasstromen en toekomstige dividenden is gebaseerd op het ondernemingsplan voor de periode 2012-2020 van Elia Transmission België. De belangrijkste veronderstellingen voor deze waardering zijn: • een risicovrije rente van 4,0% op basis van de rentes voor Belgische obligaties op 10 jaar; • financieringskosten van 4,5%; • belastingtarief van 33,99%; • marktrisicopremie van 6,00%; • onafgebroken groei van 0,8%. De onafhankelijke analyse gaf geen aanleiding tot het identificeren van een waardevermindering op de goodwill in 2013. Gevoeligheid voor veranderingen in veronderstellingen

In verband met de beoordeling van het recupereerbare bedrag meent het management, op basis van de analyse van een extern expert en op basis van wat op dit moment bekend is, dat geen redelijkerwijze te verwachten wijziging van enige van de bovenstaande veronderstellingen zou leiden tot materiële waardeverminderingen voor de kasstroomgenererende eenheid Elia Transmission (België).

6.3. Handels- en overige vorderingen op lange termijn (in miljoen €)

2013

2012

Fiscale vorderingen Overige vorderingen

131,6 0,8

125,0 1,5

132,4

126,5

Totaal

De vordering op lange termijn bestaat uit het basisbedrag van de belastingvordering (€ 93,8 miljoen) en bevat tevens de gecumuleerde moratoriuminteresten die de Groep zou kunnen recupereren in de toekomst. Er is een gedetailleerde beschrijving opgenomen in toelichting 5.5.

144


6.4. Investeringen verwerkt volgens de vermogensmutatiemethode INVESTERINGEN IN GEASSOCIEERDE DEELNEMINGEN (in miljoen €)

2013

2012

Per 1 januari Wijziging van het belangenpercentage Aandeel in (verlies)/winst

34,3 (11,3) 0,4

30,6 3,1 0,6

Per 31 december

23,4

34,3

Voor meer details met betrekking tot de wijziging in aandeelhouderschap, zie toelichting 7.1. Samenvatting financiële gegevens betreffende investeringen verwerkt volgens de vermogensmutatiemethode, niet gecorrigeerd voor het percentage in eigendom van de Groep: Naam

Activa

Verplichtingen

Opbrengsten

Winst/(verlies)

% belang

Coreso SA/NV HGRT SAS APX - Endex bv Ampacimon

2,5 34,7 678,5 0,0

1,1 0,1 638,1 0,0

5,3 0,0 41,6 0,0

0,1 2,5 5,5 0,0

28,5 24,5 23,1 0,0

TOTAAL

715,7

639,3

46,9

8,1

Coreso SA/NV HGRT SAS APX - Endex bv Ampacimon

3,6 35,8 626,7 0,6

2,0 0,2 593,5 0,2

6,2 0,0 27,3 0,7

0,2 2,9 3,8 (0,4)

TOTAAL

666,7

595,9

34,2

6,4

2012

2013 28,5 24,5 29,2 36,8

De samenvatting van financiële gegevens van joint ventures wordt weergegeven in toelichting 4.2 Segmentrapportering 50Hertz Transmission (Duitsland). De bovenvermelde verplichtingen omvatten enkel de huidige verplichtingen.

6.5. Overige financiële activa 2013

2012

Beleggingen die voor verkoop beschikbaar zijn Overige

13,3 76,2

13,5 76,8

Totaal

89,5

90,3

(in miljoen €)

‘Beleggingen die voor verkoop beschikbaar zijn’ gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van de wijzigingen van de reële waarde in de niet-gerealiseerde resultaten. Het risicoprofiel van deze beleggingen wordt besproken in toelichting 7.2. Het item ‘Overige’ heeft hoofdzakelijk betrekking op een recupereerbaar bedrag van een deel van de pensioenverplichting (zie toelichting 6.12) en omvat ook de voor verkoop beschikbare activa die gewaardeerd werden tegen kostprijs (zie ‘andere deelnemingen’ in toelichting 7.5).


145

6.6. Uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen IN DE BALANS OPGENOMEN UITGESTELDE BELASTINGVORDERINGEN EN -VERPLICHTINGEN

2013

(in miljoen €)

2012

Vorderingen

Verplichtingen

Vorderingen

Verplichtingen

Materiële activa Immateriële activa Voorraden Rentedragende leningen en overige langlopende financieringsverplichtingen Personeelsvoordelen Voorzieningen Over te dragen opbrengsten en toe te rekenen kosten Overige Overgedragen Notionele intrest aftrek – vorige boekjaren

1,6 0,0 0,0 8,2 35,0 3,4 0,4 42,1 35,4

(85,6) (9,0) (0,9) (0,5) 0,0 (0,8) (2,4) (30,8) 0,0

1,6 0,0 0,0 12,6 39,0 2,5 4,4 9,7 39,0

(88,9) (8,8) (1,0) (0,6) 0,0 0,0 0,0 (32,5) 0,0

Belasting vorderingen (verplichtingen) Saldering van belastingvorderingen en -verplichtingen

126,1 (97,2)

(130,0) 97,2

108,9 (65,7)

(131,8) 65,7

Netto belastingsvordering / (verplichting)

28,9

(32,8)

43,1

(66,0)

MUTATIES IN DE UITGESTELDE BELASTINGVORDERINGEN EN -SCHULDEN TEN GEVOLGE VAN MUTATIES IN DE TIJDELIJKE VERSCHILLEN GEDURENDE HET BOEKJAAR

1 januari

Opgenomen in winst/verlies

Opgenomen in eigen vermogen

31 december


(71,0) (8,2) (0,9)

(16,3) (0,6) (0,1)

0,0 0,0 0,0

(87,3) (8,8) (1,0)

11,4 35,3 2,1 (0,3) (30,8) 0,0

0,2 (1,3) 0,4 4,7 8,0 39,0

0,5 5,0 0,0 0,0 0,0 0,0

12,1 39,0 2,5 4,4 (22,8) 39,0

TOTAAL

(62,4)

34,0

5,5

(22,9)


(87,2) (8,8) (1,0)

3,2 (0,2) 0,2

0,0 0,0 0,0

(84,0) (9,0) (0,9)

12,0 39,0 2,5 4,4 (22,8) 39,0

(1,3) (0,4) 0,2 (6,4) 34,1 (3,6)

(3,1) (3,7) 0,0 0,0 0,0 0,0

7,7 35,0 2,7 (2,0) 11,3 35,4

TOTAAL

(22,9)

25,9

(6,9)

(3,9)

(in miljoen €)

2012

2013

146


NIET IN DE BALANS OPGENOMEN UITGESTELDE BELASTINGVORDERINGEN

Per 31 december 2013 zijn er geen niet-opgenomen uitgestelde belastingvorderingen. In 2012 werd een uitgestelde belastingvordering ten bedrage van € 39,0 miljoen opgenomen op de notionele interestaftrekreserve (€ 114,8 miljoen per einde 2012) geaccumuleerd over de afgelopen jaren. Deze opname vloeide voort uit de wijzigingen die werden aangebracht in het recuperatiemechanisme van de notionele interestaftrek, die eind 2012 gepubliceerd werden, en uit wijzigingen in het gereguleerde kader. Op 31 december 2013 was een bedrag van € 3,6 miljoen gebruikt (de notionele interestaftrekreserve op het einde van 2013 bedroeg € 104,1 miljoen).

6.7 Voorraden (in miljoen €)

2013

2012

Grond- en hulpstoffen Geboekte waardeverminderingen

29,4 (13,0)

27,6 (12,6)

Totaal

16,4

15,0

De artikelen in het magazijn zijn hoofdzakelijk wisselen reservestukken voor het onderhoud en de herstellingswerken van de hoogspanningsstations, bovengrondse lijnen en ondergrondse kabels van de Groep.

6.8 Handelsvorderingen en overige vorderingen

De post ‘Overige’ bestaat voornamelijk uit: • vorderingen op verzekeringsmaatschappijen (€ 3 miljoen Elia Asset en € 3,1 miljoen Elia Re); • te ontvangen subsidiebedragen (€ 1,3 miljoen); • EEG-gerelateerde posten (€ 2 miljoen); • bijkomende en variabele winst op termijncontracten met de Duitse energiebeurs European Energy Exchange AG (EEX) waarmee in 2013 voor het eerst een contract gesloten werd (€ 16,62 miljoen). De blootstelling van de Groep aan kredieten valutarisico’s en verliezen als gevolg van waardeverminderingen die verbonden zijn aan handels- en overige vorderingen, wordt getoond in toelichting 7.2. (in miljoen €)

2013

2012

Niet vervallen Vervallen minder dan 30 dagen Vervallen tussen 31 en 60 dagen Vervallen tussen 61 dagen en één jaar Meer dan één jaar Totaal (excl. waardevermindering)

213,8 20,1 0,7 2,0 (0,4) 236,3

182,3 18,4 2,6 2,8 1,3 207,3

Dubieuze vorderingen Geboekte waardevermindering

13,8 (13,5)

6,8 (6,5)

236,6

207,6

Totaal

6.9. Geldmiddelen en kasequivalenten

(in miljoen €)

2013

2012

Projecten in opdracht van derden Overige handelsvorderingen en vooruitbetalingen Heffingen BTW, andere belastingen Overige Over te dragen kosten en verkregen opbrengsten

0,8 236,6 132,3 4,0 28,2 9,2

1,2 207,6 360,6 18,5 37,8 4,9

411,1

630,5

Totaal

Handelsvorderingen dragen geen interest en zijn gewoonlijk betaalbaar op 10 tot 30 dagen. De afname van de btw en andere belastingen kan vooral toegeschreven worden aan verminderde uitstaande btw-vorderingen.

De daling van handelsvorderingen en overige vorderingen is voornamelijk het resultaat van de daling van de heffingen in Duitsland (EEG) (€ 17,2 miljoen tegenover vorderingen van € 287,3 miljoen vorig jaar), licht gecompenseerd door een stijging in België (€ 115,1 miljoen tegenover vorderingen van € 73,3 miljoen in 2012). Deze daling kan hoofdzakelijk toegeschreven worden aan het feit dat 50Hertz Transmission een groot deel van de voorfinanciering van het mechanisme voor hernieuwbare energie recupereerde door de hogere prijzen die aangerekend werden aan eindgebruikers (5,277 ct/kWh in 2013 tegenover 3,592 ct/kWh in 2012.

(in miljoen €)

2013

2012

Direct opvraagbare deposito’s Banksaldi

279,2 158,5

108,6 57,6

437,7

166,2

Totaal

De geldmiddelen en kasequivalenten van de groep stegen aanzienlijk, hoofdzakelijk als gevolg van de uitgifte van nieuwe eurobonds in 2013 ten bedrage van € 750 miljoen. Dit bedrag werd gedeeltelijk gebruikt om de vervallen obligatie van € 500 miljoen te herfinancieren. Een andere oorzaak van de stijging was de lagere voorfinancieringspositie met betrekking tot het heffingsmechanisme in Duitsland. De kortetermijndeposito’s worden belegd voor periodes die variëren van enkele dagen tot enkele weken (maximaal 3 maanden), afhankelijk van de onmiddellijke cashbehoeften van de Groep, en brengen interesten op volgens de rentevoeten van de kortetermijndeposito’s. De rentedragende beleggingen hebben aan het einde van de verslagperiode een rente van 0,2% tot 0,95%.


Een bedrag van € 0,06 miljoen is beperkt qua gebruik ten gevolge van contractuele voorwaarden verbonden aan een subsidie die de Europese Gemeenschap heeft toegekend (€ 6,1 miljoen per einde van 2012). De banktegoeden brengen interest op tegen variabele rentevoeten op basis van de dagelijkse bankdepositorente. Het renterisico van de Groep en de gevoeligheidsanalyse voor ¬financiële activa en verplichtingen worden besproken in toelichting 7.2.

6.10. Eigen vermogen

147

worden naar de wettelijke reserve tot die wettelijke reserve 10% van het kapitaal bedraagt. In het kader van het tarifaire mechanisme moet Elia de in de tarieven verrekenende gerealiseerde meerwaarde naar aanleiding van buitengebruikstellingen van vaste activa (daling van Regulated Asset Base) reserveren in het eigen vermogen. Dit bedroeg in 2012 € 13,5 miljoen. De algemene vergadering heeft op dinsdag 21 mei 2013 beslist om dit bedrag in de wettelijke reserve op te nemen. Op 31 december 2013 bedraagt de wettelijke reserve van de Groep € 97,2 miljoen.

AANDELENKAPITAAL EN UITGIFTEPREMIE

Aantal aandelen Uitstaand per 1 januari Uitgegeven tegen betaling in contanten


Gewone aandelen 2013

2012

60.555.809

60.355.217

12.420

200.592

60.568.229

60.555.809

De Raad van Bestuur kan aan de aandeelhouders de uitkering van een dividend voorstellen tot een maximumbedrag van de beschikbare reserves en van de overgedragen winst van vorige boekjaren van de moedervennootschap, inclusief de winst van het boekjaar dat eindigde op 31 december 2013. De aandeelhouders moeten het dividendbedrag goedkeuren tijdens de algemene vergadering van de aandeelhouders. AFDEKKINGSRESERVE

Tijdens de buitengewone algemene vergadering op 25 oktober 2012 werd beslist een kapitaalverhoging door te voeren (in twee stappen/periodes: één in 2012 voor maximaal € 5,3 miljoen en één in 2013 voor maximaal € 0,7 miljoen) voor een maximaal totaalbedrag van € 6,0 miljoen voor het Belgische personeel. In oktober 2012 bood de Elia groep het personeel aan om in te tekenen op een kapitaalverhoging van Elia System Operator NV (belastingtranche), wat leidde tot een verhoging van het aandelenkapitaal met € 5,0 miljoen en tegelijkertijd tot een verhoging van de uitgiftepremie met € 0,3 miljoen. Het aantal uitstaande aandelen steeg met 200.592 aandelen zonder nominale waarde. Het kapitaal van Elia System Operator NV steeg met € 5,9 miljoen van € 1.500,6 miljoen tot € 1.506,5 miljoen in 2012, rekening houdend met de kosten voor kapitaalverhogingen, en de uitgiftepremie steeg van € 8,5 miljoen tot € 8,8 miljoen. In maart 2013 werd de tweede tranche uitgevoerd na de bovenvermelde kapitaalverhoging, wat leidde tot een stijging van het aandelenkapitaal met € 0,31 miljoen en tegelijk in een stijging van de uitgiftepremie met € 0,04 miljoen. Het aantal uitstaande aandelen steeg met 12.420 aandelen zonder nominale waarde. Het kapitaal van Elia System Operator NV steeg met € 0,37 miljoen van € 1.506,5 miljoen tot € 1.506,9 miljoen in 2013, rekening houdend met de kosten voor kapitaalverhogingen, en de uitgiftepremie steeg van € 8,8 miljoen tot € 8,83 miljoen. RESERVES

Volgens de Belgische wetgeving moet elk jaar 5% van de statutaire nettowinst van de moedervennootschap overgedragen

De afdekkingsreserve bestaat uit het effectieve deel van de cumulatieve nettomutatie in de reële waarde van kasstroomafdekkingsinstrumenten met betrekking tot afgedekte transacties die nog niet hebben plaatsgevonden. DIVIDEND

Na de balansdatum is door de Raad van Bestuur het onderstaande dividendvoorstel gedaan. (in €)

Dividend per aandeel

2013

2012

1,54

1.47

Tijdens de algemene vergadering van aandeelhouders van 21 mei 2013 keurde de Raad van Bestuur de uitkering goed van een brutodividend van € 1,47 per aandeel, dat overeenstemt met een nettodividend van € 1,10 per aandeel, goed voor een totaalbedrag van € 89,02 miljoen. Tijdens de vergadering van de Raad van Bestuur van 27 februari 2014 werd een brutodividend van € 1,54 per aandeel voorgesteld. Dit dividend is onderworpen aan de goedkeuring door de aandeelhouders tijdens de jaarlijkse algemene vergadering op dinsdag 20 mei 2014 en werd niet opgenomen als een verplichting in de geconsolideerde jaarrekening van de Groep. Het totale dividend zal, op basis van het aantal uitstaande aandelen op donderdag 27 februari 2014, €93,28 miljoen bedragen. De nettowinst bevat ook een vergoeding voor de meerwaarde naar aanleiding van buitendienststellingen van vaste activa van € 23,3 miljoen die in het eigen vermogen moet worden geboekt. De Raad van Bestuur van donderdag 27 februari 2014 heeft beslist om aan de algemene vergadering voor te stellen om dit bedrag te boeken als wettelijke reserve. Op dinsdag 31 december 2013 was dit bedrag nog niet opgenomen als wettelijke reserve.

148


6.11 Leningen en overige langlopende financieringsverplichtingen 2013

2012

Leningen op lange termijn Subtotaal lange termijnleningen

2.598,0 2.598,0

2.351,1 2.351,1

Leningen op korte termijn Toe te rekenen interest Subtotaal korte termijnleningen

500,0 73,5 573,5

654,9 70,9 725,8

3.171,6

3.076,9

(in miljoen €)

TOTAAL

De langlopende leningen bestaan uit de Eurobond van Elia Transmission België met vervaldatum in mei 2014 voor een bedrag van € 500,0 miljoen. De informatie over de algemene voorwaarden van de uitstaande rentedragende leningen wordt hieronder gegeven: Intrestvoet voor Interestvoet Huidige proportie van Vervaldag Boekwaarde hedging na hedging de interestvoet (%)

(in miljoen €)

Aandeelhouderslening Uitgiften van obligatieleningen Uitgiften van obligatieleningen Uitgiften van obligatieleningen Uitgiften van obligatieleningen Uitgiften van obligatieleningen Uitgiften van obligatieleningen Europese Investeringsbank Europese Investeringsbank TOTAAL

2004 2004 2009 2010 2013 2013

/ / / / / /

10 jaar 15 jaar 7 jaar 10 jaar 15 jaar 20 jaar

%

%

vast

variabel

2022 2014 2019 2016 2020 2028 2033 2016 2017

495,8 500,0 499,1 499,2 298,2 546,4 199,2 40,0 20,0

2,76 4,75 5,25 5,63 3,87 3,25 3,50 4,27 4,79

3,18 4,75 5,25 5,63 3,87 3,25 3,50 4,27 4,79

40,34 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00

59,66 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

-

3.098,0

-

-

90,45

9,55

De informatie over de contractvervaldagen van de rentedragende leningen en (kortlopende en langlopende) financieringsverplichtingen van de Groep wordt hieronder gegeven. Nominale waarde

1 jaar of minder

1 - 2 jaar

3 - 5 jaar

Meer dan 5 jaar

Aandeelhouderslening Uitgiften van obligatieleningen Europese Investeringsbank

495,8 2.550,0 60,0

0,0 500,0 0,0

0,0 0,0 0,0

0,0 500,0 60,0

495,8 1.550,0 0,0

TOTAAL

3.105,8

500,0

0,0

560,0

2.045,8

(in miljoen €)


6.12 Personeelsbeloningen In België regelen collectieve overeenkomsten de rechten van het personeel in bedrijven in de elektriciteits- en gassector. Deze overeenkomsten voorzien in zogenaamde “aanvullende pensioenen” op basis van het jaarsalaris en de loopbaan van de werknemer in de onderneming. Als de medewerker overlijdt, zijn deze aanvullende bedragen gedeeltelijk overdraagbaar naar zijn erfopvolger (weduwe/wees). De toegekende beloningen zijn verbonden aan het bedrijfsresultaat van Elia. Voor deze verplichtingen bestaat er noch een extern pensioenfonds noch een groepsverzekering, waardoor er ook geen reserves bij derden opgebouwd zijn. Deze verplichtingen worden toegezegd-pensioenregelingen genoemd. De collectieve overeenkomst bepaalt dat aan actief personeel aangeworven van 1 januari 1993 tot en met 31 december 2001 en het management/uitvoerend kaderpersoneel aangeworven voor 1 mei 1999 dezelfde waarborgen worden toegekend via een pensioenstelsel ‘te bereiken doel pensioenregeling’. De verplichtingen in het kader van deze ‘te bereiken doel pensioenregeling’ worden gefinancierd via een aantal pensioenfondsen voor de elektriciteits- en gassector en via verzekeringsmaatschappijen. Personeel dat op basis van een ‘salarisschaal’ wordt betaald en is aangeworven na 1 juni 2002 en management/kaderpersoneel dat na 1 mei 1999 is aangeworven, worden gedekt door pensioenplannen op basis van toegezegde bijdragen. Voor betalingen na 1 januari 2004 vereist de wet een gemiddeld jaarlijks rendement over de loopbaan van minstens 3,25% voor de bijdragen van de werkgever en 3,75% voor de bijdragen van de werknemers, waarbij de werkgever een eventueel verlies moet bijpassen. De verzekeraar bevestigde per einde 2013 dat het jaarlijkse rendement minstens 3,25% bedraagt en dat er dientengevolge geen provisie voorzien werd om een eventueel verlies bij te passen.

Elia Transmission België heeft ook vervroegde pensioenregelingen en andere beloningen na tewerkstelling, zoals een dekking van medische kosten en kortingen op de gas- en elektriciteitsfactuur, naast andere beloningen op lange termijn (jubilarispremies). Niet al deze beloningen worden gefinancierd. 50Hertz Transmission Duitsland heeft pensioenregelingen en vervroegde pensioneringsregelingen die voornamelijk gebaseerd zijn op collectieve onderhandeling, ondernemingsovereenkomsten en individuele contractbepalingen. De toegekende beloningen of bijdragen zijn afhankelijk van het loon en de anciënniteit van de deelnemers. 50Hertz Transmission (Duitsland) beschikt ook over een aantal toegezegd-bijdrageregelingen die gefinancierd worden via een congruent herverzekerd pensioenfonds. De groepsverzekeringsplannen (zowel voor België als voor Duitsland) met gegarandeerde opbrengst blijven geklasseerd als pensioenplannen op basis van toegezegde bijdragen overeenkomstig IAS 19R. Hoewel dit soort plannen technisch gesproken volgens IFRS onder de classificatie van “toegezegde-pensioenregeling” valt, werd er omwille van het gebrek aan specifieke richtlijnen aangaande de waardering van de verplichting na uitdiensttreding van dit type plan voor vergoedingen na uitdiensttreding geen voorziening opgenomen omdat er geen tekort is in de fondsen in vergelijking met de minimaal gegarandeerde opbrengst van de bijdragen. Indien zulk een tekort ontstaat, zal de Groep een voorziening opnemen die de tekortkoming in de fondsen in vergelijking met de minimaal gegarandeerde opbrengst van de bijdragen reflecteert.Hieronder worden de totale nettoverplichtingen voor personeelsbeloningen vermeld: (in miljoen €)

Toegezegd-pensioenregelingen Andere vergoedingen na uitdiensttreding Subtotaal Overige voorzieningen - personeelsbeloningen

De kosten in verband met deze plannen beliepen € 4,7 miljoen in 2013 en € 4,1 miljoen in 2012.

149

TOTAAL VOORZIENINGEN VOOR PERSONEELSVOORDELEN

2013

2012

53,5 54,3

72,4 47,1

107,8

119,5

0,2

0,4

108,0

119,9

150


De delta van € 1,1 miljoen (€ 1,3 miljoen in 2012) in vergelijking met de ‘personeelsbeloningen’ die vermeld staan in de geconsolideerde jaarrekening komt overeen met het kortetermijngedeelte van personeelsbeloningen van 50Hertz Transmission (Duitsland), dat vermeld staat onder “voorzieningen” voor kortlopende verplichtingen. (in miljoen €)

In de volgende tabellen worden de details weergegeven van de uitstaande voorziening voor personeelsbeloningen met de opsplitsing tussen pensioenkosten (“Pensioenregelingen”) en niet-pensioenkosten (“Andere”), die bestaat uit kosten voor gezondheidszorg, voordelen voor tarieven, jubileumvoordelen…).

Pensioenregelingen*

Andere

2013

2012

2013

2012

Huidige waarde van de brutoverplichting Reële waarde van de fondsbeleggingen Overschot/(tekort)

(176,8) 123,3 (53,5)

(191,6) 119,1 (72,4)

(59,4) 5,1 (54,3)

(51,9) 4,8 (47,1)

VOORZIENINGEN VOOR PERSONEELSVERPLICHTINGEN

(53,5)

(72,4)

(54,3)

(47,1)

WIJZIGINGEN IN DE HUIDIGE WAARDE VAN DE BRUTOVERPLICHTING (in miljoen €)

Pensioenregelingen*

Andere

2013

2012

2013

2012

Beginsaldo Aan het dienstjaar toegerekende kosten Rentekosten Bijdragen van de deelnemers Kosten van vervroegde pensionering Veranderingen in demografische veronderstellingen Veranderingen in financiële veronderstellingen Ervaringsaanpassingen Pensioenkosten van verstreken diensttijd Betaalde vergoedingen

(191,6) (4,3) (4,9) (0,6) (0,9) 4,0 4,1 4,0 (0,5) 13,9

(180,3) (4,1) (7,0) (0,6) (2,6) 0,0 (14,5) 0,0 0,0 17,5

(51,9) (2,1) (1,9) 0,0 0,0 (0,3) (7,6) (0,4) 0,0 4,7

(49,8) (1,8) (2,0) 0,0 0,0 0,0 (2,4) 0,0 0,0 4,1

EINDSALDO

(176,8)

(191,6)

(59,4)

(51,9)

* Pensioenregelingen, met inbegrip van uitstapregeling & vervroegd pensioen, welke voorheen getoond werd onder “Andere regelingen”. Voor meer uitleg verwijzen we naar toelichting 7.8.


WIJZIGING VAN DE REËLE WAARDE VAN DE FONDSBELEGGINGEN

Pensioenregelingen*

(in miljoen €)

151

Andere

2013

2012

2013

2012

Beginsaldo Rentebaten Herberekening - winst/(verlies) in niet-gerealiseerde resultaten ontstaan door: - Rendement op de fondsbeleggingen (exclusief rentebaten) Bijdragen van de werkgever Bijdragen van de werknemer Betaalde vergoedingen

119,1 3,2

116,2 4,5

4,8 0,0

5,2 0,0

1,9 12,2 0,6 (13,7)

1,5 13,7 0,6 (17,4)

(0,1) 4,7 0,0 (4,3)

(0,0) 2,7 0,0 (3,1)

Eindsaldo

123,3

119,1

5,1

4,8

5,0

6,0

(0,0)

0,0

TOTAAL RENDEMENT OP DE FONDSBELEGGINGEN

BEDRAGEN OPGENOMEN ONDER NIET-GEREALISEERDE RESULTATEN

Pensioenregelingen*

Andere

(in miljoen €)

2013

2012

2013

2012

Pensioenkost Aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten Kosten van vervroegd pensioen Kosten van verstreken diensttijd Actuariële winst/(verlies) op lange termijn personeelsbeloningen

(4,9) (0,9) (0,5) 0,0

(4,7) (2,6) 0,0 0,0

(1,8) 0,0 0,0 (5,3)

(2,2) 0,0 0,0 (0,5)

Netto rentekosten op de netto voorziening voor personeelsverplichting Rentekosten Rendement op fondsbeleggingen

(4,9) 3,2

(7,0) 4,5

(1,9) 0,0

(2,0) 0,0

KOSTEN VAN TOEGEZEGD-PENSIOENREGELINGEN OPGENOMEN IN WINST OF VERLIES

(8,1)

(9,8)

(9,0)

(4,7)

2013

2012

(236,2) (156,1)

(243,4) (163,9)

(3,4) (76,7)

(3,5) (76,0)

(236,2) (176,8) (40,4) (19,0)

(243,4) (191,6) (37,8) (14,0)

(in miljoen €)

Detail van de toegezegd-pensioenregeling per type deelnemer Actieve deelnemers Niet- actieve deelnemers met uitgestelde voordelen Gepensioneerden en begunstigden Detail van de toegezegd-pensioenregeling per voordeel Pensioenen Andere vergoedingen (gezondheidszorg en tarifaire voordelen) Afscheid- en jubilarispremies

Bij het bepalen van de gepaste verdisconteringsvoet, gebruikt de Groep de intresttarieven van bedrijfsobligaties in dezelfde valuta als deze gebruikt voor de verplichtingen inzake toegezegd-pensioenregeling, met minimaal een “AA”-rating, zoals bepaald door een internationaal erkend rating bureau, en ge-extrapoleerd, indien nodig, volgens de yield-curve om in lijn te zijn met de verwachte termijn van de toegezegd-pensioenverplichting. Jaarlijks wordt er een stresstest uitgevoerd. Deze test gaat na of de minimale financieringsvereisten bestand zijn tegen “schokken” met een waarschijnlijkheid van 0,5%.

De leden dragen (grotendeels) zelf bij tot de financiering van de pensioenuitkeringen door een persoonlijke bijdrage te betalen van het type ‘vaste bijdrage’ (step-rate formule a%t1 + b%t2) die maandelijks op hun salaris wordt ingehouden. Het jaarsaldo van het vast bedrag in het kader van de toegezegd-pensioenregeling wordt gefinancierd door de werkgever via een periodieke toewijzing, uitgedrukt als een percentage van de totale loonsom van de leden. Dit percentage wordt bepaald volgens de methode van de gezamenlijke kosten en wordt jaarlijks herzien. Deze financieringsmethode bestaat erin dat toekomstige kosten gespreid worden over de resterende periode van de regeling. De kosten worden geraamd op basis van


152


projecties (loonstijging en inflatie worden in rekening genomen). De veronderstellingen met betrekking tot loonstijging, inflatie, personeelsverloop en leeftijd-looptijd worden bepaald op basis van de historische statistieken van het bedrijf. De gehanteerde sterftetabellen komen overeen met de realiteiten uit het verleden binnen het financieringsvehikel. De Groep berekend de netto intrest op de netto toegezegdpensioenschuld(vordering) gebruik makend van dezelfde verdisconteringsvoet voor obligaties van hoge kwaliteit (zie hierboven) om de toegezegdpensioenverplichting te berekenen (de netto-intrest aanpak). Deze veronderstellingen worden op geregelde basis in vraag gesteld. Uitzonderlijke gebeurtenissen (zoals de wijziging van de regeling, gewijzigde veronderstellingen, te korte dekkingsgraad...) kunnen uiteindelijk leiden tot openstaande betalingen bij de kostendrager.

(%)

De toegezegdpensioenregelingen stellen het bedrijf bloot aan actuariële risico’s zoals investeringsrisico’s, renterisico’s, langlevenrisico’s en loonrisico’s. 1. Investeringsrisico De huidige waarde van de verplichting uit hoofde van de toegezegdpensioenregeling wordt berekend met behulp van een verdisconteringsvoet gelijk aan die van bedrijfsobligaties van hoge kwaliteit. Het verschil tussen het effectief rendement op fondsbeleggingen en rentebaten op fondsbeleggingen is inbegrepen in de de lijn Herberekening winst/(verlies) in niet-gerealiseerde resultaten. Momenteel heeft de regeling een relatief evenwichtige investering die als volgt wordt voorgesteld:

Elia Transmission (België) 2013


2012

2013

2012

Beursgenoteerde beleggingen Aandelen - Eurozone Aandelen - Buiten de Eurozone Staatsobligaties - Eurozone Andere obligaties - Eurozone Andere obligaties - Buiten de Eurozone

79,32 14,61 11,57 4,21 43,97 4,96

77,62 8,89 13,56 9,25 45,92 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

Niet beursgenoteerde beleggingen Verzekeringscontracten Onroerende goederen Liquide middelen

20,68 0,00 4,76 1,60

22,39 0,00 5,09 2,03

100,00 100,00 0,00 0,00

100,00 100,00 0,00 0,00

Andere

14,32

15,27

0,00

0,00

TOTAAL (IN %)

100,00

100,00

100,00

100,00

TOTAAL (IN MILJOEN €)

114.4

119.1

0,1

0,1

Door de langdurige aard van de verplichtingen inzake toegezegd-pensioenregelingen beschouwt het bestuur van het pensioenfonds waar Elia Transmission (België) lid van is, het als gepast dat een redelijk gedeelte van de fondsbeleggingen belegd wordt in eigenvermogensinstrumenten om het rendement van het fonds te benutten. 2. Renterisico Een daling van de rentetarieven op obligaties zal de verplichtingen inzake toegezegd-pensioenregeling doen stijgen. Dit zal echter gedeeltelijk gecompenseerd worden door een hoger rendement uit de schuldbeleggingen inzake toegezegd-pensioenregelingen. 3. Langlevenrisico De huidige waarde van de verplichting uit hoofde van de toegezegd-pensioenregeling wordt berekend op basis van de beste raming van de sterftegraad van de deelnemers van de pensioenregeling tijdens en na hun tewerkstelling. Een stijging in levensverwachting van de deelnemers zal de pensioenver-

plichting doen stijgen. Voor de Belgische toegezegd-pensioenregeling werd een onderzoek uitgevoerd in 2013 om na te gaan welke sterftetabellen het beste overeenkomen met de historische waarnemingen van de portefeuille. De sterftetabellen die hieruit voortvloeien zijn de MR/FR tabellen voor gepensioneerden en de MR (met een correctie van 5 jaar) / FR (zonder correctie) voor de actieve deelnemers. Voor de Duitse toegezegd-pensioenregeling werden geen wijzigingen aan de sterftetabel nodig geacht (we verwijzen naar de actuariële veronderstellingen in de onderstaande tabel voor meer details). 4. Loonrisico De huidige waarde van de verplichting uit hoofde van de toegezegd-pensioenregeling wordt berekend op basis van de toekomstige lonen van de deelnemers van de pensioenregeling. Zo zal een stijging in loon van de deelnemers de verplichting van de pensioenregeling doen stijgen.


153

ACTUARIËLE VERONDERSTELLINGEN

Elia Transmission (België) (%)

(en %)

Disconteringsvoet - Pensioenregelingen - Andere regelingen Verwachte gemiddelde loonstijging (zonder inflatie) Verwachte inflatie Verwachte stijging van de ziektekosten (inclusief inflatie) Verwachte stijging van de tariefvoordelen Gemiddeld verwachte pensioenleeftijd: - Niet-Kaderpersoneel - Kaderpersoneel

50Hertz Transmission (Duitsland) (%)

2013

2012

2013

2012

2,92 3,24 2,00 2,00 3,00 2,00

2,85 3,26 2,00 2,00 3,00 0,25

3,50 3,50 3,00 2,00 2,00 -

3,60 3,60 3,00 2,00 2,00 -

62 63

60 62

65 65

65 65

MR(-5)/FR MR/FR

MR/FR MR/FR

Richttafeln Heubeck 2005G

Richttafeln Heubeck 2005G

22,5 22

22,5 22

18,75 22,83

18,61 22,7

9,0

9,0

16,1

16,3

Gebruikte sterftetafels: - Actief personeel - Niet-actief personeel Levensverwachting uitgedrukt in jaren van een gepensioneerde op 65 jaar Voor een 65 jarige op datum van afsluiting - Man - Vrouw (in jaren)

Toegezegd-pensioenregeling

Het effectieve rendement op de fondsbeleggingen in % voor 2013 kwam overeen met 5,17 % voor het Belgische segment en 4,87% voor het Duitse segment. De Groep verwacht in 2014 een bedrag van € 11,5 miljoen bij te dragen aan zijn toegezegd-pensioenregelingen (er wordt geen bijdrage door het Duitse segment verwacht). De Groep verwacht in 2014 € 5,44 miljoen bij te dragen aan zijn toegezegd-bijdrageregelingen (waarvan € 2,44 miljoen door het Duitse segment). SENSITIVITEITSANALYSE

Elia Transmission (België) (in miljoen €)


(+ = daling) / - = stijging)

Impact op de netto toegezegd-pensioenverplichtingen in geval van stijging van: Disconteringsvoet (0,5%) Gemiddelde loonstijging - zonder inflatie (0,5%) Inflatie (0,25%) Stijging van de ziektekosten (1%) Stijging van de tariefvoordelen (0,5%) Levensverwachting gepensioneerden (1 jaar)

9,5 (9,4) (5,0) (3,5) (1,3) (2,5)

ACTUARIËLE WINSTEN EN VERLIEZEN ERKEND IN NIET-GEREALISEERDE RESULTATEN (in miljoen €)

2013

2012

Cumulatief bedrag per 1 januari In de verslagperiode erkend

(13,9) 7,3

(4,0) (9,9)

Cumulatief bedrag per 31 december

(6,7)

(13,9)

(0,9) 0,1 0,4 (0,0) (0,1) 0,3

154


De onderstaande tabel geeft de actuariële winsten en verliezen erkend in niet-gerealiseerde resultaten weer per type: Pensioenregelingen*

(in miljoen €)

Andere

2013

2012

2013

2012

Actuariële (winsten)/verliezen van toegezegdpensioenregelingen ontstaan door Veranderingen in demografische veronderstellingen Veranderingen in financiële veronderstellingen Ervaringsaanpassingen Rendement op de fondsbeleggingen (exclusief rentebaten)

4,0 4,1 4,0 1,9

0,0 (14,5) 0,0 1,5

0,3 (3,4) 0,1 0,0

0,0 (1,9) 0,0 0,0

HERBEREKENING - PERSONEELSBELONINGEN OPGENOMEN IN NIET-GEREALISEERDE RESULTATEN

14,0

(13,0)

(3,0)

(1,9)


Recupereerbaar bedrag in toekomstige tarieven

In overeenstemming met een studierapport uitgegeven door de CREG gaat het management ervan uit dat het nagenoeg zeker is dat een gedeelte van het bedrag van de pensioenregeling door de CREG aanvaard zal worden als redelijke kosten en bijgevolg doorgerekend zal worden in toekomstige tarieven.

Aangezien dit bedrag door Elia kan worden gerecupereerd van derde partijen, in toepassing van de algemene definitie en het algemene kader, wordt dit beschouwd als een actiefbestanddeel. De verwerking van het bedrag van € 71,1 miljoen gebeurt onder de rubriek Overige financiële activa (zie toelichting 6.5).

6.13. Voorzieningen Milieu

Geschillen

Gebruiksrecht

Totaal

BALANS OP 1 JANUARI 2012

19,0

17,6

41,5

78,1

Dotatie voorzieningen Terugname voorzieningen Aanwending voorzieningen Discontering van voorzieningen

3,5 (0,3) (1,1) 0,1

9,5 (5,6) (1,0) 0,3

2,3 0,0 (0,6) 2,8

15,3 (5,9) (2,7) 3,2

BALANS OP 31 DECEMBER 2012

21,2

20,8

46,0

88,0

Langlopend deel Kortlopend deel

11,2 10,0

7,0 13,9

40,2 5,7

58,4 29,6

BALANS OP 1 JANUARI 2013

21,2

20,8

46,0

88,0

Dotatie voorzieningen Terugname voorzieningen Aanwending voorzieningen Discontering van voorzieningen

1,7 (1,1) (3,7) 0,0

4,5 (5,4) (1,5) 0,1

2,0 0,0 (1,2) 0,5

8,2 (6,5) (6,5) 0,6

BALANS OP 31 DECEMBER 2013

18,1

18,5

47,2

83,9

Langlopend deel Kortlopend deel

12,0 6,1

9,5 9,0

40,7 6,5

62,3 21,6

(in miljoen €)

Het gebruik van voorzieningen voor milieukosten heeft vooral betrekking op verder bodemonderzoek en sanering op bepaalde sites in Vlaanderen, Brussel en Wallonië voor een totaalbedrag van € 3,4 miljoen. De terugneming werd doorgevoerd omdat er voor sites in Vlaanderen, een OVAM-certificering ontvangen werd, en als gevolg van een gewijzigde kostenraming voor een site in Brussel. De hogere milieuvoorzieningen voor

een bedrag van € 1,7 miljoen hebben vooral betrekking op sites in Wallonië en het Vlaamse Gewest en zijn het gevolg van nieuwe ramingen. De raming van de bedragen werd door een extern studiebureau uitgevoerd, rekening houdend met het BATNEEC-principe (‘best beschikbare techniek zonder overdreven kostprijs’). De voorziening voor geschillen werd ingesteld om waarschijn-


lijke kosten te dekken die voortvloeien uit geschillen waarvoor de Groep door een derde partij gerechtelijk wordt vervolgd of waarvoor de Groep betrokken is in een juridisch geschil. De voorziening ‘gebruiksrecht’ bestaat uit mogelijke betalingen van compensatievergoedingen aan grondeigenaars voor bovengrondse lijnen die in het verleden zijn gebouwd door de vorige eigenaars van 50Hertz Transmission. Deze schattingen zijn bepaald op basis van de waarde van de ingestelde vorderingen of het geschatte bedrag van de risicoblootstelling. De verwachte timing van de bijhorende kasuitstroom hangt af van de vooruitgang en de duur van de onderliggende procedures. De beweging van de voorzieningen wordt ook besproken in toelichting 5.3.3.

6.14. Overige schulden op lange termijn 2013

2012

Kapitaalsubsidies Overige

7,9 10,2

8,3 11,1

Totaal

18,1

19,4

(in miljoen €)

De overige schulden op lange termijn bleven in de lijn van vorig jaar en omvatten een overlopende rekening van € 10,2 miljoen met betrekking tot een contract voor de aankoop van energie (einddatum contract juni 2026), waarvoor bij afsluiten van het contract het volledige contractueel bepaalde bedrag betaald werd. De afbouw verloopt geleidelijk naarmate de energie aangekocht wordt in overeenstemming met de contractuele voorwaarden. De investeringssubsidies bestaan hoofdzakelijk uit: • uitgestelde opbrengsten met betrekking tot subsidies die ontvangen werden van de Duitse regering voor de modernisering van het Oost-Duitse net na de val van de Berlijnse muur; en andere overheidssubsidies (€ 4,9 miljoen); en • uitgestelde opbrengsten voor kapitaalssubsidies die door verschillende overheden toegekend werden aan Elia Transmission (België) voor een bedrag van € 3 miljoen.

6.15. Handels- en overige schulden (in miljoen €)

2013

2012

Handelsschulden BTW, diverse belastingschulden Bezoldigingen en sociale lasten Dividend Heffingen Overige Toe te rekenen schulden*

227,1 13,1 27,0 2,0 134,4 67,6 35,5

223,7 6,2 25,2 2,2 59,8 34,7 63,0

506,9

414,9

Totaal

155

De stijging in handels- en overige schulden met € 92,0 miljoen is hoofdzakelijk een gevolg van de evolutie in de heffingenpositie. In vergelijking met vorig jaar bevond de groep zich minder in een prefinancieringssituatie (zie ook toelichting 6.8). De daling in toe te rekenen schulden kan voornamelijk verklaard worden door het feit dat er geen uitstaande overlopende posten meer zijn voor horizontale offshore kosten bij 50Hertz Transmission (Duitsland), die aangerekend werden door TenneT tot eind 2012 (ten belope van € 14,1 miljoen). Deze kosten worden nu namelijk gefactureerd en betaald in hetzelfde boekjaar.

6.16. Overgedragen opbrengsten en toe te rekenen kosten (in miljoen €)

2013

2012

Overgedragen opbrengsten en toe te rekenen kosten* Saldo afrekeningmechanisme België Saldo afrekeningmechanisme Duitsland

7,9 105,9 184,8

6,0 131,2 79,7

298,6

216,9

Totaal

* Naar aanleiding van de verdere afstemming van de reporting- en consolidatietool van de Groep werden bepaalde vergelijkende cijfers geherklasseerd om ze aan te passen aan de presentatie van het huidige jaar. Een bedrag van € 63 miljoen werd geherklasseerd van Overgedragen opbrengsten en toe te rekenen kosten (voor een bedrag van € 69,1 miljoen opgenomen in het 2012 IFRS jaarverslag van de Groep) naar Handelsschulden (voor een bedrag van € 223,7 miljoen opgenomen in het 2012 IFRS jaarverslag van de Groep).

De overgedragen opbrengsten en toe te rekenen kosten bleven stabiel in vergelijking met 2012. De wijzigingen aan de afrekeningsmechanismen in België en Duitsland in 2013 worden beschreven in toelichtingen 4.1 en 4.2. Het afrekeningsmechanisme 2013 wordt in de onderstaande tabel uiteengezet: (in miljoen €)

Terug te vorderen van huidige tarifaire periode Saldi vorige boekjaren terug te vorderen via de toekomstige tarieven - boekjaar nog te bepalen

België

Duitsland

(31,6)

0,0

99,7

184,8

Korting toekomstige tarieven

68,1

184,8

Moratoriumintresten vennootschapsbelasting

37,8

0,0

105,9

184,8

Saldo afrekeningmechanisme

Links: * Naar aanleiding van de verdere afstemming van de reporting- en consolidatietool van de Groep werden bepaalde vergelijkende cijfers geherklasseerd om ze aan te passen aan de presentatie van het huidige jaar. Een bedrag van € 63 miljoen werd geherklasseerd van Overgedragen opbrengsten en toe te rekenen kosten (zie hieronder) naar Handelsschulden.

156


6.17 Financiële instrumenten - reële waarden De volgende tabel toont de boekwaarden en reële waarden van financiële activa en passiva, inclusief hun niveau in de reëlewaarde-hiërarchie.

Reële waarde afdekkingsinstrumenten

Investeringen aangehouden tot einde looptijd

Leningen en vorderingen

Overige financiële verplichtingen

Totaal

Niveau 1

Niveau 2

Niveau 3

Totaal

Reële waarde

Gewaardeerd aan reële waarde

Boekwaarde

15,0 -

(27,5)

16,6 -

385,3 437,7 -

-

15,0 402,0 437,7 (27,5)

13,3 -

1,8 16,6 (27,5)

-

15,0 16,6 0,0 (27,5)

-

-

-

-

(629,3)

(629,3)

-

(629,3)

-

(629,3)

-

-

-

-

(2.542,3)

(2.542,3)

-

(2.542,3)

-

(2.542,3)

-

-

-

-

(506,9)

(506,9)

-

-

-

0,0

15,0

(27,5)

16,6

823,0

(3.678,5)

(2.851,3)

13,3

(3.180,7)

0,0

(3.167,4)

Overige financiële vaste activa Handels- en overige vorderingen Geldmiddelen en kasequivalenten Voor afdekking gebruikte renteswaps: Niet door zakelijke zekerheid gedekte bankleningen en andere leningen Niet door zakelijke zekerheid gedekte obligaties Handelsschulden en overige schulden

14,6 -

(36,7)

-

625,6 166,2 -

0,0 -

14,6 625,6 166,2 (36,7)

13,2 -

1,5 (36,7)

-

14,7 0,0 0,0 (36,7)

-

-

(781,7)

(781,7)

-

(781,7)

-

(781,7)

TOTAAL

(in miljoen €)

31 DECEMBER 2013 Overige financiële vaste activa Handels- en overige vorderingen Geldmiddelen en kasequivalenten Voor afdekking gebruikte renteswaps: Niet door zakelijke zekerheid gedekte bankleningen en andere leningen Niet door zakelijke zekerheid gedekte obligaties Handelsschulden en overige schulden TOTAAL

31 DECEMBER 2012

-

-

-

-

(2.295,3)

(2.295,3)

-

(2.295,3)

-

(2.295,3)

-

-

-

-

(414,9)

(414,9)

-

-

-

0,0

14,6

(36,7)

0,0

791,8

(3.491,9)

(2.722,2)

13,2

(3.112,2)

0,0

(3.099,0)

De bovenstaande tabellen vermelden geen reële-waarde-informatie voor financiële activa en passiva die niet gewaardeerd werden tegen reële waarde, zoals geldmiddelen en kasequivalenten en een groot gedeelte van de handels- en overige vorderingen omdat hun boekwaarde een redelijke benadering vormt van hun reële waarde. Voor de details met betrekking tot de waarderingstechnieken en het risicobeheer verwijzen we naar toelichting 7.2. De reële waarde is het bedrag waartegen een actief omgewisseld of een passief verrekend kan worden in een transactie die uitgevoerd wordt tegen de marktvoorwaarden. Voor wat betreft financiële instrumenten die in de balans gewaardeerd worden tegen reële waarde, vereist IFRS 7 dat de waarderingen tegen reële waarde bekendgemaakt worden door middel van de volgende reële-waarde-hiërarchie: • Niveau 1: De reële waarde van een financieel instrument dat verhandeld wordt op een actieve markt, wordt gewaardeerd op basis van genoteerde (niet-aangepaste) prijzen voor iden-

•

tieke activa of passiva. Een markt wordt beschouwd als actief indien er op eenvoudige en regelmatige wijze genoteerde prijzen beschikbaar zijn, afkomstig van een beurs, handelaar, makelaar, sectorgroep, ‘pricing service’ of regelgevende instantie, en deze prijzen ontleend zijn aan daadwerkelijke en regelmatig uitgevoerde markttransacties tussen onafhankelijke partijen; Niveau 2 : De reële waarde van financiële instrumenten die niet worden verhandeld op een actieve markt wordt bepaald met behulp van waarderingstechnieken. Deze waarderingstechnieken maken zoveel mogelijk gebruik van waarneembare marktinformatie wanneer deze beschikbaar is en steunen zo weinig mogelijk op ramingen die specifiek zijn voor de entiteit. Als alle belangrijke gegevens benodigd voor de waardering van een instrument tegen reële waarde waarneembaar zijn, hetzij rechtstreeks (m.a.w. als prijzen) hetzij onrechtstreeks (d.w.z. ontleend aan prijzen), wordt het instrument opgenomen in ‘niveau 2’;


•

Niveau 3 : Als een of meerdere belangrijke gegevens gebruikt voor de toepassing van de waarderingstechniek niet gebaseerd zijn op waarneembare marktdata, dan wordt het financieel instrument opgenomen in niveau 3.

7. Diversen 7.1. Effect van nieuwe overnames/ aandelenverkopen VERWERVING VAN 2,25% IN EUROPEAN ENERGY EXCHANGE (EEX) IN 2013

Op 3 mei 2013 verwierf 50Hertz 700.000 aandelen in de European Energy Exchange (EEX) voor een bedrag van € 4,2 miljoen en een bijkomend aantal van 200.000 aandelen voor een bedrag van € 1,2 in december 2013. Als gevolg van deze acquisities bezit 50Hertz nu 2,25% van EEX. Er staan bijkomende acquisities gepland in 2014, met de bedoeling meer dan 4,2 % te verwerven. VERWERVING VAN 36,81% IN AMPACIMON IN 2013

De Groep bezit een participatie van 36,81% in Ampacimon NV, een Belgisch bedrijf dat innovatieve monitoringsystemen ontwikkelt voor TNB’s, zodat zij sneller kunnen anticiperen op veranderingen in vraag en aanbod van energie. Elia System Operator zette haar langetermijnlening, die aan Ampacimon verstrekt werd op 24 juni 2011 en € 200.000 bedroeg, om in 2.200 aandelen. Daarnaast betaalde ze een bijkomend bedrag van € 120.000, goed voor 600 aandelen, waardoor ze sinds 1 juli 2013 36,81% in bezit heeft. VERKOOP VAN EEN DEEL VAN DE APX-AANDELEN NA DE GEDEELTELIJKE SPLITSING VAN HET BEDRIJF

Sinds 1 maart 2013 is APX-ENDEX gesplitst in een entiteit met de spotmarkt en de clearingactiviteiten voor elektriciteit (APX) en een entiteit met de spot- en derivatenmarkt voor aardgas (Endex), die verkocht werd aan Intercontinental Exchange Inc (ICE). Als gevolg van deze transactie daalde het bedrag dat geïnvesteerd werd in APX van € 25,5 miljoen tot € 16,9 miljoen, maar het aandeel van Elia System Operator NV in het aandelenkapitaal steeg van 23,07% op 31 december 2012 naar 29,2%. De resterende aandelen zijn in bezit van TenneT Holding B.V. (70,8%). Beide activiteiten (stroom en gas) werden gewaardeerd om beide activiteiten te kunnen splitsen. Rekening houdend met de waarderingen en de verkoopprijs die we ontvingen voor de gasactiviteit (€ 11,6 miljoen), daalde de participatie met € 11,2 miljoen ten opzichte van vorig jaar. OVERNAME VAN EEN BIJKOMEND AANDEEL VAN 3,07% IN APX-ENDEX HOLDING BV IN 2012

In november 2012 rondde Elia de overname af van een bijkomend aandeel van 3,07% (of 40.000 aandelen) in APX-Endex

157

Holding BV van Fluxys Europe BV. De overnameprijs voor alle aandelen die door Fluxys Europe BV werden aangehouden, bedroeg € 3,07 miljoen. Als resultaat van deze koopovereenkomst bezit Elia per einde 2012 een participatie van 23,07% in APX-Endex Holding BV.

7.2. Beheer van financiële risico’s en derivaten PRINCIPES VAN FINANCIEEL RISICOBEHEER

LHet is de bedoeling van de Groep om elk van de risico’s te identificeren en om de strategieën te definiëren teneinde de economische impact op de resultaten van de Groep te beheersen. De dienst Interne Audit & Enterprise Risk Management bepaalt de strategie inzake risicobeheer, controleert de risicoanalyse en rapporteert aan het management en het auditcomité. Het financiële risicobeleid wordt toegepast door een geschikt beleid te bepalen en effectieve controle- en rapporteringsprocedures op te zetten. Er worden bepaalde afgeleide afdekkingsinstrumenten gebruikt in functie van de betreffende risico-inschatting. Afgeleide instrumenten worden uitsluitend als afdekkingsinstrumenten gebruikt. Het regelgevende kader waarin de Groep functioneert, beperkt in sterke mate de eventueel negatieve gevolgen voor de winsten verliesrekening (zie het hoofdstuk ‘Regelgeving & tarieven’). De gevolgen van o.a. rentestijging, kredietrisico, enz. kunnen volgens de wetgeving in de tarieven verrekend worden. KREDIETRISICO

Het kredietrisico omvat alle vormen van blootstelling aan een tegenpartij, d.w.z. waar tegenpartijen mogelijk hun verplichtingen ten opzichte van de vennootschap in het kader van een lening, afdekking, vereffening en andere financiële activiteiten niet zullen nakomen. De vennootschap is blootgesteld aan een kredietrisico bij zijn bedrijfsactiviteiten en thesaurieactiviteiten. Voor de bedrijfsactiviteiten heeft de Groep een actief kredietbeleid dat rekening houdt met de risicoprofielen van klanten. De blootstelling aan het kredietrisico wordt voortdurend bewaakt en daarom worden voor bepaalde grote contracten de nodige bankgaranties aan de tegenpartij gevraagd. Op het einde van de verslagperiode was er geen sprake van belangrijke concentraties van kredietrisico. Het maximale kredietrisico is de boekwaarde van elk financieel actief, met inbegrip van afgeleide financiële instrumenten. (in miljoen €)

2013

2012

Leningen en vorderingen Geldmiddelen en kasequivalenten Beleggingen die voor verkoop beschikbaar zijn

369,0 437,7

334,0 166,2

13,3

13,6

(27,5)

(36,7)

792,5

477,2

Voor afdekking gebruikte renteswaps: Passiva

Totaal

158


Hieronder is de beweging in de waardeverminderingen op leningen en vorderingen in de loop van het jaar opgenomen: Dubieuze debiteuren

Waardevermindering

Resterende saldo

22,0

(21,7)

0,3

(15,2)

15,2

(0,0)


6,8

(6,5)

0,3

BEGINSALDO

6,8

(6,5)

0,3

Beweging van het boekjaar

7,0

(7,0)

(0,0)

13,8

(13,5)

0,3

(in miljoen €)

BEGINSALDO Beweging van het boekjaar


Handelsvorderingen en andere vorderingen worden opgenomen zonder rekening te houden met vorderingen waarvan de waarde is verminderd. De waardevermindering van 2013 is vooral een gevolg van waardeverminderingsverliezen op KWK-vorderingen uit het jaar 2002 (Duits segment) voor een bedrag van € 2,6 miljoen. Het waardeverminderingsverlies dat in 2012 is geboekt, heeft voornamelijk betrekking op een vereffening van vorderingen die uiteindelijk in de toekomstige tarieven kon worden gerecupereerd. De Groep gelooft dat de onverminderde bedragen die meer dan 30 dagen voorbij vervaldatum nog realiseerbaar zijn, gebaseerd op historisch betalingsgedrag en uitgebreide analyse van klantenkredietrisico, inclusief onderliggende kredietbeoordelingen van klanten indien beschikbaar. De kredietkwaliteit van de handels- en overige vorderingen wordt geëvalueerd op basis van een kredietbeleid. VALUTARISICO

De Groep is niet blootgesteld aan enig belangrijk wisselkoersrisico, noch ten gevolge van transacties, noch met betrekking tot de omzetting van vreemde munt in euro, aangezien hij geen buitenlandse investeringen of activiteiten heeft en minder dan 1% van zijn kosten uitgedrukt zijn in andere munteenheden dan de euro.

LIQUIDITEITSRISICO

Het liquiditeitsrisico is het risico dat de Groep zijn financiële verplichtingen niet zou kunnen nakomen. De Groep beperkt dit risico door de kasstromen op een continue basis te bewaken en ervoor te zorgen dat er steeds voldoende kredietfaciliteiten aanwezig zijn. Het is de bedoeling van de Groep om een evenwicht te bewaren tussen de continuïteit van de financiering en flexibiliteit door het gebruik van bankleningen, bevestigde en onbevestigde kredietfaciliteiten, een handelspapierprogramma, enz. Voor financiering op middellange tot lange termijn, gebruikt de Groep obligaties. Het looptijdenprofiel van de schuldenportefeuille is over meerdere jaren verspreid. De thesaurie van de Groep beoordeelt vaak zijn financieringsbronnen, rekening houdend met zijn eigen kredietbeoordeling en de algemene marktomstandigheden. Rekening houdende met de obligatie-uitgiftes in 2009, 2010 en 2013 zou er voldoende toegang moeten zijn tot financieringsbronnen.


159

Boekwaarde

Contractuele kasstromen

6 mnd of minder

6-12 mnd

1-2 jaar

2-5 jaar

> 5 jaar

3.491,8

(3.989,1)

(1.232,7)

(16,3)

(587,9)

(744,2)

(1.408,1)

2.295,3

(2.693,3)

(585,1)

(11,6)

(575,0)

(650,8)

(870,8)

781,6 414,9

(880,9) (414,9)

(232,7) (414,9)

(4,7) 0,0

(12,9) 0,0

(93,4) 0,0

(537,3) 0,0

Afgeleide financiële verplichtingen Voor afdekking gebruikte renteswaps

36,7 36,7

(23,6) (23,6)

(4,0) (4,0)

(4,1) (4,1)

(3,9) (3,9)

(11,6) (11,6)

0,0 0,0

TOTAAL PER 31 DECEMBER 2012

3.528,5

(4.012,7)

(1.236,7)

(20,4)

(591,8)

(755,8)

(1.408,1)

Niet-afgeleide financiële instrumenten Niet door zakelijke zekerheid gedekte obligaties Niet door zakelijke zekerheid gedekte bankleningen en andere leningen Handelsschulden en overige schulden

3.678,5

(4.457,4)

(1.117,0)

(16,3)

(103,8)

(807,8)

(2.412,5)

2.542,3

(3.235,5)

(533,0)

(11,6)

(90,9)

(716,6)

(1.883,5)

629,3 506,9

(715,0) (506,9)

(77,1) (506,9)

(4,7) 0,0

(12,9) 0,0

(91,2) 0,0

(529,0) 0,0

Afgeleide financiële verplichtingen Voor afdekking gebruikte renteswaps

27,5 27,5

(31,0) (31,0)

(4,0) (4,0)

(4,1) (4,1)

(7,7) (7,7)

(15,3) (15,3)

0,0 0,0

TOTAAL PER 31 DECEMBER 2013

3.706,0

(4.488,4)

(1.121,0)

(20,4)

(111,4)

(823,1)

(2.412,5)

(in miljoen €)

Niet-afgeleide financiële instrumenten Niet door zakelijke zekerheid gedekte obligaties Niet door zakelijke zekerheid gedekte bankleningen en andere leningen* Handelsschulden en overige schulden**

* De opgelopen rente op korte- en langetermijnleningen (€ 70,9 miljoen) werd toegevoegd om een vergelijking mogelijk te maken. ** Alle handels- en overige schulden werden weergegeven op deze lijn (+ € 223,7 miljoen) om een vergelijking mogelijk te maken.

50Hertz Transmission (Duitsland) heeft in 2010 een Euro Medium Term Note-programma (het EMTN-programma) op touw gezet voor een globaal bedrag van € 2,5 miljard, waaronder in 2010 een Eurobond ten belope van € 500 miljoen werd uitgegeven. Elia Transmission (België) heeft eind januari 2013 een EMTN-programma opgezet voor een globaal bedrag van € 3 miljard. Binnen dit programma heeft Elia Transmission met succes een Eurobond met dubbele tranche uitgegeven, bestaande uit een tranche van € 550 miljoen op 15 jaar en een tranche van € 200 miljoen op 20 jaar. Het orderboek werd ingeschreven voor een waarde van € 2,95 miljard door 210 beleggers uit 21 landen. De prijs van de tranches op 15 jaar en 20 jaar werd gezet op respectievelijk mid-swap +117 bp (coupon van 3,25%) en +123,3 bp (coupon van 3,5%) De opbrengst van de obligatie-uitgifte werd gebruikt om bestaande leningen te herfinancieren en voor algemene bedrijfsdoeleinden.

Naast de rentedragende passiva die hierboven opgenomen worden, wordt de Groep ondersteund door langetermijnkredietfaciliteiten geleverd door een gediversifieerde groep van banken. Vooral in 2012 heeft Elia Transmission bilaterale reservekredietfaciliteiten opgezet met 4 banken – BNP Paribas Fortis, JP Morgan, KBC en Rabobank – voor een globaal bedrag van € 700 miljoen met vervaldatum in 2015. Deze kredietfaciliteiten, met een looptijd van 3 jaar, werden afgesloten met het oog op de herfinanciering van twee obligatieleningen van elk € 500 miljoen, waarvan de ene is vervallen in april 2013 en de andere in mei 2014.

160


Hieronder worden details van de gebruikte en ongebruikte reservekredietfaciliteiten gegeven:

(in miljoen €)

Vervaldag

Beschikbaar bedrag

Gemiddelde interestvoet

Bedrag Gebruikt

Niet gebruikt

Bevestigde kredietfaciliteiten

30/06/2015

195,0

Euribor + 0,45 %

0,0

195,0


30/06/2015

155,0

Euribor + 0,45 %

0,0

155,0


30/06/2015

195,0

Euribor + 0,45 %

0,0

195,0


30/06/2015

155,0

Euribor + 0,45 %

0,0

155,0

1/06/2014

75,0

Euribor + marge bij afsluiten overeenkomst

0,0

75,0


14/06/2014

210,0

Euribor + 0,55 %

0,0

210,0


niet gelimiteerd

90,0

Eonia +0.4%/0,45%

0,0

90,0


17/02/2014

60,0

Euribor + 0,45 %

0,0

60,0


17/03/2014

60,0

Euribor + 0,45 %

0,0

60,0

Niet bevestigde kredietfaciliteiten

niet gelimiteerd

100,0


0,0

100,0

Belgisch Treasury bills programma

niet gelimiteerd

250,0


0,0

250,0

0,0

1.545,0


TOTAAL

RENTERISICO

Het renterisico is het risico dat de reële waarde of toekomstige kasstromen van een financieel instrument zullen fluctueren als gevolg van veranderingen in de marktrentes. De risicoblootstelling van de Groep aan marktrentes heeft voornamelijk betrekking op de schuldverplichtingen van de Groep op lange termijn met vlottende rentevoeten.

1.545,0

SENSITIVITEITSANALYSE REËLE WAARDE VOOR RENTESWAPS

Een verandering van 100 basispunten in rentevoeten zou de niet-gerealiseerde resultaten hebben vermeerderd (verminderd) met de onderstaande bedragen:

(in miljoen €)

De Groep beheert zijn renterisico met een evenwichtige portefeuille van leningen en financiële verplichtingen met vast en variabel tarief. Om dit te beheren, gaat de Groep renteswaps aan waarbij de Groep overeenkomt om op bepaalde intervallen het verschil tussen de vaste en de variabele rentebedragen, die berekend zijn op basis van een afgesproken theoretische hoofdsom, om te wisselen. Deze swaps worden gebruikt om de onderliggende schuldverplichtingen af te dekken. De tabel (zie toelichting 6.11) geeft de gemiddelde rente op de balansdatum aan. SENSITIVITEITSANALYSE

Op korte en lange termijn zullen wijzigingen in rentetarieven geen invloed hebben op het geconsolideerde resultaat, daar de Groep functioneert in een regelgevend kader waarin de gevolgen van de fluctuaties van de financiële lasten via de tarieven worden gerecupereerd, behalve voor de elementen die rechtstreeks als niet-gerealiseerde resultaten in het eigen vermogen worden opgenomen.

Renteswaps

Stijging met 100 bp

Daling met 100 bp

16,6

1,7

AFDEKKING

Alle afgeleide financiële instrumenten die de Groep aangaat, hebben betrekking op een onderliggende transactie of voorspelde blootstelling, afhankelijk van de verwachte impact op de resultatenrekening, en als aan de strikte criteria van IAS 39 is voldaan, beslist de Groep geval per geval of hedge accounting zal worden toegepast. De volgende paragrafen beschrijven de transacties waarbij hedge accounting wordt toegepast. Per dinsdag 31 december 2013 heeft de Groep geen transacties die in aanmerking komen voor hedge accounting. In overeenstemming met de regels van hedge accounting, worden alle afgeleide financiële instrumenten aangemerkt als kasstroomafdekkingen en gewaardeerd tegen de reële waarde. Bijgevolg wordt het gedeelte van de winst of het verlies op het afgeleide financiële instrument, dat beschouwd kan worden als een effectieve afdekking, rechtstreeks in het eigen vermogen opgenomen (afdekkingsreserves na belasting).


De renteswaps hebben een rente variërend van 4,4% tot en met 4,41%. Per 31 december 2013 had de Groep afdekkingsinstrumenten met een gecontracteerd referentiebedrag van € 200,0 miljoen. De netto reële waarde van de swaps per 31 december 2013 bedroeg € 27,5 miljoen en bestond volledig uit verplichtingen. Deze bedragen zijn opgenomen als derivaten tegen reële waarde. Per 31 december 2013 zijn er geen financiële lasten opgenomen in de winsten verliesrekening voortvloeiend uit ineffectiviteit van de kasstroomafdekkingen. Reële waarden

We verwijzen naar toelichting 6.17 voor de reële waarden en boekwaarden van de afgeleide financiële instrumenten. Aangezien de lening een variabele interest heeft, is de boekwaarde van de lening gelijk aan de reële waarde. De reële waarde van de financiële activa en verplichtingen, andere dan degene die in bovenstaande tabel getoond worden, benadert hun boekwaarden, hoofdzakelijk omwille van de vervaldata op korte termijn van deze instrumenten. Reële waarde hiërarchie

161

KAPITAALRISICOBEHEER

Het doel van het kapitaalstructuurbeheer van de Groep is het behoud van de schulden eigenvermogenratio’s voor de gereguleerde activiteiten in overeenstemming met de vereisten van het regelgevend kader (één derde eigen vermogen en twee derden vreemd vermogen). Dankzij deze aanpak kan de Groep de liquiditeit op elk moment verzekeren via flexibele toegang tot de kapitaalmarkten om strategische projecten te financieren en een aantrekkelijke vergoeding aan te bieden aan de aandeelhouders. De dividendpolitiek van de onderneming bestaat erin om de dividenduitkering te optimaliseren, echter rekening houdend met het feit dat een deel van de winst die voortvloeit uit de buitengebruikstellingen van vaste activa verplicht moet gereserveerd worden. De reservering van deze winst bevordert aanzienlijk de autofinancieringscapaciteit van de vennootschap die nodig is om haar wettelijke opdracht uit te voeren. De vennootschap biedt zijn personeelsleden de mogelijkheid om in te schrijven op kapitaalverhogingen die uitsluitend aan hen zijn voorbehouden.

De reële waarde van de ‘sicavs’ behoort tot niveau 1, wat inhoudt dat de waardering is gebaseerd op (onaangepaste) genoteerde marktprijzen in actieve markten voor dergelijke instrumenten.

7.3. Investeringsverplichtingen en voorwaardelijke verplichtingen

De reële waarde van de renteswaps behoort tot niveau 2, wat inhoudt dat de waardering gebaseerd is op input van andere dan de opgegeven prijzen die waarneembaar zijn voor de activa of de verplichtingen. Deze categorie bevat instrumenten gewaardeerd op basis van genoteerde marktprijzen in actieve markten voor dergelijke instrumenten; genoteerde prijzen voor identieke of vergelijkbare instrumenten in markten die worden geacht minder actief te zijn; of andere waarderingstechnieken, die direct of indirect voortvloeien uit waarneembare marktgegevens.

De Groep huurt motorvoertuigen, IT-materiaal en kantoorgebouwen. De leaseovereenkomsten voor auto’s en IT-materiaal hebben een gemiddelde looptijd van drie jaar; de huurcontracten voor gebouwen hebben een normale looptijd van negen jaar, met de mogelijkheid om de huur vervolgens te vernieuwen. Over de vernieuwing wordt beslist door de specifieke entiteit die als de lessee optreedt.

LEASEOVEREENKOMSTEN WAARBIJ DE GROEP ALS LESSEE OPTREEDT

Hieronder volgt een overzicht van de minimale leasebetalingen voor de toekomst in het kader van niet-opzegbare operationele leasing:

Schatting van de reële waarde Derivaten

Voor renteswaps worden opgaven van makelaars gehanteerd. Deze opgaven worden gecontroleerd met behulp van waarderingsmodellen of technieken gebaseerd op contant gemaakte kasstromen. Rentedragende leningen

De reële waarde wordt berekend op basis van de verdisconteerde toekomstige aflossingen en rentebetalingen.

(in miljoen €)

<1 jaar

1–5 jaar

>5 jaar

Gebouwen Voertuigen, IT materiaal & diversen Totaal per 31 december 2012

6,7 7,8 14,5

11,4 11,8 23,2

0,2 0,2 0,4

Gebouwen Voertuigen, IT materiaal & diversen

4,9 8,3

10,4 12,6

0,4 0,1

Totaal per 31 december 2013

13,2

23,0

0,5

De voorwaardelijke huurverplichtingen omvatten de verplichtingen van het Duitse segment voor een bedrag van € 11,1 miljoen (aandeel van 60% van Elia).

162


De volgende lasten voor deze leasecontracten zijn opgenomen in de resultatenrekening: (in miljoen €)

Gebouwen Voertuigen, IT materiaal & diversen

Totaal

2013

2012

6,7 8,7

7,2 8,5

15,3

15,7

INVESTERINGSVERPLICHTINGEN

Per 31 december 2013 had de Groep investeringsverplichtingen aangegaan ter waarde van € 537,1 miljoen voor de aankoop en installatie van materiële activa voor de verdere uitbouw van zijn net. Deze investeringsverplichtingen omvatten de investeringsverplichtingen van het Duitse segment voor een bedrag van € 345,4 miljoen (aandeel van 60% van Elia). ANDERE VERPLICHTINGEN

LEASEOVEREENKOMSTEN WAARBIJ DE GROEP ALS VERHUURDER OPTREEDT

De Groep heeft leaseovereenkomsten voor handelseigendommen aangegaan voor bepaalde materiële activa, voornamelijk bestaande uit de optimalisatie van het gebruik van de sites en hoogspanningsmasten. Deze overeenkomsten hebben resterende looptijden van minimaal negen jaar. De toekomstige minimale te ontvangen huurinkomsten worden als volgt samengevat: <1 jaar

1–5 jaar

>5 jaar

4,8 0,4 5,2

13,1 0,6 13,7

19,2 0,0 19,2

Telecom Gebouwen

12,8 0,4

12,9 0,4

17,3 0,1

Totaal per 31 december 2013

13,2

13,3

17,3

(in miljoen €)

Telecom Gebouwen Totaal per 31 december 2012

Volgende baten met betrekking tot deze leaseovereenkomsten werden opgenomen in de resultatenrekening: (in miljoen €)

2013

2012

Telecom Gebouwen

12,6 0,5

12,2 0,5

Totaal

13,2

12,7

De toekomstige te ontvangen huurinkomsten omvatten inkomsten van het Duitse segment voor een bedrag van € 1,2 miljoen (aandeel van 60% van Elia). VOORWAARDELIJKE VERPLICHTINGEN HUURGELDEN AANKOOPOPTIE

De Groep heeft geen contracten die voorwaardelijke huurbetalingen bevatten. In de belangrijke leasecontracten werden geen aankoopopties opgenomen.

Per 31 december 2013 had de Groep verplichtingen aangegaan ter waarde van € 134,5 miljoen voor diverse items (bv. reparatieverplichtingen, operationele aankoopverplichtingen, onderhoud...). Deze verplichtingen omvatten de verplichtingen van het Duitse segment voor een bedrag van € 0,3 miljoen (aandeel van 60% van Elia). VOORWAARDELIJKE VERPLICHTINGEN Afrekeningsmechanisme

De bepaling van het bedrag is opgenomen in het hoofdstuk ‘Regelgeving en tarieven’. De Groep opereert in een gereguleerde omgeving die bepaalt dat de tarieven het mogelijk maken een totaal aan opbrengsten te realiseren dat bestaat uit: 1. een billijk rendement op het geïnvesteerde kapitaal; 2. alle niet-onredelijke kosten opgelopen door de Groep. Aangezien de tarieven gebaseerd zijn op gebudgetteerde cijfers, is er altijd een verschil tussen de tarieven die effectief zijn aangerekend en de tarieven die hadden moeten worden aangerekend om alle redelijke kosten van de netbeheerder te dekken en de aandeelhouders te voorzien van een billijke vergoeding op hun investering. Indien de toegepaste tarieven resulteren in een overschot of tekort op het einde van het jaar, impliceert dit dat de tarieven aangerekend aan de gebruikers/het publiek in het algemeen lager of hoger hadden kunnen zijn (en omgekeerd). De Groep is ervan overtuigd dat het overschot of tekort voortvloeiend uit het afrekeningsmechanisme niet als een opbrengst of kost noch als een onderdeel van het eigen vermogen mag worden beschouwd. Op een gecumuleerde basis, zou men kunnen argumenteren dat het publiek een voorafbetaling (=overschot) gedaan heeft op zijn toekomstig gebruik van het netwerk. Het overschot (tekort) is als zodanig geen provisie voor een toekomstig verlies (recuperatie) van inkomsten maar een uitgestelde/toegerekende opbrengst voor (t.o.v.) de gebruikers. Op basis van de elektriciteitswet is de Groep van oordeel dat het overschot (tekort) geen opbrengsten (kosten) vertegenwoordigt. Bijgevolg heeft de Groep dit bedrag onder de rubriek ‘Over te dragen opbrengsten en toe te rekenen kosten’ geboekt, (zie toelichting 6.16).


7.4. Verbonden partijen

163

waren er uitstaande handelsvorderingen ten belope van € 10,8 miljoen. Er waren geen materiële uitstaande handelsschulden.

TRANSACTIES MET LEIDINGGEVEND MANAGEMENT

Het leidinggevend management omvat het directiecomité van Elia. Zij hebben het statuut van werknemers en de elementen van hun vergoeding zijn hieronder uiteengezet. Er bestaan geen aandelenopties, kredieten of voorschotten van de Groep ten gunste van de leden van het directiecomité. 2013

2012

Korte termijn personeelsbeloningen Basisvergoedingen Variabele vergoedingen Vergoedingen na uitdiensttreding Andere variabele vergoeding

2,5 1,7 0,8 0,5 0,7

2,7 1,9 0,8 0,8 0,4

Totale bruto vergoeding

3,6

3,9

7 0,5 32.160

8 0,5 32.303

(in miljoen €)

Aantal personen (in eenheden) Gemiddelde bruto vergoeding per persoon Aantal aandelen (in eenheden)

De vrijgegeven informatie in het kader van de Belgische Corporate Governance Code zijn opgenomen in het Corporate Governance verslag van de onderneming in dit jaarverslag. TRANSACTIES MET GEASSOCIEERDE DEELNEMINGEN

Transacties tussen de onderneming en haar dochterondernemingen, die verbonden partijen zijn, werden geëlimineerd in de consolidatie en worden bijgevolg niet opgenomen in deze toelichting. In de boekjaren 2013 en 2012 waren er geen transacties tussen Elia en HGRT. Alle transacties worden tegen de marktvoorwaarden uitgevoerd. Transacties met andere verbonden partijen worden hieronder weergegeven. (in miljoen €)

Bovendien beoordeelde het directiecomité van Elia ook of er verrichtingen plaatsvonden met entiteiten waarin zij een aanzienlijke invloed uitoefenden (bv. posities als CEO, CFO, vicevoorzitter van het directiecomité, enz.). Met sommige distributienetbeheerders vonden er belangrijke transacties plaats in 2013, allen tegen marktvoorwaarden. Het totale bedrag van de verkopen bedraagt € 86,4 miljoen. Het totale bedrag van de uitgaven bedraagt € 0,4 miljoen. Per 31 december 2013

2013

2012

Transacties met geassocieerde ondernemingen

3,3

5,4

Verkopen van goederen Aankopen van goederen

6,6 (3,3)

8,1 (2,7)

Uitstaande balansposities tegenover geassocieerde ondernemingen Langetermijnvorderingen Handelsvorderingen Handelsschulden

(0,1) 0,1 0,7 0,9

1,0 0,2 0,9 0,1

7.5. Dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen OVERZICHT GROEPSSTRUCTUUR

Elia System Operator NV Economic entity

Elia Asset NV 100%

Elia Engineering 100%

Elia Re 100%

CASC 8,33%

HGRT 24,5%

EEX 2,25%

Eurogrid International CVBA 60%

Coreso 22,49%

CAO 12,5%

APX - Endex 29,2%

Coreso 10,0%

Ampacimon 36,81%

EMCC 20%

Eurogrid GmbH 100%

Gridlab GmbH 100%

E offshore A LLC 100%

50 Hertz Transmission 100%

Atlantic Grid Investment A Inc 100%

50 Hertz Offshore 100%

Atlantic Grid A Interm. Holdco 10%

Atlantic Grid A Operational Holdco

164


DOCHTERONDERNEMINGEN

Elia System Operator NV heeft rechtstreeks en onrechtstreeks zeggenschap over de onderstaande dochterondernemingen. Alle entiteiten voeren hun boekhouding in euro (met uitzondering van E-Offshore A LLC, Atlantic Grid Investment A Inc en Atlantic Grid A LLC, met een boekhouding in USD) en hebben dezelfde verslagdatum als Elia System Operator NV (met uitzondering van Eurogrid International CVBA).

Naam

Land van vestiging

Maatschappelijke zetel

Belang % 2013

2012

Elia Asset NV

België

Keizerslaan 20 1000 Brussel

99,99

99,99

Elia Engineering NV

België


100,00

100,00

Luxemburg

Rue de Merl 65 2146 Luxemburg

100,00

100,00

België


60,00

60,00

Eurogrid GmbH

Duitsland

Eichenstraße 3a 12435 Berlijn

60,00

60,00

50Hertz Transmission GmbH

Duitsland


60,00

60,00

50Hertz Offshore GmbH

Duitsland


60,00

60,00

Gridlab GmbH

Duitsland

Sielowerstraße 5 03044 Cottbus

60,00

60,00

E-Offshore A LLC

VS

874, Walker Road, Suite C 19904 Dover, Delaware

60,00

60,00

Atlantic Grid Investment A Inc

VS

1209 Orange Street 19801 Wilmington, Delaware

60,00

60,00

Elia Re SA

DEELNEMINGEN VERWERKT VOLGENS DE PROPORTIONELE METHODE Eurogrid International CVBA

DEELNEMINGEN VERWERKT VOLGENS DE VERMOGENSMUTATIEMETHODE H.G.R.T S.A.S. (Holding de Gestionnaires de Réseaux de Transport)

Frankrijk

1 Terrasse Bellini 92919 La Défense Cedex

24,50

24,50

Coreso NV

België

Avenue de Cortenbergh 71 1000 Brussel

28,49

28,49

APX Group

Nederland

Strawinksylaan 729 1077 XX Amsterdam

29,16

23,07

België

Rue des Chasseurs Ardennais 3 4031 Angleur

36,81

0,00

Luxemburg

2 Rue de Bitbourg 1273 Luxemburg-Hamm

8,33

8,33

EMCC European Market Coupling Company GmbH

Duitsland

Hopfenmarkt 31 20457 Hamburg

12,00

12,00

CAO Central Allocation Office GmbH

Duitsland

Gute Änger 15 85356 Freising

7,50

7,50

VS

4445, Willard Av, Suite 1050 20815 Chevy Chase, Maryland

6,00

6,00

Duitsland

Augustusplatz 9 04109 Leipzig

2,25

0,00

Ampacimon NV

OVERIGE PARTICIPATIES CASC.EU

Atlantic Grid A LLC European Energy Exchange (EEX)


7.6. Gebeurtenissen na balansdatum Er waren geen significante gebeurtenissen na 31 december 2013 die een aanpassing van of informatieverschaffing over de geconsolideerde jaarrekening vereisen.

7.7. Relatie met commissarissen De algemene vergadering van aandeelhouders heeft de commissarissen KPMG Bedrijfsrevisoren Burg. CVBA (vertegenwoordigd door Alexis Palm) en Ernst & Young Bedrijfsrevisoren BCVBA (vertegenwoordigd door Marnix Van Dooren) aangesteld voor de audit van de geconsolideerde jaarrekening van Elia System Operator NV en de audit van de statutaire jaarrekening van Elia System Operator NV, Elia Asset NV en Elia Engineering NV. De Elia groep betaalde in het jaar 2013 een bedrag van € 413.789,00 aan het college van commissarissen als vergoeding voor de jaarlijkse audit. € 239.000,00 hiervan werd betaald aan de commissaris van de Duitse activiteiten, Ernst & Young. De vergoedingen die aan de commissarissen zijn betaald voor andere opdrachten volgens de Belgische Vennootschapswet en voor andere opdrachten dan volgens de Belgische Vennootschapswet bedroegen respectievelijk € 91.824,00 en € 75.976,00 voor het jaar dat werd afgesloten op 31 december 2013. De laatstgenoemde diensten betroffen voornamelijk belastingen btw-advies. Bovendien werd in 2013 een bedrag van € 103.168,04 betaald voor niet-auditgerelateerde opdrachten in Duitsland. Deze vergoedingen kunnen als volgt worden gedetailleerd: (in €)

Attesteringen Belastingadvies IT advies

Totaal

Ernst & Young

KPMG

69.480,00 0,00 0,00

0,00 33.688,04 0,00

69.480,00

33.688,04

De prestaties werden goedgekeurd door het auditcomité.

165

7.8 Aanvullende informatieverschaffing over herklasseringen, correctie van een fout en wijziging in de grondslagen voor de boekhouding In 2013 veranderde de Groep de classificatie van een aantal posten in de jaarrekening, en vergelijkbare bedragen zijn dus ook geherklasseerd, in overeenstemming met IAS 1.41. Naast de roelichting over personeelsbeloningen (toelichting 6.12 ), vereiste de correctie van een fout uit de voorgaande periode aanvullende informatie die hieronder wordt verstrekt. Hieronder geven we een overzicht van de herklasseringen / correctie van een fout / wijziging in de grondslagen voor de boekhouding en de verwijzingen naar de gedetailleerde informatie: • Geconsolideerde winst-en verliesrekening - herklassering: -- Toelichting 5.3.1 Grond- en hulpstoffen, diensten en overige goederen; • Geconsolideerde balans - herklassering: -- Toelichting 6.15 Handels-en overige schulden; -- Toelichting 6.16 Overgedragen opbrengsten en toe te rekenen kosten; • Geconsolideerd kasstroomoverzicht - wijziging grondslagen (cf. voetnoot in het geconsolideerd kasstroomoverzicht ); • Toelichting 5.3.2 Personeelskosten – herklasseringen binnen de toelichting, en • Toelichting 6.12 Personeelsbeloningen: hieronder geven wij de uitleg in de plaats van de toelichting zelf omwille van de transparantie. Zoals hierboven vermeld is het een combinatie van herklasseringen en de correctie van een fout. De herklasseringen vinden hun oorsprong in het feit dat de toelichtingen vorig jaar werden opgesteld met een splitsing tussen enerzijds de toegezegd-pensioenregelingen (pensioenkosten) en anderzijds de vergoedingen na uitdiensttreding andere dan pensioenen. De toegezegd-pensioenregelingen omvatten alleen de pensioenvoorzieningen en niet de niet-geldelijke voordelen zoals medische zorg, tarifaire voordelen... Een fout in de vergelijkende informatie werd ook gecorrigeerd in de pensioenkosten, zonder impact op de cijfers maar met invloed op de toelichtingen zoals in de tabellen hieronder getoond wordt in de kolom “correctie van een fout uit het vorige jaar”, voornamelijk als gevolg van een verkeerde interpretatie van de gerapporteerde cijfers.

166


(in miljoen €)

Pensioenen

Andere regelingen

Correctie van een fout in het vorig boekjaar

Herclassificatie naar pensioenen

Herclassificatie van "Andere regelingen" naar pensioenen

2012 zoals eerder gepresenteerd

Pensioenen

Andere

2012 zoals herzien

Huidige waarde van de brutoverplichting

(187,5)

(63,3)

7,4

(11,4)

11,4

(191,6)

(51,9)

Reële waarde van de fondsbeleggingen

126,5

4,8

(7,4)

(0,0)

0

119,1

4,8

Overschot/(tekort)

(53,9)

(58,5)

0,0

(11,4)

11,4

(72,4)

(47,1)

Voorzieningen voor personeelsverplichtingen

(53,9)

(58,5)

0,0

(11,4)

11,4

(72,4)

(47,1)

WIJZIGINGEN IN DE HUIDIGE WAARDE VAN DE BRUTOVERPLICHTING Beginsaldo

(177,2)

(60,2)

7,3

(10,3)

10,3

(180,3)

(49,8)

(3,9)

(2,1)

0,2

(0,4)

0,4

(4,1)

(1,8)

Aan het dienstjaar toegerekende kosten

(6,9)

(2,4)

0,2

(0,3)

0,3

(7,0)

(2,0)

Rentekosten

(0,6)

0,0

0,0

0,0

0,0

(0,6)

0,0

Bijdragen van de deelnemers

0,0

(2,6)

0,0

(2,6)

2,6

(2,6)

0,0

Kosten van vervroegde pensionering

(15,0)

(1,9)

0,0

0,4

-0,4

(14,5)

(2,4)

Veranderingen in financiële veronderstellingen

16,0

6,0

(0,3)

1,9

-1,9

17,5

4,1

(187,5)

(63,3)

7,4

(11,4)

11,4

(191,6)

(51,9)

Eindsaldo

WIJZIGINGEN IN DE HUIDIGE WAARDE VAN DE BRUTOVERPLICHTING Beginsaldo

123,5

5,2

(7,3)

(0,0)

0,0

116,2

5,2

Rentebaten

4,7

0,0

(0,2)

(0,2)

0,0

4,5

0,0

Rendement op de fondsbeleggingen (exclusief rentebaten)

1,5

(0,0)

0,0

0,0

0,0

1,5

(0,0)

Bijdragen van de werkgever

12,0

4,6

(0,2)

1,7

-1,7

13,7

2,7

Bijdragen van de werknemer

0,6

0,0

0,0

0,0

0,0

0,6

0,0

Betaalde vergoedingen

(15,8)

(5,0)

0,3

(1,6)

1,6

(17,4)

(3,1)

Eindsaldo

126,5

4,8

(7,4)

(0,1)

(0,1)

119,1

4,8

6,0

0,0

-

-

-

6,0

0,0

Totaal rendement op de fondsbeleggingen

167


(in miljoen €)

Pensioenen

Andere regelingen

Correctie van een fout in het vorig boekjaar

Herclassificatie naar pensioenen

Herclassificatie van "Andere regelingen" naar pensioenen

2012 zoals eerder gepresenteerd

Pensioenen

Andere

2012 zoals herzien

BEDRAGEN OPGENOMEN ONDER NIET-GEREALISEERDE RESULTATEN Pensioenkost Aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten

(4,3)

(2,4)

0,0

(0,4)

0,2

(4,7)

(2,2)

Kosten van vervroegd pensioen

0,0

(2,6)

0,0

(2,6)

2,6

(2,6)

0,0

Actuariële winst/(verlies) op langetermijnpersoneelsbeloningen

0,0

(0,6)

0,0

0,0

0,2

0,0

(0,5)

Rentekosten

(6,7)

(2,4)

0,0

(0,3)

0,3

(7,0)

(2,0)

Rendement op fondsbeleggingen

4,5

0,0

0,0

0,0

0,0

4,5

0,0

Kosten van toegezegdpensioenregelingen opgenomen in winst of verlies

(6,5)

(8,0)

0,0

(3,3)

3,3

(9,8)

(4,7)

Netto rentekosten op de netto voorziening voor personeelsverplichting

ACTUARIËLE (WINSTEN)/VERLIEZEN VAN TOEGEZEGD-PENSIOENREGELINGEN ONTSTAAN DOOR Veranderingen in demografische veronderstellingen

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

Veranderingen in financiële veronderstellingen

(15,0)

(1,9)

0,4

0,0

0,0

(14,5)

(1,9)

Ervaringsaanpassingen

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0


0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0


1,5

(0,2)

0,2

0,0

0,0

1,5

0,0

(13,4)

(2,0)

0,6

0,0

0,0

(13,0)

(1,9)

(3,3)

3,3

(22,8)

(6,6)

Herberekening Personeelsbeloningen opgenomen in niet-gerealiseerde resultaten TOTAAL

(19,9)

(10,0)

0,6

168


Verslag van het college van commissarissen over de geconsolideerde jaarrekening


169

170



171

Regelgevend kader en tarieven 1. Regelgevend kader in België 1.1 Federale wetgeving De Elektriciteitswet vormt de algemene basis van en bevat de belangrijkste principes die van toepassing zijn op het regelgevend kader dat van toepassing is op de activiteiten van Elia als beheerder van het transmissienet voor elektriciteit in België. Deze wet werd grondig gewijzigd op 8 januari 2012 door de omzetting op federaal niveau van het derde pakket van Europese richtlijnen. Deze nieuwe Elektriciteitswet: • verscherpt de ontvlechting van de transmissieactiviteiten, • preciseert meer in detail de regels m.b.t. het beheer van en de toegang tot het transmissienet, • herdefinieert de wettelijke opdracht van de transmissienetbeheerder, en breidt ze meer bepaald uit tot de offshore gebieden die binnen het rechtsgebied van België vallen, en • verruimt de bevoegdheden van de regelgevende instantie, in het bijzonder voor het opstellen van methodes voor het bepalen van de transmissietarieven. Verscheidene koninklijke besluiten bevatten meer gedetailleerde elementen van het regelgevend kader. De beslissingen van de regelgevende overheid vullen dit kader aan tot het regelgevend kader waarbinnen Elia zijn activiteiten uitoefent.

1.2 Gewestelijke wetgeving De drie Belgische gewesten zijn op hun respectievelijke grondgebieden verantwoordelijk voor de distributie en de lokale transmissie van elektriciteit op netten met een spanning gelijk aan of lager dan 70 kV. De gewesten zijn niet verantwoordelijk voor het bepalen van de transmissietarieven, wat een federale bevoegdheid is. Hun impact op het liberaliseringsproces is vergelijkbaar met deze van de Elektriciteitswet op federaal niveau. Het Vlaamse Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest hebben ook de bepalingen van het derde Europese pakket die hen aanbelangen in hun normatief kader omgezet. Het Waalse Gewest is zich daarop aan het voorbereiden. De gewestdecreten werden aangevuld met verscheidene andere voorschriften over aangelegenheden als openbare dienstverlening, hernieuwbare energie en toelatingsprocedures voor leveranciers.

1.3 Regelgevende instanties Zoals vereist door de EU-wetgeving wordt de Belgische elektriciteitsmarkt door onafhankelijke regulatoren bewaakt en gecontroleerd.

1.3.1 FEDERALE REGULATOR

De CREG (Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas) is de federale regulator. Haar bevoegdheden met betrekking tot Elia omvatten o.a.: • het goedkeuren van de standaardvoorwaarden van de drie belangrijkste contracten die de vennootschap op federaal niveau gebruikt: aansluitings-, toegangs- en ARP-contracten; • het goedkeuren van het systeem voor capaciteitstoewijzing aan de grenzen tussen België en zijn buurlanden; • het goedkeuren van de benoeming van de onafhankelijke leden van de Raad van Bestuur; • het bepalen van de tariefmethodologieën die de netbeheerder moet naleven om de goedkeuring te verkrijgen van de tarieven voor de aansluiting op en het gebruik van het net en van de tarieven voor de levering van ondersteunende diensten door Elia; • het afleveren van een certificaat om zeker te zijn dat de netbeheerder wel degelijk de eigenaar is van de infrastructuur die hij beheert en voldoet aan de voorschriften inzake onafhankelijkheid ten opzichte van producenten en leveranciers. 1.3.2 GEWESTELIJKE REGULATOREN

De exploitatie van elektriciteitsnetten met een spanning gelijk aan of lager dan 70 kV valt onder de bevoegdheid van de respectievelijke gewestelijke regulatoren. Elk van hen kan van om het even welke beheerder (met inbegrip van Elia wanneer deze dergelijke spanningsnetten exploiteert) eisen om alle specifieke bepalingen van de gewestelijke voorschriften inzake elektriciteit na te leven, op straffe van administratieve boetes of andere sancties. De gewestelijke regulatoren hebben geen bevoegdheid over de bepaling van de elektriciteitstransmissietarieven. De tariefbepaling voor deze netten is uitsluitend een bevoegdheid van de CREG.

1.4 Tariefbepaling EVOLUTIE VAN DE TARIEFREGELGEVING

Op 24 november 2011 werd een besluit tot vaststelling van de voorlopige methoden voor het berekenen en vastleggen van de tarifaire voorwaarden inzake aansluiting op en toegang tot het elektriciteitsnet met een transmissiefunctie door de CREG goedgekeurd en gepubliceerd. De CREG heeft deze voorlopige methodologie toegepast voor de goedkeuring op 22 december 2011 van het tarifair voorstel 2012-2015 dat door Elia op 30 juni 2011 werd ingediend en op 13 december 2011 werd aangepast. Op 8 januari 2012 werd de bevoegdheid van de Koning om de tariefmethodologieën te bepalen opgeheven door de nieuwe Elektriciteitswet. Die verantwoordelijkheid werd aan de federale regulator toevertrouwd overeenkomstig de wettelijk voorziene procedures en richtlijnen.

172


Op 28 maart 2013 heeft de CREG de tariefmethode van 24/11/2011 gewijzigd na raadpleging van de marktpartijen, rekening houdend met de ontwikkelingen in de wetgeving (met name de publicatie van de nieuwe elektriciteitswet van 8 januari 2012, die de bepalingen van het derde pakket Europese energierichtlijnen in Belgisch recht omzet) en met het arrest van het Hof van Beroep te Brussel van 6 februari 2013 (dat de eerdere beslissing tot goedkeuring van de transmissietarieven voor de periode 2012-2015 vernietigde). Het Directiecomité van de CREG heeft op 16 mei 2013 het bijgestuurde tariefvoorstel voor de periode 2012-2015 goedgekeurd dat Elia had ingediend op basis van deze aangepaste methode. TARIEFREGLEMENTERING VAN TOEPASSING IN BELGIË

Het grootste deel van de inkomsten van Elia als beheerder van netten met een transmissiefunctie (het transmissienet en de lokale en gewestelijke transmissienetten in België) is afkomstig van de gereguleerde tarieven die Elia aanrekent voor het gebruik van deze netten (tariefinkomsten) en die op voorhand door de CREG worden goedgekeurd. Op 1 januari 2008 trad een gereguleerd tariefmechanisme in werking, waarbij de goedgekeurde tarieven gelden voor periodes van vier jaar, behoudens uitzonderlijke omstandigheden. De tariefmethodologie die eind 2011 door de CREG werd opgesteld heeft dit punt niet veranderd. Het jaar 2012 was dus het eerste jaar van de tweede vierjarige regulatoire periode. Het tariefmechanisme is gebaseerd op de boekhouding volgens de Belgische boekhoudkundige regels (Be GAAP). De tarieven worden vastgesteld op basis van gebudgetteerde kosten, verminderd met een aantal niet-tarifaire opbrengsten. Deze kosten worden vervolgens gedeeld op basis van een raming van de elektriciteitsvolumes die van het net worden afgenomen en, voor sommige voor de eerste keer, de in het net geïnjecteerde elektriciteit, overeenkomstig de bepalingen van de voorlopige tariefmethodologie die door de CREG is opgesteld. Eén van de kosten waarmee rekening wordt gehouden, is de geraamde waarde van de toegestane billijke vergoeding en de verwachte waarde van de verschillende kostencategorieën, waaronder de kosten waarop geen factor voor de verbetering van de productiviteit wordt toegepast (“kosten van groep 1” die leiden tot saldi die aan de totale opbrengsten van een toekomstige reguleringsperiode worden toegewezen) en kosten waarop wel een factor voor de verbetering van de productiviteit wordt toegepast (“kosten van groep 2” die bij afwijkingen van de budgetten leiden tot een verhoging of een vermindering van de brutowinst). BILLIJKE VERGOEDING

De billijke vergoeding is het rendement van het kapitaal dat in het net werd geïnvesteerd. Deze vergoeding is gebaseerd op de gemiddelde jaarlijkse waarde van het gereguleerd actief (Regulated Asset Base - RAB), die jaarlijks wordt berekend, rekening houdend met onder andere nieuwe investeringen, desinvesteringen, afschrijvingen en wijzigingen van de behoefte aan bedrijfskapitaal.

Sinds 1 januari 2012 wordt de billijke vergoeding aan de hand van de volgende formule berekend. Daarbij wordt aangenomen dat het geconsolideerde eigen vermogen meer dan 33% van de gemiddelde waarde van het gereguleerd actief vertegenwoordigt, zoals thans het geval is: • A: [33% x gemiddelde RAB x [(OLO n)+(bèta x risicopremie)]] plus • B: [(S – 33%) x gemiddelde RAB x (OLO n + 70 basispunten)] waarbij: -- OLO n = de rentevoet van Belgische lineaire obligaties op 10 jaar, voor het betrokken jaar; -- S = geconsolideerd eigen vermogen/RAB, volgens de Belgische boekhoudnormen (BE GAAP); -- de bètafactor zal op termijn berekend worden over een periode van 7 jaar vergeleken met de BEL20-index. De waarde van het product van de parameter bèta en de risicopremie kan niet lager zijn dan 0,7. DEEL A

Het vergoedingspercentage (in %) zoals vastgesteld door de CREG voor het jaar “n” is gelijk aan de som van de risicoloze rentevoet, dit wil zeggen het gemiddelde percentage van de Belgische lineaire obligaties op 10 jaar, en een premie voor het risico van de aandelenmarkt, gewogen door de toepasselijke bètafactor. De tariefregelgeving stelt de risicopremie vast op 3,5%. De toepasselijke bètafactor wordt berekend op basis van de bèta van Elia, vergeleken met de BEL20-index, over een periode van 7 jaar. De CREG beveelt een ratio van eigen vermogen tot de waarde van het gereguleerd actief aan die zo dicht mogelijk 33% benadert. Deze referentieratio van 33% wordt toegepast op de gemiddelde waarde van het gereguleerde actief (RAB) van Elia om het referentie-eigenvermogen van Elia te bepalen. DEEL B

Indien het effectieve gemiddelde eigen vermogen van Elia hoger is dan het referentie-eigenvermogen, dan wordt het surplus vergoed tegen een verminderd percentage, dat berekend wordt door toepassing van de formule [(OLO n + 70 basispunten)]. Kosten van klasse 1

De kosten waarop geen factor voor de verbetering van de productiviteit en de efficiëntie wordt toegepast (“kosten van groep 1”) maken integraal deel uit van de kosten die in aanmerking komen om de tarieven vast te stellen. De tarieven worden vastgelegd op basis van de geraamde waarden voor deze kosten. Anderzijds zullen de saldi (positief of negatief) - het verschil tussen de werkelijke kosten en de gebudgetteerde kosten - ex post worden vastgesteld en in principe toegewezen aan de totale opbrengsten van een toekomstige reguleringsperiode. Kosten van klasse 2

De kosten van groep 2 zijn onderworpen aan een aanmoedigingsmechanisme vanuit de regulering. Dit betekent dat deze kosten onderworpen zijn aan de toepassing van een factor voor de verbetering van de productiviteit en de efficiëntie. Deze factor geeft de inspanningen weer die Elia dient te leveren om dergelijke kosten te beheersen: de toegestane kosten die voor


het uitwerken van de tarieven worden gebruikt, worden vastgelegd na toepassing van deze factor. Voor de periode 2012-2015 werd de productiviteitsgroei voor 2012 vastgelegd op € 10 miljoen. De afwijkingen met betrekking tot de kosten van groep 2 (positief of negatief), d.w.z. het verschil - ex post vastgesteld tussen de werkelijke kosten en de gebudgetteerde kosten, worden van de brutowinst afgetrokken of eraan toegevoegd. Stimulans voor het realiseren van vervangingsinvesteringen

De CREG heeft een stimulans ingevoerd om te verzekeren dat

173

de nodige investeringen om de kwaliteit van de dienstverlening van de netbeheerder op peil te houden op gepaste wijze en tijdig worden uitgevoerd. Indien het bedrag van de reële investeringen van het jaar meer bedragen dan 90% van het referentiebudget van de betrokken investeringen, wordt een bijkomende brutowinst ter waarde van dit surplus toegekend aan de netbeheerder. Dit bedrag is beperkt tot 10% van het referentie-investeringsbudget. Het is ook onderworpen aan voorwaarden inzake naleving van het individueel budget van elk project.

2. Regelgevend kader in Duitsland 2.1 Toepasselijke wettelijke bepalingen

2.2 Regelgevende instanties in Duitsland

Het Duitse regelgevend kader is verdeeld over diverse wetgevingsstukken. De kernwet is de Duitse wet inzake de energievoorziening van 2005 (Energiewirtschaftsgesetz - EnWG), die het algemene wettelijke kader definieert voor de gas- en elektriciteitsvoorziening in Duitsland. De EnWG wordt ondersteund door een aantal wetten, verordeningen en regulerende besluiten, die gedetailleerde bepalingen verstrekken over het huidige stelsel van incentiverende regelgeving, boekhoudmethoden en toegangscontracten voor het net, met inbegrip van: • de verordening inzake de toegangstarieven voor de elektriciteitsnetten 2005 (Verordnung über die Entgelte für den Zugang zu Elektrizitätsversorgungsnetzen of de Stromnetzentgeltverordnung – StromNEV), zoals gewijzigd, die onder meer principes en methoden vastlegt voor de berekening van de tarieven voor elektriciteitsnetten en de overige verplichtingen van de netbeheerders; • de verordening inzake toegang tot het elektriciteitsnet 2005 (Verordnung über den Zugang zu Elektrizitätsversorgungsnetzen of de Stromnetzzugangsverordnung – StromNZV), zoals gewijzigd van tijd tot tijd, die onder meer verdere bijzonderheden specificeert over de toegang tot de transmissienetten (en andere soorten netten) door vaststelling van het vereffeningssysteem (Bilanzkreissystem), planning van elektriciteitsbevoorrading, regelingsenergie en andere algemene verplichtingen, bijv. congestiebeheer (Engpaßmanagement), publicatieverplichtingen, metering, minimumeisen voor verschillende soorten contracten en de verplichting van bepaalde netbeheerders om het Bilanzkreissystem voor de hernieuwbare energiebronnen te beheren; • de verordening inzake incentiverende regelgeving 2007 (Verordnung über die Anreizregulierung der Energieversorungsnetze of de Anreizregulierungsverordnung – ARegV), zoals gewijzigd, die de basisvoorschriften beschrijft voor de incentiverende regulering van TNB’s en andere netbeheerders (zoals hierna meer in detail beschreven). Ook worden hier algemene richtlijnen gegeven voor productiviteitsbenchmarking, welke kosten daarbij in aanmerking worden genomen, welke methode gebruikt kan worden om de inefficiëntie te bepalen en hoe dit vertaald kan worden naar jaarlijkse doelstellingen voor productiviteitsgroei.

De regelgevende instanties voor de energiesector in Duitsland zijn het Bundesnetzagentur (BNetzA) in Bonn (voor netten waarop 100.000 en meer netgebruikers rechtstreeks of onrechtstreeks aangesloten zijn) en de specifieke regelgevende instanties in de respectievelijke deelstaten (voor netten waarop minder dan 100.000 netgebruikers rechtstreeks of onrechtstreeks aangesloten zijn). De regelgevende instanties zijn onder andere belast met de niet-discriminerende toegang tot het net voor derde partijen en het toezicht op de tarieven die de netbeheerders toepassen voor het gebruik van het net. 50Hertz Transmission en 50Hertz Offshore zijn ondergeschikt aan de bevoegdheid van het BNetzA.

2.3 Tarieven in Duitsland In Duitsland werd een nieuw mechanisme voor de tariefregelgeving opgezet door de ARegV-verordening. Krachtens de ARegV-verordening worden met ingang van 1 januari 2009 de nettarieven vastgesteld om een vooraf bepaalde inkomstenlimiet zoals vastgesteld door het BNetzA te genereren voor elke TNB en voor elke regulatoire periode. De inkomstenlimiet is voornamelijk gebaseerd op de kosten van een basisjaar en wordt vastgelegd voor de volledige regulatoire periode, behalve wanneer de limiet wordt aangepast om rekening te houden met specifieke gevallen die in de ARegV zijn bepaald. Het is aan de netbeheerders niet toegestaan om hun individueel bepaalde inkomstenlimiet te overschrijden. Elke regulatoire periode duurt vijf jaar. De eerste regulatoire periode is ingegaan op 1 januari 2009 en loopt af op 31 december 2013. De tarieven zijn openbaar en er kan niet over onderhandeld worden met klanten. Individuele tarieven worden slechts aan bepaalde klanten toegestaan (in bepaalde vaste omstandigheden die in de toepasselijke wetten worden vermeld) in overeenstemming met § 19 StromNEV (bijvoorbeeld bij alleengebruik van netactiva). Het BNetzA moet deze individuele tarieven goedkeuren.

174


Voor de inkomstenlimiet worden de kosten die een netbeheerder maakt in twee categorieën ingedeeld: • de permanent niet-beïnvloedbare kosten: deze kosten zijn voor 100% geïntegreerd in de “inkomstenlimiet” en zijn dus volledig gedekt door de nettarieven, weliswaar met een vertraging van twee jaar. De PNBK omvatten het rendement op het eigen vermogen, de bedrijfsbelasting, de financieringskosten, afschrijvingen en operationele kosten (op dit moment vastgelegd op 0,8% van de geactiveerde investeringskosten van de respectieve investeringen) voor wat de investeringsmaatregelen worden genoemd. De financieringskosten met betrekking tot de investeringsbudgetten zijn op dit moment geplafonneerd op het laagste bedrag tussen de effectieve financieringskosten of de financieringskosten die zijn berekend in overeenstemming met een gepubliceerde richtlijn van het BNetzA. Vanaf 2012 worden de kosten in verband met deze investeringsmaatregelen gebaseerd op ramingen. De verschillen tussen de ramingen en de effectieve waarden worden doorberekend in de tarieven voor de klanten van het volgende jaar. Bovendien omvatten de PNBK de kosten voor de ondersteunende diensten, de netverliezen, de inschakelingskosten, de Europese initiatieven en de opbrengsten van de veilingen. Deze kosten zijn opgenomen in de inkomstenlimiet op basis van een reguleringsmechanisme dat door het BNetzA is bepaald in overeenstemming met § 11 Abs. 2 ARegV (FSV). Het reguleringsproces voor de ondersteunende diensten voor de netverliezen en de inschakelingskosten bieden de netbeheerder een incentive om beter te presteren dan de geplande kosten. Dat gebeurt via een bonus- en boetemechanisme. De kosten voor systeemdiensten zijn gebaseerd op de geplande kosten (rekening houdend met de evolutie van de benodigde volumes en van de prijzen) in plaats van op de opgelopen kosten in het basisjaar. Op deze kosten is alleen de productiviteitsfactor als dusdanig van toepassing. Bovendien dient dit model in de tweede regulatoire periode vanaf 2014 nog te worden goedgekeurd of gewijzigd. • Tijdelijk niet-beïnvloedbare kosten (TNBK) en beïnvloedbare kosten (BK): deze kosten omvatten het rendement op het eigen vermogen, de afschrijvingen, de financieringskosten en de bedrijfsbelasting. Zij zijn onderworpen aan een incentiveringsmechanisme dat is vastgelegd door het BNetzA en dat een efficiëntiefactor (alleen van toepassing op BK), een verbeterde productiviteitsfactor en een inflatiefactor (van toepassing op TNBK en BK) over een periode van vijf jaar omvat. Bovendien voorziet het huidige incentiveringsmechanisme in de toepassing van een kwaliteitsfactor, maar de criteria en het implementatiemechanisme voor een dergelijke factor moeten nog door het BNetzA worden beschreven. De verschillende factoren die zijn gedefinieerd, geven de transmissienetbeheerder een doelstelling op middellange termijn om inefficiënt geachte kosten te vermijden. Wat de financieringskosten betreft, zijn de toegestane financieringskosten (die verbonden zijn aan de beïnvloedbare kosten).

•

•

Voor het rendement op het eigen vermogen bevat de toepasselijke weten regelgeving bepalingen over het toegestane rendement op het eigen vermogen. Dit wordt opgenomen in de TNBK/BK voor wat de activa betreft die tot het gereguleerd actief behoren en in de PNBK voor wat de activa betreft die in de investeringsbudgetten zijn goedgekeurd. Voor de eerste regulatoire periode (2009-2013) is het rendement op het eigen vermogen vastgesteld op 7,56% voor investeringen vóór 2006 en 9,29% voor investeringen sinds 2006, op basis van 40% van de totale waarde van de activa die als “gefinancierd door eigen vermogen” worden beschouwd en waarbij de rest als “quasischuld” wordt behandeld. Het rendement op het eigen vermogen wordt berekend vóór vennootschapsbelasting, maar na bedrijfsbelasting. Voor de volgende regulatoire periode heeft de Duitse regulator het rendement in 2011 vastgelegd op 9,05%. Dit moet de netinvesteringen die absoluut noodzakelijk zijn voor de realisatie van het Duitse energiebeleid voldoende aantrekkelijk maken. Naast de inkomstenlimiet ontvangt 50Hertz een vergoeding voor kosten die zijn opgelopen in verband met de verplichtingen inzake hernieuwbare energie, waaronder EEG- en CHP/ KWKG-verplichtingen. Deze kosten zijn onderworpen aan specifieke reguleringsmechanismen die gericht zijn op een evenwichtige behandeling van uitgaven en inkomsten.

EVOLUTIE VAN DE TARIEFREGELGEVING

In 2012 werd vooruitgang geboekt naar aanleiding van de besprekingen met de regulator met het oog op een verbetering van het regelgevend kader voor nieuwe investeringen in de netinfrastructuur, de dekking van de beheersen netontwikkelingskosten, de vergoeding van het kapitaal en de aansluitingsvoorwaarden voor de nieuwe offshore parken. Op 31 december 2013 had 50Hertz de goedkeuring verkregen voor 69 van de 99 aanvragen voor investeringsbudgetten die sinds 2008 zijn ingediend. Dat stemt overeen met een goedgekeurd investeringsbudget van € 3,6 miljard. TARIEVEN

De tarieven voor nettoegang werden berekend op basis van de respectievelijke inkomstenlimiet en zo werden voorlopige tarieven voor nettoegang gepubliceerd op 15 oktober voor het jaar 2014. De netvergoedingen liggen in principe een beetje lager dan in 2013, wat de relatief stabiele kostenbasis weerspiegelt waarop hun berekening gebaseerd is.


175

Informatie met betrekking tot de moedervennootschap Uittreksels van de statutaire jaarrekening van Elia System Operator NV, opgesteld in overeenstemming met de Belgische boekhoudkundige normen, worden hierna in verkorte vorm weergegeven. Overeenkomstig de Belgische vennootschapswetgeving zal de volledige jaarrekening, het jaarverslag en het verslag van het college van commissarissen worden neergelegd bij de Nationale Bank van België.

Deze documenten zullen tevens beschikbaar worden gesteld op de website van Elia: www.elia.be. Zij kunnen ook op aanvraag worden verkregen bij Elia System Operator NV, Keizerslaan 20, 1000 Brussel, België. Het college van revisoren maakte een verklaring zonder voorbehoud met toelichtende paragraaf bij de statutaire jaarrekening.

1. Balans na winstverdeling ACTIVA

2013

2012 (in € miljoen)

VASTE ACTIVA

3.605,0

3.615,8

Financiële vaste activa Verbonden ondernemeningen Deelnemingen Ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat Deelnemingen Andere financiële vast activa

3.605,0 3.583,0 3.583,0 22,0 21,7 0,3

3.615,8 3.583,0 3.583,0 32,8 32,5 0,3

VLOTTENDE ACTIVA

1.188,4

895,6

93,8 93,8

94,0 94,0

7,3 7,3

5,6 5,6

852,6 160,9 691,6

669,6 141,7 527,9

88,0 88,0

70,0 70,0

136,5

47,9

10,3

8,5

4.793,4

4.511,4

Vorderingen op meer dan één jaar Overige vorderingen Voorraden en bestellingen in uitvoering Bestellingen in uitvoering Vorderingen op ten hoogste één jaar Handelsvorderingen Overige vorderingen Geldbeleggingen Overige geldbeleggingen Liquide middelen Overlopende rekeningen

TOTAAL DER ACTIVA

176


TOTAAL EIGEN VERMOGEN EN VERPLICHTINGEN

2013

2012 (in € miljoen)

EIGEN VERMOGEN

1.661,8

1.634,9

Kapitaal Geplaatst kapitaal

1.510,7 1.510,7

1.510,4 1.510,4

8,8

8,8

116,5 116,5

97,2 97,2

25,8

18,5

VOORZIENINGEN, UITGESTELDE BELASTINGEN

0,3

3,1

Voorzieningen voor risico's en kosten Overige risico's en kosten

0,3 0,3

3,1 3,1

SCHULDEN

3.131,3

2.873,5

Schulden op meer dan één jaar Financiële schulden Niet-achtergestelde obligatieleningen Kredietinstellingen Overige leningen

2.303,0 2.303,0 1.747,5 60,0 495,8

2.054,6 2.054,6 1.498,8 60,0 495,8

Schulden op ten hoogste één jaar Schulden op meer dan één jaar, die binnen het jaar vervallen Financiële schulden Kredietinstellingen Handelsschulden Leveranciers Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen Schulden met betrekking tot belastingen, bezoldigingen en sociale lasten Belastingen Bezoldigingen en sociale lasten Overige schulden

721,5 499,9 0,0 0,0 109,9 99,7 10,3 8,0 0,0 8,0 103,7

688,6 500,0 0,0 0,0 83,1 73,3 9,7 7,4 0,0 7,4 98,1

Overlopende rekeningen

106,4

130,2

4.793,4

4.511,4

Uitgiftepremies Reserves Wettelijke reserve Overgedragen winst

TOTAAL DER PASSIVA


177

2. Resultatenrekening (in € miljoen)

2013

2012

BEDRIJFSOPBRENGSTEN

797,3

772,4

Omzet Wijziging in de voorraad goederen in bewerking en gereed product en in de bestellingen in uitvoering (toename +, afname -) Andere bedrijfsopbrengsten

789,5

764,8

1,7 6,1

0,6 6,9

BEDRIJFSKOSTEN

(645,7)

(622,7)

Diensten en diverse goederen Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen Voorzieningen voor risico's en kosten (toevoegingen +, bestedingen en terugnemingen -)

(611,3) (37,2) 2,7

(585,2) (37,4) 0,0

BEDRIJFSWINST

151,5

149,7

Financiële opbrengsten Opbrengsten uit financiële vaste activa Opbrengsten uit vlottende activa

111,6 100,7 10,9

91,1 79,9 11,2

(130,3) (125,6) (4,7)

(131,2) (128,3) (2,9)

132,8

109,6

0,5 0,5

0,0 0,0

(1,5) (1,5)

(0,1) (0,1)

WINST VAN HET BOEKJAAR VOOR BELASTING

131,8

109,5

Belastingen op het resultaat Belastingen Regularisatie van belastingen en terugneming van voorzieningen voor belasting

(11,9) (12,0) 0,0

(12,1) (12,1) 0,0

WINST VAN HET BOEKJAAR

119,8

97,4

Financiële kosten Kosten van schulden Andere financiële lasten WINST UIT GEWONE BEDRIJFSVOERING VOOR BELASTING Uitzonderlijke opbrengsten Meerwaarde realisatie vaste activa Uitzonderlijke kosten Andere uitzonderlijke kosten

178


Verslaggevings parameters

Maatschappelijke zetel

Verslaggevingsperiode

Dit verslag beperkt zich tot Elia System Operator en Elia Asset, die als één economische entiteit handelen onder de naam Elia, en tot 50Hertz Transmission.

Dit jaarverslag behelst de periode van 1/1/2013 tot 31/12/2013.

De maatschappelijke zetel van Elia System Operator en Elia Asset is gevestigd Keizerslaan 20 te 1000 Brussel, België De maatschappelijke zetel van 50Hertz GmbH is gevestigd Eichenstraße 3A 12435 Berlin, Germany De maatschappelijke zetel van Eurogrid International is gevestigd Kortenberglaan 71 te 1000 Brussel, België

Het is opgesteld volgens de principes van duurzaamheidsverslaggeving zoals voorgeschreven in de GRI-richtlijnen.

Contact Axelle Pollet Corporate Communication Keizerslaan 20 1000 Brussel [email protected]

Deze editie van het jaarverslag 2013 had niet kunnen worden geschreven zonder de actieve deelname van vele leden binnen de Elia groep. Wij danken ze allemaal hartelijk, en hopen niemand vergeten te hebben: Adeline Larue, Aline Leys, Antonio Caliaro, Aude Gaudy, Axelle Pollet, Barbara Verhaegen, Bart Remmerie, Benjamin Genêt, Catherine Wojcicka, Céline Allaigre, Christel Stroobants, Christian da Cruz, Christophe Druet, Claire Schamps, Claire Tomasina, Damien Bioul, Didier Meerts, Didier Wiot, Eddy Baele, Fabian Georges, Fien Vanden Hoof, Franq Wellens, Frédérique Henrottin, Gaëlle Vervaecke, Harald Van Outryve d’Ydewalle , Henk Vanquathem, Inigo Gutierrez, Jean-Jacques Lambin, Jeroen François, Jeroen Maes, Johan Mortier, Jonas Pappens, Jost Busschaert, Julien D’Hollander, Julien Damilot, Karel de Laet, Lieve Kerckhof, Manuel Aparicio, Manuel Galvez, Marc Mertens, Marc Steensels, Marianne Celis, Marie Van den Hove, Mario Vande putte, Martine Verelst, Melodie Rollin, Michael Van Bossuyt, Olivier Feix, Oussama Bidara, Pascale Wauters, Patricia Haemers, Patric Buijs, Peter Clybouw, Philippe Vanden Eynde, Raphael Bourgeois, Roseta Salamone, Sarah Dessales, Silja Bilz, Sophie De Baets, Stefan Natis, Stefan Vanden Berghe, Steven Mertens, Tom Pietercil, Tom Schockaert, Tomas Gunst, Valérie Legat, Victor Saenz de Miera, Vincent Du Four, Viviane Illegems, Walter Geelen, Werner Brusselmans, Wim Michiels, Wim Strickx, Yasmina Meulemeester.


Nota

179

Kerncijfers

Groepsresultaten

Pictogrammen

2013

2012

2011

20101

2009



1.389,5

1.306,6

1.278,4

1.037,5

771,3

EBITDA*

486,9

455,5

448,9

687,9

327,9

REBITDA*

486,9

455,5

448,9

409,4

327,9


345,4

305,4

308,0

281,9

225,8


345,4

305,4

308,0

560,4

225,8

(108,5)

(134,8)

(128,6)

(123,2)

(120,5)

Winstbelastingen

(61,5)

(16,2)

(43,3)

(34.0)

(20,0)


175,8

155,0

137,5

401,7

84,0


2,90

2,57

2,28

7,36

1,75



2,90

2,57

2,28

2,26

1,75


1,54

1,47

1,47

1,40

1,38

31.12.2013

31.12.2012

31.12.2011

31.12.2010

31.12.2009


Totaal activa

6.532,2

6.187,0

5.843,8

5.904,0

4.451,9


2.209,1

2.108,5

2.046,9

2.007,2

1.365,4


2.733,8

2.910,8

2.532,9

2.551,4

2.444,4


36,5

34,9

33,9

36,8

28,4


60.568.229

60.555.809

60.355.217

60.355.217

48.270.255


Markante feiten

Infrastructuur


Netexploitatie


Markt




Elia van binnenuit




www.eliagroup.eu


April 2014

www.elia.be

www.50hertz.com


Inhoudstafel


16 18 32 39 42 45

60 62 67 71 66,70,76 77 86

90 93 99 103 107

112 114 119 168 171 175



3˚00'

3˚20'

3˚10'

3˚40'

3˚30'

4˚00'

3˚50'

4˚20'

4˚10'

4˚30'

4˚50'

4˚40'

5˚10'

5˚00'

BANK ZONDER NAAM

BLIGHBANK

5˚30'

5˚20'

6˚10'

6˚00'

5˚50'

5˚40'

6˚30'

6˚20'

6˚˚50'

6˚40

7˚00'

13

P

EINDHOVEN

15

BAYER

GHLIN 0

70

70

70

Elouges

2

(15

70(150)

0)

CENTRALE MARCINELLE

Ciply HARMIGNIES

Pâturages

BINCHE

TERGNEE

380+ 150 80 in ontw

EKEREN

(2

s

3dP

aa M 50) 70(1

P


JAMIOLLE

ACHÊNE

Ou

Hogne (SNCB)

COO 70 (220)

BRUME

rth

e

0)

150 + 70

0 15 0+

1 x 220 + 2 x 70 3 x 150 (4 x 150)

Trois-Ponts

1 x 380 + 2 x 150 (2 x 380 + 2 x 150)

380kV

220kV

220kV

150kV

150kV

110kV

110kV

e

câble appartenant à un tiers (1)

kabel eigendom van een derde (1)

3dP

PRODUCTIE EENHEDEN (2) kerncentrale

(380

2

+150 erp)

P

15 (70)

3dP

Chimay

Herbaimont

Cierreux

pompcentrale waterkrachtcentrale windmolenpark

bestaand in ontwerp

avec injection de production

met productie injectie

380kV

MERCATOR

380kV

220-150kV

MOLENBEEK

220-150kV

110-70kV

Herbaimont

110-70kV

COURS D’EAU

Hatrival -SNCB

70 (110)

70

70

Recogne

REVIN

(11

(11

0)

Ou

VILLEROUX

MAZURES

BAULER

Situation au Stand op

1-1-2013

20 70 (2

Fays-les-Veneurs

)

Sûre

Respelt Longlier (SNCB)

m

49˚50'

Neufchâteau

Orgeo

Se

PETROCHIM

BUISSERET

CHAMP-DECOURRIERE

FELUY

70

(15

0)

Chassart

12

Seneffe

LUMES

Gembloux

Sombreffe

2

ois

MARCHE-LEZ-ECAUSSINNES

Vi er

VESLE

Marbais (SNCB)

CENTRALE SENEFFE

(15

70(150)

0)

Heppignies (30) sud

TRIVIERES

70+ 30(1

50)

TERGNEE

(15

0)

70(150)

(1

DAMPREMY SNCB

Anderlues

HARMIGNIES

50 )

Estinnes

0 22

+

0 15

MALFALISE

1 : 150 000

70

(1

50

)

50)

70(150)

+

HEISDORF

70

BERTRANGE JEMEPPESOLVAY

Netwerk Elia

2˚50'

3˚00'

3˚10'

3˚20'

3˚30'

3˚40'

LA PRAYE FOUR LA PRAYE

FARCIENNES

1 : 1 000 000

Echelle

LATOUR St-MARD St-MARD -SNCB ROUVROY

Schaal

PONT-DE-LOUP

0

5

10

20

AUBANGE MONT St.MARTIN

30 km

HERSERANGE

Marchienne

MOULAINE

Fosses-la-Ville

MONTIGNIES

MONCEAU

3˚50'

Grid connection offshore planned / under construction

... kV

Magdeburg

Cottbus

System users :

Halle

110

Dresden Erfurt

Weimar Jena

Eisenach

Pump storage plant

Offshore-Wind farms planned

Leipzig

Saxony

Conventional power plant ( lignite- or hard-coal fired, or gas turbine power plant )

Hesse

Gera Chemnitz

Thuringia

Zwickau


Bavaria

bre

Sam

LANDRES 2˚40' E. Greenwich

380+220

Gilly

F. DE FER BLANCHISSERIE Charleroi 70(1

15 0

BINCHE

0

150 + 70

49˚30'

2

CARAL FOC

15

110

4˚00'

4˚10'

4˚20'

4˚30'

4˚40'

4˚50'

5˚00'

5˚10'

5˚20'

5˚30'

5˚40'

5˚50'

Differd. Arbed OXYLUX Belv. Arbed

ESCH-SUR -ALZETTE

Situation au

SCHIFFLANGE

stand op

TenneT

1-1-2014 49˚30'

Fontaine l’Evêque

CENTRALE MARCINELLE

+

)

2

70

70(150

Ciply

Pâturages

AMERCŒUR DAMPREMY CS MARCINELLE

70

70

PERONNES

150 + 70

Boussu

AUVELAIS

FLEURUS

Jumet Piéton (SNCB)

Elouges

Arlon

lle

70 0+ 15

70

BASCOUP

GOSSELIES

se

)

0+

La Louvière

70

... kV

Offshore under construction

Bonnert

Mo

50

BOEL LL 15

HEINSCH

Arlon -SNCB

GOUY

Grid connection offshore

Onshore planned / under construction

Villers-s/Semois

Chiny

e

VILLE/HAINE

0)

LA CROYERE

BOEL TCC BOEL HF

Mons

1 70(1

P

0

Keumiée

3d

150 +7

JEMAPPES

Les Isnes

ett

BOEL FOUR

OBOURG

16 150 + 70

0

GHLIN PETIT MARAIS (1

BAUDOUR

150 + 70

St-AMAND

49˚40'

AIR LIQUIDE

C. St-GHISLAIN

70(150)

Marbehan (SNCB)

Vierre

COURCELLES

Alz

150 + 30 30(150)

70

49˚40'

TERTRE

+7

Frankfurt (Oder)

Potsdam

TenneT

400 kV

Wind farm onshore / offshore

ROOST TRIER

150

380 / 220 kV

re

Liberchies

Maisières

220

under construction

FLEBOUR

Monceau-en-Ardennes

WAARLOOS

LONNY

NIEDERSTEDEM

VIANDEN S.E.O.

0)

Kontich

LINT

WATERLOPEN

(2) Sont représentées toutes les unités pour lesquelles un contrat CIPU a été conclu avec Elia. Staan op de kaart alle productie-eenheden waarvoor met Elia een CIPU contract is afgesloten. (CIPU = Contract for Injection of Production Units).

r

Berlin

110

Our customers include the regional distribution system operators as well as power plants, pump storage plants, wind farms and big industry connected to the transmission grid.

Rivieren en kanalen

(1) Elia décline toute responsabilité concernant les données relatives aux installations appartenant à des tiers. Elia wijst alle verantwoordelijkheid af voor wat betreft data i.v.m. installaties van derden.

BASTOGNE Hatrival

Vaux-sur-Sûre

SCHELLE

Operating voltage ( kV )

PSE Poland

SaxonyAnhalt

STATIONS existant

en projet

Rivières et canaux

3dP

Momignies

LIER

Brandenburg

thermische centrale in ontwerp

centrale de pompage

50˚00'

tw in on

15(70) ) (70 15 dP

3d

220 kV

Lower Saxony

thermische centrale

centrale thermique en projet

x3 80

VIREUX

Fourmies

line

HVDC/DC link

parallele kabels

centrale thermique Sankt-Vith [Saint-Vith]

Forrières (SNCB)

Couvin

Berchem (NMBS)

380 kV

Other companies

HVDC

2

parc d'éoliennes

Pondrôme

OELEGEM

ZURENBORG

line planned / under construction

70kV

70kV

Amel

380 kV

3 x 220

380kV

câbles parallèles

Amel [Amblève]

line

3 x 150 + 1 x 70 (4 x 150)

)

ss

WALGOED

49˚50'

1 x 70 (4 x 150)

ONDERGRONDSE KABELS

HVDC

Stephanshof

Charneux

2

7

13 14 15 16 17 18

POSTES

3

Aartselaar

2 x 150 (2 x 380 + 2 x 150)

MONT-LEZ-HOUFFALIZE

Hoboken

SCHELLE DORP

3 x 70 2 x 150 (4 x 150)

centrale hydraulique

CHOOZ

MORTSEL

Wilrijk

3 x 380 (4 x 380)

10 1 x 150 + 1 x 70 (2 x 150 + 1 x 70) 11 4 x 70 12 3 x 150

2 x 150 + 2 x 70 (4 x 150)

Holzwarche

ve

Marche-enFamenne

On

WOMMELGEM

15 (70)

MHO

1 x 150 + 2 x 70 (3 x 150)

Bütgenbach [Butgenbach]

Buissonville

Romedenne

NEUVILLE

Le

Wilrijk ISVAG

MERCATOR

che

Bronrome blè

Soy

ACHÊNE -SNCB

Hastière

Meuse

Moonstr.

Samenstellingtabel van de lijnen met meer dan 2 draadstellen:

50˚10'

3dP

Tabakvest

uitbatingsspanning lager dan de constructiespanning lijn eigendom van een derde (1)

3dP

7 8 9

2 x 150 + 1 x 70 (3 x 150) 4 x 150

MARCOURT

PLATE-TAILLE

Hovenierstr.

PETROL

lijn met 2 draadstellen van verschillende spanningen

Spa

0 (2

3 +1 80 50

150 + 36

Ciney -SNCB

Dinant

DAMPLEIN Belliardstr.

2

BURCHT

in aanbouw of in ontwerp

70(150)

1 x 150 + 3 x 70 (4 x 150)

220

Other companies

2de draadstel in aanbouw of in ontwerp

centrale nucléaire Dorinne

Ciney

Oever

St.-Niklaas

Yvoir (SNCB)

2

ZWIJNDRECHT

>2 (met referentienummer in de samenstellingstabel)

tension d’exploitation inférieure à la tension de construction

1 2

1

)

Warnant

MERKSEM

BEVEREN

2

150 + 70

3 4 5 6

War

Bomal

SCHELDELAAN

C. ZWIJNDRECHT 50 ) +1 erp 80 (3 ontw in

2

ligne appartenant à un tiers (1)

e

Heid-deGoreux

Miécret

Hanzinelle

220+150

Solre-St-Géry

2

3

KALLO

22

3d

s aa M 3dP

P

P

70 +

P

pp

Bevercé

Florée

Clermont

Botermelk

3dP

P

3d

P

3dP

ile

0 (2 x + 22 380

Eau

Thy-le-Château

Froidchapelle

KRUISSCHANS FINA ESSO

er

Gileppe G

38 0

e

Gerpinnes

d’Heur

(2x3

7 e HAVENDOK

9

150+70

s

BRUME -SNCB

Sommière

3dP

50˚10'

Thuin

Zwijndrecht Lanxess

2 4

Mecklenburg-Western Pomerania

50˚20'

50˚20'

Ve

Turon

H te SARTE Comblain

0

THUILLIES

LIEFKENSHOEK

1

2

UNITES DE PRODUCTION (2) +15

KETENISSE

MASTAING

OORDEREN

1 2

CABLES SOUTERRAINS

Andenne

Marche-les-Dames

es

Neubrandenburg

380 / 220 kV

uitgerust

1 1

Tableau des compositions des lignes à plus de 2 ternes:

e dr

Pepinster -SNCB

Sart-Bernard (SNCB)

Bois-deVillers

Aantal draadstellen voorzien

installés

1

Vesdre

Stembert

Pepinster

50 +1

Wierde

MONTIGNIES

BAYER

(380+150 in ontwerp)

50˚00'

Soiron

Am

FARCIENNES

220

Beveren Indaver (380+150 in ontwerp)

Lobbes -SNCB

1 : 150 000

SOLVAY Monsanto Degussa LILLO

36 150 +

Beveren Ineos

HEIMOLEN

ROMSÉE

W

2

Grands-Malades

DAMPREMY

MONCEAU

70(150)

P T-RECHAIN

Floriffoux

JEMEPPESOLVAY

LA PRAYE FOUR

Namur

EUPEN

Les Plenesses ROMSÉE -SNCB

Statte GRAMME (SNCB)

SEILLES

Namur -SNCB

Sambre

220

RIMIERE

GARNSTOCK

150+70

Lobbes

DOEL

St.-PAUWELS

0

St-Servais

erp)

BASF

COGNELEE

AUVELAIS

FLEURUS AMERCŒUR

FIBER

BATTICE

Schwerin

380 kV planned / under construction

2

lignes à 2 ternes de tensions différentes

0+ 22

P

NOORDLAND ZANDVLIET POWER

GOSSELIES

70kV

38

2

3d

5

GOUY

Monsin

LA TROQUE

CLERMONT

380 + 220

4

BASCOUP TRIVIÈRES

2

ZANDVLIET

+

10)

CHAMPION

Les Isnes

LA CROYÈRE

V/HAINE

4

Wanze

St-AMAND

COURCELLES

15

0+

50

)

PETIT MARAIS

(1

)

+7

0

50

+ 150 70

150

70

BAUDOUR (1

15

0 22 0 +

70

70(1

C. SENEFFE

3dP

50˚30'

38

Harchies

CroixChabot

TIHANGE

Waret

OBOURG

70kV

50˚30'

Quevaucamps

BRESSOUX JUPILLE

LE VAL (C. SERAING)

Leuze

12

FELUY

CHAMP-DECOURRIÈRE

3dP

CHEVALET

2

PETROCHIM

3

Ivoz

AWIRS

Gembloux

220kV 150kV

en construction ou en projet

Welkenraedt (SNCB)

3dP

Thumaide

AIR LIQ. TERTRE

NIVELLES

MARCHE-LEZÉCAUSSINNES

Lens

VIVEGNIS

SERAING

Aische-en-Refail Sauvenière

220kV 150kV

(avec numéro de référence dans le tableau des compositions)

HenriChapelle

Güstrow

380kV

2 e terne en construction ou en projet

3dP

Fooz

3dP

t)

3dP

2

0)

Soignies

D

CORBAIS

yle

(7

CHIÈVRES

VIEUX GENAPPE

Baulers -SNCB

Saives

Hannut

12

Carrière du Milieu

1 ANTOING

AVELIN

Baulers

Braine-le-Comte -SNCB

t

70

Braine-le-C.

GAURAIN

au

0+

WATTINES

Tournai -SNCB

2 Esc

15

(2

Court-St-Ét.

BAISY-THY Ronquières

OBERZIER Montzen (SNCB)

0 + 70

re nd De

MARQUAIN

WARANDE

AVERNAS

Jodoigne

Ceroux

Meslin Ath (SNCB)

prévus

LIXHE

3dP

50˚40'

CLABECQ OISQUERCQ

LIGNE

Tournai

BASSE-WAVRE

Hamburg

380 kV

Uitbatingsspanning

Nombre de ternes

Landen

3dP

70(15 0) 70(150)

Lanaken

HERDEREN

Ottignies (SNCB)

BRAINE-L’ALLEUD

220 kV

BOVENGRONDSE LIJNEN

50˚40'

+ 70

THIEULAIN

Blandain

SAPPI

3dP

BERNEAU

WATERLOO

Hoves

1 : 150 000

Tension d’exploitation

Borgloon

0 je 15 ro + p 0 en 38 80 3 x

P

Rivage (SNCB)

>2

2

Enghien (SNCB) [Edingen (NMBS)]

P

LIGNES AERIENNES

3dP

3d

er nd

Deux-Acren

70

3d

Anthisnes

15

+

3d

3dP

MARCHIN

Tongeren

St.-GENESIUS-RODE [RHODE-St-GENÈSE]

e

Ourth

Poulseur

Abée-Scry

BRUSTEM

LABORELEC BUIZINGEN

pro

380kV

Meuse

150

0

Herfelingen

MEKINGEN

DOTTIGNIES [DOTTENIJS]

3d

lde he

Geraardsbergen Ronse [Renaix]

MOUSCRON [MOESKROEN]

15

2

50˚50'

Sc

De

70

FOREST VORST

Maasmechelen

ALZ ZUTENDAAL

15

51˚10' 51˚00'

+

18

LANGERLO

St.-Truiden Orsmaal

IXELLES ELSENE

DROGENBOS

RUIEN

MOEN AVELGEM

TIENEN

2

Appelterre

2

Bilzen

Alken

en

Rostock

50˚50'

Bas-Warneton [Neerwaasten]

EIZERINGEN

Kersbeek

0)

220

Switchgear (in large part with transition to distribution system operators) 51˚00'

0

NINOVE

(15

SchleswigHolstein

70 (150)

GODSHEIDE 150(380) (380 in ontwerp) 16 FORD 70(150)

(NMBS)

WILSELE Kessel-lo ZAVENTEM 2 SCHAARBEEK Pellenberg HARENHEIDE Leuven MOLENBEEK (NMBS) 0) HELIPORT Ga sthuisberg (15 0 DILBEEK 7 CHARLES-QUINT Heverlee WIERTZ le Q. DEMETS K. Dij WOLUWE-St-LAMBERT DHANIS St.-LAMBRECHTS-WOLUWE PACHECO ZUID/MIDI

70

P

15

OUDENAARDE

Ha sselt

WINKSELE

2

Outrelouxhe

H SARTE

STALEN

Paalsteenstr. C. LANGERLO ANDRE DUMONT SIKEL 15

Halen

WIJGMAAL

HOENDERVELD

Esneux

jet

3d

Kortrijk -NMBS WEVELGEM

P

HEULE

MENEN WEST

St.-Denijs-Boekel

HARELBEKE KUURNE 2 Bekaert Kortrijk 2 Oost 70(150) ZWEVEGEM

15 0 + 70

3d

2

BRUEGEL

GRAMME

EISDEN Zonhoven

Vesdre

3dP

TIHANGE

te

Lummen

DIEST

Les Spagnes AmpsinNeuville

) 0 15 erp 0 + ntw 38 0 in o 8 x3

PEKKE

Essene

Denderleeuw (NMBS)

Zottegem WORTEGEM

HOUTHALEN

er

Dorenberg

BOIS L'IMAGE

(2

70 150 +

IEPER

POPERINGE SAPPENLEEN

SCHOONDALE DESSELGEM

3

3 GRIMBERGEN KOBBEGEM MACHELEN RELEGEM

P

Welle

IZEGEM

Dem

Aarschot

Muizen

OBERZIER

Magotteaux

Legend

RIMIERE

11

C. BERINGEN

WESPELAAR

VERBRANDE BRUG

AALST

150 + 70

Gavere

Maaseik

220

150

ROMSÉE -SNCB ROMSÉE

14

50) 70 (1

CLERMONT

)

Opglabbeek

P

St.-BAAFS-VIJVE OOSTROZEBEKE

IEPER NOORD

2

TERLINDEN

MERCHTEM

AALST NOORD Amylum

MUIZELAAR

WESTROZEBEKE

2

3d

C. Izegem

RUMBEKE

DEINZE

BERINGEN

2 Mechelen -NMBS

VAN EYCK 50

70(150)

Noordschote

TIELT

70

HERCULES Dowchemical TIP TESSENDERLO

KRUISBAAN

(1

P

15 0+

MECHELEN

ESSOCHEM

Nete Langveld Grote

PUTTE

70

3dP

STADEN er IJz

Leie

150+70

MEERHOUT

AMOCO HEIST/BERG

70(150)

PITTEM

Grivegnée C. Angleur

Ehein Hermalle s/Huy

3dP

3d

1

LEEST

(1 50 )

BELLAIRE

51˚10'

LINT SIDAL Duffel

MALDEREN Tisselt

Hechtel

Geel/Oevel

7 l

70

220

16

Ramet CROIX-CHABOT

MAASBRACHT

Gerdingen

3d

pe

150 +70

150

JUPILLE

AWIRS

P

Baasrode

St.-GILLISDENDERMONDE

FLORA

BEVEREN

Nijlen

LIER

Willebroek

BUGGENHOUT

DRONGEN

70 (150)

3d

Ru

ZELE

NYRSTAR

HEZE

Bornem

HAM

BALEN

Olen

0)

BEERST

3dP

Herentals

150

Herenthout

Hamme

LOKEREN

STORA ENSO LANGERBRUGGE

2 NIEUWEVAART

Overpelt Infrax

MASSENHOVEN 380 +

SCHELLE -DORP

GENT RECHTEROEVER

HORTA RINGVAART

AALTER

70 (150)

MOL

(15

LANGERBRUGGE Taminco

Aalter TJ

2

MERCATOR

KENNEDYLAAN

OVERPELT

POEDERLEE

MORTSEL

SADACEM

ZEDELGEM KOKSIJDE

OELEGEM

2

PETROL

WALGOED

HEIMOLEN

Pouplin

2

8 Tilleur

70

KEERKEN

RODENHUIZE

Glain

SERAING Ferblatil Jemeppe 17 Sclessin Profondval Ougrée Kuborn LA TROQUE LE VAL Flémalle (C. SERAING) Ivoz Sart-Tilman

St.-Huibrechts-Lille

3dP

Euro-Silo

3dP

16

BRESSOUX


CHERATTE

16

Monsin

P

DODEWAARD MHO

LOMMEL

ZURENBORG WOMMELGEM

2

BURCHT

St.-Niklaas

3d

3dP

FN

4

Montegnée

2

6

Hollogne Turnhout

MERKSEM

DAMPLEIN ZWIJNDRECHT

C. KNIPPEGROEN ARCELORMITTAL GENT

3

70(220)

SCHELDELAAN

St.-PAUWELS

Zelzate TJ EEKLO

Vottem

Ans

St.-JOB


ESSO

BEVEREN

EEKLO NOORD

C. Plassendale

7 e HAVENDOK

3d

VAN MAERLANT

BRUGGE

2

FINA

KALLO

2

0) (15

70

Alleur

Voroux (SNCB)

2

4

NOORDEDE

150 + 36

KETENISSE

Ivbo

GEZELLE

3dP

3dP

BEERSE

MALLE

EKEREN

0 +36

Saives

3dP

2

GUUT

LILLO

DOEL

3 HERDERSBRUG

BLAUWE TOREN

RIJKEVORSEL

3dP

BASF

2

2

Fooz

VIVEGNIS Incin. Herstal Herstal

2

380 + 150

ZEEBRUGGE

Ravels

3d

P 3d

2 51˚20'

STEVIN

Koekhoven

Brecht

NOORDLAND

Zeebrugge WKK

FN Vottem

3dP

51˚20'

NEMO

HOOGSTRATEN

70(15

Kalmthout

ZANDVLIET ZANDVLIET POWER

x 33 8 0 80 + 1 en 50 pro jet)

KREEKRAK

BORSSELE

SLIJKENS

Denmark

2 Visé (SNCB)

P

Meu se

51˚30'

3d

BERNEAU

LIXHE

51˚30'

THORNTONBANK

3d

Socolie

CBR

GEERTRUIDENBERG

{

2˚50'

2˚40'

2˚30' E. Greenwich

BELVAL Schif.

VIGY

Institut Géographique National

6˚00'

6˚10'

6˚20'

6˚30'

6˚40'

Nationaal Geografisch Instituut

6˚50'

Netwerk 50Hertz

Kerncijfers

Groepsresultaten

Pictogrammen

2013

2012

2011

20101

2009



1.389,5

1.306,6

1.278,4

1.037,5

771,3

EBITDA*

486,9

455,5

448,9

687,9

327,9

REBITDA*

486,9

455,5

448,9

409,4

327,9


345,4

305,4

308,0

281,9

225,8


345,4

305,4

308,0

560,4

225,8

(108,5)

(134,8)

(128,6)

(123,2)

(120,5)

Winstbelastingen

(61,5)

(16,2)

(43,3)

(34.0)

(20,0)


175,8

155,0

137,5

401,7

84,0


2,90

2,57

2,28

7,36

1,75



2,90

2,57

2,28

2,26

1,75


1,54

1,47

1,47

1,40

1,38

31.12.2013

31.12.2012

31.12.2011

31.12.2010

31.12.2009


Totaal activa

6.532,2

6.187,0

5.843,8

5.904,0

4.451,9


2.209,1

2.108,5

2.046,9

2.007,2

1.365,4


2.733,8

2.910,8

2.532,9

2.551,4

2.444,4


36,5

34,9

33,9

36,8

28,4


60.568.229

60.555.809

60.355.217

60.355.217

48.270.255


Markante feiten

Infrastructuur


Netexploitatie


Markt




Elia van binnenuit




www.eliagroup.eu


April 2014

www.elia.be

www.50hertz.com


Inhoudstafel


16 18 32 39 42 45

60 62 67 71 66,70,76 77 86

90 93 99 103 107

112 114 119 168 171 175



ELIA JAARVERSLAG Jaarverslag Een verantwoordelijke onderneming ten dienste van de klanten en de gemeenschap in België en Duitsland

Recommend Documents