EINDVERSLAG: Project Regionale journalistiek op tablets: Inleiding De verantwoording wordt opgesteld conform het bij het Stimuleringsfonds ingediende activiteitenplan, behorend bij de subsidieaanvraag. Een deel van deze verantwoording is eerder naar het fonds verstuurd als tussentijdse rapportage, voor de periode van 1 juli 2011 tot en met 31 maart 2012. Deze tussentijdse rapportage is aangevuld met de verantwoording voor de periode 1 april 2012 tot en met 31 december 2012, de einddatum van het volledige project. In dit project heeft de Leeuwarder Courant een stevige ambitie neergelegd. Hoofdredactie en uitgever willen met dit project de volgende doelstellingen realiseren: 1. Optimaal (regionaal) nieuws en achtergronden aanbieden op tablets, waarbij maximaal gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheden die deze apparaten bieden (24/7, illustraties, audio, video etc.) 2. Het vergroten van het bereik van de Leeuwarder Courant en daarmee het versterken van de positie van de regionale journalistiek in Friesland 3. Het organiseren van een redactievoering die structureel is afgestemd op productie voor zowel print, internet als tablets 4. Het ontwikkelen van een business model waarbij journalistieke productie op tablets zowel voor consumenten als adverteerders zo interessant is, dat dit rendabel is te exploiteren Aan het eind van de projectperiode kan de conclusie worden getrokken dat dit project in positieve zin veel heeft losgemaakt. De discussie over de verhouding tussen gratis digitale diensten en betaalde diensten (zoals de iPad) heeft mede een rol gespeeld in de besluitvorming rond de aanpak van de nieuwssites van NDC mediagroep. In 2013 stapt NDC mediagroep over op een zogeheten paywall voor de websites, waarbij extra artikelen tegen betaling online kunnen worden gelezen. Die artikelen kunnen aan de site worden toegevoegd dankzij de structuur van werken die voor de iPad-applicatie is bedacht. Het project heeft ook duidelijk gemaakt waar de sterke kanten van NDC mediagroep liggen op het gebied van digital publishing, en waar het verstandiger is om aansluiting te zoeken bij gerenommeerde externe partijen. Dit is bij voorbeeld gebleken bij de ontwikkeling van de commerciële kant van de iPad: op het gebied van advertentieverwerving bleek het logischer hier het wiel niet nogmaals zelf uit te vinden. De kracht van NDC mediagroep is primair het verzamelen, redigeren en verrijken van nieuws en achtergronden, om die vervolgens via verschillende kanalen aan te bieden aan verschillende gebruikersgroepen: op papier, maar meer en meer digitaal via smartphone, website en tablet. In dit verslag lopen we de diverse activiteiten uit dit project langs. Activiteit 1: Doorontwikkelen generieke app voor tablets (niet subsidiabel) ‘Door het bundelen van de innovatieve kracht op redactie, ict-afdelingen en andere (externe) partijen wordt de bestaande app voor de iPad structureel verbeterd en geschikt gemaakt voor andere platformen’
Er is gedurende de volledige projectperiode veel tijd gestoken in de (door)ontwikkeling van de tablet-apps. In eerste instantie ging de aandacht vooral uit naar het verbeteren en verfijnen van de bestaande iPad-applicatie van de Leeuwarder Courant. Aanvankelijk was het de bedoeling de vernieuwde app in de lente van 2012 te lanceren, maar door
ingrijpende veranderingen bij de Leeuwarder Courant is dit uitgesteld. In het najaar van 2011 was de Leeuwarder Courant met veel dingen tegelijk bezig: de digitale strategie voor website, smartphones, tablets en de gevolgen van het besluit om de broadsheetkrant om te vormen tot tabloid (lancering eind september 2012) vergden veel van de redactie. Daar bovenop kwam nog eens een reorganisatie, waardoor de druk op de beschikbare menskracht toenam. Uitstel van de app was noodzakelijk, omdat de keuze was gemaakt om de look and feel van de nieuwe iPad-applicatie veel meer aan te laten sluiten op de papieren krant (waarbij wel de digitale mogelijkheden van een tablet volop worden benut). Doordat het uiterlijk van de krant werd veranderd, moest ook de vormgeving van de app tegen het licht worden gehouden. De app is begin december 2012 gelanceerd, ruim een maand na de introductie van de LC als tabloid. De reacties waren positief: in korte tijd hadden meer dan 10.000 iPadbezitters de nieuwe app gedownload om kennis te maken met de LC op de iPad. In mei 2012 was de html-versie van de LC gelanceerd. Daarmee is de LC digitaal te verkrijgen op elke pc, Mac, Apple- en Android-tablet. Het besluit om een specifieke app te maken voor de iPad, en een meer generieke app voor de overige platformen had twee oorzaken: ten eerste bleek het maken van allerlei specifieke apps voor verschillende platformen een zeer kostbare aangelegenheid. Inmiddels zijn er aanbieders die een ‘one size fits all’-oplossing met apps aanbieden, maar die hadden begin 2012 nog niet de ervaring in huis om tegen aanvaardbare kosten de LC op allerlei verschillende digitale podia te ontsluiten. Als tweede argument gold dat we wilden experimenteren met een zogenaamde html5-aanpak: daarbij is via het web op elk platform de LC digitaal te ontsluiten, zonder dat daar apps voor nodig zijn. Voor deze activiteit is gedurende de totale projectperiode gebruik gemaakt van interne en externe kennis. Intern zijn systeemredacteuren van NDC Mediagroep ingeschakeld. Zij hebben hun kennis mede dankzij dit traject kunnen vergroten en tevens verspreiden binnen hun afdeling en andere onderdelen van het bedrijf. Anderzijds is ook structureel gebruik gemaakt van externe partijen: ontwikkelaar The Saints heeft intensief meegewerkt aan de verbeterplannen voor de iPad-app, heeft de app ook gebouwd en geupdate. Voor de html5-toepassing is samengewerkt met Xcago. Gaandeweg het project is de werkwijze op de redactie veranderd. De overgang op tabloid in combinatie met een reorganisatie op de redactie waren hier debet aan. Dit betekende dat ook de nieuwe eindredactie en de leiding daarvan bij dit project werden betrokken. Activiteit 2: Optimaliseren workflow redactie ‘Waar mogelijk wordt het redactiesysteem aangepast om een efficiënte werkwijze mogelijk te maken. Daardoor blijft de impact op de redactie beperkt, waar het gaat om werkzaamheden die buiten de journalistieke activiteiten vallen’
De workflow voor de iPad-productie is gedurende de looptijd van het project ingesleten in de redactionele werkwijze. Halverwege dit project leek het alsof we de stroom berichten in de juiste versnelling hadden gebracht. Een reorganisatie binnen NDC Mediagroep gooide wat dit betreft echter roet in het eten. De redactie moest fte’s besparen en dat leidde tot een aanpassing van de redactionele werkwijze. Voor de werkwijze voor de iPad-app betekende dit dat de activiteiten vanaf de zomermaanden werden geconcentreerd bij een nieuw gevormde eindredactie. De workflow voor productie op de iPad is intelligent opgezet: in het bestaande redactiesysteem (CCI) is een extra voorziening opgenomen, waardoor kopij die voor de
2
krant of website gemaakt wordt ook naar de iPad kan worden gestuurd. Het slimme hieraan is dat er in eerste instantie weliswaar extra handelingen nodig zijn voor (eind)redacteuren, maar dat de stroom kopij voor tablets ook kan worden doorgestuurd naar allerlei mogelijke nieuwe digitale kanalen. Bovendien hoeft de productie voor de iPad - een sneller medium dan de papieren krant - niet te wachten op de productie van de krant. Tijdens het project zat in de eerste fase het optimaliseren van de workflow daarom niet zozeer in nieuwe techniek, maar in het bewust maken van de redactie dat het werk voor de iPad net zo serieus gedaan moet worden als werk voor de vertrouwde krant. Op zich is dat redelijk goed gelukt, maar bij het inkrimpen van de redactie bleek opnieuw dat veel redacteuren vasthouden aan de vertrouwde situatie: de papieren krant. Op het moment dat de werkdruk hoger werd nam het geklaag over het werken voor de iPad ook weer toe. Bij de overgang naar tabloid is de werkwijze daarom ook voor de iPad aangepast: een vaste groep eindredacteuren is voortaan verantwoordelijk voor de kopijstroom op de iPad, van maandag tot en met vrijdag. In het weekeinde is dan een beperkte groep andere redacteuren nodig. Deze eindredacteuren hebben voor de livegang van de vernieuwde app bijscholing gehad, om ze goed voor te bereiden op het werken voor de tablet. Vanwege deze veranderingen zijn de activiteiten voor dit projectonderdeel daarom anders aangepakt. De groep mensen die zich met deze werkwijze heeft beziggehouden is uitgebreid, de scholing moest opnieuw gedaan worden omdat er andere mensen werden ingeschakeld etc. Tegen het einde van de projectperiode was de werkwijze opnieuw aardig ingesleten, maar was ook duidelijk dat de redactie kwetsbaar is: een relatief bescheiden ingreep in de sterkte had grote gevolgen voor de werkwijze om kopij ook op tablets te publiceren. Een signaal dat het werk voor print en digitaal nog altijd op verschillende wijze wordt beleefd door een niet onaanzienlijk deel van de redactie. Activiteit 3: Aanstelling 2 aanjagers op de redactie ‘Een deel van het werk in de avond en weekenden voor tablets ligt bij de redactie. Door daarnaast gedurende een jaar 2 redacteuren specifiek met de productie voor tablets/iPad te belasten en een ‘aanjaagrol’ te geven ontstaat specifieke deskundigheid die weer wordt doorgegeven aan de redactie in brede zin.’
Dit onderdeel is uitgebreid tot de volledige projectperiode en ondergebracht bij een grotere pool verslaggevers/eindredacteuren. Gelet op het voorgaande punt werd duidelijk dat het aanjagen van de redactie een zaak is van langere adem. De papieren krant gaat bij een flink deel van de redactie automatisch voor, nieuwe dingen worden vaak als extra belastend ervaren, geregeld wordt het nut van deze werkzaamheden in twijfel getrokken zolang het bereik van de aloude krant nog zoveel groter is dan van de digitale producten. Een belangrijke voorwaarde voor succes is hier dat de nieuwe activiteiten ook worden benoemd en gemonitord door chefs en hoofdredactie. Dat bleek in de eerste fase voor verbetering vatbaar. Doelstelling is het tweede deel van de projectperiode meer te sturen op nakomen van gemaakte afspraken en mensen aanspreken op hun verantwoordelijkheden. Dit is redelijk goed geslaagd. De vorming van de nieuwe eindredactie en de keuze van de chef zijn hierin medepalend geweest. De voortdurende inzet om de eindredactie in te schakelen voor zowel print als digitaal heeft resultaat gehad. Zonder stimulans van de chef was dit niet zo goed gelukt.
3
In de dagelijkse praktijk bleek ook, dat ondanks alle goede wil, de vulling van een iPadapp met een andere kopijstroom dan de krant kwetsbaar is. De kracht van de gekozen werkwijze bij de LC is dat op ieder moment kopij met extra illustraties, filmpjes etc. naar het digitale platform kan worden gestuurd. De zwakte is tegelijkertijd dat ieder stukje door mensenhanden moet worden verstuurd. Bij een zwaarbelaste en krap bemande afdeling levert dat fouten op. De conclusie hiervan was dat een veiligheidsklep noodzakelijk is, in de vorm van een redacteur die checkt of alle artikelen inderdaad ook daadwerkelijk zijn verstuurd. Op deze wijze wordt het aantal fouten geminimaliseerd, maar neemt de druk op de redactie dus weer toe. Dit spanningsveld blijft zolang er geen geautomatiseerde manier is om (een groot deel van) de kopij voor de tablet-app te versturen. Activiteit 4: ontwikkeling vormgeving voor tablets ‘Om journalistieke kopij aantrekkelijk te presenteren op tablets/iPad is specifieke deskundigheid vereist. Een talentvolle vormgever wordt gedurende een jaar specifiek belast met deze taak.’
Aanvankelijk is deze taak ondergebracht bij de art-directors van de Leeuwarder Courant. Maar omdat eind 2011 werd besloten tot de overgang van de Leeuwarder Courant op tabloid werd de druk op deze kleine afdeling te groot. Daarom is besloten een externe partij in te huren: Dog and Pony in Amsterdam. In samenwerking met de art-directors is de klus om tot een nieuw ontwerp te komen opgepakt. De vernieuwing van de vormgeving was een goed moment om alle digitale producten van de LC tegen het licht te houden voor wat betreft de vormgeving en uitstraling. Want hoewel alle kanalen verschijnen onder de merknaam Leeuwarder Courant zijn de uitingen in de loop der jaren nogal van elkaar gaan verschillen. Doel van dit projectonderdeel was daarom om meer eenheid te brengen in het palet aan producten. Dog and Pony is aan de slag gegaan met als opdracht een basisstijl te ontwerpen voor alle digitale producten (bestaand en toekomstig) en vanuit die basis de app voor de iPad te ontwikkelen. Eind 2011 waren de uitgangspunten voor de doorontwikkeling gereed. Daarbij was ook vastgelegd dat de nieuwe app qua beeld en gevoel meer moest aansluiten op de papieren krant, met gebruikmaking van de digitale mogelijkheden die tablets bieden. De vormgevers van de LC hebben hieraan een bijdrage kunnen leveren, ook al waren zij zeer druk bezig met de vernieuwing van de papieren krant. Maar in de combinatie met de ‘digitale’ vormgevers van Dog and Pony hebben de interne mensen toch flink invloed kunnen uitoefenen: het vaststellen van kleuren, lay-out van bijlagen, buttons etc. is in goede samenspraak tot stand gekomen. Het besluit om de app meer te laten aansluiten bij het gevoel van de papieren krant was mede ingegeven door vele reacties van gebruikers. Hoewel de oorspronkelijke app een mooi staaltje vernieuwing was - lovend besproken en ook overgenomen door andere media - werd gaandeweg duidelijk dat gebruikers de navigatie niet ‘natuurlijk’ vonden en dat de app het onvoldoende mogelijk maakte om hiërarchie aan te brengen in de berichtenstroom. Dat zijn belangrijke ingrediënten voor een succesvolle nieuwsapplicatie. In combinatie met dit project is ook een html5-layout ontwikkeld voor de digitale verspreiding van de Leeuwarder Courant. Deze html5-applicatie kan bekeken worden op pc’s, tablets, mobiele telefoons. Het is een exacte kopie van de papieren krant. Deze applicatie is in korte tijd ontwikkeld in samenwerking met Xcago en kort na deze verslagperiode (juni 2012) met succes gelanceerd.
4
Door de wens het publiek op zoveel mogelijk platforms te bedienen werd ook de discussie losgemaakt over de verschillen tussen de diverse platforms. Wat breng je als redactie op welk podium, hoe uitgebreid of juist niet, en hoe verhoudt zich dat allemaal tot de papieren krant, die nog altijd wordt beschouwd als de parel in de kroon? En op welk podium is wel geld te verdienen en op welk podium (nog) niet? De lancering van de vernieuwde iPad-app, met de veel sterker op de krant gebaseerde vormgeving, is succuesvol geweest. De app is uiteindelijk eind 2012 in de Appstore verschenen. Veel gebruikers reageerden enthousiast op het nieuwe uiterlijk en de verbeterde navigatie. Activiteit 5: optimaliseren organisatie ‘Specifiek onderzoek naar de best mogelijke organisatie van een redactie die produceert voor print, tablets, online etc.’
Dit onderdeel van het heeft gewerkt als een katalysator van allerlei veranderingen. De wens om als redactie ook op nieuwe digitale podia als tablets adequaat te publiceren maakte duidelijk dat de huidige redactieprocessen heel erg gericht zijn op het maken van een papieren krant. Gecombineerd met een krimpende redactie, de overgang naar tabloid en de uitgesproken ambitie om ‘digital first’ in praktijk te brengen kwam op diverse niveaus (hoofdredactie, uitgever en directie) een discussie op gang over hoe deze problemen en wensen in samenhang op te lossen. De directie besloot tot de ontwikkeling van een newsroom voor NDC mediagroep. Uitgangspunten daarbij zijn onder andere dat de redactie ‘platformneutraal’ publiceert voor verschillende merken en platforms. Deze herstructurering van de redactievoering is een ingrijpende stap, waarover uiteraard zeer zorgvuldig over moet worden nagedacht. Met de inschakeling van een externe consultant is de organisatie kritisch doorgelicht. De bevindingen waren voor de directie aanleiding om verder onderzoek te laten doen naar de vorming van een organisatie waarin de redacties van alle onderdelen van NDC Mediagroep (LC, Dagblad van het Noorden en de weekbladen) zouden moeten samenwerken. De discussie die dit opriep maakte duidelijk dat de neuzen binnen het concern niet dezelfde kant op wezen. Door te onderzoeken welke systemen NDC gebruikt voor de redacties en verwerking van kopijstromen, welke daarvan aan vervanging toe zijn en hoe die vervanging weer zou kunnen leiden tot het zetten van verdere stappen op weg naar een newroomorganisatie bleef de discussie zeer levendig. Uiteindelijk moet een nieuwe directie en een nieuwe algemeen hoofdredacteur hierover de knoop doorhakken. Activiteit 6: Onderzoek commerciële mogelijkheden ‘Een taskforce vanuit sales, marketing, redactie en externe deskundigen ontwikkelt nieuwe proposities voor adverteerders.’
De levensvatbaarheid van apps voor tablets valt of staat uiteindelijk met voldoende vraag van lezers en van adverteerders. Voor de eerste versie van de LC-app was besloten andere adverteerders voor de app te zoeken, en geen advertenties uit de krant of van de website door te plaatsen. Na een goede start bij de lancering in mei 2011 liepen de resultaten snel terug. De oorzaak daarvan was onvoldoende betrokkenheid van de salesorganisatie en ook onvoldoende kennis van zaken over hoe adverteren op tablets interessant kan zijn. Met name door het merkenteam van de Leeuwarder Courant is veel tijd gestoken in het uitleggen van de plannen aan het salesbedrijf. Door de benoeming van een nieuwe commercieel directeur veranderde de situatie: sinds de herfst van 2011 wordt door de verkooporganisatie veel meer aandacht besteed aan nieuwe verkoopkanalen, zijn
5
mensen aangesteld met kennis van zaken over de digitale markt en worden nieuwe initiatieven ontplooid en ondersteund. Daarnaast is besloten om in de vernieuwde app ook gebruik te maken van advertenties die door een landelijke partij worden aangeleverd voor websites, tablet-apps en monbiele platforms. Zodra de nieuwe app in de lucht is wordt een offensief gestart om lokale en regionale adverteerders te wijzen op de vernieuwde mogelijkheden op dit snel groeiende podium. Zoals eerder al opgemerkt: dit project heeft er mede toe geleid dat heel serieus is gekeken naar de marktpropositie van de verschillende uitingen van de Leeuwarder Courant. In het voorjaar van 2012 is een geheel nieuwe abonnementenstructuur ontwikkeld: de lezer kan kiezen op welk podium hij/zij bediend wil worden: de krant, de iPad, de html5-versie, mobiel – en dit allemaal ook in verschillende combinaties. Daarnaast is gekeken naar welk nieuws op welk podium wordt aangeboden. De website van de LC wordt zeer goed bezocht, maar uitgangspunt is dat de site snel en kort nieuws biedt. In de praktijk gebeurde dat niet altijd: volledige (wedstrijd)verslagen werden op de website voor niets aangeboden, eerder dan op het betaalde podium van de iPad-app. Met de lancering van de vernieuwde webeditie in de html5-structuur (gratis voor abonnees) werd dit punt nog eens op de agenda gezet: site, mobiele site, tablet-app en krant moeten zich op een voor de klant logische en duidelijke manier tot elkaar verhouden. Waarom zou je een betaalde dienst als de iPad-app afnemen als veel nieuws net zo uitgebreid en vaak ook eerder via de gratis website beschikbaar is? Een van de uitkomsten is dat het beleid ten aanzien van de site weer is aangescherpt, terwijl bovendien besloten is een paywall in te richten voor de site. In de periode april-december is sales vooral bezig geweest om het systeem van MADS in te bouwen in de app. Hieraan bleken de nodige haken en ogen te zitten, maar uiteindelijk is de app in december 2012 gelanceerd met de nieuwe advertentietechnologie. De marketingafdeling heeft zich zeer ingespannen om de nieuwe applicatie in december 2012 met veel rumoer in de markt te zetten. Campagnes in print en digitaal leverden een grote belangstelling op voor de vernieuwde app. De toestroom van nieuwe lezers op dit platform bewees ook dat de verspreiding van tablets (met name iPads) in de periode dat dit project liep hard is toegenomen, ook in meer perifere gebieden als Noord-Nederland. Dat maakt duidelijk dat ook uitgevers van regionale kranten het zich niet kunnen veroorloven dit potentiële publiek voor digitaal nieuws te negeren. Er komt in september en de maanden daarna nog een grote campagne om de vernieuwde app onder de aandacht te brengen. Daarnaast is er ook veel tijd besteed aan de html-applicatie. Activiteit 7: Toepassen social media op tablets ‘Redactie en marketing werken nauw samen om social media een integraal onderdeel te maken van de app. Reageren, meewerken aan de totstandkoming van artikelen, optreden als ambassadeurs van de Leeuwarder Courant: een breed scala aan online- en offline activiteiten wordt ingezet.’
In de eerste helft van het project heeft de nadruk gelegen op het nadenken over de mogelijkheden om social media te integreren in een (betaalde) tablet-applicatie. De internetredactie van de Leeuwarder Courant, die er in is geslaagd op een zeer goede manier social media te verbinden met de website, heeft uitgebreide studie verricht.
6
De conclusie daarvan is dat de ambitie op dit terrein eigenlijk niet ver genoeg gaat. Het gaat er niet zozeer om social media bij de app te betrekken. De doelstelling moet zijn social media te integreren is in de dagelijkse werkwijze van de redactie, en ervoor te zorgen dat de publicaties op tablets (en andere podia) daar ook op een logische manier in verweven zijn. Op dit moment wordt gewerkt aan een vervolg op dit onderzoek. Aan de gebruikerskant wordt in samenwerking met het merkenteam onderzoek gedaan naar de wensen van gebruikers op dit vlak. Tijdens het project bleken de onderwerpen social media en tagging/metadaterende lastigste en na uitgebreid overleg is besloten de twee thema’s gezamenlijk te behandelen. Tijdens het project stuitten we namelijk op de grenzen van wat een (krimpende) redactie in deze tijd als extra werk aankan. Toevoegen van social media kan pas goed van de grond komen als de datastroom afdoende geautomatiseerd is. De focus is dus eerst gelegd op het optimaal organiseren van het de nieuws- en informatiestromen naar de redactie. Door mediacontainers te maken waarin nieuws van eigen verslaggevers en externe bronnen – persbureaus, freelancers en social media etc. – samenvloeit kan een redactie een veel betere vinger aan de pols van de samenleving houden. In het onderzoek naar deze werkwijze is veel tijd en energie gaan zitten. Het geeft overigens wel geleid tot spin-offs als hyperlokale nieuwssites, waarvoor een separaat project is opgezet, waarvoor het Stimuleringsfonds subsidie heeft verleend. In het onderzoek is gebruik gemaakt van externe deskundigen, zijn bezoeken gebracht aan het Reformatorisch Dagblad (dat zeer slimme software gebruikt om het archief te ontsluiten) en zijn contacten gelegd met de Universiteit Twente. Een extern deskundige heeft uitgebreid onderzoek verricht naar de inrichting van een mediacontainer, daarnaast de mogelijkheden voor nieuwe software verkend en in overleg met hoofdredacties, uitgevers en directie plannen en werktekeningen gemaakt voor de inrichting van de mediacontainer. Omdat deze onderzoeken zo diepgaand zijn geweest en er binnen het projectteam, de uitgevers, hoofdredacteuren en directie zoveel kennis werd verzameld, werd duidelijk dat een redactie anno 2012 eigenlijk op andere voet moet worden georganiseerd. Deze vaststelling leidde jammer genoeg niet tot ingrijpen, maar tot een vorm van verlamming: als het zo ingrijpend is wat we eigenlijk moeten gaan doen, waar gaan we dan beginnen? Activiteit 8: extern onderzoek ‘Als vinger aan de pols wordt tijdens het project geregeld gemeten of we op de goede koers liggen. Het risico bestaat dat door intern enthousiasme vergeten wordt wat de perceptie van de gebruiker feitelijk is. Periodiek onderzoek zorgt voor voldoende kritisch vermogen.’
De Leeuwarder Courant mag zich zeer gelukkig prijzen met de betrokkenheid van de lezers. Bij de lancering van de tablet-app in mei 2010 was het al opmerkelijk hoeveel mensen de moeite namen om hun eerste bevindingen even te mailen. Die stroom berichten is daarna niet weer gestopt. En bij de lancering van de vernieuwde app is de stroom alleen maar groter en constanter geworden. Dagelijks melden gebruikers zich met opmerkingen, klachten en complimenten. Dat levert veel waardevolle informatie op over het gebruik van de app en de wensen en kritiek van de gebruikers. De grootste misser van de eerste versie van de app: het ontbreken van familieberichten. Vanuit het perspectief van de redactie was besloten alleen de redactionele pagina’s te
7
vertalen voor de tablet-app. Maar gebruikers ervaren de familieberichten helemaal niet als advertenties, maar als zeer relevante informatie. Die tekortkoming is met de update van de app verdwenen, tot grote vreugde van de gebruikers. Bij de lancering van de app voor Dagblad van het Noorden heeft het merkenteam een uitgebreid onderzoek laten doen onder de gebruikers. Ook dit heeft veel informatie opgeleverd. Dit onderzoek is uitgevoerd door Marketing Intelligence. Gelet op de vele input van gebruikers is afgezien van de mogelijkheid om gebruik te maken van het omvangrijke Panel Noord van Marketing Intelligence, om de onderzoeken uit te voeren. Daarnaast hebben we in het kader van dit project studenten van de opleiding Communication and Multimedia Design van de Noordelijke Hogelschool Leeuwarden opdracht gegeven onderzoek te doen. Ten behoeve van dat onderzoek is door Panel Noord wel een uitgebreid onderzoek uitgevoerd onder inwoners van Noord-Nederland. De opdracht aan de studenten was: vind de krant opnieuw uit, in alle facetten. De uitkomst is een rapport met tal van concrete aanbevelingen, mede dankzij een bezoek aan de Media Future Week. Het accent ligt op de digitale toepassingen, waaronder een belangrijke plek voor de tablets. Uit het onderzoek blijkt ook de grote behoefte van (nieuwe) lezers aan een combinatie van nieuws en social media. Activiteit 9: taggen en metadateren ‘Om goed te kunnen taggen en metadateren wordt een mediacontainer ingericht. Daarnaast onderzoeken we of metadateren intern kan worden belegd of dat aansluiten bij een externe partij beter is.’
Wellicht het lastigste onderdeel van het hele project. Dit omdat al vrij snel bleek dat het goed taggen en metadateren van kopij in het huidige redactiesysteem geen eenvoudige opgave is. Toch is het van groot belang om kopij goed te kunnen identificeren, zeker gelet op de toekomstige newsroom, waarbij verschillende stromen kopij via dezelfde kanalen stromen. Maar ook vanuit de gebruikerskant biedt tagging toegevoegde waarde: op interessegebied kan verder gekeken worden naar artikelen, foto’s etc. In de eerste fase van het project is studie gedaan naar de mogelijkheden van tagging in de huidige redactionele organisatie met huidige systemen. De conclusie daarvan is dat tagging zoveel mogelijk automatisch moet gebeuren, omdat handmatige invoer verstorend werkt voor het werkproces en bovendien foutgevoelig is. Voor de zomer is gekeken naar een mogelijke samenwerking met de Universiteit Twente, die voor het Reformatorisch Dagblad onderzoek doet naar metadatering. Na de zomer is opnieuw overleg gevoerd met het RD, maar tot concrete afspraken is het niet gekomen. In de tweede fase is dat onderzoek voortgezet. De opzet van een mediacontainer raakt heel erg aan de ontwikkeling van een newsroom bij NDC Mediagroep. De rapportage over de vorming van een newsroom en de inventarisatie van de technische/redactionele systemen zorgden ervoor dat de discussie een stuk fundamenteler werd. Uit deze onderzoeken bleek dat veel vernieuwingen bij NDC Mediagroep de afgelopen jaren op een ad-hoc-manier tot stand zijn gekomen. Het bedrijf mist een strategische visie op de middellange termijn. Daardoor worden beslissingen soms genomen op basis van de waan van de dag. Activiteit 10: Projectmanagement ‘Gedurende de looptijd van het project wordt een ervaren projectmanager ingezet. Gemiddeld 2,5 dagen per week.’
De projectleider heeft zijn handen vol aan dit ambitieuze project. Dat komt mede door de grote druk waaronder de redactie opereert. In de uitvoering van extra taken vallen
8
daardoor soms gaten, die door de projectleider worden opgevuld. Daarnaast heeft dit project de nodige spin-off: newsroom, samenwerking tussen verschillende titels van NDC mediagroep, die ook de nodige inspanningen vragen. Na de eerste fase is de druk wel minder geworden, en daarmee beheersbaarder. Gemiddeld is de inspanning wel 2,5 dag per week geweest. Activiteit 11: training en opleiding ‘Gedurende de looptijd van het project worden diverse trainingen gegeven aan redacteuren en andere betrokkenen. Te denken valt aan: multimediale aanpak journalistieke productie, videotrainingen, organisatie integratie social media in journalistiek productie, tablets marketing, verkooptrainingen’
In de eerste fase van het project is veel tijd besteed aan het opleiden van circa 30 redacteuren tot volwaardige iPad-redacteuren, die op goede wijze overdag, ’s avonds en in de weekeinden de iPad kunnen vullen met relevante kopij, foto’s, filmpjes etc. De redactie is wegwijs gemaakt met de systemen die voor publiceren op iPad (en eventueel andere tablets) worden gebruikt. Na verloop van tijd bleek dat de kennis wat was weggezakt, tegelijkertijd werd het beleid enigszins bijgesteld op grond van reacties van gebruikers. Meer updates, meer illustraties, meer filmpjes etc. Daarom zijn de trainingen aangepast en herhaald. Trainingen zijn ook gegeven om het commercieel bedrijf direct te betrekken bij deze relatief nieuwe activiteit. Om de commercie vertrouwd te maken met het aanbod op de iPad is door het merkenteam een presentatie ontwikkeld voor het commercieel bedrijf. Deze presentatie is diverse malen gehouden voor verkopers, om hen te wijzen op de nieuwe mogelijkheden die tablets met zich meebrengen. De conclusie die uit de eerste fase getrokken kan worden is dat uitleg, scholing en training niet iets is dat eenmalig moet worden gegeven. Herhaling is steeds nodig. Het gaat er om dat een relatief nieuwe activiteit in de routine van mensen belandt en daar gaat tijd overheen. Voor de tweede fase is de aandacht gericht op de nieuwe versie van de app, die weer om een andere wijze van redigeren en publiceren vraagt. Daarnaast is de commerciële kant van groot belang. Hier moet nog een flinke stap in de goede richting gezet worden gezet. De tussentijdse conclusie was dat de tijd gaat dringen in het tweede deel van dit project, mede door de vertraging in de vernieuwing van de app. Nu, aan het eind van de volledige projectperiode, is duidelijk dat vertraging ook kan leiden tot nieuwe inzichten en oplossingen. Mede als gevolg van de ingrijpende reorganisatie bij NDC Mediagroep, die ook de salesafdeling flink geraakt heeft, is besloten de reguliere advertentieruimte in de tablet-app te laten vullen door een externe partij (MADS). De grote adverteerders worden wel door de eigen salesafdeling verkocht. Per saldo is dit een constructie die efficiënter is dan de werkwijze die eerst was uitgedacht. Conclusie Na anderhalf jaar is het project ‘Regionale journalistiek op tablets’ afgesloten. Het is een groot project geweest, niet alleen in termen van tijd, geld en menskracht, maar ook en misschien nog wel meer op het terrein van visievorming en strategie. De doelstelling van het hele project was de structuur van de journalistiek, specifiek die van de Leeuwarder Courant, te versterken. En dit door gebruik te maken van een apparaat dat ten tijde van de start van het project nog relatief nieuw was, maar anderhalf jaar later gemeengoed is geworden. Wat dat betreft is het project succesvol geweest: de LC is elke dag aanwezig geweest op iPad, heeft de aanwezigheid op andere
9
tablets versterkt door middel van een html5-applicatie, en er is een schat aan ervaring opgebouwd met het werken voor een tablet-app. Een andere doelstelling was ‘het vergroten van het bereik van de Leeuwarder Courant en daarmee het versterken van de positie van de regionale journalistiek in Friesland’. Het bereik is zeker vergroot op tablets, want van enkele honderden gebruikers in de eerste periode is die gegroeid naar enkele duizenden. Maar tegelijkertijd is de krimp van de papieren krant hard doorgegaan, waardoor per saldo het aantal betalende gebruikers minder is geworden. De redactievoering is structureel verbeterd, maar tegelijk ook getroffen door een personele inkrimping. Het gaat er nu om wegen te vinden waardoor met een kleinere redactie in Leeuwarden toch minstens dezelfde kwaliteit kan worden geboden, op meer podia dan voorheen. Samenwerking binnen NDC Mediagroep lijkt de oplossing. Het vinden van goede businessmodellen leek lange tijd de lastigste opdracht. Maar de razendsnelle opmars van tablets in de Nederlandse huishoudens heeft hier in de tweede fase van het project wel verandering in gebracht. Een tablet wordt nu beschouwd als een normaal apparaat, dat inmiddels ook vrijwel ieder gezin bezit. Het consumeren van nieuws op die tablet is ook gemeengoed geworden, evenals de bereidheid om daarvoor te betalen (zeker op een iPad). De onderzoeken in het project hebben bijgedragen aan een fundamentele herbezinning op de visie en strategie van de hele onderneming. Via tablets kwamen we op newsrooms en samenwerking, op een zeer grondige analyse van de ICT-middelen die we hebben en moeten hebben etc. De combinatie van regionale journalistiek en tablets in dit project is daarmee succesvol gebleken, zeker voor de Leeuwarder Courant. Maarten Pennewaard, 25 maart 2013
10
