Eindrapportage VKD locatie:
Almere
0 Inleiding
De Nederlands Diabetes Federatie zet zich in voor Diabetespatienten. Met het Nationaal Actieprogramma Diabetes wil het NDF zich hard maken om de groei van diabetes in te perken. De acties zijn gericht op preventie van (complicaties van) diabetes en goede zorg voor mensen met diabetes. In Almere is ongeveer 40% van de bewoners van allochtone afkomst. 27% van de Almeerders is van niet westerse afkomst. Binnen deze laatste groep is het risico op (pre-)diabetes het groots. ROSAlmere heeft samen met de GGD Flevoland en de Zorggroep Almere een programma Veranker Ketenaanpak Diabetes aangegrepen om een preventie project te zetten om deze risicogroep beter in beeld te krijgen. Het project heeft als doel te onderzoeken welke methodieken geschikt zijn deze doelgroep te bereiken met preventie en screeningsacties, hen via voorlichting bewust te maken van het risico op diabetes en middels screening eventueel naar de juiste interventies toe te leiden.
I Samenvattende beschrijving plan van aanpak
Het oorspronkelijke plan was gericht op een brede allochtone doelgroep. Gedurende het project is door omstandigheden gekozen voor een specifieke focus: “vroege opsporing van Diabeten en prediabeten en het onder de aandacht brengen van diabetes en leefstijl opties bij de mensen met een Hindoestaanse achtergrond in Almere.”
Het project bestaat uit bloedglucosemetingen op verschillende locaties om mensen met prediabetes en diabetes op te sporen. Vervolgens krijgen deze mensen een uitnodiging voor en een
voorlichtingsbijeenkomst over Diabetes diabetes gezond eten en laagdrempelig bewegen . Als projectgroep leek samenwerking met de Hindoestaanse basisschool “Shri Ganesha” een logisch stap om de Hindoestaanse doelgroep te bereiken. Daarnaast zijn de patiënten met een hindoestaanse achtergrond van het gezondheidscentrum Filmwijk per brief benaderd op nationale diabetesdag hun bloedglucose te laten meten op het gezondheidscentrum. 1. Waarom: waarom het project op deze locatie, welk probleem wordt aangepakt
Uit onderzoeken blijkt dat onder de Hindoestaanse bevolkingsgroep diabetes type 2 drie- tot zesmaal vaker voor dan onder de autochtone bevolking. DM Diabetes komt niet alleen vaker voor bij hindoestanen maar de ziekte ontstaat vaak ook op een vroegere leeftijd.(6% in de leeftijdsgroep van 31 tot 49 jaar, 28% in de leeftijdsgroep van 50 tot 59 jaar en 37% in de leeftijdsgroep van 60 jaar en ouder). Doordat Hindoestanen vaak op jongere leeftijd Diabetes ontwikkelen wordt de ziekte vaak in een later stadium ontdekt. Hindoestanen lopen hierdoor grotere kans op ernstige complicaties (mn hart en vaatziekten). In Almere is de schatting dat ongeveer 1/3 van de etnische Surinamers Hindoestaans is, totaal 6.893 personen. Daarbij kunnen de 899 inwoners met etnische roots in India en Pakistan worden opgeteld. Dit brengt het totaal op bijna 8.000 oftewel 4,1% van alle inwoners.
2. Wat: doelstellingen (wat wil je realiseren)
Doelstellingen: - opsporing van diabeten en prediabeten van Hindoestaanse afkomst -het creëren van awareness van de risico’s onder de doelgroep -het onder de aandacht brengen van leefstijl opties.
3. Wie: De taken, rollen, bijdragen en
DVN uitvoering in Shri Ganesha school
verantwoordelijkheden van de betrokken organisaties (GGD, ROS, gemeente, huisarts, zorggroep, zorgverzekeraar) in het project.
GGD Flevoland : stuurgroep/werkgroep uitvoering in Shri Ganesha school ROSAlmere: penvoerder, stuurgroeplid, werkgroeplid en uitvoering in Shri Ganesha school Zorggroep Almere stuurgroeplid, werkgroeplid, uitvoering screening in Filmwijk, organisatie en informatie voorziening voorlichtingsbijeenkomst
4. Wanneer: globale planning
Aankondigingsbijeenkomst op ouderavond: Shri Ganesha school 14 maart Glucose metingen: Shri Ganesha school 27 & 28 maart 2012 Filmwijk 30 maart 2012
Voorlichtingsbijeenkomst 11 april
II De business case A. Het proces van totstandkoming van de business case 1. De redenen van de beoogde organisaties om te willen deelnemen aan het VKD.
Er is bekend dat de prevalentie van Diabetes onder de Hindoestaanse doelgroep hoog is. Er is een redelijk grote Hindoestaanse gemeenschap binnen Almere en het vermoeden is dat er onder deze groep een groot aantal (pre-)diabetespatiënten niet ontdekt zijn. Het is moeilijk om deze doelgroep te bereiken. De betrokken
partnerorganisaties wilden graag dat er beter zicht komt op deze doelgroep en waren daarom gemotiveerd deel te nemen aan dit project.
2. Beschrijving van het proces (vanaf september 2010) van het komen tot en uitvoeren van de business case:
Het oorspronkelijke plan dat de projectgroep indiende, was gericht op een bredere doelgroep en ging ook uit van de situatie van 2010. Doorverwijzing en doorstroom naar Gecombineerde leefstijl interventie (GLI) was een belangrijke onderdeel van het project.
Gedurende het subsidieproces werd duidelijk dat het subsidie bedrag lager was verwacht. Bovendien veranderde er veel in het veld. Gecombineerde leefstijl interventies werden niet meer vergoed en op de politieke agenda was minder aandacht en capaciteit voor preventie. Gezien deze omstandigheden is door de stuurgroep besloten het project anders aan te pakken. Een kleiner gerichter plan met een beter afgebakende doelgroep. Niet meer allochtonen maar specifiek mensen met een Hindoestaanse achtergrond. De stuurgroep heeft tevens besloten zelf een grotere rol in de uitvoering in op zich te nemen a. Welke activiteiten zijn ondernomen?
Om een beter beeld te krijgen van de prevalentie onder de Hindoestaanse doelgroep in Almere en het verhoogde risico op diabetes onder de aandacht te brengen van Hindoestanen brengen is het VKD project opgezet. Het project bestond bestaat uit bloedglucosemetingen op verschillende locaties opgevolgd door voorlichtingsbijeenkomst waarin aandacht wordt besteed aan diabetesrisico's en mogelijkheden van het verbeteren van de leefstijl
Het meten van de bloedglucose vond plaats op 2 locaties en met verschillende wervingsmethodes. Door deze twee wervingsmethodes in te zetten willen we er achter komen welke methode het beste aansluit bij de doelgroep.
Locatie 1 In gezondheidscentrum Filmwijk is een selectie gemaakt van alle Hindoestaanse patiënten binnen de huisartsenpraktijk op basis van naamselectie. Vervolgens zijn al deze patiënten opgeroepen om hun bloedglucose te laten testen op Nationale Diabetes dag in het gezondheidscentrum.
Locatie2 Voor de tweede locatie waar bloedglucosemetingen werden aangeboden is gekozen voor een niet medisch setting. In Almere is een hindoestaanse basisschool waar kinderen met een hindoestaanse achtergrond uit de hele regio van Almere naar toe komen. Met behulp van de school willen we proberen de ouders van de kinderen een diabetes screening aan te bieden
Uitvoering: Op beide locaties is een bloedglucosemeting aangeboden. Deelnemers werden vervolgens uitgenodigd voor een voorlichtingsbijeenkomst in april.
Locatie 1 In gezondheidscentrum Filmwijk heeft de POHer een selectie gemaakt op basis van naam.. Deze patiënten zijn vervolgens per brief op geroepen voor een inloopspreekuur op 30 maart. Deze patiënten kregen een bloedglucosemeting en afhankelijk van de waarde worden ze volgens protocol behandeld. Prediabeet/diabeet
Onderdeel 2 Voor dit onderdeel is contact gezocht met basisschool Shri Ganesha in Almere. In de oorspronkelijke opzet wilden we de ouders prikken tijdens het brengen van de kinderen.
Echter het grootste gedeelte van de kinderen komen met een bus naar school. Daarom is er gekozen om de prikactie te koppelen aan de 10 minuten gesprekken. De prikactie is toegelicht op de ouderavond waarin de GGD het project lentekriebels besprak. Vervolgens hebben de ouders tevens een brief met toelichting op de actie ontvangen. Voor het prikken zijn vrijwilligers van de DVN ingezet. De deelnemers hebben voor ze geprikt werden een informed consent getekend . Hierin geven ze toestemming voor: ●
het informeren van hun huisarts in het geval van diabetes of een verhoogde bloedsuiker
●
om benaderd te worden voor de voorlichtingsbijeenkomst
We hebben de deelnemers naast contact gegevens dus ook gevraagd bij welke huisarts ze zijn ingeschreven. Belangrijk is dat de eigen huisartsen geïnformeerd worden over deze screening en wat er van hen verwacht wordt.
Voor beide groepen geldt hetzelfde vervolgtraject. Het tweede deel van het project bestond uit het organiseren van een voorlichtingsbijeenkomst aanbieden over diabetes en leefstijl. Op deze bijeenkomst gaven een arts en POHer van de zorggroep Almere informatie over diabetes. Een diëtiste van de zorggroep gaf informatie over gezond eten en de GGD lichte het belang van het voorkomen van overgewicht bij kinderen toe. De gemeente is voor dit onderdeel benaderd en heeft informatiefolders ter beschikking gesteld.
b. Wat waren beperkende factoren in het proces?
●
Een grote beperkende factor in het proces was dat veel van de initiatieven waar het project oorspronkelijk aan verankerd zou worden , zijn wegbezuinigd. Gedurende het project werd de financiering voor
gecombineerde leefstijl interventies (GLI) zoals Big! Move stopgezet.
c. Wat waren bevorderende factoren in het proces?
●
Door het politieke klimaat is tevens steeds minder ruimte voor preventie en screening binnen de gemeente.
●
Geen betrokkenheid zorgverzekeraar & gemeente. Vanwege voorwaarden VKD wel hier tijd in geïnvesteerd zonder resultaat.
●
Demotiverend dat de financiering via VKD de kosten niet dekt. Uitvoeringskosten komen helemaal voor rekening van deelnemende partijen. Dit was niet vooraf niet bekend.
De partners waren heel gemotiveerd om samen te werken. Er was veel tijd geïnvesteerd in het voortraject en alle betrokken professionals in de stuurgroep wilden heel graag dat het ook resulteerde in een praktisch project. De leden van de stuurgroep hebben zelf ook een belangrijke rol gespeeld in de uitvoering van het project. Hierdoor waren de lijnen kort en konden er snel beslissingen gemaakt worden en aanpassingen gedaan worden aan het plan . De flexibiliteit en de praktische aanpak heeft er voor gezorgd dat het plan toch doorgang kon hebben ondanks de veranderende politieke situatie en bijbehorende bezuinigingen. Echter er het was hierdoor wel noodzakelijk om de verwachtte uitkomsten en resultaten bij te stellen
B. Hoe zag de geplande business case er uit 1. De activiteiten die zijn gepland in de processen opsporen (identificeren en benaderen) en screenen. Geef van beide processen het volgende aan: a. Wie, welke activiteiten uitvoert. De reden dat deze verdeling is gehanteerd.
In gezondheidscentrum Filmwijk hebben de medewerkers van de Zorggroep het voortouw genomen. De POHer heeft op basis van naam een selectie gemaakt en de betreffende patiënten benaderd per brief. Tevens communicatie over de prikactie op
wachtkamervoorlichtingsschermen. Ook de bloedgluosemetingen zijn door de ZGA georganiseerd en uitgevoerd. Het ging hier dus om eigen patiënten en vanwege privacy overwegingen was uitvoering door POHer de meest logische contactpersoon.
Bij de bloedglucosemetingen in de Shri Ganesha school waren de ROSALmere en de GGD in samenwerking met de DVN verantwoordelijk voor de uitvoering.
b. Welke partij welke activiteit financiert, De betrokken partijen hebben allen de uitvoeringsuren uit eigen waarom de betreffende partij de activiteit middelen gefinancierd. financiert.
2. Geplande opbrengsten van het opsporen en screenen: a. In aantallen te benaderen burgers/patiënten
350
b. In aantallen te screenen burgers/patiënten.
100
c. Geïdentificeerde (voorziene) financiële opbrengsten.
Nvt
d. Geïdentificeerde (voorziene)andere opbrengsten.
nvt
e. Welke Bij welke partijen / sectoren de (voorziene) opbrengsten terecht komen.
nvt
f. Bij welke partijen / sectoren de (voorziene) opbrengsten terecht komen.
nvt
g. Als het onderwerp (financiele) opbrengsten niet is uitgewerkt geef dan daarvoor de redenen aan.
Er is door projectleden alleen geïnvesteerd en dus geen verwachten opbrengst. Financiële opbrengsten zijn geen doel van deze pilot geweest en zijn ook niet als zodanig in het plan van aanpak opgenomen. Vandaar dat er ook niet op gestuurd en gemeten is en dus ook niet in de verantwoording op te nemen.
Preventie is sowieso al moeilijk in financiële termen te kwantificeren omdat de te verwachten opbrengsten zich pas op de langere termijn zullen voordoen.
3. Ten aanzien van de inhoud: a. Hoe is in de opzet voldaan aan de Het is een klein praktisch project. Veel van de genoemde items concept-beschrijving van preventie in de vinden plaats in de zorgketen binnen het gezondheidscentrum. Er zijn zorgstandaard. Zie bijlage 1 met een geen nieuwe bindende afspraken gemaakt buiten de keten concept-toets formulier (Deze volgt nog). Graag dit formulier invullen en meesturen. b. Hoe is in de opzet voorzien in het voldoen aan de zorgstandaard diabetes in het algemeen.
C. Uitvoering van de business case 1. Welke activiteiten zijn uitgevoerd in de processen opsporen en screenen. Wat ging goed en wat niet.
Er zijn bloedglucosemetingen georganiseerd op twee locaties. Tijdens de ouderavonden op de hindoestaanse basisschool Shri Ganesha werden ouders benaderd om deel te nemen aan de prikacties. Op de landelijke diabetes Nationale Diabetes dag in het gezondheidscentrum Filmwijk werden alle Hindoestaanse patiënten uitgenodigd om zich te laten testen op diabetes Beide acties waren succesvol. Op de school werd enthousiast gereageerd. Een groot gedeelte van de ouders deed mee en reageerde positief op het aanbod
De voorlichtingsbijeenkomst werd daarentegen erg slecht bezocht. 2. Welke interventie(s) volgend op de screening is (zijn) uitgevoerd en door wie.
Alle deelnemers zijn daarna uitgenodigd om deel te nemen aan een voorlichtingsbijeenkomst in het ParkHuys in Almere. Op deze bijeenkomst gaven een kaderarts en POHer van de zorggroep informatie over Diabetes. Een diëtiste van de zorggroep gaf informatie over gezond eten en de GGD lichtte het belang van het voorkomen van overgewicht bij kinderen toe.
3. Welke andere geplande acties uit het plan van aanpak zijn niet uitgevoerd en waarom niet.
Geen doorverwijzingen naar GLI omdat die programma’s niet meer gefinancierd worden.
D. Wat zijn de resultaten van de uitvoering van de business case 1. Wat waren de belangrijkste redenen dat Wel: gezamenlijk commitment bij partners. er wel of niet tot uitvoering van het opsporen en screenen is gekomen
2. Gerealiseerde opbrengsten van het opsporen en screenen: a. In aantallen benaderde burgers/patiënten
In gezondheidscentrum Filmwijk zijn: 240 mensen benaderd Op de Shri Ganesha school zijn 80-100 ouders benaderd die op 10minutengesprekken kwamen (Ter info grootte school: 100 kinderen)
b. In aantallen gescreende burgers/patiënten
In gezondheidscentrum Filmwijk is van 40 mensen de bloedglucose bepaald In Shri Ganeshaschool is van 64 ouders de bloedglucose bepaald. De inschatting is dat de meerderheid van de aanwezigen zich heeft laten prikken
c. Andere geïdentificeerde (voorziene) opbrengsten
Aandacht op school voor gezonde leefstijl. De bloedglucosemetingen gaven aanleiding om gezonde leefstijl onder de aandacht te brengen. En te benadrukken hoe belangrijk het is om hiermee preventief aan de slag te gaan.
3. Is in de uitvoering van het opsporen screenen voldaan aan de aan de conceptbeschrijving van preventie in de zorgstandaard? Zo nee, geef aan wat, waarom niet gelukt is.
ja
4. Kosten, indien het afwijkend was van de geplande verdeling: a. Welke partij heeft welke activiteit daadwerkelijk gefinancierd? b. Waarom is de verdeling van de financiering veranderd?
5. Hoe is de verankering van de ketenaanpak gerealiseerd.
Het project heeft aanknopingspunten geboden voor borging. Naar aanleiding van de prikactie is er door de ouders verzocht om meer aandacht te besteden aan gezonde voeding. De schoolverpleegkundige heeft dit opgepakt en zal voorlichtingen gaan geven. Er wordt verkend of de bloedglucosemetingen vastgekoppeld kunnen worden aan de ouderavonden en of de GGD dit kan oppakken. Binnen de ggd zullen de verpleegkundigen de bloedglucosemetingen in het ‘rondje scholen’ meegenomen worden als vraag. Het “rondje” wordt gedaan van het schooljaar als evaluatie en afspraken maken voor het nieuwe schooljaar. In juli 2013 is dan een beeld welke scholen mee willen doen.
Binnen ZGA zal gekeken moeten worden of er mogelijkheden zijn om risicogroepen in beeld te brengen. De werkwijze binnen het VKD waren te arbeidsintensief en zijn in de toekomst moeilijk te verwezenlijken ook omdat kennis van ‘Hindoestaanse namen’ een vereiste is. Binnen ZGA mogelijk nu risicodoelgroep beter bekend is moet verkend worden of project herhaald kan worden.
a. Gemaakt afspraken op beleids/bestuurlijk niveau
niet
b. Gemaakte afspraken op het niveau van het organiseren van de keten
Het is lastig om concrete afspraken te maken omdat er door bezuinigingen weinig budget is om te investeren in preventie.
c. Gemaakte afspraken op uitvoerend niveau
Het is lastig om concrete afspraken te maken omdat er door bezuinigingen weinig budget is om te investeren in preventie
6. Welke vervolg afspraken zijn gemaakt Er wordt geprobeerd om het project te herhalen volgend jaar, maar over het opsporen en screenen van en het er moeten hier nog concrete afspraken over gemaakt worden interveniëren bij hoogrisico groepen.
III Reflectie en Conclusie 1. Wat zijn de belangrijkste ‘lessons learned’ uit deze pilot in relatie tot: a. Financiering van het opsporen en screenen
Er is een stabiele financiële omgeving nodig. In dit project is tijdens de startfase de financiering van een aantal onderdelen van het oorspronkelijke plan gewijzigd. Hierdoor ontstond onzekerheid waardoor onzekerheid ontstond en er delen van het plan niet door konden gaan en het plan uiteindelijk geheel herschreven moest worden.
b. Organisatorische inbedding van het opsporen en screenen
Gedeeld enthousiasme van de deelnemende partners is voor een pilot erg belangrijk. Dat heeft in dit project ervoor gezorgd dat iedereen ook bij het plan en de uitvoering betrokken bleef. Voor de structurele inbedding is enthousiasme alleen niet voldoende en moet er ook bestuurlijk en financieel draagvlak zijn. Maar enthousiasme voor het onderwerp blijft noodzakelijk.
c. Het samenwerkingsproces met lokale en regionale partijen (huisartsen, zorggroep huisartsen, gemeente, zorgverzekeraar, GGD, ROS, sport- en beweegaanbod, ………….)
Een gezamenlijk doel, klein, concreet en overzichtelijk, met sterke wortels in de dagelijkse praktijk zorgt voor een sterk commitment.
2. Wat zijn de do’s en dont’s op basis van de opgedane ervaringen?
Zie onder 1 a-b-c
Hoe concreter, hoe meer het aanspreekt bij de medewerkers die het project uiteindelijk moeten uitvoeren. Organisatie van het project ook deels bij de uitvoerders leggen.
●
Een stabiele financiering is onontbeerlijk;
●
Verankering is bijzonder complex in tijden van bezuinigingen
●
Het aanpassen van de randvoorwaarden van VKD bemoeilijkte de uitvoering: gedurende het project moest veel tijd geïnvesteerd worden in projectbijeenkomsten etc. De combinatie van grote tijdsinvestering in het proces en het en
beperkte budget nam veel energie weg bij betrokkenen. ●
Geen betrokkenheid zorgverzekeraar. Vanuit voorwaarden VKD hierin geïnvesteerd zonder resultaat.
●
Financiering via VKD niet dekkend: inzet personeel bij screening
●
aansluiting bij bestaande bijeenkomsten werkt( 10 minuten gesprekken bij Shri Ganesha school)
●
Motivatie voor informatiebijeenkomst blijkt heel beperkt. Onderwerp trekt niet genoeg mensen. Het is beter om bij een andere activiteit aan te sluiten.
●
Beide screeningslocaties hebben eigen voordelen en nadelen. Bij de Shri Ganesha basisschool groot deelname percentage, maar minder zicht op of de personen aankomen bij de huisarts en volgens protocol behandeld worden. Bij screening in de huisartsen praktijk zijn meer mensen benaderd, maar mindere grote opkomst. Wel betere opvolging van patiënten. De bloedglucose waardes zijn meteen bij de huisarts bekend. En meer zekerheid dat de patiënten volgens protocol worden behandeld.
IV Overzicht van geïnvesteerde uren van betrokken partijen
Uitvoering
ROS ……………..
10
150
GGD ………………..
8
32
Huisarts ……………….. Zorggroep …………….. Gemeente ………………. Zorgverzekeraar …………… …
40
51
voorbereiding en overleg & evaluatie
… …. Bijlage Concept- toets formulier voldoen aan de beschrijving van preventie in de zorgstandaard Dit formulier is gebaseerd op de het Addendum Preventie in de zorgstandaard uitgekomen voorjaar 2012. Jullie hebben in het najaar 2011 een voorloper van dit stuk gekregen om alvast een beeld te vormen waarover het addendum preventie zou gaan. Daarin stond nog niet alles vermeld wat nu wel in het addendum staat. In het projectvoorstel van het VKD stond vermeld dat het uitvoeren van het opsporen en screenen moest voldoen aan de nog te ontwikkelen zorgstandaard preventie. Uiteraard kan nu niet verwacht worden dat het uitvoeren van het opsporen en screenen binnen het VKD voldoet aan het addendum uitgekomen in het voorjaar van 2012 terwijl in de tweede helft van 2011 gestart is met het invullen van de uitvoering. De vraag is nu wel om het opsporen, screenen en interveniëren aan het huidige addendum te toetsen. Dit geeft een beeld van hoe zonder specifieke inspanningen al dan niet aan het addendum voldaan wordt. Het levert daarmee informatie op over de implementatie van het addendum preventie. [toets formulier is nog in ontwikkeling]
