Eindrapport "Energieteams in de wijk"

Eindrapport "Energieteams in de wijk"

Gemeente Sittard-Geleen 20 juli 2011 Definitief rapport 9S4552.01

Managementsamenvatting Tussen 1 september 2007 en 1 juni 2010 heeft een energieteam eenvoudige energiebesparende voorzieningen aangelegd in woningen in Sittard-Geleen en Stein. Het team gaf ook energiebesparingstips. In totaal bezocht het energieteam 3714 woningen. Door de energiebesparende voorzieningen wordt jaarlijks bijna één miljoen kilogram minder uitgestoten van het broeikasgas CO2. In werkelijkheid is de besparing nog groter, omdat de tips van het team goed worden opgevolgd. Dit blijkt uit de telefonische gesprekken met de klanten van het team. De besparing is tenminste 5% en waarschijnlijk eerder 10% van het energiegebruik van de betreffende woningen. Hiermee leverde het energieteam een belangrijke bijdrage aan de klimaatdoelstellingen van de gemeenten. De klanten van het energieteam waren overwegend huishoudens met een laag inkomen. De service van het team was voor hen gratis. De klanten van het team besparen gemiddeld € 77 euro per jaar op hun energierekening door de spaarlampen, de radiatorfolie, de tochtwering en de zuinige douchekoppen die het team aanbracht. Als ze de tips van het energieteam opvolgen, is de besparing nog hoger. Het energieteam droeg hierdoor bij aan het armoedebeleid van de gemeenten. Het energieteam was samengesteld uit mensen die van een bijstandsuitkering afhankelijk zijn. De leden van het team deden nuttige werkervaring op en er zijn afspraken gemaakt met de deelnemende partijen dat mensen die het werk langer dan één jaar volhouden een arbeidscontract krijgen aangeboden. In totaal zijn drie leden van het energieteam naar een normale baan overgestapt. Ook de overige leden van het team hebben door het werk een stap gezet in de richting van de normale arbeidsmarkt. Het Energieteams in de Wijk project heeft zo bijgedragen aan de arbeidsreïntegratiedoelstellingen van de gemeenten. In totaal heeft het Energieteams in de wijk project de beide gemeenten bijna € 300.000 gekost. Daarnaast hebben andere partijen financiële en materiële bijdragen geleverd. Dit is zeer goed besteed geld. De investering van de gemeenten komt in hetzelfde jaar al volledig ten goede aan huishoudens met een laag inkomen en de materialen gaan langer dan één jaar mee. Met andere woorden: de terugverdientijd is ongeveer één jaar. Hierbij is het effect van de tips op het gedrag nog niet meegerekend. Het succes van het energieteam was mogelijk dankzij de inzet van een groot aantal partijen: zes woningstichtingen, Essent Retail, installatiebedrijf Inhome Volta, Stegabo/Gamma bouwmarkt, Reïntegratiebedrijf Domestica en het kennisinstituut Kenteq. Sommige van deze partijen zijn al gewend om aan sociale doelstellingen te werken, anderen aan energiebesparing en duurzaamheid. Voor al deze partijen straalt het project af op hun maatschappelijk verantwoord ondernemen in brede zin.

Eindrapport Energieteams Definitief rapport

-i-

9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas 20 juli 2011

Royal Haskoning bedacht het energieteams project samen met de energiecoördinator van Sittard-Geleen op basis van goede eerdere ervaringen. Mensen van Royal Haskoning hebben vervolgens namens de gemeenten het Energieteams project begeleid. Door de nauwe samenwerking met de gemeenten en uiteenlopende partners was dit inspirerend werk. Wij zijn ervan overtuigd dat sociale- en duurzaamheidsdoelstellingen elkaar ook in ander verband kunnen versterken. Een voorbeeld: Sociale werkgelegenheid inzetten bij renovatie en sloopwerkzaamheden in opdracht van gemeenten en woningstichtingen. De meerwaarde boven klassieke social return is dat het werk kan worden gericht op recuperatie van voorwerpen en materialen volgens het cradle to cradle principe. Ten slotte is het Energieteams in de wijk project goed toepasbaar in andere gemeenten – inmiddels functioneert er al een Energieteam in Beek, en door bedrijven als secundaire arbeidsvoorwaarde of als kerstgeschenk voor de eigen medewerkers - DSM Nederland heeft al belangstelling getoond. Sittard-Geleen en Stein vervullen dus een voorbeeldfunctie.


- ii -

9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas 20 juli 2011

INHOUDSOPGAVE Blz. 1

2

INLEIDING 1.1 1.2 1.3

1 1 2 2

Algemeen Doel Energieteams in de wijk Doel eindevaluatie

UITVOERING 2.1 Samenstelling Energieteam 2.2 Benadering doelgroep 2.3 Administatie, controle 2.4 Planning werkzaamheden 2.5 Assortiment en voorraadbeheer energiebesparende voorzieningen 2.6 Aanbrengen energiebesparende voorzieningen 2.7 Voorlichting, communicatie 2.7.1 *Voorlichting en communicatie door het Energieteam 2.7.2 Voorlichting en communicatie door de Energiebalie

3 3 3 5 5 6 6 9 9 9

3

RESULTATEN 3.1 Respons 3.2 Energiebesparing door voorzieningen 3.3 CO2-reductie door aanleg van voorzieningen 3.4 CO2-reductie ten gevolge van voorlichting/communicatie 3.5 Armoedebestrijding 3.6 Arbeidsreïntegratie 3.7 Klanttevredenheid 3.8 Controle en monitoring

10 10 10 12 12 13 13 15 17

4

FINANCIEEL

18

5

CONCLUSIES

20

6

VERVOLG 6.1 6.2 6.3 6.4

23 23 24 25 25

De laatste klanten De Groene Parel Award Navolging Energieteam sport


- iii -

9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas 20 juli 2011

1

INLEIDING

1.1

Algemeen In de periode september 2007 - mei 2010 bezocht een energieteam 3714 woningen in de gemeenten Sittard-Geleen en Stein. Het team bracht eenvoudige energiebesparende voorzieningen aan en gaf energiebesparingstips. Het team bestond uit mensen die van een bijstandsuitkering afhankelijk waren, op basis van werken met behoud van uitkering. De klanten waren voornamelijk huishoudens met een laag inkomen. Voor hen was de service van het Energieteam gratis.

Het Energieteam en de verantwoordelijke wethouders bij de start van het werk

Dit Energieteams project is verzonnen door de energiecoördinator van de gemeente Sittard-Geleen in samenwerking met Royal Haskoning. Hierbij is gebruik gemaakt van de goede ervaringen van een eerder project: het Energiebesparingsproject Lindenheuvel, Sanderbout en Stadbroek. In dit eindrapport wordt verslag gedaan van de behaalde resultaten en de opgedane ervaringen. Initiatiefnemer van het project is de gemeente Sittard-Geleen. Andere deelnemende partijen zijn: • Gemeente Stein. • Woonmaatschappij ZoWonen. • Woningbeheer Born-Grevenbicht. • Woningverening Obbicht-Papenhoven. • Limbricht Woningstichting. • Maaskant Wonen. • Woningstichting Urmond. • Kenteq. • Stegabo Geleen b.v. (Gamma bouwmarkt). Eindrapport Energieteams Definitief rapport

9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas -1-

20 juli 2011

• Inhome Volta b.v. • Essent Energie b.v.. • Stichting Domestica. Deze partijen sloten op 28 september 2007 een Samenwerkingsconvenant. Uitgangspunt voor het project is het projectplan “Energieteams in de wijk” met kenmerk S4552/R001/HVW/EB/Maas d.d. 21 september 2007, waaraan de deelnemende partijen zich hebben gebonden. Royal Haskoning voerde het projectmanagement namens de gemeente.

1.2

Doel Energieteams in de wijk Het project Energieteams in de wijk kende op voorhand de volgende drie doelstellingen: • Energiebesparing/CO2-reductie • Reïntegratie in de arbeidsmarkt • Armoedebestrijding

1.3

Doel eindevaluatie Doel van dit eindrapport is: • •

Verantwoording naar de gemeente Sittard-Geleen en de overige betrokken partijen over het verloop van het project en de behaalde resultaten. Ontsluiting van de informatie die in het kader van dit project is verzameld zodat het benut kan worden in gelijkaardige projecten.


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas -2-

20 juli 2011

2

UITVOERING

2.1

Samenstelling Energieteam Kandidaat leden van het energieteam werden in principe geselecteerd door de Sociale Diensten van Sittard-Geleen en Stein. De Sociale Dienst maakte hierbij gebruik van een door het projectmanagement opgesteld profiel. De consulenten van de Sociale Diensten hadden aanvankelijk moeite om geschikte kandidaten te vinden. Een creatieve benadering, met onder meer uitleg over het doel van het project en de werkzaamheden, bleek uiteindelijk wel voldoende kandidaten op te leveren. Tot eind 2008 werd met drie teams gewerkt: twee teams bestaande uit twee medewerkers belast met uitvoering en één team bestaande uit één medewerker belast met de planning en tevens actief in de uitvoering. Na eind 2008 zijn er ook perioden geweest met een kleinere bezetting. De dagelijkse begeleiding van de teams was in handen van Stichting Domestica. De medewerkers van het Energieteam voerden hun werk uit met behoud van uitkering (eerste jaar) en op basis van een tijdelijke arbeidsovereenkomst met Domestica (indien de werkzaamheden langer dan één jaar werden uitgevoerd). Eind 2009 tot begin 2010 heeft Stichting Domestica ook medewerkers aan het team toegevoegd die op grond van een stageproject van de gemeente Sittard-Geleen door de Stichting werden begeleid. Naar het einde van het project bleek het steeds moeilijker om het verloop binnen het team op te vangen. Onder meer doordat aan potentiële medewerkers geen langdurig perspectief kon worden geboden. Binnen het Energieteam waren doorgaans twee medewerkers in het bezit van een rijbewijs met als gevolg dat een bepaalde afhankelijkheid ontstond naar zowel de organisatie (Stichting Domestica) als de medewerkers. Bij onvoorziene omstandigheden was de flexibiliteit dus beperkt.

2.2

Benadering doelgroep Het Energieteams project was gericht op huishoudens met een laag inkomen. De volgende groepen potentiële klanten werden benaderd. Huurders van sociale huurwoningen Zes van de zeven woningstichtingen die in Sittard-Geleen actief zijn hebben in de loop van het project hun huurders uitgenodigd om aan het project deel te nemen. (De huurders van de zevende woningstichting: Woonpunt, waren reeds eerder in een vergelijkbaar project benaderd). De woningstichtingen in Sittard-Geleen nodigden al hun huurders uit. Alleen woningen die kort geleden waren gerenoveerd of die binnenkort zouden worden gesloopt, waren uitgezonderd.


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas -3-

20 juli 2011

De woningstichtingen in Stein maakten een selectie omdat het budget voor de gemeente Stein niet toereikend was om alle huurders die zich aanmelden, door het team te laten bezoeken. Huishoudens met een bijstandsuitkering en huishoudens die een beroep deden op bijzondere bijstand. De Sociale Dienst van Sittard-Geleen leverde hiertoe onder voorwaarden een bestand aan. Het projectmanagement zorgde ervoor dat potentiële klanten niet dubbel werden uitgenodigd. Studenten (uitwonend) De in Sittard-Geleen actieve Hogescholen Fontys en Hogeschool Zuyd bleken niet bereid om een bestand van uitwonende studenten beschikbaar te stellen. Studenten zijn benaderd via posters op de drukst bezochte gebouwen van hun opleiding. De respons hierop was gering. Allochtonen Via het allochtonen netwerk van de gemeente Sittard-Geleen zijn huishoudens benaderd. De respons hierop was gering. Energiebalie In het kader van dit project is een energiebalie in het stadhuis in Sittard ingericht. Zie ook paragraaf 2.7.2. Mensen die van het project op de hoogte waren (bijvoorbeeld door de hieraan bestede publiciteit) hadden in principe de mogelijkheid om zich via de balie aan te melden. Slechts een klein aantal klanten heeft langs deze weg het energieteam uitgenodigd. De baliemedewerker heeft bij aanmelding benadrukt dat de gratis service bedoeld is voor huishoudens met een laag inkomen. De potentiële klanten ontvingen thuis een brief met antwoordformulier. In deze brief werd de nadruk gelegd op het feit dat het aanbrengen van energiebesparende voorzieningen volledig gratis is en dat het een serieuze kostenbesparing op de energierekening oplevert. Tevens bevat de brief een beschrijving van de wijze waarop de teams te werk gaan. De Energieteams hebben in sommige buurten hernieuwde uitnodigingen in de bus gedaan in straten waar ze op dat moment actief waren (bij woningen van dezelfde woningstichting die zich niet hadden aangemeld). Dit bleek een effectieve manier om de respons te verhogen. Waarschijnlijk omdat de bewoners nu van elkaars ervaring kennis konden nemen. Alleen klanten die zich schriftelijk aanmelden, werden in de planning van het Energieteam opgenomen. Nagenoeg alle huishoudens met een laag inkomen in Sittard-Geleen hebben in de loop van het project de kans gehad om zich voor de dienstverlening door het Energieteam aan te melden. Het is duidelijk dat er ook een relatief klein aantal huishoudens met modale of zelfs hogere inkomens van de diensten van het team heeft geprofiteerd. Er is namelijk bij aanmelding geen inkomentoets toegepast.


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas -4-

20 juli 2011

Dit om de bijbehorende kosten te besparen en om stigmatisering te voorkomen – naar de doelgroep toe is nooit gecommuniceerd dat ze worden benaderd omdat ze (potentieel) een laag inkomen hebben. Voor de gemeenten was het aanvaardbaar dat een klein deel van de inspanning van het team aan hogere inkomensgroepen ten goede zou komen, omdat ook in dat geval onverkort aan de CO2-reductie- en arbeidsreïntegratiedoelstellingen van het project wordt gewerkt.

2.3

Administatie en controle Het projectmanagement maakte voor iedere aangemelde klant een werkbriefje aan voor het energieteam. Het energieteam vulde op dit werkbriefje in welke materialen werden aangelegd in de woning en liet dit door de klant ondertekenen. De werkbriefjes werden teruggestuurd naar het projectmanagement. Daar werden de gegevens in een database opgenomen ten behoeve van controle en evaluatie. Per woning is bekend welke energiebesparende voorzieningen zijn aangelegd. Het projectmanagement heeft de voortgang en de correcte uitvoering van het werk langs de volgende wegen gecontroleerd: • controle op het terugkomen van ondertekende werkbriefjes; • vergelijking van het materialenverbruik volgens de werkbriefjes met de rekeninggegevens van Gamma bouwmarkt die de materialen leverde; • 2x steekproefsgewijs telefonische interviews van klanten; • 6x een deskundige laten meelopen met het team. Hierbij zijn geen grote onregelmatigheden geconstateerd. Kleinere aandachtspunten zijn in het werk gecorrigeerd. Zie verder hoofdstuk 3.

2.4

Planning werkzaamheden Het Energieteam was zelf verantwoordelijk voor het inplannen van bezoeken aan de klanten. Gedurende de looptijd van het project is dit in handen geweest van één medewerkster. Deze medewerkster heeft (telefonisch) contact opgenomen met de aangemelde deelnemers om zo te komen tot een geschikte datum en tijdstip voor een bezoek. Op het gebied van de planning, hebben zich enkele praktische zaken voorgedaan: • Aangemelde deelnemers worden diverse keren telefonisch benaderd zonder dat er contact tot stand komt. Naar aanleiding van de tussentijdse evaluatie, in januari 2009, is als leidraad/afspraak gehanteerd dat als na drie keer telefonisch benaderen van de klant en dit op verschillende tijdstippen van de dag/week, er nog steeds geen contact kan worden gelegd, het Energieteam er vervolgens voor kan kiezen om het werkformulier aan het projectmanagement te retourneren. • Door medewerkers van het Energieteam werd de planning als te strak en te gestructureerd ervaren. Hierdoor was niet mogelijk flexibel te anticiperen op ad hoc situaties. Naar aanleiding hiervan gaf de planner aan dat het afgesproken tijdstip een richttijd is en dat het mogelijk is dat het Energieteam een half uur eerder of later komt.


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas -5-

20 juli 2011

2.5

Assortiment en voorraadbeheer energiebesparende voorzieningen Het Energieteam kon de volgende categorieën energiebesparende voorzieningen aanleggen: • Radiatorfolie. • CV-leidingisolatie. • Tochtwerende strip, tochtband. • Spaarlamp. • Waterbesparende douchekop. • Tochtwerende brievenbus. Het betrof verschillende materialen per categorie uit het assortiment van Gamma bouwmarkt. De nadruk lag op goedkopere soorten in het assortiment. De voorzieningen zijn zodanig gekozen dat deze binnen de verantwoordelijkheid van de huurder vallen. De bedoeling was om overlap te voorkomen met voorzieningen in het standaard dienstverleningspakket van de woningstichtingen. (Tochtwering was wat dit laatste betreft in sommige gevallen een uitzondering). In het projectplan werd financieel en qua projectdoelstellingen rekening gehouden met aanvullende materialen, zoals stand-by onderbrekers. Uiteindelijk is er geen aanvullend materiaal gevonden dat even goed of beter aan de projectdoelstellingen voldeed als het bovengenoemde assortiment. Wel is het assortiment voor spaarlampen en tochtwering uitgebreid, zodat deze voorzieningen vaker kunnen worden aangelegd. Met Gamma bouwmarkt was afgesproken dat ze de materialen in het assortiment van het team ruim op voorraad zouden hebben. Deze afspraak is goed uitgevoerd. De leden van het Energieteam hebben zelf de materialen bij Gamma bouwmarkt aan de Egelantier in Geleen besteld. Hiervoor werd een procedure afgesproken. Ze haalden de materialen ook zelf af en beheerden hun eigen beperkte voorraad. De kassabonnen zijn door het projectmanagement bijgehouden ter controle en monitoring van het project.

2.6

Aanbrengen energiebesparende voorzieningen Het Energieteam legde alleen materialen aan op plaatsen waar inderdaad een energiebesparend effect te verwachten is. Dus geen spaarlampen in armaturen die slechts zelden of langdurig aanstaan, geen buisisolatie rond verwarmingsbuizen die door een te verwarmen ruimte lopen, etc. Er is dus geen sprake geweest van een “vast pakket”. Het team legde geen voorzieningen aan als de klant dat niet (op die plaats) wilde. Het team had de instructie om alleen zelf voorzieningen aan te leggen en geen materialen aan de klant af te geven. Gedurende het project moest het projectmanagement het team aan deze afspraak herinneren.


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas -6-

20 juli 2011

Het Energieteam bezoekt een klant. In de praktijk bestond een werkeenheid van het team uit twee medewerkers

Er hebben zich gedurende de looptijd van het project enkele praktische problemen voorgedaan voor wat betreft de installatie van energiebesparende voorzieningen. Hieronder een overzicht: • Het type spaarlamp 5W, 7W 9W en 11W bleek voor sommige type lampen te hoog of te groot, waardoor de lampenkap of armatuur niet meer kon worden gemonteerd. Het assortiment is naar aanleiding van deze ervaring uitgebreid met kleinere modellen. • Lampen met armatuur die aan het plafond hangen zijn niet goed bereikbaar. Radiatoren zijn niet goed bereikbaar omdat er zware meubelen voor staan. Het team hoefde geen voorzieningen aan te brengen als de plek niet goed bereikbaar is. • Bij het monteren van de douchekoppen komt het voor dat de slang gaat lekken en deze niet meer te herstellen is. Het team raakte er in de praktijk steeds bedrevener in om te onderkennen waar een douchekop zonder al te veel risico kan worden verwisseld. • Bij hardhouten en brandwerende deuren is het moeilijk om tochtwering aan te brengen. Sommige leden van het team raakten bedreven in het voorboren. Anderen vermeden het aanleggen van tochtwering op moeilijke plaatsen. Tabel 1 geeft een overzicht van de aangelegde voorzieningen per woning en verklaart de afwijkingen ten opzichte van het projectplan.


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas -7-

20 juli 2011

Tabel 1: geplande en werkelijk aangebrachte voorzieningen per woning

Voorziening

eenheid

Radiatorfolie voor enkel glas

m2 m

Tochtwerende strip

Gem. aantal eenheden per woning, eindevaluatie

0,02

-

1,6

1,81

0,1

-

3

0,14

m2 m

m 0,42 2,2

stuk

Spaarlamp Waterbesparende douchekop

2,7

3,24

0,4

0,92

0,3

0,17

stuk

stuk Tochtwerende brievenbusklep


Verklaring afwijking

Komt in de praktijk niet voor

2

Radiatorfolie voor steensmuur

Radiatorfolie in onverwarmde ruimte CV-leidingisolatie

Gem. aantal eenheden per woning volgens projectplan

Energieteam ziet vaak kans om deze bijzonder kostenefficiënte voorziening aan te leggen.

Wordt in de praktijk niet aangelegd. Aangetroffen situatie in behandelde woningen was niet gunstig voor leidingisolatie.

Team heeft geëxperimenteerd en het assortiment is uitgebreid. Toch vaak niet toepasbaar, o.a. op hardhouten en brandwerende deuren. Ook moet het team oude tochtwering laten zitten om schade te voorkomen. Energieteam heeft vaak kans gezien om deze kostenefficiënte voorziening op een zinnige plaats aan te leggen. Uitbreiding van het assortiment heeft bijgedragen aan de toepassingsmogelijkheid. Efficiënte maatregel die door klanten zeer op prijs wordt gesteld. Vaak al aanwezig of niet mogelijk aan te leggen.

9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas -8-

20 juli 2011

2.7

Voorlichting, communicatie

2.7.1

*Voorlichting en communicatie door het Energieteam De leden van het Energieteam wezen bij hun bezoek op mogelijkheden om door gedrag nog méér energie te besparen. De teams beschikten over een lijstje van standaardtips die ook op hun werkbriefje waren aangegeven. Daarnaast konden ze inzicht inzetten die ze hadden verkregen tijdens een instructie van één dagdeel door de woningstichtingen en Royal Haskoning. De eerste leden van het team konden daarnaast deskundigheid inzetten die zij hadden verworven tijdens een tweedaagse cursus over de energiehuishouding van particuliere woningen, verzorgd door Kenteq. De Energieteams lieten ook een projectbrochure met aanvullende tips achter. De ervaringen met deze communicatie waren positief. De leden van de Energieteams vervulden soms een praatpaalfunctie en kregen bovendien veel vragen die (vér) buiten hun taak en verantwoordelijkheid gaan. Het team had de instructie om hier terughoudend mee om te gaan. Niettemin kon het team in enkele gevallen situaties doorgeven aan de gemeente of aan de deelnemende woningstichtingen.

2.7.2

Voorlichting en communicatie door de Energiebalie Tijdens de doorlooptijd werd beslist tot oprichting van een Energiebalie in het Stadhuis van Sittard-Geleen. De baliemedewerker was een ex-lid van het Aankondiging energiebalie in het orgaan van de gemeente Sittard-Geleen energieteam die de balie met behoud van uitkering bemande. De initiële inrichting van de balie is door Essent energie gesponsord. De balie was één dag per week bemand. De balie behandelde vragen betreffende het project of algemene vragen betreffende energiebesparing en zuinig energiegebruik. De baliemedewerker verrichtte ook administratieve diensten ten behoeve van het energieteam.


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas -9-

20 juli 2011

3

RESULTATEN

3.1

Respons De respons op de uitnodiging om aan het project deel te nemen verschilt van buurt tot buurt en van doelgroep tot doelgroep. De initiële respons – op eerste aanschrijving van de woningstichting of de sociale dienst – bedroeg tussen de 50% en bijna 100%. De respons was het hoogste bij de klanten van de kleinere woningstichtingen, met name in de gemeente Stein. Het energieteam heeft zelf de respons verhoogd in buurten waar de initiële respons laag was, door uitnodigingen in de brievenbus te doen in straten waar ze al werkzaamheden uitvoerden. In totaal hebben zich 4572 huishoudens aangemeld voor de aanleg van energiebesparende voorzieningen. Hiervan zijn binnen het project in 3714 woningen daadwerkelijk voorzieningen aangelegd. Het verschil komt door: • Huishoudens waar telefonisch geen afspraak mee te maken is. Hier kunnen uiteenlopende redenen voor zijn. Het team heeft in principe drie maal telefonisch geprobeerd een afspraak te maken. Sommige huishoudens bleken niet bereikbaar. Een klein aantal huishoudens zag bij het maken van de afspraak alsnog van deelname aan het project af. • Huishoudens die op de dag van de afspraak niet thuis geven. Het team is hier flexibel mee omgegaan. • Gebrek aan capaciteit bij de energieteams aan het einde van het project. In 2010 bleek het moeilijk om het team bij verloop opnieuw te bemannen. Het einde van het project is twee maal uitgesteld om alsnog zoveel mogelijk klanten binnen het project te helpen. Op 1 juni 2010 is het project definitief afgesloten. Op dat moment waren er nog 288 klanten die zich ná 1 januari 2010 hadden opgegeven en waarmee nog geen afspraak was gemaakt. Het betrof uitsluitend klanten in de gemeente SittardGeleen. De gemeente heeft het Wsw-bedrijf Vixia opdracht gegeven om met steun van de oorspronkelijke projectpartners deze klanten alsnog de Energieteams service te verlenen. Vixia heeft dit werk bijzonder vlot uitgevoerd met inzet van medewerkers die onder de Wet sociale werkvoorziening vallen. De gegevens van deze klanten vallen buiten de 3714 klanten waarover in deze eindrapportage verslag van wordt gedaan.

3.2

Energiebesparing door voorzieningen

Via de ingevulde werkbriefjes is precies per woning bekend hoeveel energiebesparende voorzieningen door het energieteam zijn aangelegd. Voor deze voorzieningen bestaan kengetallen1 voor de energiebesparing per jaar. Uitgaande van deze kengetallen is berekend welk energiebesparend effect van de aangelegde voorzieningen uitgaat. Zie tabel 2.

1

Deze kengetallen zijn in 2002 door het ministerie van VROM aangereikt om een eerder energiebesparingsproject te evalueren. Eindrapport Energieteams Definitief rapport

9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas - 10 -

20 juli 2011

Nogmaals wordt benadrukt dat het team de instructie had om alleen voorzieningen aan te leggen op plekken waar dit nuttig is. Uit controle door het projectmanagement blijkt dat het team zich hier ook aan hield. Het team legde in principe alle voorzieningen zelf aan. Zo wordt verzekerd dat alle voorzieningen goed terechtkomen en kan de kengetallenmethode terecht worden toegepast. Tabel 2. Gerealiseerde energiebesparing door voorzieningen

Voorziening

Eenheid

Energiebesparing per eenheid (kengetal) Gas m³/jaar

Radiatorfolie voor enkel glas Radiatorfolie voor steensmuur Radiatorfolie in onverwarmde ruimte

Stroom kWh/jaar

Eergiebesparing per woning (gemiddeld)

Gas m³/jaar

m²

30

0,0

m²

15

27,2

m²

7

0,0

CV-leidingisolatie

m

10

1,4

Tochtwerende strip

m

4

1,7

Spaarlamp Waterbesparende douchekop Tochtwerende brievenbusklep

stuk

Totaal per woning Totaal voor 3714 woningen

47

0,0

stuk

46

42,4

stuk

12

2,1

3714

Stroom kWh/jaar

152,5

74,7

152,5

277.560

566.350

De energiebesparing komt ruwweg overeen met 5% van het energiegebruik van de betrokken huishoudens. Het blijkt dat vooral radiatorfolie, spaarlampen en waterbesparende douchekoppen bijdragen aan de totale energiebesparing. Tochtwering is bijzonder effectief, maar het energieteam ondervond knelpunten, waardoor ze het veelal niet konden aanleggen. Het team moest strikt voorkomen dat ze schade aan kozijnen zouden veroorzaken. Verder vergt het aanleggen van tochtwering enig vakmanschap waar niet alle leden van het team over beschikten. CV-leidingisolatie is eveneens zeer effectief, maar het team kwam maar weinig woningen tegen met ongeïsoleerde leidingen in onverwarmde ruimtes. Het projectmanagement heeft er vertrouwen in dat het energieteam gezien hun mogelijkheden de maximaal haalbare energiebesparing heeft gerealiseerd.


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas - 11 -

20 juli 2011

3.3

CO2-reductie door aanleg van voorzieningen De gerealiseerde besparing in het gebruik van gas en elektriciteit kan met behulp van kengetallen worden omgerekend naar gerealiseerde CO2-reductie: gemiddeld 233 kg CO2 per woning per jaar. Voor het project als geheel bedaagt de CO2-reductie door de aanleg van voorzieningen 865 ton CO2 per jaar.

3.4

CO2-reductie ten gevolge van voorlichting/communicatie Naast het aanleggen van energiebesparende voorzieningen gaf het energieteam ook adviezen over hoe met veranderingen in het dagelijkse gedrag nog meer energie kan worden bespaard. Ondersteunend bij deze communicatie was een aandachtspuntenlijstje op het werkformulier (zie kader). De standaardtips waren zo gekozen dat ze aansluiten bij het werk van het team en geen verdere investeringen vergen. De leden van het Energieteam lieten het in de praktijk van de omstandigheden afhangen welke tips ze gaven. Ze beperkten zich niet tot het standaardlijstje.

Plaats geen meubels of gordijnen voor de radiator als deze aanstaat. Laat verlichting niet onnodig branden, ook niet als het een spaarlamp is. Zet de verwarming een uur voor het slapengaan/verlaten woning uit. Doof de waakvlam in de zomermaanden. Ventileer elke dag minstens 15 minuten. Ontdooi u vriesvak regelmatig. Zet elektronica niet op stand-by, maar

Daarnaast beschikte het team over een brochure helemaal uit. met verdergaande aanbevelingen. Deze werd bij de Haal oplader uit stopcontact na klanten achtergelaten. Een kopie van het ingevulde opladen werkformulier werd eveneens bij de klant achtergelaten. Op dit formulier werden de mondeling gegeven tips aangekruist of opgeschreven. De doelgroep, namelijk gezinnen met een laag inkomen, is normaal gesproken moeilijk te bereiken. Het energieteam werkte echter onder relatief gunstige omstandigheden. Ze waren al bij hun klanten over de vloer en ze hadden tijd voor mondelinge communicatie. Ten slotte bevonden de leden van het team zich in ongeveer gelijkaardige omstandigheden als hun klanten en spraken ze dezelfde taal. Tijdens de zes dagen dat een deskundige van het projectmanagement met het team meeliep, ontstond de indruk dat de tips goed overkwamen. Deze indruk werd deels bevestigd door de uitkomsten van telefonisch onderzoek onder de klanten van het team. Dit onderzoek had op twee momenten plaats: in het voorjaar van 2008 en in het voorjaar van 2010. Het aantal respondenten waar daadwerkelijk voorzieningen werden aangebracht bedroeg in totaal 30 (de totale groep respondenten was groter, er werd ook onderzoek gedaan naar non-respons en niet alle respondenten wilden volledig aan het onderzoek meedoen). Van de 30 respondenten wisten er 16 zich de voorlichting te herinneren 11 hiervan wisten ook nog welke tips ze hadden gekregen. Dit was voor de interviewer via het werkformulier controleerbaar en is inderdaad gecontroleerd. Alle 11 respondenten die de inhoud van de voorlichting nog kenden, zeiden dat ze één of meerdere tips opvolgden.


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas - 12 -

20 juli 2011

In potentie levert het naleven van alle gegeven tips een aanzienlijke energiebesparing op. Veel méér dan de besparing door het aanleggen van eenvoudige voorzieningen. In deze rapportage wordt echter afgezien van het maken van een kwantitatieve schatting van dit effect van het energieteam, omdat daarvoor voldoende basis ontbreekt. We houden het hier bij de conclusie dat er goede aanwijzingen zijn dat er een aanvullend effect van de voorlichting is, die bijdraagt aan de CO2-reductie- en de armoedebestrijdingsdoelstellingen van het energieteamsproject.

3.5

Armoedebestrijding De afgelopen 12 jaar zagen gezinnen met een laag inkomen structureel hun vaste lasten sterker stijgen dan hun inkomen. Dat komt niet in de laatste plaats door de sterk stijgende energierekening. Hierdoor nam het vrij besteedbare deel van het inkomen steeds verder af. Gezinnen met een laag inkomen zitten als het ware in de tang. Het energieteam pakte dit probleem bij de wortel aan: door de vaste lasten van hun klanten structureel te verlagen. Op grond van de bereikte afname van het elektriciteit- en gasgebruik (zie paragraaf 3.2) en de variabele tarieven voor elektriciteit en gas van Essent voor particuliere huishoudens van 2010: • gas: € 0,581 / m3; • elektriciteit: € 0,2219 / kWh, kan de gemiddelde besparing per woning worden berekend op € 77,26 per jaar. Dit is alleen het effect van de aangelegde energiebesparende voorzieningen. Als de klanten van het team daarenboven nog eens de energiebesparingstips opvolgen, dan kunnen ze daardoor nog veel meer op hun energierekening besparen. Uit oogpunt van armoedebeleid heeft het werk van het Energieteam verder de volgende voordelen: • De kosten van het project zijn éénmalig (voor de gemeenten en de woningstichtingen) maar de besparing (voor gezinnen met een laag inkomen) is semi-structureel. De voorzieningen gaan langer dan één jaar mee. • Veel steuntjes in de rug voor mensen met een laag inkomen hebben onbedoeld het effect dat het onaantrekkelijker voor hen wordt om zichzelf te verbeteren. Als iemand méér gaat verdienen raakt hij de voordeeltjes weer even hard kwijt. Dit effect staat bekend als de armoedeval. Het werk van het energieteam zet de armoedeval niet verder open. De energierekening wordt structureel verlaagd en de kennis over energiebesparing blijft aanwezig, ook als een klant van het team zijn financiële positie weet te verbeteren.

3.6

Arbeidsreïntegratie Hieronder wordt kort de geschiedenis van de medewerkers van het Energieteam besproken: • M1: in verband met lichamelijke belemmeringen doorgestroomd naar de Energiebalie van Essent (met behoud van uitkering). • M2 uit de groep gezet in verband met niet begeleidbaar gedrag.


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas - 13 -

20 juli 2011

•

M3: doorgestroomd naar een reguliere baan bij projectpartner Inhome Volta namens Inhome Volta verleende hij onder meer energieprestatiecertificaten aan woningen van een eveneens bij het project betrokken woningstichting. • V1: volgde naast het werk op het team een administratieve opleiding, heeft sinds 10 oktober 2008 een reguliere baan bij projectpartner Stichting Domestica, buiten het project. • V2: is een jaar actief geweest binnen het Energieteam. Eind 2008 is haar contract niet verlengd. Aanleiding hiervoor was V2's functioneren in combinatie met de resultaten uit het persoonlijkheidsonderzoek. Een WSW indicatie is aangevraagd. • M4: gestopt in verband met persoonlijke problemen, momenteel onder begeleiding van Participatiehuis gemeente Sittard-Geleen. • M5: gestopt in verband met persoonlijke problemen (angst om te rijden). • V4: via het 280-banenplan aangeworven, haar werkervaringsplek was geweldig voor 3 maanden, daarna heeft ze het team verlaten. • M6: werkte voor het team tot het einde van het project, maar kampte op het laatst met ziekte. • M7: stagiair aangedragen door de gemeente Sittard-Geleen werkte tot het einde van het project bij het team. Stagiair deed hierdoor nuttige ervaring op als chauffeur van het team aangezien hij vrachtwagenchauffeur wil worden. Samenvattend hebben in totaal 11 mensen bij het team gewerkt. Twee van hen hebben gedurende hun werk bij het team een reguliere baan gevonden. De bij het project betrokken deskundigen van Maecon/Domestica waarderen dit project positief uit oogpunt van arbeidsrehabilitatie. In het overzicht, hier beneden beschreven staat welke bijdrage, voordelen en meerwaarde het project genereert op het gebied van toeleiding naar arbeid: • Medewerkers maken binnen het project kans op een reguliere baan. • De vorm van het project is realistisch, omdat er vraag naar werknemers wordt voorzien in de installatiebranche. • Door de manier van werken wordt een groot beroep gedaan op de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van de medewerkers. • Medewerkers ervaren het gevoel erbij te horen, dit resulteert in een positiever zelfbeeld. • Medewerkers ontwikkelen door het groepsdynamisch proces kennis, vaardigheden en (zelf-)vertrouwen. • Medewerkers ervaren hun situatie niet meer als op zichzelf staand, hierdoor vindt onderlinge overdracht plaats op het gebied van kennis en vaardigheden met betrekking tot hun sociaal en economische positie. • Medewerkers ontwikkelen nieuwe vaardigheden. • Medewerkers krijgen meer (in-)zicht op hun kwaliteiten en competenties met betrekking tot arbeid. • Door positieve ervaringen verandert de realiteitsbeleving. • Door de medewerkers actief te betrekken binnen het project voelen zij zich betrokken en verantwoordelijk waardoor de motivatie stijgt. • Medewerkers ervaren de werkzaamheden als prettig, dit zorgt voor afleiding met betrekking tot hun psychosociale problematiek/hulpvragen. • Het bewustzijnsniveau verandert, hierdoor wordt de gehele houding pro-actiever. • Medewerkers ontwikkelen door onderlinge betrokkenheid een nieuw sociaal netwerk waarop ze kunnen bouwen en vertrouwen.


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas - 14 -

20 juli 2011

•

Door het project wordt werk niet meer alleen ervaren als een draaglast, er ontstaat dus als het ware een verschuiving tussen draagkracht en draaglast waardoor een (reguliere) baan beter bereikbaar wordt.

Eén van de leden van het team bleek een uitstekende ambassadeur voor het energieteamproject. Mede door haar schitterende presentatie van het project in persoon en later op video, won het Energieteamsproject de “Groene Parel” een landelijke prijs voor duurzame projecten. V1 in een interview op 14 juli 2010 “Ik werkte vanaf het begin bij het Energieteam. In de loop van de tijd heb ik alle activiteiten gedaan: bellen van klanten en plannen van het werk, maar ook zelf met collega’s op pad om bij de mensen langs te gaan. Het contact met de klanten sprak me het meeste aan. Het waren heel verschillende mensen. Soms mensen die gebrekkig slecht Nederlands spreken, maar ook studenten. De reacties waren erg positief. Bijvoorbeeld in Obbicht. Vanaf het moment dat we daar aan de slag waren, stapten er mensen spontaan op ons af met de vraag of we ook bij hen langs konden komen. De opmerking die we het meeste hoorde was dat mensen eigenlijk nog meer voorzieningen wilden. Onze klanten waren ook vaak verbaasd dat ze zoveel energie kunnen besparen met een paar simpele maatregelen. Soms kwamen we bij mensen met problemen. We namen dan wat tijd om naar ze te luisteren. Soms konden we mensen verwijzen naar de woningstichting of naar de gemeente. Op het laatst was er wel tijdsdruk. Toen werken er naast mij mensen van Vixia in het team. We moesten zo snel mogelijk de laatste klanten helpen. Die klanten hadden vaak al erg lang op hun afspraak gewacht. Het was gewoon ontzetten leuk werk. Ik heb nu een normale baan bij Stichting Domestica en ik krijg af en toe nog vragen over het Energieteam, maar ik doe vooral administratief werk. Ik ga het werk in een team en de omgang met allerlei verschillende klanten nog missen.”

3.7

Klanttevredenheid

Het projectmanagement stond open voor signalen van klanten. In de uitnodigingsbrief stond tot de zomer van 2008 een telefoonnummer van Royal Haskoning voor vragen en opmerkingen. Na het eerste half jaar was dit het telefoonnummer van de Energiebalie. Signalen van klanten kwamen ook binnen via de instantie die de uitnodigingsbrief verzond: de woningstichting of de gemeente Sittard-Geleen. Eenvoudige vragen werden behandeld door de instantie waar de vraag binnenkwam. De meer gecompliceerde vragen en klachten werden doorgegeven of doorverwezen naar het projectmananagement. Over het algemeen bleek de uitnodigingsbrief duidelijk genoeg. Sommige mensen bleken beducht om hun handtekening onder het aanmeldingsformulier te zetten. De meest gehoorde vraag vooraf was of de service van het energieteam écht gratis was. Verder werden er vooraf vragen gesteld over de termijn en het moment waarop het team langs kan komen. Eindrapport Energieteams Definitief rapport

9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas - 15 -

20 juli 2011

Gedurende het project zijn er minder dan tien telefonische klachten geweest over het werk van het team. De klachten hadden betrekking op: • “Het duurt lang voordat ik een afspraak kan maken” of “Het team kwam niet opdagen op het afgesproken tijdstip”. Het team heeft een werkvoorraad nodig om efficiënt te kunnen werken. Het duurde tot maximaal twee maanden na de aanmelding voordat het team daadwerkelijk belde voor een afspraak. Het team was soms door eerdere werkzaamheden of door onverwachte omstandigheden verhinderd op het afgesproken tijdstip. In de weinige voorkomende gevallen is de klant gebeld voor een nieuwe afspraak. • “Het team heeft niet genoeg gedaan”. Sommige klanten hadden het idee dat het team alle voorzieningen in hun pakket zouden aanleggen of bijvoorbeeld alle lampen zouden vervangen door spaarlampen. Dit was echter niet de instructie van het team. Het team legde alleen voorzieningen aan waar het binnen hun technische mogelijkheden ligt en waar het energetisch zinnig is (radiatorfolie alleen in verwarmde ruimtes, spaarlampen alleen waar ze regelmatig aan staan). • “Voorzieningen zijn niet goed aangelegd”. Het ging met name om loslatende radiatorfolie of een te klein of te groot oppervlakte radiatorfolie. Het team kreeg steeds meer handigheid in het aanleggen van radiatorfolie en de leden van het team herkenden steeds beter situaties waar het aanleggen niet duurzaam mogelijk is. Radiatorfolie werd telkens in overleg met de klant aangelegd. In een enkel geval had het team lichte schade veroorzaakt bij het aanleggen van tochtwering. In nagenoeg alle gevallen werden klanten met een technische klacht opnieuw door het team bezocht.

Wie denkt aan de skyline van Geleen, ziet waarschijnlijk de vele fabrieksschoorstenen op het DSM-terrein voor zich. Maar vlak de flat aan de Pijperstraat niet uit! Dit is écht het hoogste punt van de ‘Waereldstjad’. Op de twaalfde verdieping wonen Jo en Jeanny Bruls. Hoog en droog. En na de komst van het Energieteam ook nog eens superzuinig. Met de woonkamer op het zuiden gericht, hoeft het stel amper te stoken. Toch ontvingen ze het Energieteam met open armen voor advies. Dit team kan energiebesparende voorzieningen in uw woning aanbrengen die al gauw een kostenbesparing tussen de 20 en 100 euro per jaar opleveren. De gemeente Sittard-Geleen en ZO Wonen betalen deze service, voor huurders is die gratis. “De man en vrouw die kwamen, waren heel aardig en hebben goed uitgelegd wat ze gingen doen”. Vertelt Jeanny Bruls. “Achter de verwarming zit nu radiatorfolie, we hebben spaarlampen gekregen en een zuinige douchekop. Het was zó gebeurd en we kregen ook nog tips. Een prachtig initiatief!” Interview in “De Energiekrant” 07/08

Het projectmanagement heeft twee maal door een telefonische enquête de tevredenheid van de klanten met het team gepeild: in het najaar van 2008 en in het voorjaar van 2010. Van de 34 respondenten die aan dit deel van het onderzoek wilden meewerken, noemden 24 (71%) de service van het team “goed”, 2 noemden de service “redelijk tot goed”. 6 noemden de service “redelijk” en 2 hadden geen mening. De meeste klanten zijn dus positief over het bezoek van het team. Het team werd vaak behulpzaam en aardig genoemd. De bovengenoemde aandachtspunten die uit spontane telefonische reacties, bleken ook uit de telefonische enquêtes. Eindrapport Energieteams Definitief rapport

9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas - 16 -

20 juli 2011

Uit het telefonisch onderzoek bleek verder dat het team hun werkzaamheden soms erg snel uitvoerden en weinig tijd namen voor uitleg en voorlichting. De instructie van het team werd hierop aangepast.

3.8

Controle en monitoring Controle en monitoring van het project vond op de volgende manieren plaats: • Administratie van de ingevulde en door het team en de klant ondertekende werkformulieren waarop werd aangegeven welke materialen zijn aangelegd en welke tips zijn gegeven. • Administratie van kassabonnen van Gamma bouwmarkt. Hieruit blijken de materiaalkosten en de hoeveelheid geleverde materialen. • Telefonische enquête onder de klanten van het team in het najaar van 2008 en het voorjaar van 2010. • Meelopen met het team door vertegenwoordigers van het programmamanagement. De voortgang van het project was hierdoor goed te monitoren. Signalen konden tussentijds aan het team worden doorgegeven en de instructie van het team kon zo nodig worden bijgesteld. Uit vergelijking tussen de door Gamma bouwmarkt geleverde materialen (kassabonnen) en de aangelegde materialen (werkbriefjes) zijn geen onregelmatigheden gebleken.


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas - 17 -

20 juli 2011

4

FINANCIEEL Uit het onderstaande overzicht blijken de projectkosten voor het project Energieteams in de wijk. In het overzicht staat ook welke kosten in de calculatie zijn meegenomen. Post

Opmerking

Werving, selectie besparingsteams

Binnen bestaande taken en budgetten van de Sociale Diensten. Selectie door Domestica inbegrepen in begeleiding besparingsteam.

Werving klanten

Binnen bestaande taken en budgetten van de Sociale Diensten en de woningstichtingen. Inzet Royal Haskoning is inbegrepen in de post voorbereiding en projectmanagement.

Opleiding besparingsteam

Kosten van twee-daagse cursus energiebesparingsadviseur door Kenteq. Daarnaast is een praktijkinstructie georganiseerd door Royal Haskoning. Kosten van Royal Haskoning in de post "Voorbereiding, projectmanagement". Kosten bijdrage van woningstichtingen, Gamma bouwmarkt niet in rekening gebracht.

Begeleiding leden besparingsteam

Kosten van stichting Domestica voor de begeleiding van het team.

Kosten inzet leden besparingsteam eerste jaar tewerkstelling

Medewerkers uit Sittard-Geleen werken eerste jaar met behoud van uitkering en ontvangen hier een premie voor op hun uitkering. Stein kent geen vergelijkbare premie op de uitkering. De extra kosten van de premie zijn niet ten laste van het projectbudget gebracht.

Kosten inzet leden besparingsteam tweede jaar tewerkstelling

Stichting Domestica nam leden van het team na één jaar in loondienst en declareerde de loonkosten door aan de gemeente.

Transportkosten leden besparingsteam

Werd aan het begin van het project gratis ter beschikking gesteld door Inhome Volta. Vanaf het voorjaar van 2008 werd het vervoer ter beschikking gesteld door Stichting Domestica, waarbij de kosten werden gedeclareerd bij de gemeente. Gebaseerd op winkelprijzen Gamma Bouwmarkt en korting van 15%.

Materiaalkosten energiebesparende voorzieningen

Realisatie bij einde project (3714 woningen)


Gemiddelde projectkosten per woning

€0

€ 0,00

€0

€ 0,00

€ 6.750

€ 1,82

€ 36.000

€ 9,69

€0

€ 0,00

€ 97.200

€ 26,17

€ 8.000

€ 2,15

€ 84.663

€ 22,80

9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas - 18 -

20 juli 2011

Post

Voorbereiding, projectmanagement, toezicht en rapportages

Promotie, publiciteit, energiebalie

Opmerking

Werkelijke materiaalkosten zoals in rekening gebracht door Gamma bouwmarkt. Gamma paste een korting toe van 15% op de werkelijke winkelprijs. Daarnaast stelde Gamma handgereedschap en enkele voorzieningen voor het team gratis ter beschikking. Bijdrage van Gamma bouwmarkt aan organisatie en controle van het team werd niet in rekening gebracht. Binnen bestaande taken en budgetten. De kosten van de energiebalie werden gesponsord door Essent Retail.

Totaal

Realisatie bij einde project (3714 woningen)

Gemiddelde projectkosten per woning

€ 99.876

€ 26,89

€0 € 332.489

€ 0,00 € 89,52

De projectkosten werden naar rato van het aantal behandelde woningen gedragen door de gemeenten Sittard-Geleen en Stein. Hierbij werden begrotingsposten voor milieu/energiebesparing, arbeidsreïntegratie en armoedebeleid aangesproken. De woningstichtingen leverden een bijdrage van € 10,00 per woning onder hun beheer. Bijdragen in de vorm van kortingen en in natura zijn in het bovenstaande overzicht vermeld. De projectkosten per financierende partij zijn in het onderstaande overzicht samengevat. Gemeente Sittard-Geleen

€ 243.156 € 53.463

Gemeente Stein Woningstichtingen

€ 10 per woning van de woningstichting. In totaal waren 3587 van de 3714 bezochte woningen van een woningstichting.

€ 35.870

Voor de gemeenten Sittard-Geleen en Stein bedroeg de investering per woning € 79,87.

De gemiddelde investering per woning van de gemeenten is vergelijkbaar met de gemiddelde jaarlijkse besparing op de energierekening van de klanten (€ 77,26, zie paragraaf 3.5). Op deze manier berekend, bedraagt de “terugverdientijd” ongeveer één jaar. Dit geldt voor alle kosten van het project die bij de gemeenten in rekening zijn gebracht en voor de besparing uitsluitend door de energiebesparende voorzieningen.


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas - 19 -

20 juli 2011

5

CONCLUSIES Het team heeft van september 2007 tot en met mei 2010 service verleend aan 3714 klanten. Alle huishoudens met een laag inkomen in Sittard-Geleen en het grootste deel van de huishoudens met een laag inkomen in Stein hebben de kans gehad om zich door het team te laten helpen. Het Energieteam was zeer succesvol op het gebied van energiebesparing. Met eenvoudige middelen heeft het team een reductie bereikt van gemiddeld gemiddeld 233 kg CO2 per woning per jaar. Door het grote aantal klanten bedraagt de totale CO2-reductie 865 ton CO2 per jaar. Dit voor het project als geheel. Hierbij is alleen het effect van de aangelegde spaarlampen, tochtwering, radiatorfolie, leidingisolatie en waterbesparende douchekoppen meegenomen. Het team gaf ook energiebesparingstips en er zijn aanwijzingen dat die door de klanten werden gewaardeerd. Als de klanten de tips ook opvolgen dan besparen ze nog veel meer. Ook op het gebied van armoedebestrijding was het Energieteam zeer succesvol. In potentie kunnen de klanten door de tips van het team tot 10% op hun energierekening besparen. Hoe hoog de werkelijke besparing is, is niet in het kader van dit project gemeten. Er is wel precies bekend hoeveel energiebesparende voorzieningen zijn aangebracht. Met kengetallen kan dan worden berekend dat de klanten van het team hiermee gemiddeld € 77,26 per jaar besparen. Dat is een aanzienlijk bedrag voor gezinnen die van een laag inkomen moeten rondkomen. In de loop van het project hebben in totaal 11 mensen bij het Energieteam gewerkt. Zij deden dit werk met behoud van uitkering. Eén medewerkster is op grond van een afspraak in het kader van dit project in dienst genomen door Stichting Domestica. Nu het werk van het energieteam erop zit, heeft ze nog steeds haar betaalde baan. Eén andere medewerker is gedurende het werk in loondienst getreden bij Inhome Volta, één van de sponsors van het Energieteam. Hij heeft namens Inhome Volta energielabels toegekend aan de woningen van één van de betrokken woningstichtingen. Ook de overige leden van het team hebben nuttige werkervaring opgedaan en zijn persoonlijk door het werk voor het team gegroeid. Succesfactoren die voor herhaling vatbaar zijn Draagvlak • Het mes snijdt aan drie kanten: armoedebestrijding, energiebesparing/ CO2reductie, arbeidsreïntegratie. Dit zorgt voor een financieel en organisatorisch draagvlak. • De omvang van het project: de organisatorische overhead kan goed worden gedragen als het team duizenden klanten helpt. Respons klanten • Werving van klanten via woningstichtingen en via het klantenbestand van de sociale dienst verliep prima. • In buurten waar de aanvankelijke respons laag was, kon het team door ter plaatse klanten te werven, de respons verhogen.


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas - 20 -

20 juli 2011

•

Armoedebestrijding was een doel van het Energieteam, maar we hebben hun klanten niet in de portemonnaie gekeken. Hierdoor is een aanzienlijke overhead bespaard. Het is geen groot probleem dat ook mensen met een hoger inkomen werden geholpen omdat dan nog steeds aan de CO2 reductie- en aan de arbeidsreïntegratiedoelstelling wordt gewerkt.

Organisatorisch • Goede en betrokken samenwerking door een groot aantal partijen die het werk van het team mogelijk maakten, financierden en voor voldoende draagvlak zorgden: essentiële partijen zijn de gemeente(n), de bouwmaterialenhandel, het arbeidsreïntegratiebedrijf en de woningstichtingen. Essent en Inhome Volta droegen door sponsoring en de inbreng van expertise aan het succes van het team bij. • Eén opdrachtgever en één projectmanager die alleen voor het belang van het project zelf gaat. Juist bij zoveel betrokken partijen is deze éénduidigheid van belang. UItvoerend • Eenvoud in de uitvoering. Het werk van het team was veelzijdig (techniek, omgaan met klanten), maar niet bijzonder gecompliceerd. • Nadruk op “echt werk”. Armoedebestrijding en arbeidsreïntegratie waren doelstellingen van het project, maar naar de leden van het team en naar hun klanten toe is hier nooit nadruk op gelegd. De leden van het team haalden hun motivatie uit het feit dat ze klanten hielpen bij energiebesparing. Die motivatie werkte uitstekend. • Beheersing. De energiebesparende voorzieningen werden door het team zelf aangelegd en hun instructie was om dit alleen op plaatsen te doen waar ze effectief zijn. Hierdoor werd het materiaal goed benut. Monitoring • Het werk van het team is voor het projectmanagement goed volgbaar door het systeem van werkbriefjes en doordat Gamma Bouwmarkt feedback geeft over de aanschaf van het team. De materialenleverancier leverde detailhandelservice. Hierdoor op ieder moment bekend wat er is bereikt. • Afstemming tussen de partijen vooral ad hoc en via het projectmanagement. Formele tussentijdse evaluatie en formeel overleg met alle betrokken partijen heeft tussen september 2007 en mei 2010 slechts twee maal plaatsgevonden en dat bleek voldoende. Aandachtspunten die voor verbetering vatbaar zijn Werving van leden van het team • Het bleek in het begin lastig om geschikte mensen te vinden die met behoud van uitkering in het Energieteam willen werken. In de praktijk is de opstart van het project hierdoor vertraagd. De consulenten van de sociale dienst moeten dit promoten als een bijzondere kans (wat het ook is). Kort na de start van het project was het minder moeilijk om gemotiveerde mensen te vinden. Het project bewees zich in de praktijk.


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas - 21 -

20 juli 2011

•

Aan het einde van het project bleken er geen vervangers te vinden voor mensen die het team verlieten. Op dat moment kon geen continuïteit worden geboden. Hierdoor liep het project aan het einde vertraging op. Uiteindelijk is besloten om de laatste klanten buiten het project om te laten helpen. Zie paragraaf 6.1. Het personeelsmanagement aan het einde van het project vergt aandacht.

Werving van klanten • Het was de ambitie om ook moeilijk bereikbare doelgroepen te helpen met energiebesparen: zelfstandig wonende studenten, allochtonen, ondernemers met een laag inkomen. Er is een inspanning geleverd, maar dit had maar een gering resultaat. Voor een project met een beperkt budget moeten de verwachtingen wat dit betreft niet te hoog gespannen zijn.


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas - 22 -

20 juli 2011

6

VERVOLG

6.1

De laatste klanten Aan het einde van het project bleek het moeilijk om vervangers te vinden voor medewerkers die het Energieteam verlieten. De productie liep hierdoor terug. Na twee maal uitstel is besloten om het project op 1 juni 2010 te beëindigen. Op dat moment waren er nog 291 huishoudens die zich als klant hadden aangemeld, maar die nog niet door het team waren bezocht. Dit waren vooral huishoudens die moeilijk bereikbaar waren voor het maken van een afspraak. Het betrof uitsluitend klanten uit de gemeente Sittard-Geleen. In overleg met deze gemeente is besloten om alsnog een inspanning te doen om de klanten te bezoeken. Hiertoe werd met behulp van Vixia een nieuw Energieteam geformeerd, bestaande uit mensen die op grond van de Wet sociale werkvoorziening bij Vixia werken. Dit team werd op basis van detachering begeleid door een ex-medewerkster van het team die inmiddels een baan had gevonden bij Stichting Domestica. Dit “Energieteam II” heeft uitstekend werk geleverd. Allereerst ontvingen de klanten een brief waarin – met excuses – werd aangekondigd dat ze alsnog zouden worden benaderd voor een afspraak. Ook werden contactgegevens genoemd waarop ze eventuele wijziging van hun gegevens konden doorgeven. Het lukte om alsnog afspraken te maken met 213 klanten. Deze zijn allemaal in de maand september 2010 geholpen. De overige klanten bleken geen belangstelling meer te hebben of waren na drie maal bellen op het opgegeven nummer, waaronder ten minste één maal ’s avonds, niet bereikbaar.

Energieteam II van Vixia


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas - 23 -

20 juli 2011

Na 1 oktober 2010 meldden zich nog twee klanten naar aanleiding van publiciteit rond de Groene Parel (zie paragraaf 6.2). Uiteindelijk zijn deze klanten in goed overleg met de gemeente Beek geholpen door het Energieteam Beek.

6.2

De Groene Parel Award De Groene Parel is een landelijke prijs die jaarlijks wordt uitgereikt aan een vooruitstrevend klimaatinitiatief. De jury onder leiding van professor Jan Rotmans bestaat uit bestuurders en deskundigen op het gebied van duurzaamheid. In 2010 waren er twintig inzendingen, waaronder het Energieteamproject van Sittard-Geleen en Stein. Op 8 december 2010 gaf Wethouder Ruud Guyt in Rotterdam een presentatie van het project en de behaalde resultaten, ondersteund door een filmpje waarin Manuela Henderson, uitlegde hoe ze als lid van het Energieteam de afgelopen twee jaar mensen geholpen had met energiebesparing, dat ze dit werk enorm waardeerde en dat ze er een betaalde baan aan had overgehouden. Uiteindelijk kende de jury de prestigieuze prijs toe aan het Energieteam. De jury roemde, naast de behaalde resultaten, vooral dat het Energieteam voor en door de mensen is. “Het Energieteam brengt duurzaamheid naar mensen waar het anders aan voorbijgaat”. Ook was de jury te spreken over het feit dat de samenwerkende instanties het project zonder subsidies hebben uitgevoerd. Dat maakt het project ook haalbaar voor andere gemeenten.

Wethouder Ruud Guyt (midden) met de Groene Parel (Rotterdam, 8 december 2010)


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas - 24 -

20 juli 2011

6.3

Navolging Door de publiciteit rond het winnen van de Groene Parel en door communicatie van de verschillende betrokken instanties is er van verschillende kanten belangstelling voor navolging van het Energieteamproject gekomen. Inmiddels is er ook een Energieteam actief in buurgemeente Beek.

6.4

Energieteam sport In Sittard-Geleen zelf kan de goede ervaringen met de “Energieteam formule” worden voortgezet door een Team opdracht te geven om sportaccommodaties energiezuiniger te maken. Zo worden opnieuw drie vliegen in één klap geslagen: De sportverenigingen bezuinigen op hun energiekosten, zodat ze meer geld overhouden voor de sport. Het team zorgt voor nuttige werkervaring en er wordt minder CO2 uitgestoten. =o=o=o=


9S4552.01/R001/KD/FJ/Maas - 25 -

20 juli 2011

Eindrapport "Energieteams in de wijk"

Recommend Documents