I
I
EIGEh^ TROUW
,uis xm voor
, ^ uementie
Lbvu, .<1ET EEN SUPERBREIN Viergenieenoverhun ongewone talent Eet-expertTatjana van Strien
'Dikke mensen zijn niet lui!'
erjebest, et beter
R
CArci
^\, ^^ ^^- -
^^.-
^^L
Waarom gaan mensen eten als ze zich ellendigvoelen? En waarom grijpen ze dan naar boterkoek en niet naareen zakworteltjes? Naarzulkevragendoet psychologeTatfana van Strien nu al meerdan
dertigjaaronderzoek. 'Hetfrustreert me dafdikke mensen zoontzettend warden gestigmatiseerd.' TEKST: CHANTAL VAN DER LEEST FOTO'S: MERLUN DOOMERNIK eel mensen willen afvallen. Van de man-
nen doet eenderde aan de lijn en van de vrouwen liefst 60 procent, ontdekte psychologe Tatjana van Strien in 2.012,. Helaas: dieten werken zelden. Vooral
vrouwen blijken er op termijn juist van
IVIaar als ze zo goed weten dat ze verkeerde eetgewoonten hebben, waarom veranderen ze die dan niet?
aan te komen. Van Striens conclusie:
'Tegen iemand met een alcoholversla'We moeten echt af van calorieen tellen, ving zeg je toch ook niet: "U moet gewant dat werkt niet.'
woon minder drinken"? Vaak is er bij
Sowieso leggen veel afslankdeskundigen de nadruk op de verkeerde dingen, vindt Van Strien. Mensen krijgen steeds
mensen met obesitas meer aan de hand.
te horen dat ze minder moeten eten en
gevoelens gaan ze heel veel eten. Dat is
Zeker 40 procent heeft last van emotioneel eten; bij stress of andere negatieve
eigenlijk heel raar gedrag, omdat het lichaam zich bij stress voorbereidt op actie: maagcontracties houden op, het warden ze bovendien overal verleid om bloed gaat naar de spieren. Dan moet je meer bewegen, terwijl niet wordt inge-
gaan op de persoonlijke oorzaak van het gewichtsprobleem. Ondertussen te snacken.
dus juist niet eten. Maar het grootste gevaar gaat wat Dat sommigen dat dan toch doen, Van Strien betreft uit van de afnemende kan samenhangen met een atypische desociale cohesie. Die maakt veel mensen pressie. Dan laten mensen precies het gestrest en bang, en dat leidt tot emotio- tegenovergestelde zien van wat we ge-
neel eten - haar specialisme. De komende wend zijn bij depressie: ze slapen heel jaren gaat ze er onderzoek naar doen in lang zonder uitgerust te raken en ze de Europese MooDFOOD study. Haar snacken veel, vooral 's avonds.' hoop? Meer erkenning voor het fenoEr zijn wetenschappers die beweren dat meen emotioneel eten.
emotioneel eten niet bestaat.
Isdatnodigdan?
'Inderdaad. Maar is het niet een beetje vreemd om alleen op basis van eigen
'Nogal. Het frustreert me dat dikke
mensen zo ontzettend warden gestigmatiseerd. Ze zouden gewoon gulzig zijn, of lui. Slechteriken. Terwijl ik uk de praktijk weet dat ze ontzettend gemodveerd zijn. Stel ze een willekeurige voedingskundige vraag, en ze weten het antwoord.' 76 PSYCHOLOGIE MAGAZINE APRIL 2014
onderzoek te beweren dat lets niet bestaat, terwijl diverse andere onderzoeksgroepen uit verschillende landen wel duidelijk bewijs voor emotioneel eten hebben gevonden? In mijn eigen onderzoek leg ik proef-
personen eerst de Nederlandse Vragenlijst voor Eetgedrag voor, de vragenlijst
obesity voor eetgedrag die ik heb ontwikkeld. Hierop staan stellingen zoals: als ik angstig ben, heb ik zin om iets te eten.
Vervolgens zorg ik dat de samenstelling van de onderzoeksgroepen heel extreem is: proefpersonen die heel sterk scoren
op emotioneel eten tegenover proefpersonen die daar helemaal geen last van hebben. En dan zie je wel degelijk dat de groep met emotionele eters qua eetgedrag heel anders reageert op negatieve
Tatjana van Strien 11954) is psychologe en deskundige op hetgebied van overgewlcht, eetgedrag en atvallen. Ze promoveerde in 1986 op 'Eelgedrag persoonlljkheidskenmerken en BMI', en op de door haar ontwikkelde en intematlonaal veel
emoties.
gebrulkte Nederlandse Vragenlljst voor Eetgedrag. In 2000 werct ze hoofddocent aan de Radboud Unlversltelt. Slnds rulm een Jaar Is ze bijzonder hoogleraar 'Psychology of eating styles' aan de WIJe UnlverslteitAmsterdam. Daar is ze betrokken blj de Euro-
Ook de keuze van de stressor is belangrijk. Die moet sterk genoeg zijn. Als je wilt kijken of proefpersonen op stress reageren door meer te gaan eten, dan is het niet altijd genoeg om ze een sneue film te laten zien. Wij onderwerpen ze meestal aan een zogeheten ego threat;
pese MooDFOOD study.
Van Strien schreef: De Afslankmythe, waarom aivallen vaak nietlukt, en Afvallen op moot Op basis van hettweede onlwlkkelde ze met Psychologie Magazine in 2009 de online training'Denkje slank', nog steeds de succesvolste online training van Psychologie Magazine. Onlangs verscheen Afvallen op moot in een uitgebreide druk
ze moeten dan bijvoorbeeld een toe-
spraak houden voor een jury. Sommige proefpersonen gaven aan dat ze dat bij wijze van spreken nog erger vonden dan ker en zout. Worteltjes zijn dan geen doodgaan. En dan zie je dus wel duidelijk een samenhang tussen stress en
optie.
emotie-eten.'
vond in 2.003 een rechtstreeks verband
Maar ik eet ook taart als ik vrolijk ben.
'Veel mensen eten ook iets als ze blij
Hersenonderzoekster Nora Volkow tussen emotioneel eten en de hoeveel-
Ze eten dus echt omdat ze zich beter willen voelen.'
Toch eet ik ook meer op een verjaardag. 'Dat noemen we dan extera eten. Bij extern eten word je verleid door de om-
heid dopamine in het dorsale striatum,
zijn of iets willen vieren. Maar dat is niet wat ik bedoel met emotioneel eten.
geving. Dat is evolutionair gezien heel een beslissings- en beloningscentrum in normaal. Als er in de oertijd eten was, de hersenen. Ze legden proefpersonen moest er gegeten warden. Want je wist
Eten bij positieve emoties is juist heel normaal gedrag. Bij negatieve emoties
in de PET- en CT-scan en daaruit bleek dat emotionele eters een tekort aan
ledereen reageert daarom op zulke ex-
zie je dat mensen echt per se boterkoek
dopamine hebben in hun hersenen.
terne prikkels, alleen de een wat meer
willen, of iets anders met veel vet, sui-
Door iets lekkers te eten verandert dat.
dan de ander. Als je er erg gevoelig voor bent, kun je dus ook in de problemen
nooit wanneer dat weer het geval was.
komen. Maar dat hoeft niet.' In iedergeval ben ik cfus geen emotionele
^geniemand met een alcohol-
eter?
verslavingzegjetochookniet:
zijn externe factoren belangrijk. Want
u moet gewoori mmder drmken?'
eten, maar ze zien geen eten, dan eten ze
'Nou, ook voor een emotionele eter
als deze eters gestrest zijn en willen PSYCHOLOGIE MAGAZINE APRIL 2014 77
'In Groningen en Limburgkomt obesitas het meestevoor. Juist daar verdwijnen luizenen
buurfcsupersf een stuk minder. Ze gaan niet helemaal Oost-Groningen en Zuid-Limburg naar de supermarkt om wat te halen.
Al in de jaren tachtig van de vorige
komt nu het meeste obesitas voor. En
nele eters hebben namelijk ook last van eetbuien met controleverlies door nega-
juist in die gebieden verdwijnen op dit
tie ve emoties.
eeuw ontdekte Joyce Slochower dat
moment sociale ontmoetingsplaatsen mensen die in een negatieve stemming als buurthuizen, kerken en buurtsupers. zijn gebracht meer snoepen uit een Het zou helpen als de overheid stopt doorzichtige plastic zak dan uit een pa- met bezuinigen op activiteiten die de pieren zak. Zonder zichtbaar voedsel sociale cohesie bevorderen. Al die bizullen ze zich dus niet overeten. Daarbliotheken die gesloten warden, zijn om is het ook voor emotionele eters ook ontmoetingsruimtes. Of die kaartongunstig dat er tegenwoordig op elke clubjes en handwerkdubjes die geen straathoek eten wordt verkocht.' zaaltje meer krijgen om samen te koh/loet de overheid datverbieden? men. Goedkoop gaat hierin echt duur'Het zou wel goed zijn als er een verkoop zijn.'
bod kwam op reclame voor ongezond
Wat kunnen mensen ondertussen zelf doen
eten, vooral voor kinderen. Maar dat
om hun neigingte veel te eten onder controle te krijgen?
zou niet het enige antwoord zijn op de obesitasepidemie. Onze hele omgeving is tegenwoordig obesogeen. Wat mij daarbij zorgen baart, is dat we in een tijdperk van angst leven.
Steeds meer mensen ervaren angstgevoelens, bleek in 2.000 uit Amerikaans onderzoek. En ik denk dat dat de toename van emotioneel eten verklaart. Ik
heb in 1983 en in 2006 een representatieve meting met de NVE gedaan,en
Bij deze therapie leren deelnemers in
twintig bijeenkomsten om op een andere manier met hun emoties om te gaan. Het is een heel intensieve therapie, heel confronterend en met veel huiswerk. De
deelnemers krijgen oefeningen random aandachtsregulatie, mindfulness en
stressregulatie. Ze leren echt om op een andere manier met hun emoties om te gaan. Na twintig bijeenkomsten scoren
ze inderdaad lager op emotioneel eten. Bovendien viel ruim 80 procent van de deelnemers af, en die gewichtsafname zette zich bij veel van hen in de maanden
na de therapie gewoon door. Terwijl het eten, kun je cue exposure proberen. Dat hier niet om een caloriebeperkt dieet is een therapie waarin ze mensen eten ging, of om voedingsadviezen! Verder is laten vasthouden, ruiken en ook proeven het aantal uitvallers heel laag. Blijkbaar zonder dat ze het echt mogen opeten. sluit deze aanpak dus goed aan bij de Zo kun je de koppeling tussen stimulans doelgroep. en reactie doorbreken. Sinds een jaar passen we deze therapie Maar emotioneel eten is lastiger aan al toe bij GGZ Oost-Brabant. We gaan te pakken. Dat is een heel stabiele vorm nu verder testen. Pas als we deze goede 'Als je heel erg last hebt van extern
van eetgedrag, en daardoor ook hardnekkiger. We weten uit onderzoek dat
resultaten hebben kunnen herhalen,
daaruit bleek dat er een sterke en significante toename is in de hoeveelheid
emotionele eters niet goed kunnen om-
Maar dan Ran de dietist dus wel inpakken?
emotionele eters.'
gaan met negatieve emoties. En gewone 'Nee, er zullen altijd mensen blijven gedragstherapieen blijken niet voor ze die gewoon gebaat zijn bij voorlichting
Waar komen die stijgende angstgevoelens vandaan?
'Sociale vangnetten vallen weg. Er zijn steeds meer echtscheidingen: 40
te werken. Daarom zijn we nu bezig een door een dietist. Wat wel belangrijk is, therapie te ontwikkelen speciaal voor is dat zo'n dietist geen al te streng dieet emotioneel eten.' geeft. Er moet wel ruimte blijven voor
procent van de huwelijken houdt tegea- Kunt u daar lets meer oververtellen? woordig geen stand. In zozo zal een op 'Het gaat om emotieregulatietherapie. de vijfkinderen warden geboren in een Ze is afgeleid van de Dialectische Geeenoudergezin. Je kunt je voorstellen
dat dit hechtingsproblemen oplevert, vooral als de opvoeder twee banen moet hebben om de touwtjes aan elkaar
te kunnen knopen. Een onveilige gehechtheid kan een voorspeller zijn voor atypische depressie, en dat kan op zijn beurt dus weer emotioneel eten uitlokken.
Kijk maar wat er nu al in Nederland gebeurt. Juist in krimpgebieden als 78 PSYCHOLOGIE MAGAZINE APRIL 2014
willen we ermee naar buiten treden.'
dragstherapie van de Amerikaanse therapeute Marsha Linehan. Die is bedoeld voor mensen met borderlinepersoonlij'kheidsstoornissen, maar ze is nu aangepast aan binge eating disorder, een eetbuistoornis. Dit omdat binge eating overeenkomsten heeft met borderline. En wij hebben de therapie weer toegepast bij hoogemotionele eters, omdat we weten dat zij weer veel lijken op mensen met een eetbuistoornis. Emotio-
"verboden" voedsel. Als een dieet te
lastig vol te houden is, lopen mensen het risico dat ze op een dag per ongeluk een uitschietertje hebben. En dan ligt het beroemde what the hell-eKect op de loer. Dan laten ze het hele dieet maar zitten en slaan ze door. Maar ik vind het voor de meeste men-
sen die willen afvallen al een goede eerste stap als ze zich realiseren dat er geen wonderdieten bestaan. Dat het het be-
langrijkst is om je bewust te warden van je eigen eetgedrag. Het is allemaal psychologie.' I
^ i.^
Ga gezqnd de zomer in en val af zonder dieet
HOEWERKTHET?
Schrljf u In op psychologlemagazine.nl/afvallen. D ontvangt:
Beze training Is ontwlkkeld in samenwerking met . wekelijks gemiddeld twee mailtjes met daarin Psychotoogen eetexpertTatjana van Strlen van een fllmpje, een schrijf- ofeen doe-opdracht de Radboud Univeisitelt NIJmegen. Met deze . verrassende oefenlngen per sms, sms-steun training leert uuw persoonlijte valkullen kennen voor moeilijke momenten en coaching van en verbetert u met eenvouchge trucjes uw andere cursisten eetgewoonten. . het boek Ahallen op moofvan Tatjana van Strien
Bovendien werkt u aan een positiever zelfbeeld,
waardoor u verieidingen beter kunt weerstaan.
WAT KOST MET?
6 6 weken - @ vanaf 42,45. Dat is inclusief het boek Alvallen op maat Itxv. 19,95). Kljk voor meer informatie en readies van eerdere cursisten oppsychologiemagazine.nl/alvallen
Gratis deze ftainingvolgen?
Neem een plusabonnementi
Neem nu een plusabonnement op Psychologie Magazine voor 68,95, dan krijgt u deze online training cadeau. Met het plusabonnement
ontvangt u een jaar lang Psychologie Magazine en bovendien volledlge toegangtot alle onderdelen van de website.
s1 r
