De Nationale Bank van België, een moderne centrale bank ten dienste van de gemeenschap
Inhoudstafel
2
De Nationale Bank van België, de centrale bank van ons land
4
Europees kader
5
Kerntaken
5
Bestuur
6
Het monetaire beleid van het Eurosysteem: zorgen voor stabiele prijzen
8
De hoofddoelstelling van het monetaire beleid: prijsstabiliteit
9
Een strategie met twee pijlers
9
De operationele aspecten van het monetaire beleid
10
Het beheer van de valutareserves
10
Financiële stabiliteit: toezien op een weerbaar financieel systeem
12
Financieel toezicht
13
Crisispreventie
13
Crisisbeheer
14
Het Comité voor Financiële Stabiliteit
14
Biljetten in omloop brengen, al sinds 1850 een privilege van de Nationale Bank van België
16
Andere diensten aan de gemeenschap
18
> Interbancaire betalingen
19
> Dienstverlening aan de Staat
19
> Economische en financiële informatie
20
Macro-economische informatie
20
Micro-economische informatie
20
Het onderwijs, een bevoorrechte partner
23
De internationale samenwerking
24
De Nationale Bank van België, een moderne centrale bank ten dienste van de gemeenschap
Inleiding
De Nationale Bank van België, een moderne centrale bank ten dienste van de gemeenschap
Al meer dan 150 jaar kent u ons. Maar hoe goed kent u ons echt? Zowat iedereen kent de Nationale Bank van België als de instelling die biljetten drukt en geld in omloop brengt. Gisteren Belgische franken, vandaag euro’s. Maar we doen meer. Veel meer, voor de Belgische economie. Wij speelden een belangrijke rol bij de lancering van de Europese eenheidsmunt. Samen met de Europese Centrale Bank en de andere centrale banken van het Eurosysteem zijn we verantwoordelijk voor onze nieuwe munt en voor haar koopkracht. Maar we hebben niet alleen oog voor de stabiliteit van de munt, we dragen ook bij tot de goede werking van de hele Belgische financiële sector. En we zijn uiteraard een belangrijk studie- en informatiecentrum. Dat we stabiliteit waarborgen in een voortdurend veranderende wereld, belet ons niet om zelf te evolueren door in een Europees verband waar te maken wat wij eigenlijk al meer dan 150 jaar voor België doen: diensten aanbieden van de hoogste kwaliteit.
/3
Guy Quaden Gouverneur
De Nationale Bank van België, de centrale bank van ons land
De instelling die over het uitgifteprivilege beschikt wordt de centrale bank genoemd. De commerciële banken moeten noodzakelijkerwijs bij haar terecht om zich te bevoorraden met bankbiljetten. De Nationale Bank is sinds 1850 de centrale bank van België. Ze voert taken uit van algemeen belang op nationaal en internationaal vlak. Hoewel de Nationale Bank werd opgericht in de vorm van een naamloze vennootschap, zijn de opdrachten die zij in het algemeen belang vervult - zoals bij elke centrale bank - determinerend voor haar activiteiten en werking.
Sinds 1 januari 1999 maakt de Nationale Bank deel uit van het Eurosysteem, dat bestaat uit de Europese Centrale Bank (de ECB, die gevestigd is in Frankfurt) en de centrale banken van de landen die de euro als munt hebben. Het Eurosysteem heeft een gemeenschappelijk monetair beleid dat door de Raad van bestuur van de ECB wordt bepaald. De zes leden van de directie van de ECB en de gouverneurs van de nationale banken van de eurolanden - waaronder de gouverneur van de Nationale Bank van België - zijn lid van die raad, die het belangrijkste besluitvormende orgaan van het Eurosysteem is. De Nationale Bank verleent haar medewerking aan de voorbereiding en de tenuitvoerlegging van de beslissingen van dat orgaan.
Kerntaken Moderne centrale banken brengen de bankbiljetten in omloop, beschermen de koopkracht en zien toe op de weerbaarheid van het financieel systeem. Deze bondige definitie beschrijft de kerntaken van een centrale bank van de 21e eeuw. Bijna alle centrale banken voeren daarnaast bijkomende opdrachten uit ten dienste van de gemeenschap. Voor de Nationale Bank van België maken deze een aanzienlijk deel van haar activiteiten uit. Ze beheert verschillende betaalsystemen, brengt een belangrijk aantal analyses en studies uit over de economie en bepaalde economische sectoren, en staat in voor het opmaken en analyseren van waarschijnlijk het grootste aantal economische en financiële statistieken in ons land. De Nationale Bank beheert daarnaast eveneens de balanscentrale waar elke ondernemer zijn jaarrekeningen neerlegt en twee kredietcentrales waarvan die voor kredieten aan particulieren bij het publiek het bekendst is. De meeste van deze taken werden haar toevertrouwd door de wetgever. Deze brochure beschrijft kort een aantal van de activiteiten van de Nationale Bank. Hoe deze het afgelopen jaar evolueerden kunt u erop nalezen in deel twee van het jaarverslag. Alle publicaties van de Nationale Bank staan op: www.nbb.be, waar u ook terecht kunt voor meer gedetailleerde informatie.
De Nationale Bank van België, de centrale bank van ons land
Europees kader
4/
Bestuur
De Nationale Bank van België, de centrale bank van ons land
De Nationale Bank is steeds een atypische naamloze vennootschap geweest. Het overwicht van haar opdrachten van algemeen belang was van bij de oorsprong aanwezig en is thans verankerd in het Verdrag van Maastricht. Het wordt weerspiegeld in een bestuur waarvan de doelstellingen zelf verschillend zijn van die van een gemeenrechtelijke vennootschap.
/7
De organieke wet, de statuten en de Europese regelgeving onderwerpen de Nationale Bank nochtans aan regels die even stringent zijn als de aanbevelingen van de Belgische corporate governance code. In haar tweevoudige hoedanigheid van centrale bank en beursgenoteerde vennootschap wenst ze het bijzondere karakter van haar statuut en functionering te verklaren. Daarom publiceert de Nationale Bank een verklaring over het bestuur op haar website. Sinds de invoering van de euro werd de onafhankelijkheid van de centrale banken versterkt; wat ze ertoe brengt meer rekenschap af te leggen van hun handelingen en beslissingen (accountability). De samenstelling en de functionering van de beheers- en controleorganen weerspiegelen het bijzondere karakter van de Nationale Bank, een vennootschap waar de Staat tegelijk als aandeelhouder en als soevereine Staat optreedt in het algemeen belang. De gouverneur bestuurt de instelling. Hij zit het Directiecomité en de Regentenraad voor en laat hun beslissingen uitvoeren. Het Directiecomité is samengesteld uit de gouverneur en ten hoogste zeven directeurs. Het Directiecomité beheert de Bank en bepaalt de oriëntering van haar beleid. De gouverneur en de directeurs oefenen elk gezag uit over een of meerdere departementen en diensten van de Bank. De Regentenraad is samengesteld uit de gouverneur, de directeurs en tien regenten. De regenten vertegenwoordigen de verschillende sociaaleconomische kringen van het land. De Regentenraad wisselt van gedachten over de algemene kwesties met betrekking tot de economische toestand van het land en van de Europese Unie. Hij keurt de jaarrekening, de begroting en de winstverdeling goed. Het College van Censoren telt tien leden. Het heeft tot opdracht toe te zien op de voorbereiding en de uitvoering van de begroting. De algemene vergadering ten slotte is geen orgaan van de Nationale Bank en heeft niet dezelfde bevoegdheden als die van een gemeenrechtelijke vennootschap. Die werden immers voor het grootste deel toevertrouwd aan de Regentenraad die de belangen van de hele Belgische samenleving vertegenwoordigt. De algemene vergadering verkiest echter wel de regenten en de censoren (op voordracht van de belangrijkste sociaaleconomische organisaties en van de minister van Financiën) en neemt kennis van het verslag over het beheer van het afgelopen jaar.
Het monetaire beleid van het Eurosysteem Zorgen voor stabiele prijzen De Nationale Bank neemt sinds 1 januari 1999 actief deel aan de bepaling en de uitvoering van het monetaire beleid van het Eurosysteem. De prijsstabiliteit handhaven in het eurogebied, dat is de hoofddoelstelling die het Eurosysteem door het Verdrag van Maastricht kreeg toevertrouwd.
De monetaire-beleidsvoering door het Eurosysteem berust op twee principes: de beslissingen worden centraal genomen en in hoge mate decentraal uitgevoerd. De belangrijkste beslissingen worden genomen door de Raad van bestuur van de ECB, op basis van het principe “één persoon, één stem”. De monetaire-beleidsverrichtingen worden via de nationale centrale banken uitgevoerd. Banken die bij het Eurosysteem krediet willen opnemen, doen dat via de nationale centrale bank van hun land.
De lidstaten die het Verdrag van Maastricht ondertekenden, waren ervan overtuigd dat een monetair beleid dat de koopkracht vrijwaart het meest bijdraagt tot een verbetering van de economische vooruitzichten en een verhoging van de levensstandaard. In het verleden is gebleken dat zowel een algemene aanhoudende prijsstijging (inflatie) als prijsdaling (deflatie), schadelijk zijn. Zij verstoren immers de informatie die in het prijssysteem is vervat, wijzigen ongemerkt de reële waarde van de contracten en van het sparen, doen de onzekerheid toenemen en belemmeren bijgevolg de doelmatige toewijzing van middelen, de investeringen en de groei. Elke nationale economie telt miljoenen prijzen waarvan er op elk ogenblik stijgen en dalen. Waar het op aankomt is het algemeen gemiddelde van die prijzen dat wordt gemeten aan de hand van de index van de consumptieprijzen. De Raad van bestuur van de ECB heeft een kwantitatieve definitie van prijsstabiliteit gepubliceerd om een stabiel verankeringpunt voor de prijsverwachtingen te verschaffen en het publiek beter in staat te stellen zijn acties te beoordelen. Prijsstabiliteit wordt gedefinieerd als een jaarlijkse stijging van de geharmoniseerde consumptieprijsindex voor het eurogebied met minder dan - maar dichtbij - 2 pct. Het Eurosysteem kan niet verantwoordelijk worden gesteld voor schokken op de korte termijn, zoals bv. een stijging van de olieprijs op de internationale markten, maar wel voor de trendmatige prijsontwikkeling. Doordat zijn beleid op de middellange termijn is gericht, kan het daarenboven geleidelijk en behoedzaam reageren op sommige onverwachte economische verstoringen.
Een strategie met twee pijlers Het Eurosysteem heeft de prijzen niet rechtstreeks in de hand: die worden pas na een lang proces beïnvloed door de werking van de monetaire-beleidsinstrumenten. Om die reden dient het Eurosysteem niet te reageren op de vastgestelde wijzigingen in de consumptieprijsindex, maar wel, bij voorbaat, op de ontwikkelingen die de prijsstabiliteit in de toekomst kunnen bedreigen. Die actie berust op een grondige analyse van alle beschikbare informatie, ondergebracht in twee “pijlers”, de economische analyse en de monetaire analyse. De economische analyse heeft tot doel de risico’s voor de prijsstabiliteit op korte en middellange termijn te identificeren. Ze is gebaseerd op de evaluatie van een groot aantal variabelen: prijsindexcijfers, kostenindexcijfers (waaronder loonkosten), wisselkoersen, conjunctuurindicatoren, gegevens inzake het begrotingsbeleid, indicatoren betreffende de financiële markten (zoals de langlopende rente) enz. De Raad van bestuur van de ECB houdt met name rekening met de macro-economische vooruitzichten, die op regelmatige tijdstippen door de diensten van het Eurosysteem worden uitgebracht. De monetaire analyse geeft bijkomende informatie over de risico’s voor de prijsstabiliteit op middellange en lange termijn. Ze bestudeert de evolutie van de geldhoeveelheid die in omloop is en van de kredieten die de banken in het eurogebied toekennen.
Het monetaire beleid van het Eurosysteem
Hoofddoelstelling: prijsstabiliteit
8/
De operationele aspecten van het monetaire beleid Het Eurosysteem is de “bank van de banken” van het eurogebied. Kredietinstellingen moeten zich immers bij het Eurosysteem liquide middelen verschaffen om te beantwoorden aan de vraag naar biljetten, en om reserves aan te leggen bij de nationale centrale banken. Door de condities te wijzigen waartegen deze liquiditeiten worden verstrekt, beïnvloedt het Eurosysteem de geldmarktrente. Het Eurosysteem maakt vooral gebruik van volgende instrumenten: 1. o penmarktverrichtingen, waarbij de wekelijkse krediettoekenningen met een looptijd van een week, een centrale rol spelen; 2. z ogeheten finetuning operaties, waardoor occasioneel liquiditeiten worden verstrekt of onttrokken;
Het monetaire beleid van het Eurosysteem
3. p ermanente faciliteiten, dat wil zeggen “loketten” waar de financiële instellingen voor één dag en tegen vooraf aangekondigde rentetarieven middelen kunnen lenen of storten.
10/11
De monetaire-beleidsbeslissingen worden genomen door de Raad van bestuur van de ECB die doorgaans één donderdag op twee in Frankfurt vergadert. Daar wordt de rente bepaald waartegen de wekelijkse kredieten aan de kredietinstellingen worden verstrekt. Dat is de belangrijkste indicator van het door het Eurosysteem gevoerde monetaire beleid. Hoe beïnvloeden de monetaire beleidsbeslissingen de economie? Het Eurosysteem bepaalt zelf zijn rentetarieven en het liquiditeitsvolume dat aan de banken wordt verstrekt. Daardoor beïnvloedt het in hoge mate de zeer korte rentetarieven waartegen de banken op de geldmarkt aan elkaar kredieten verstrekken. Hoe kan op de prijzen worden ingewerkt door de zeer korte geldmarktrentes te beïnvloeden? Een voorbeeld. Veronderstellen we dat een sterke stijging van de olieprijzen of een forse toename van de economische activiteit bij een intensief gebruik van de productiecapaciteit het risico op inflatie doet toenemen. De centrale bank moet dan een restrictiever monetair beleid voeren: zij maakt geld duurder door de zeer korte geldmarktrentes te verhogen. De commerciële banken zullen deze rentestijging doorrekenen in de rente die ze hun klanten aanrekenen. Die renteverhoging maakt leningen duurder zowel voor de ondernemingen als voor de particulieren, wat de toename van de kredieten zal afremmen. Sparen wordt bij hogere rentevoeten daarentegen interessanter, waardoor de gezinnen minder zullen gaan verbruiken. Als gevolg daarvan zal de rentestijging de vraag naar consumptie- en investeringsgoederen (machines, gebouwen) doen verminderen. Hierop zullen de ondernemingen - om competitief te blijven en hun cliënteel te behouden - hun prijzen moeten laten dalen of ze ten minste constant houden. Als het aanbod stabiel is en de vraag verzwakt, zal de inflatie teruglopen. Wanneer er geen risico op inflatie bestaat, zal de centrale bank de rente daarentegen onveranderd kunnen laten of ze laten dalen.
Het beheer van de valutareserves De Nationale Bank houdt de officiële valutareserves van België aan en beheert ze. Hierbij gaat het om goud, goudvorderingen en vreemde valuta’s. Deze reserves worden beheerd voor rekening van de Belgische economie. Ze vormen een patrimonium dat aangewend wordt voor het uitvoeren van opdrachten van algemeen belang van de Nationale Bank, in het bijzonder op het gebied van het monetaire en het wisselkoersbeleid.
Financiële stabiliteit Toezien op een weerbaar financieel systeem Een financieel stelsel handhaven dat tegelijk efficiënt en weerbaar is, vormt, naast zorgen voor monetaire stabiliteit een belangrijke doelstelling voor elke moderne centrale bank. De uitdaging bestaat erin de marktmechanismen ten volle te laten spelen en tegelijk grote verstoringen van het financiële stelsel te vermijden, omdat die een gevaar zouden kunnen vormen voor de werking van alle sectoren van de economie. Financiële stabiliteit vereist drie vormen van beleid: financieel toezicht, crisispreventie en crisisbeheer.
Financieel toezicht Financieel toezicht behelst twee aspecten. Enerzijds is er het toezicht op de soliditeit van de individuele instellingen, het zogenaamde microprudentiële toezicht, dat in België tot de bevoegdheid van de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen (CBFA) behoort. Anderzijds is er het macroprudentiële toezicht: het toezicht op de goede werking van het financiële stelsel in zijn geheel en het vermijden van belangrijke crisissen. Dat behoort tot de bevoegdheid van de Nationale Bank. De ontwikkelingen in het financiewezen, zowel in België als op wereldvlak, worden gekenmerkt door internationalisatie en een groeiende desegmentering van de activiteiten. Deze diversifiëring ging gepaard met een concentratieproces, dat een beperkt aantal grote instellingen deed ontstaan. In deze context zijn preventie en crisismanagement dan ook cruciaal. Bovendien behoort het toezicht op de betalings- en effectenverrekeningsstelsels tot de fundamentele taken van een centrale bank. Centrale banken zijn vooral bekend omdat ze de bankbiljetten in omloop brengen maar zij staan er daarnaast ook voor in dat alle betalingen veilig verlopen.
Crisispreventie Preventie stoelt op een aantal regels en normen om de veilige en doeltreffende werking van het financiële systeem te bevorderen. Deze regels en normen houden verband met zeer uiteenlopende domeinen, zoals de balansstructuur van de financiële instellingen, de technieken en instrumenten om risico’s te beheersen, de mededingings- en markttoegangregels, de wijze waarop financiële informatie wordt verspreid, of de principes die markttransparantie en deugdelijk bestuur waarborgen. Op het vlak van preventie worden de regels en standaarden voor de financiële markten en instellingen voornamelijk op supranationaal niveau opgesteld. Steeds meer Belgische wetten en regelgevingen met betrekking tot de financiële instellingen en markten zetten EU-richtlijnen of regelgeving van internationale instellingen om, in het bijzonder van het Bazelse Comité voor bankentoezicht. De Nationale Bank werkt hieraan mee.
Financiële stabiliteit
Met systeemrisico doelt men op het risico dat het hele financiële systeem bedreigt als een aantal kredietinstellingen hun verplichtingen t.o.v. de andere instellingen niet nakomt. In dat verband spreekt men van een domino-effect: een instelling die niet over de nodige gelden beschikt om een andere te betalen, bezorgt die laatste moeilijkheden om haar eigen verplichtingen na te komen tegenover een derde instelling, enz. Eén instelling kan dus in haar val de andere meesleuren.
12/13
Crisisbeheer Het nauwlettend toezicht op de markten en de financiële instellingen en het bestaan van aangepaste wet- en regelgeving nemen niet weg dat de autoriteiten voorbereid moeten zijn op eventuele financiële incidenten. De regelingen en structuren die in dat verband werden opgezet, behoren tot het domein van het crisisbeheer, het derde belangrijke aspect van het beleid dat financiële stabiliteit wil waarborgen (naast financieel toezicht en crisispreventie). De centrale banken hebben een heel bijzondere verantwoordelijkheid als er zich een crisis voordoet vermits zij als ultieme kredietverstrekker van het nationale financiële systeem moeten evalueren of ze aan de banken in moeilijkheden hulp zullen bieden in de vorm van noodliquiditeiten.
Het Comité voor Financiële Stabiliteit
Financiële stabiliteit
De directiecomités van de Nationale Bank en van de Commissie voor het Bank-, Financie- en assurantiewezen (CBFA) hebben hun samenwerking opgedreven in het vlak van het prudentieel toezicht. Daardoor werd het mogelijk nieuwe synergieën te verwezenlijken en de teams die aan complementaire onderwerpen werken nader tot elkaar te brengen.
14/15
Het Comité voor Financiële Stabiliteit (CFS), dat de directiecomités van de Nationale Bank en van de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen verenigt en dat door de gouverneur van de Nationale Bank wordt voorgezeten, vormt de hoeksteen van het toezicht op de financiële sector. Het onderzoekt alle aangelegenheden die van gemeenschappelijk belang zijn voor de Nationale Bank en de CBFA, op het gebied van de stabiliteit van het financiële systeem, met inbegrip van de coördinatie van het crisisbeheer. Het CFS bevordert eveneens de samenwerking tussen de teams van de Nationale Bank die belast zijn met het oversight van betalingssystemen en die van de CBFA die instaan voor de prudentiële controle van die systemen.
Biljetten in omloop brengen Sinds 1850 een privilege van de Nationale Bank van België Bankbiljetten zijn het bekendste product van de Nationale Bank. Ze heeft de Belgische bankbiljetten die ze sinds 1850 in omloop bracht steeds zelf ontworpen en gedrukt. Alle Belgische biljetten die de Nationale Bank sinds 1944 heeft uitgegeven, kunnen trouwens nog steeds aan haar loketten worden omgeruild. Er bestaat hiervoor geen beperking in de tijd.
Sinds 2002 deelt de Nationale Bank het uitgifteprivilege voor de eurobiljetten met de andere centrale banken van het Eurosysteem en brengt ze de eurobiljetten in ons land in omloop. Als drukker is ze gespecialiseerd in 50-eurobiljetten, maar ze drukt ook ander veiligheidsdrukwerk. De Belgische euromunten worden geslagen door de Koninklijke Munt van België, een bevoegdheid van de minister van Financiën. De Nationale Bank brengt ze voor rekening van de Staat in omloop. De eurobankbiljetten zijn gemaakt van papier dat volledig uit katoenvezels bestaat. Ze bevatten een efficiënte combinatie van veiligheidskenmerken waardoor ze tot de best beveiligde biljetten ter wereld behoren. De eurobiljetten bevatten een watermerk, veiligheidsdraad, iriserende streep, een hologram en vanaf 50 euro inkt die van kleur verandert als je het biljet schuin houdt. Bepaalde delen van de biljetten hebben diepdruk, wat een duidelijk voelbaar reliëf achterlaat. Ook de euromunten zijn geproduceerd met hoogstaande technische kenmerken waardoor vervalsingen moeilijk zijn.
Het publiek neemt biljetten op aan de loketten van de banken en via de biljettenautomaten, die door de banken worden beheerd. Om te voldoen aan de vraag van hun klanten, bevoorraden de banken zich, via de waardevervoerders, bij de Nationale Bank. Het volume aan biljetten dat in omloop is, hangt dus niet af van de Nationale Bank, maar van de vraag naar biljetten. En die vraag is afhankelijk van de economische conjunctuur, van de voorkeur die het publiek heeft voor bepaalde betaalmiddelen en van de seizoensgebonden schommelingen in de uitgaven van de gezinnen. Banken wensen hun biljettenvoorraad zo efficiënt mogelijk te beheren, vandaar dat ze dagelijks biljetten afhalen of storten bij de Nationale Bank. Deze heeft in primeur een computertoepassing ontwikkeld waardoor de hele biljettenbehandeling en de boekhoudkundige verwerking ervan werd geïnformatiseerd. Deze toepassing werd door andere centrale banken van het Eurosysteem overgenomen. De bankbiljettenverwerking evolueerde aldus in de laatste tien jaar van een zeer arbeidsintensieve naar een hoogtechnologische activiteit. De biljetten die bij de Nationale Bank worden gestort, worden geteld en grondig nagekeken voordat ze opnieuw in omloop worden gebracht. Een biljet komt om de drie tot vier maanden bij de Nationale Bank terug. Het nazicht bij de Nationale Bank gebeurt door computergestuurde sorteermachines met elektronische detectoren die de echtheid van de biljetten testen en nagaan hoe ze eraan toe zijn. Versleten of vuile biljetten worden door de machine online versnipperd en door nieuwe vervangen. Erg beschadigde of gedeeltelijk vernietigde biljetten kunnen bij de Nationale Bank worden binnengebracht. Na onderzoek worden de eigenaars vergoed volgens de regels die hierover in het Eurosysteem zijn vastgelegd.
Biljetten in omloop brengen
Hoe worden biljetten in omloop gebracht?
16/17
Andere diensten aan de gemeenschap Interbancaire betalingen Dienstverlening aan de Staat Economische en financiële informatie
Interbancair betalingsverkeer De Nationale Bank is de spil van het interbancaire betalingsverkeer in ons land. Alle verrichtingen waarbij twee banken betrokken zijn, worden via de Nationale Bank verrekend. Deze taken kregen met de invoering van de eenheidsmunt een Europees perspectief: het zorgen voor efficiënte en betrouwbare betalingssystemen is immers een van de kerntaken van het Eurosysteem. België staat in de EU aan de top met girale en elektronische betalingen. De afwikkeling van deze betalingen loopt over de computers van de Nationale Bank. Ruim 99,6% van de verrichtingen wordt vandaag via geautomatiseerde systemen uitgewisseld en verrekend.
Het Eurosysteem wil girale betalingen binnen het eurogebied op termijn even efficiënt laten verlopen als vandaag in de meest efficiënte nationale betalingssystemen. Dat is de doelstelling van het project dat een eengemaakte ruimte voor betalingen in euro (Single Euro Payments Area -SEPA) wil creëren. Daarvoor moeten met name de nationale betaalinstrumenten (overschrijvingen, domiciliëringen en kaartbetalingen) worden omgevormd tot gestandaardiseerde Europese instrumenten.
Diensten aan de Staat De Nationale Bank verleent kosteloos een aantal diensten aan de federale Staat. Zij vervult meer bepaald de taak van Rijkskassier: de federale Staat heeft een rekening bij de Nationale Bank waarop zijn inkomsten en uitgaven worden gecentraliseerd. Ook het saldo van de verrichtingen van de Post en de transacties die de Nationale Bank uitvoert voor rekening van de Staat in het kader van de uitgifte, de rentebetalingen en de terugbetaling van de staatsleningen komt op deze rekening terecht. De Nationale Bank verleent immers haar medewerking aan de uitgifte en de financiële dienst van de staatsleningen. De effecten en de coupons van deze leningen worden voornamelijk terugbetaald via de kredietinstellingen, die ze op hun beurt bij de Nationale Bank aanbieden. De Nationale Bank is ook belast met het dagelijks beheer van het Rentenfonds, dat verschillende taken vervult met betrekking tot de secundaire markt van effecten van de overheidsschuld. Door op te treden op de beurs, waarborgt het Rentenfonds aan de particulieren dat hun aan- of verkooporders van overheidsleningen tegen een correcte prijs worden uitgevoerd.
Andere diensten aan de gemeenschap
De Nationale Bank speelt een actieve rol in meerdere betalingssystemen. Een van die betalingssystemen verwerkt betalingen van relatief kleine bedragen, die de overgrote meerderheid van alle girale betalingen uitmaken. Het gaat daarbij om overschrijvingen; betalingen met betaal- en kredietkaarten, domiciliëringen en cheques. Door de invoering van de euro en het gemeenschappelijke monetaire beleid moesten betalingen tussen de lidstaten van de monetaire unie ook snel kunnen gebeuren. Daartoe werd TARGET gecreëerd, een Europees betalingssysteem om binnen de Europese Unie betalingsopdrachten in euro uit te wisselen.
18/19
Economische en financiële informatie De Nationale Bank speelt een belangrijke rol bij het verzamelen, analyseren en verspreiden van economische en financiële informatie. Dat geldt zowel voor gegevens die betrekking hebben op de Belgische economie in haar geheel als voor informatie over bedrijven. De overheid vraagt de Nationale Bank hierover om advies.
Macro-economische informatie
Andere diensten aan de gemeenschap
De formulering en tenuitvoerlegging van het monetaire beleid en de coördinatie van dat beleid met de andere economische beleidsvormen vergen heel wat voorbereidende analyse en onderzoekswerkzaamheden. De Nationale Bank bestudeert zeer uiteenlopende onderwerpen die onder meer betrekking hebben op de economische activiteit in België en in het buitenland, de arbeidsmarkt, het verloop van prijzen, kosten en inkomens, de overheidsfinanciën en de financiële markten.
20/21
Via haar publicaties informeert ze het publiek over de resultaten van een aantal van die analyses. De bekendste publicatie van de Nationale Bank is het Jaarverslag dat een volledig overzicht geeft van de economische en financiële situatie van België in zijn internationale omgeving. Meer specifieke analyses verschijnen in het Economisch Tijdschrift, de Financial Stability Review, en in de Working Papers. De NBB speelt bovendien de rol van economisch adviseur. Haar vertegenwoordigers nemen als lid of als deskundige deel aan de werkzaamheden van talrijke nationale organen zoals de Hoge Raad van Financiën, de Hoge Raad voor de Werkgelegenheid en de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven. In tegenstelling tot andere centrale banken stelt de Nationale Bank het merendeel van de Belgische economische en financiële statistieken op. Zo staat ze onder meer in voor de betalingsbalans, de bancaire statistieken, de indicatoren betreffende het vertrouwen van de consumenten en van de bedrijfsleiders en, voor rekening van het Instituut voor de Nationale Rekeningen - de nationale en regionale rekeningen - en de statistieken inzake de buitenlandse handel. De Nationale Bank publiceert statistische gegevens in diverse vormen en verstrekt aan tal van internationale organisaties de gegevens met betrekking tot België die zij nodig hebben.
Micro-economische informatie Naast haar opdracht in het vlak van statistiek en macro-economische studies, beschikt de Nationale Bank ook over zeer veel bedrijfseconomische informatie. De Balanscentrale zamelt de jaarrekeningen van bijna alle in België actieve vennootschappen in, verwerkt ze en stelt ze ter beschikking van alle geïnteresseerden. Op basis van de verzamelde gegevens publiceert de Balanscentrale sectorale statistieken. Sedert 1996 zamelt zij ook de “sociale balansen” in die ondernemingen en verenigingen moeten opstellen. Ze stelt ook ondernemingsdossiers op.
De Centrale voor kredieten aan ondernemingen registreert de kredieten van ten minste 25.000 euro die door de in België gevestigde kredietinstellingen voor beroepsdoeleinden worden verstrekt. De deelnemende instellingen kunnen die gegevens consulteren waardoor de Centrale een belangrijk instrument is om kredietrisico’s te evalueren Sinds begin 2005 wisselt deze centrale gegevens uit met de centrales uit zes andere landen (Duitsland, Frankrijk, Italië, Oostenrijk, Portugal en Spanje).
De gegevens uit de Balanscentrale, de Kredietcentrales en de statistieken die de Nationale Bank voor het Instituut voor de Nationale Rekeningen opstelt, worden ook gebruikt om bedrijfstakken vanuit een nieuwe invalshoek te bekijken. De Nationale Bank publiceert dan ook geregeld sectorale studies. Op die manier verschaft zij bevattelijke en nuttige statistische informatie, zowel aan gespecialiseerde lezers als aan een ruimer publiek.
Het onderwijs, een bevoorrechte partner De Nationale Bank zet zich als actieve partner in voor het onderwijs. Op academisch niveau neemt zij initiatieven om de dieperliggende mechanismen van de economie te doorgronden. Met universiteiten zet ze met name gemeenschappelijke onderzoeksprojecten op waarvan de resultaten worden voorgesteld op internationale wetenschappelijke colloquia die om de twee jaar worden georganiseerd. Ze organiseert ook macro-economische vakseminaries en werkt stageprogramma’s uit voor jonge onderzoekers. De wetenschappelijke bibliotheek van de Nationale Bank is een van de belangrijkste bibliotheken in België op het gebied van economie, financiën en monetair beleid. De Nationale Bank heeft sinds 2002 een nieuw museum, waar het thema “geld” centraal staat. Hoewel het museum zich richt naar een breed publiek, werd bij het concept in de eerste plaats rekening gehouden met de behoeften en leerplannen van het onderwijs.
Andere diensten aan de gemeenschap
Om overmatige schuldenlast te voorkomen, heeft de wetgever de Nationale Bank belast met de registratie van alle contracten i.v.m. consumentenkredieten en hypothecaire kredieten die voor privédoeleinden worden verleend. Dit gebeurt in de Centrale voor kredieten aan particulieren. Niet alleen de wanbetalingen, maar ook de lopende contracten zonder betalingsachterstand worden geregistreerd. Kredietgevers zijn verplicht de Centrale te raadplegen alvorens een nieuw krediet toe te kennen. Op die manier krijgen ze een vollediger overzicht van de financiële verbintenissen van de kandidaat-kredietnemers zodat ze het kredietrisico beter kunnen inschatten. Uiteraard heeft ook de consument toegang tot de informatie die op zijn naam staat geregistreerd en kan hij - indien nodig - zijn recht doen gelden om die gegevens te corrigeren.
22/23
De internationale samenwerking De actieve rol die de Bank inzake internationale samenwerking speelt, vloeit rechtstreeks voort uit haar verantwoordelijkheid als nationale monetaire autoriteit en lid van het Eurosysteem. Deze samenwerking wil voor alles de stabiliteit van het internationaal monetair en financieel stelsel waarborgen.
De Bank neemt deel aan de activiteiten van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), dat toezicht houdt op het economisch beleid van de lidstaten. In overleg met de Belgische overheid neemt de Nationale Bank deel aan de voorbereiding van de standpunten van de Belgische bewindvoerder bij het IMF, die aan het hoofd staat van een kiesgroep (constituency) van 10 landen (Wit-Rusland, Hongarije, Kazakstan, Luxemburg, Oostenrijk, Slowakije, Slovenië, de Tsjechische Republiek en Turkije). Voorts financiert de Nationale Bank de Belgische bijdragen in het kapitaal van het IMF, waarmee economische aanpassingsprogramma’s kunnen worden bekostigd van leden die kampen met betalingsbalansproblemen. De Nationale Bank is lid van de G10, die bestaat uit de Verenigde Staten, Japan, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Italië, Canada, Nederland, België, Duitsland en Zweden. Zwitserland werd nadien lid van de groep.
De Nationale Bank neemt eveneens deel aan het overleg in de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), waarvan 30 industrielanden deel uitmaken die een engagement voor democratisch bestuur en markteconomie delen. De OESO wordt beschouwd als een belangrijk reflectieforum. Ten slotte neemt de Nationale Bank actief deel aan de werkzaamheden van expertengroepen onder de auspiciën van de Raad van de Europese Unie of van de Europese Commissie. Ze staat de Belgische Staat bij in de internationale onderhandelingen die verband houden met haar opdracht van monetaire autoriteit en ze adviseert de regering bij de beraadslagingen in de Wereldhandelsorganisatie (WHO) wat betreft de liberalisatie van de financiële diensten. Haar experts nemen geregeld deel aan internationale missies van technische bijstand in opkomende landen of transitielanden, voornamelijk in landen die behoren tot de Belgische kiesgroep bij het IMF. De Nationale Bank organiseert voor vertegenwoordigers van die landen ook opleidingen en stages.
De internationale samenwerking
De Nationale Bank is eveneens een van de historische aandeelhouders van de Bank voor Internationale Betalingen (BIB) in Bazel. Naast haar taak als “bank van de centrale banken” speelt deze instelling een belangrijke ondersteunende rol voor de comités van de G10 en voor het Financial Stability Forum die instaan voor het toezicht op en de regulering van het internationaal financieel systeem.
24/25
Nationale Bank van België Naamloze vennootschap RPR Brussel - Ondernemingsnummer: 0203.201.340 Maatschappelijke zetel: de Berlaimontlaan, 14 - 1000 Brussel www.nbb.be Verantwoordelijke uitgever Philippe Quintin foto’s Image Plus - Emmanuel Manderlier © Nationale Bank van België Design en realisatie www.imageplus.be Druk Deckers Druk Wettelijk depot D/2007/0210/1
