EKEREN
BERLIJN 12 tot 16 mei 2010
De geschiedenis van Berlijn in een notendop Berlijn werd officieel gesticht in 1230. Oorspronkelijk waren er twee steden; Berlijn en Cölln, die in de 14de eeuw tot verdere samenwerking kwamen in de strijd tegen de vorsten van onder andere Beieren, die de stad wilden inpalmen. De bloedige strijd om het gebied (Brandenburg) duurde tot 1415, toen Frederik van Hohenzollern op het Concilie van Konstanz door Koning Sigismund benoemd werd tot keurvorst van Brandenburg. Dit vormde het begin van de heerschappij van de Hohenzollern-dynastie. Door de kroning van keurvorst van Brandenburg Frederik III tot koning Frederik I van Pruisen in 1701 kreeg Berlijn de status van hoofdstad van Pruisen. Op 18 januari 1871 stichtte Otto von Bismarck het (tweede) Duitse Rijk met Berlijn als Rijkshoofdstad. Met de Weimarrepubliek, na de eerste wereldoorlog, werden verschillende gebieden bij Berlijn gehecht. Het nieuwe groot Berlijn telde bijna 4 miljoen inwoners. De nazi’s kwamen in 1933 aan de macht en maakten Berlijn tot hoofdstad van hun (derde) Duitse rijk. In april 1945 vielen de troepen van de Sovjet-Unie Berlijn binnen. Straat voor straat moest de stad veroverd worden. Tienduizenden soldaten en burgers kwamen hierbij om het leven. Tijdens de Conferentie van Potsdam in 1945 werd Berlijn, net als de rest van Duitsland, in vier sectoren verdeeld: een Russische, een Amerikaanse, een Britse en een Franse. In 1949 werd de Bondsrepubliek Duitsland opgericht, bestaande uit de Franse, Engelse en Amerikaanse sector van Duitsland. De Sovjet-Russische sector werd omgevormd tot de Duitse Democratische Republiek (DDR).
In de nacht van 13 augustus 1961 werd een grens opgetrokken rondom WestBerlijn. Als snel werden deze prikkeldraadversperringen vervangen door een muur. Er waren slechts een paar doorgangen, die het onder andere voor westerse toeristen mogelijk maakten Oost-Berlijn voor een dag te bezoeken. Hiervan is Checkpoint Charlie een bekend voorbeeld. Op 9 november 1989 werd de muur door demonstranten afgebroken. Op 3 oktober 1990 werd Duitsland officieel herenigd. West-Berlijn én Oost-Berlijn werden samengevoegd tot één deelstaat. Berlijn is omgeven door de deelstaat Brandenburg, maar maakt er dus zelf geen deel van uit (de hoofdstad van Brandenburg is Potsdam). Berlijn werd weer de hoofdstad van Duitsland. In 1991 werd de beslissing genomen de regering naar Berlijn te verhuizen, wat in 1999 daadwerkelijk gebeurde. Het huidige Berlijn is een metropool en de grootste stad van het land, met 3.429.525 inwoners. Na Londen is het de tweede grootste stad van de EU. Berlijn is opnieuw de bruisende stad geworden, die het vroeger was. Berlijn geldt in Europa als één van de grootste culturele, politieke en wetenschappelijke centra. De stad is ook bekend vanwege het hoogontwikkelde culturele leven (festivals, nachtleven, musea, kunsttentoonstellingen) en de liberale levensstijl, de moderne zeitgeist. Bovendien is Berlijn één van de groenste steden van Europa: 18% van Berlijn bestaat uit natuur en parken en 7% uit meren, rivieren en kanalen. Maar natuurlijk zijn er ook de problemen van verpaupering en sociale achteruitgang die alle grootsteden vandaag kennen.
Donderdagvoormiddag: Stadswandeling in Mitte
Mitte is het Berlijns district dat zich in het centrum van de stad bevindt en het monumentale hart ervan vormt. Tijdens deze eerste wandeling maken we kennis met het Forum Fridericianum van Frederik II de Grote en het Museuminsel met haar vijf musea. Het Forum Fridericianum (de huidige Bebelplatz) is het plein dat door architect Georg Wenceslas von Knobelsdorff werd ontworpen voor Frederik de Grote. Je kunt er de Oude Bibliotheek bewonderen, die in de wandelgangen ook wel de 'Kommode' genoemd wordt om haar afgeronde gevel (1755). Verder staan er ook de eerbiedwaardige Humboldt Universiteit uit 1748, waar Marx en Engels studeerden, de Staatsopera en de St. Hedwigskathedraal uit 1747, die geïnspireerd is op het Pantheon in Rome. Het Museumsinsel is een eiland in de Spree (de rivier die door Berlijn stroomt), waarop zich vijf erg bekende musea bevinden: Alte Nationalgalerie, Altes Museum, Bode-Museum, Neues Museum en het Pergamonmuseum. Het Museuminsel is door de UNESCO in 1999 tot werelderfgoed verklaard. Ook zonder museumbezoek is het Museuminsel met zijn unieke sfeer een bezoekje zeker waard.
Donderdagmiddag: wandeling door het vroegere West-Berlijn Kulturforum Berlin is het culturele centrum van Berlijn. Hier bevinden zich onder andere de Gemäldegalerie en de Philharmonie. De Gemäldegalerie is een museum met een grote collectie Europese schilderkunst van de 13e tot 18e eeuw. Het museum bezit onder meer werken van Jan van Eyck, Brueghel, Albrecht Dürer, Raphael, Titiaan, Caravaggio, Peter Paul Rubens, Albrecht Altdorfer, Quiringh van Brekelenkam, Johannes Vermeer, Gabriel Metsu en Rembrandt van Rijn. We wandelen via de Kurfürstendamm richting Gedächtenisskirche. De Kurfürstendamm is de grootste winkelboulevard in Berlijn. De straat is breed opgezet met gescheiden rijbanen en een groenstrook middenin (vroeger reden hier trams overheen). De winkelstraat is gelegen in het stadsdeel Charlottenburg. De geschiedenis van de Kurfürstendamm begint in de 16e eeuw, toen de route werd benut als verbindingsweg van het stadsslot van Berlijn naar het Jachtslot van de keurvorst in het Grunewald. In die tijd stelde de weg niet zoveel voor, de huidige boulevard ontstond dan ook pas in de tijd van kanselier Otto von Bismarck. Hij wilde een straat met de allure van de Parijse Champs Elysées in Berlijn. In 1875 gaf Keizer Wilhelm I de opdracht de Kurfürstendamm aan te leggen. Sindsdien heeft de Kurfürstendamm zijn huidige breedte van 53 meter.
Op het einde van de Kurfürstendamm bereiken we de Kaiser-WilhelmGedächtniskirche, een kerk die zwaar beschadigd word door de bombardementen tijdens de tweede wereldoorlog. De oorspronkelijke kerk werd in 1891-1895 gebouwd naar een ontwerp van architect Franz Schwechten, in opdracht van keizer Wilhelm II ter herinnering aan diens grootvader keizer Wilhelm I. De kerk werd gebouwd in een neoromaanse stijl.
In maart 1957 kreeg de architect Egon Eiermann opdracht tot nieuwbouw. Volgens zijn plannen zou de ruïne geheel worden afgebroken, Als compromis werd later besloten de ruïne, na herstel in een zodanige staat dat deze niet zou instorten, als monument te behouden, en een achthoekige nieuwe kerkzaal alsmede een achthoekige nieuwe klokkentoren te bouwen. De kerk werd in 1961 ingewijd. De kerkzaal heeft in de acht muren circa 20.000 ramen van gebrandschilderd glas. De kerk is één van de bekendste bezienswaardigheden van Berlijn. Door de Berlijners zelf wordt de combinatie van ruïne en nieuwbouw soms oneerbiedig "poederdoos en lippenstift" genoemd. Door de Jugendstil-straten van Joseph Roth wandelen we tenslotte naar de Savignyplatz, een parkje waar je heerlijk tot rust kan komen.
Vrijdagvoormiddag: met de bus door Berlijn De Siegessäule ("overwinningszuil") bevindt zich in de Großer Tiergarten op de Großer Stern, een groot verkeersknooppunt midden in het park. Aanleiding tot de bouw ervan was de overwinning van Pruisen op de Denen in de oorlog van 1864. Toen de bouw van de zuil was afgerond waren er inmiddels nog meer overwinningen behaald in andere oorlogen (Oostenrijkse-Pruisische oorlog en de FransPruisische oorlog). Vanwege deze laatste overwinningen werd op de zuil een bronzen beeld geplaatst. In de nabijheid van de Siegessaüle vinden we het kasteel Bellevue. Het is gebouwd in 1786 door Philipp Michael Bouman. Tijdens het Nazi-regime werd het paleis gebruikt als gasthuis voor belangrijke en beroemde gasten. Het paleis is gerenoveerd en dient sinds 1959 als kantoorhuis van de 'bondspresident'
De Rijksdag huisvest sinds 1991 opnieuw het Duitse parlement. Het is gebouwd in 1786 door Philipp Michael Bouman. Tijdens het Naziregime werd het paleis gebruikt als gasthuis voor belangrijke en beroemde gasten. Het gebouw is in een eclectische stijl ontworpen door de Frankfurter architect Paul Wallot. De bouw begon in 1884 en werd in 1894 voltooid. De tekst Dem Deutschen Volke ("Voor het Duitse volk") op de voorgevel werd door keizer Wilhelm II aanvankelijk afgewezen en kon pas in 1916 alsnog worden aangebracht. In 1933 werd het zwaar beschadigd door een brand (waarvoor de Nederlander Marinus van der Lubbe door de nazi’s werd terechtgesteld). Tijdens de Koude Oorlog werd het gebouw - dat lag in West-Berlijn, vlak tegen de Berlijnse muur - opnieuw gerestaureerd en gemoderniseerd. Het werd niet meer voor politieke doeleinden gebruikt, maar werd bestemd voor het Duits Historisch Instituut. In de periode van de hereniging van Duitsland vond aan het gebouw een architectonische aanpassing door Sir Norman Foster plaats, met de constructie van een transparante koepel op het midden van het dak. Vanaf het dak van het gebouw kan men door deze koepel de vloer van de hoofdetage en daarmee ook het vergaderende parlement zien. De Brandenburger Tor is de enige bewaard gebleven stadspoort van Berlijn. Vroeger was de plek waar de poort staat de stadsgrens van het centrum. De eerste poort stamt uit 1734. De poort is 26 meter hoog, 65,5 meter breed en 11 meter diep. Het beeld op het gebouw, een Quadriga (tweewielige wagen met vier paarden), werd in 1806 meegenomen door Napoleon naar Parijs, maar acht jaar later teruggebracht. Het beeld dat er nu op staat, een Griekse
strijdwagen met daarin de godin Victoria, is een replica. Het oorspronkelijke beeld is verloren gegaan tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Brandenburger Tor stond in de Russische sector. Het was dertig jaar lang niet mogelijk om onder de poort door te lopen. Na de val van de Berlijnse Muur werd de Brandenburger Tor gerenoveerd. Na lange en soms felle discussies is besloten ook de adelaar en het ijzeren kruis weer terug te zetten. Unter den Linden werd reeds in 1647 ontworpen. Om een betere verbinding met de Tiergarten te bewerkstelligen werd een laan aangelegd met zes rijen linde- en notenbomen. Door de aanleg van de vestingwerken werd de laan in 1673 naar zijn huidige vorm verlegd. Deze laan was de praalweg van Pruisische koningen en de Duitse Keizers en de flaneerlaan van de bourgeoisie. Als men langs deze laan loopt van de Brandenburger Tor tot aan de Alexanderplatz krijgt men binnen een afstand van 2 kilometer veel belangrijke bezienswaardigheden van Berlijn te zien. De Potsdamer Platz is een belangrijk verkeersknooppunt. Het plein is genoemd naar de nabijgelegen stad Potsdam. Voor de Tweede Wereldoorlog was het een levendig plein, maar na de oorlog bestond het uit een grote puinhoop. In 1961 werd de Berlijnse Muur dwars over het plein aangelegd. Na de afbraak van de Muur in 1989 ontstond de grootste bouwput van Europa. Er werden veel nieuwe gebouwen neergezet op de lege vlakte die was ontstaan. Voorbeelden hier van zijn: het Daimler-Chrysler Quartier, het Sony-Center, de BahnTower, waarin het hoofdkantoor van Deutsche Bahn gevestigd is, het Beisheim-Center. Het plein staat bekend om zijn vele theaters, filmhuizen en bioscopen. Er zijn onder andere twee IMAX-bioscopen gevestigd met het grootste bioscoopscherm van Duitsland. De voormalige loop van de Berlijnse Muur is op sommige plaatsen met stenen in het wegdek aangegeven.
Vrijdagmiddag: Nicolaiviertel, middeleeuws Berlijn en de Franse Hugenoten Het Nikolaiviertel is een wijk aan de oostelijke oever van de Spree in Berlijn, in het gebied Berlin-Mitte, niet ver van de Alexanderplatz. Het is het oudste woongebied van Berlijn en was tot 1990 een deel van Oost-Berlijn. In het midden van de wijk staat de Nikolaikirche. De oorspronkelijke bebouwing van het gebied werd in de Tweede Wereldoorlog totaal verwoest. De restanten werden daarna opgeruimd en ruim 30 jaar bleef het gebied braak liggen. Ter gelegenheid van het 750-jarig bestaan van de stad Berlijn, ontwikkelde het stadsbestuur van Oost-Berlijn een plan voor de wederopbouw. De wijk werd in oude stijl herbouwd, maar men voerde geen volledige reconstructie uit. Duidelijk te zien is dit aan de gevels, die grotendeels volgens de prefabmethode, de zogenaamde Plattenbau zijn gebouwd. Het gebied werd na de herbouw ook wel spottend 'socialistisch Disneyland' genoemd. Tegenwoordig is het gebied bekend door de vele traditioneel-Duitse restaurants en bars. We wandelen door het middeleeuws Berlijn met geplaveide steegjes en gezellige buurtkroegjes.
De Gendarmenmarkt wordt gekenmerkt door twee identiek lijkende kerken aan weerszijden van het plein. De Französischer Dom (aan de rechterzijde van het concertgebouw) is gebouwd tussen 1701 en 1705 voor de Hugenoten die Frankrijk ontvlucht waren. De Deutscher Dom is in 1708 gebouwd voor de protestanten Het plein is genoemd naar het Regiment Gens d'Armes dat hier zijn kazerne had. Vanaf 1950 heette het plein Platz der Akademie, maar na de hereniging van Berlijn kreeg het plein zijn oorspronkelijke naam terug. Midden op het plein, voor het Konzerthaus Berlin staat een monument voor de dichter Friedrich Schiller.
Vrijdag: Potsdam Potsdam is de hoofdstad van de Duitse deelstaat Brandenburg en telt 152.966 inwoners. Potsdam is waarschijnlijk gesticht in de 10e eeuw. In 1660 werd de stad door keurvorst Frederik Willem uitgekozen als zijn zomerresidentie. Later werd de stad ook de favoriete verblijfplaats van de koninklijke familie van Pruisen: de Hohenzollerns. De meeste leden van de Hohenzollerns werden hier geboren en groeiden hier op. Tussen 1734 en 1742 haalde koning Frederik Willem I, bijgenaamd de Soldatenkoning, Nederlandse werklieden naar Potsdam die daar een wijk aanlegden in Nederlandse stijl: de Holländisches Viertel. Deze toeristische trekpleister bezoeken wij na de middag. ’s Morgens staat het kasteel en park Sans-Souci op onze agenda. De Pruisische Koning Frederik de Grote liet in de jaren 1745 – 1747 een klein zomerpaleis in rococostijl bouwen. Op het terras bouwde hij een grafkeldertje voor zichzelf en zijn hazewindhonden. De koning wees tijdens wandelingen op het terras vaak spottend naar de lege groeve met de opmerking "quand je suis là, je suis sans soucis".Na veel omzwervingen werd de kist van de koning pas in 1991 onder het terras begraven. Onder Frederik Willem IV van Pruisen werd Slot Sanssouci tussen 1840 en 1842 door de ombouw en de verlenging van de twee zijvleugels verder uitgebreid. Sinds 1990 staat Sanssouci met zijn paleizen en parken als Werelderfgoed onder de bescherming van UNESCO. De organisatie zegt hierover het volgende:
Paleizen en parken van Sanssouci, vaak als „ het Versailles van Pruisen“
bestempeld, zijn een synthese van de diverse kunstrichtingen van de 18e eeuw in de steden en hofhoudingen van Europa. Het geheel is een treffend voorbeeld van architectonische creaties en landschapsvormgeving met als achtergrond het monarchale staatsidee In de slottuinen van Sanssouci werd in het midden van de 19de eeuw de Friedenskirche gebouwd, een kerk in neoromaanse stijl. Hier liggen de lichamen begraven van Frederik Willem IV van Pruisen en zijn vrouw, Elisabeth Ludovika. Ze werden volgens hun wens met de hoofdeinden tegen elkaar geplaatst. Ook keizer Frederik III van Duitsland en zijn vrouw keizerin Victoria liggen er begraven. De Bildergalerie is een schilderijenmuseum dat in opdracht van de Pruisische vorst Frederik II in het park werd gebouwd om zijn schilderijencollectie in onder te brengen. Er hangen werken van onder andere Rubens, Jordaens, van Dijck en Catavaggio De Neue Kammern is de naam van een langgerekt rococopaviljoen van één verdieping hoog. Het bevindt zich aan de westkant van het Slot Sanssouci en vormt zo een pendant van de Bildergalerie aan de oostzijde van het zomerpaleis. Het bouwwerk werd tussen 1745 en 1747 gebouwd fungeerde oorspronkelijk als een oranjerie. Koning Frederik II liet dit echter omvormen tot een luxe gastenverblijf.
