Gezondheidsvaardigheden, kunnen we daar beter van worden? Alja Bosch, MSc. Docent Fontys Hogescholen Toegepaste Psychologie Communicatiewetenschapper Fysiotherapeut
Inhoud Gezondheidsvaardigheden,
waar hebben
we het over? Situatie
Op
in Nederland
welke wijze aandacht besteden aan gezondheidsvaardigheden
Gezondheidsvaardigheden Het geheel van vaardigheden of competenties van mensen om in verschillende situaties informatie over
ziekte, gezondheid, zelfzorg en zorgvoorzieningen te kunnen zoeken, begrijpen en gebruiken.
Bron: UMCG/ IROHLA project 2013
Gezondheidsvaardigheden - Health Literacy Letterlijke vertaling:
Gezondheidsalfabetisme
Gezondheid
en geletterdheid
Bron: De Limburger, 2009
Geletterdheid in Nederland? 10% laagste niveau (on- en laaggeletterd) 37% onvoldoende niveau voor een kenniseconomie 2/3 autochtoon
contextspecifiek Bron: Bohnen et al., 2004
Van geletterdheid naar gezondheidsvaardigheden
Vaardigheden staan centraal!
Health literacy
Health literacy
Informatie stortvloed Internet
Media
Familie en vrienden
Tv/ radio
Gezondheidszorg
Overheid/ organisaties
Health literacy
Drie niveaus gezondheidsvaardigheden
Functioneel basale kennis van gezondheid lezen en begrijpen van informatie
Interactief actief informatie zoeken hulp vragen
Kritisch informatie kunnen analyseren en toepassen
Hoe meten we gezondheidsvaardigheden? Op niveau functionele gezondheidsvaardigheden
Rapid Estimate of Adult Literacy in Medicine (REALM) Test of Functional Health Literacy in Adults (THOFLA) Newest Vital Sign Set of Brief Screening Questions
Op niveau interactief en kritisch
Functional Communicative and Critical health literacy scale (FCCHL)
Laaggeletterdheid (functional health literacy) heeft effect op gezondheidsuitkomsten
Kennis van ziekte Beleving ziekte Opvolgen medische instructies Therapietrouw Frequentie ziekenhuisbezoek Verkeerde perceptie behandeling
Communicatie Schaamte Kosten
En in Nederland? Laaggeletterdheid heeft effect op gezondheidsuitkomsten
frequenter hartinfarct frequenter diabetes frequenter psychische problemen frequenter bezoek huisarts/ medisch specialist/ fysiotherapeut frequenter ziekenhuisopname Bron: Groot en Maassen van den Brink, 2006
Health literacy versus Empowerment
Health Literacy Framework volgens Kickbusch, 2004
(Health) Empowerment Van Regenmortel, 2002
gevoel van controle kritisch bewustzijn participatiegedrag
Saan en de Haes, 2005
zelfinzicht en zelfkennis persoonlijk effectief handelen (controle en zeggenschap) zelferkenning (gevoel van eigen waarde, zelfvertrouwen en respect)
Het Generiek model Zelfmanagement
Bron: CBO, 2013
Informed consent WGBO:
in Nederland zijn alle zorgverleners verplicht hun patiënten/ cliënten op een voor hen begrijpelijke manier in te lichten over hun gezondheidstoestand, het onderzoek, de in te stellen behandeling en eventuele alternatieven.
Hoe
dat te doen?
Algemene maatregelen Verbeter
de toegankelijkheid van informatie (e-health/ i-health?)
Train
zorgverleners in effectieve communicatie
Ontwikkel
en implementeer systematische begeleiding Bron: Fransen, Stronks, Essink-Bot, 2011
In de praktijk
Herkennen laaggeletterdheid Aandacht vasthouden Korte termijn geheugen aanspreken Lange termijn geheugen mobiliseren - Eigen ervaringen, terugvertelprincipe
Informatie doseren NPCF- folder: Help uzelf. Wees duidelijk tegen uw dokter. Bron: NIGZ, 2006
Schriftelijke informatie Eenvoudig
schrijven
Ook hoogopgeleiden waarderen eenvoudig taalgebruik
Gebruik
focusgroepen om te pre-testen Doelgroepdifferentiatie Gebruik beeldmateriaal Laat doelgroep zelf voorstellen doen Bron: NIGZ, 2006
e-health
Inhoud en structuur bron in één oogopslag duidelijk Inhoud afstemmen op lagere gezondheidsvaardigheden Afbeeldingen om route naar en in de bron aan te geven Teksten en zinnen kort en duidelijk Geen moeilijke woorden Gebruiker kan iets meenemen of afdrukken Bron: NIGZ, 2006
e-health - recente ontwikkelingen App
Talking Touch Screen
(TransFysA/ HU – M. Welbie) Fysio
thuis (Het Roessingh) Pijn educatie m.b.v. serious gaming ..
Algemeen beleid Creëer
bewustwording van het probleem
Verbeter
de gezondheidsvaardigheden van de bevolking ‘Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2012-2015’
Investeer
in wetenschappelijk onderzoek Bron: Fransen, Stronks, Essink-Bot, 2011
Een gezamenlijke verantwoordelijkheid
Bron: Nielsen-Bohlman et al., 2004
Meer weten? Zie website Alliantie Gezondheidsvaardigheden http://www.gezondheidsvaardigheden.nl/ Of http://www.cbo.nl/ Of mail naar:
[email protected]
