ehealth en zelfmanagement, hoe worden we daar beter van?

Medicinfo Kennisrapport

eHealth en zelfmanagement, hoe worden we daar beter van?

“Mensen die zelf de verantwoordelijkheid nemen voor hun gezondheid en welzijn maken de beste keuzes.”

november 2012

Specialist in gezondheid & gedrag Het Medicinfo Kenniscentrum ontwikkelt sinds 2001 betrouwbare informatie, begrijpelijke communicatie en aantrekkelijke programma’s voor eHealth en zelfmanagement. Hiermee helpen we patiënten en zorgverleners om de zorg beter, efficiënter en toegankelijker te maken. Dit doen we samen met een groot netwerk van artsen, paramedici, gedragswetenschappers, beroepsorganisaties en kennisinstituten.

In het kort Wij staan voor de uitdaging om de kwaliteit van zorg te verbeteren en tegelijkertijd de zorg betaalbaar te houden. Dat is het doel. Patiënten, zorgverleners en beleidsmakers zijn het erover eens dat zelfmanagement hierbij belangrijk is. eHealth, het ondersteunen van gezondheid met behulp van moderne technologie, is een effectief hulpmiddel om dit doel te bereiken. Dit kennisrapport bevat een beknopt overzicht van de beschikbare informatie over de effectiviteit van eHealth en zelfmanagement en geeft in drie stappen antwoord op de vraag: hoe worden we daar beter van?

Medicinfo Kennisrapport - eHealth en zelfmangament

“Zelfmanagement is het proces waarin een individu de gewenste kwaliteit van leven in het kader van gezondheid, leefstijl en gedrag kan bepalen. Om deze kwaliteit te bereiken bepaalt hij of zij de doelen, voert zelf activiteiten uit en schakelt ondersteuning in op basis van eigen draaglast en draagkracht.” 1

2

Stap 1: eHealth en zelfmanagement: waarom, hoe en wat? Betere en slimmere zorg voor een snel groeiende groep patiënten. Ervoor zorgen dat de kosten niet de pan uit rijzen. Mensen in staat stellen om zelf over hun leven te beschikken, eigen keuzes te maken en mee te denken over hun gezondheid en gedrag. Ook wanneer er sprake is van een of meerdere chronische aandoeningen. Dat zijn de antwoorden op de vraag waarom zelfmanagement een belangrijk thema is. eHealth is een middel dat kan helpen om het doel van bevorderen en ondersteunen van zelfmanagement, te realiseren.

Hoe? Voor effectief zelfmanagement hebben mensen het volgende nodig: • Kennis over gezondheid, ziekte en welzijn. • Vaardigheden om keuzes te maken, doelen te stellen en hierover beslissingen te nemen. • Het vermogen om nieuwe gewoontes aan te leren en oude af te zweren. • Mogelijkheden om gezondheid, ziekte en welzijn zelf te monitoren. • Kennis, vaardigheden en instrumenten om zelfzorg uit te voeren. • Mogelijkheden om te communiceren en hulp te mobiliseren als dat nodig is. Een online patiëntenplatform, gekoppeld aan de systemen van de relevante zorgverleners is de eHealth toepassing die bovengenoemde punten binnen bereik brengt van grote groepen mensen.

Wat moet een dergelijk platform bevatten? • Een persoonlijk dossier met de relevante gegevens over gezondheid en leefstijl, met de mogelijkheid om veilig data uit te wisselen met zorgverleners en hun systemen.

• Een individueel zorgplan op basis van dit dossier, dat rekening houdt met de persoonlijke omstandigheden en de keuzes die samen met behandelaars gemaakt zijn.

• Een actieplan dat op dit zorgplan en de gekozen activiteiten gebaseerd is: “Wat moet ik vandaag doen om mijn doelen te bereiken?”

• Informatie op maat, beslissingsondersteuning en de mogelijkheid om eenvoudig gegevens in te voeren en te vergelijken met persoonlijke streefwaarden.

• Online coachingsprogramma’s die helpen bij het bereiken van belangrijke leefstijldoelen zoals gezond eten, voldoende bewegen, niet roken en voldoende ontspannen. Het platform moet eenvoudig en aantrekkelijk zijn in het gebruik. Het bevat prikkels die verleiden2 tot duurzame, positieve gedragsverandering: “Doen en blijven doen.”3


3

Stap 2: Werkt het? Helpt het? Rendeert het? Hoe worden alle betrokkenen beter van eHealth en zelfmanagement? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, moeten we ons drie dingen afvragen. De vraag ‘werkt het?’ gaat vooral over gebruiksgemak en toegankelijkheid van de gebruikte technologie. De getallen zijn enerzijds hoopgevend: 89,5% van de Nederlandse bevolking heeft toegang tot internet en 70% maakt er dagelijks gebruik van.4 Het gebruik onder mensen tussen de 65- en 75 jaar groeit snel en bedroeg 73% in oktober 2012.5 De term ‘eHealth literacy’ geeft aan of iemand in staat is ICT technologie te gebruiken in het kader van (zelfmanagement van) gezondheid. Omdat het om nieuwe en snel ontwikkelende mogelijkheden gaat, zien we dat deze kennis nog volop in ontwikkeling is.6 Ook zelfmanagementvaardigheden zijn niet voor iedereen vanzelfsprekend. Er zijn tests in ontwikkeling die een indruk kunnen geven van de computer- en zelfmanagementmogelijkheden van patiënten. Hiermee kan ook worden onderzocht of het gebruik van een online patiëntenplatform leidt tot toename van zelfmanagement. De vraag ‘helpt het?’ gaat over de uitkomst. Leidt zelfmanagement tot een betere gezondheid en kwaliteit van leven? Er zijn tientallen wetenschappelijke onderzoeken die dat bevestigen.7 Ook voor het effect van zelfmanagement via eHealth ontstaat toenemend bewijs, net als over de beste methoden om dit effect te bereiken.8 Het onderzoek toont wel aan dat zelfmanagement niet vanzelf gaat. De beste resultaten worden gehaald wanneer zelfmanagement wordt gestimuleerd en ondersteund door de behandelaar. Tenslotte de vraag ‘rendeert het?’ Met andere woorden: leidt het gebruik van eHealth ter bevordering van zelfmanagement tot lagere kosten terwijl de kwaliteit gelijk blijft of verbetert? Onderzoek toont aan dat eHealth interventies bij chronische aandoeningen als diabetes,9 hartfalen, astma en COPD en depressie kunnen leiden tot vermindering van het zorggebruik. Bijvoorbeeld door daling van het aantal ziekenhuisopnamen, doktersbezoeken en andere zorgkosten. Andere effecten die werden gevonden bij patiënten: vermindering van gezondheids- klachten, grotere therapietrouw, verbetering van de kwaliteit van leven, daling van angst en stress, meer zelfvertrouwen en toename van kennis over de aandoening. Uiteraard zijn niet alle interventies succesvol, sommigen hebben geen of een negatief effect terwijl anderen tot hogere kosten leiden. Het globale beeld is echter positief. Gedegen onderzoek en een systematische aanpak van ontwikkeling, implementatie en evaluatie zullen helpen om het kaf van het koren te scheiden.10


4

Stap 3: Denk groot, begin klein: de drie i’s Het potentieel voor eHealth en zelfmanagement wordt nu onvoldoende benut. De aarzeling ligt vooral bij zorgverleners en minder bij patiënten. De tijd is rijp om dat te veranderen. Bij de implementatie van eHealth en zelfmanagement kunnen de volgende drie punten helpen.

• Integratie. Maak eHealth en zelfmanagement vanaf het begin onderdeel van de dagelijkse praktijk en het normale behandelproces.

• Informatie. Wees open en duidelijk over de doelen en gevolgen van de nieuwe manier van werken. Informeer alle betrokken hier zo goed mogelijk over.

• Inspiratie. Aansprekende voorbeelden en enthousiaste voortrekkers bij zowel zorgverleners als patiënten helpen enorm om de voordelen te laten zien. Maak daar gebruik van en vier de successen en resultaten.

Maar vooral: ga aan de slag!

Contact Wilt u meer weten? Neem contact met ons op en vraag naar Stephan Hulsbergen of Bart Brandenburg.

Medicinfo Dr. Anton Philipsweg 31 5026 RK Tilburg [email protected] 013 594 2155


5

Bronnen 1

Van der Meijden, Brantjes en Brandenburg, Medicinfo (2012)

Fogg BJ, Persuasive Technology. Using computers to change what we think and do (2010) Elsevier Science & Technology 2

Burgt, v.d. M., Verhulst, FJCM Doen en Blijven doen, voorlichting en compliancebevordering door paramedici. (2009) Bohn Stafleu van Loghem 3

Internet World Stats 2011 geraadpleegd via http://www.internetworldstats.com/europa. htm 4

CBS Statline, geraadpleegd via http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&P A=71098NED&D1=69-72&D2=0,13&D3=0,l&HDR=G1,G2&STB=T&VW=T 5

Norman C. eHealth Literacy 2.0: Problems and Opportunities With an Evolving Concept, J Med Internet Res 2011;13(4):e125, geraadpleegd via http://www.jmir.org/2011/4/e125/ 6

Department of Health, Research Evidence on the Effectiveness of Self Care Support, 2007, geraadpleegd via http://www.dh.gov.uk/en/Publicationsandstatistics/Publications/PublicationsPolicyAndGuidance/DH_080689 7

Webb, T, et al. Using the Internet to Promote Health Behavior Change A Systematic Review and Meta-analysis of the Impact of Theoretical Basis, Use of Behavior Change Techniques, and Mode of Delivery on Efficacy. J Med Internet Res 2010;12(1): e4, geraadpleegd via http://www.jmir.org/2010/1/e4/ 8

Verhoeven F, et al. Asynchronous and synchronous teleconsultation for diabetes care: a systematic literature review. J Diabetes Sci Technol. 2010 May 1;4(3):666-84. Review. 9

Nijland, N. Grounding eHealth: towards a holistic framework for sustainable eHealth technologies. Thesis, 2011 10


6

ehealth en zelfmanagement, hoe worden we daar beter van?

Recommend Documents