Effectief uit huis plaatsen? Resultaten en randvoorwaarden
Katrien de Vaan
Maartje Timmermans Ad Schreijenberg
Landelijk congres huiselijk geweld en kindermishandeling - 18 november 2013
De Wet tijdelijk huisverbod • In werking sinds 1-1-2009 (na proef in drie pilots) Periode
Ingevulde RiHG’s
Huisverboden
Verlengingen
2009 - 2012
14.837
11.692
4.418
• Inzet instrument neemt jaarlijks toe:
Bron: Landelijk Bureau Huiselijk Geweld en de Politietaak
2
Inleiding
• 2 onderzoeken i.o.v. WODC • Effectief uit huis geplaatst? Effectevaluatie van de Wet tijdelijk huisverbod • Knelpunten in de uitvoering van de Wet tijdelijk huisverbod
• Deel 1: effectiviteit huisverbod • Deel 2: randvoorwaarden voor (optimale) inzet van huisverbod
• Discussie
3
Deel 1: effectiviteit huisverbod In hoeverre is het huisverbod effectief in het voorkomen of
verminderen van huiselijk geweld? Bij recidivemeting gelet op:
• Aanwezigheid nieuw huiselijk geweld • Aantal incidenten
• Snelheid recidive
4
Positief effect op recidive 1 jaar later
5
Dit betekent:
• Minder nieuwe incidenten hg na een huisverbod, dan zonder oplegging van huisverbod (na 1 jaar)
• Afwachten hoe dit beeld er na 2 jaar uit ziet (wodc meting)
• Het huisverbod bant huiselijk geweld niet uit: • in 53% van de casussen sprake van nieuw hg obv registratie politie & hulpverlening.
6
Verklaring voor effect
• Waar komt het gevonden effect van het huisverbod vandaan?
• Door de hulpverlening die door het huisverbod op gang komt: • Alle plegers in huisverbodgroep bekend bij hulpinstantie, 51 plegers in controlegroep onbekend bij instanties • 97 x een hulpaanbod in huisverbodgroep versus 18 x in controlegroep (plegers) • 53 plegers in huisverbodgroep startten met hulp versus 13 plegers in controlegroep • 8 x geen hulpaanbod in huisverbodgroep versus (voor zover bekend) 21 x in controlegroep (plegers) 7
Succesvolle hulpverlening Welke aspecten van hulpverlening dragen bij aan succes?
• Dat pleger met het totale hulpaanbod start: > nieuw hg in 47% vd casussen ipv 80% > 0,7 nieuwe incidenten ipv 2,7 nieuwe incidenten
• Dat pleger hulptraject voldoende doorloopt: > 0,8 nieuwe incidenten ipv 1,6
• Starten met hulp in casussen met zware problematiek: > nieuw hg in 47% vd casussen ipv 77%
• Een systeemgerichte aanpak van hulp, ook na THV: > nieuw hg in 41% vd casussen ipv 61%
8
Andere factoren Geen effect op recidivereductie:
• • • • •
een (vergevorderd) strafrechtelijk traject van plegers (!) het delictverleden van plegers het opleidingsniveau van uhg/achterblijver wijzigingen in samenstelling van het huishouden of de mate waarin op het huisverbod wordt gehandhaafd
Maar wel (negatieve) samenhang te zien met:
- overtredingen van THV en verlenging van THV
- een opeenstapeling van problematiek 9
Aard hulpverlening bij huisverbod
Crisisinterventie / eerste contacten tijdens huisverbod
Uithuisgeplaatsten
Achterblijvers
Kinderen
51% < 24 uur
87% < 24 uur
Begeleiding door reclassering of casemanager
Begeleiding door AMW, SHG, casemanager
Intake/screening door casemanager, jeugdzorginstelling en/of crisisdienst (Netwerk)onderzoek door AMK of jeugdzorginstelling
Vervolg hulpverlening
• AFP • AMW • Verslavingszorg • GGZ • Gezinsbegeleiding/ opvoedondersteuning
• AMW • Gezinsbegeleiding/ opvoedondersteuning • Voortzetten bestaande hulp • GGZ • Betrokken bij hulp partner
• Gezinsbegeleiding/ opvoedondersteuning • Begeleiding BJZ • Mee in traject ouders • Kindspoor • Psycho-educatie
10
Hulpverlening: uitval
Vervolghulp
Aanbod
Acceptatie
Start
Uithuisgeplaatsten (n=105)
90 (86%)
67 (64%)
60 (57%)
Achterblijvers (n=129)
104 (81%)
89 (69%)
81 (63%)
Kinderen (n=168)
115 (68%)
78 (46%)
74 (44%)
11
Systeemgericht werken • Hulpverlening behandelt UHG, AB en kind(eren) als systeem en brengt hun trajecten met elkaar in verband. • • • •
Casusoverleg betrokken hulpverleners Plan van aanpak voor het hele gezin Systeemgesprek Systeemgericht werken na afloop huisverbod (o.a. voortzetting casemanagement)
• In 50% huisverboden komen 3 of 4 vormen van systeemgericht werken terug.
• In 22% huisverboden komen alle 4 de vormen terug.
12
Deel 2: maximaliseren effect Conclusie:
Het huisverbod verkleint de kans op nieuw huiselijk geweld.
Hoe kun je dit effect maximaliseren?
1. Het huisverbod zoveel mogelijk opleggen 2. Het huisverbod zo opleggen, dat dit juridisch houdbaar is
3. Meer inzetten op motiveren voor start en doorlopen hulp 4. (Nog) meer inzetten op systeemgericht werken
13
Meer opleggen: potentieel Huisverbod nog niet optimaal benut.
Want: niet altijd wanneer mogelijk ingezet.
Knelpunten zijn: • • • • •
Capaciteit Affiniteit Herkennen dreiging Organisatie werkproces Terughoudendheid bij preventieve inzet en inzet bij kindermishandeling
14
Meer opleggen: kindermishandeling • 53% huisverboden: minderjarige kinderen getuige •
of (ook) rechtstreeks slachtoffer 15% huisverboden: geweld (ook) rechtstreeks tegen minderjarige kinderen gericht
Huisverbod wordt dus opgelegd bij kindermishandeling!
• Maar: nog weinig bij uitsluitend geweld gericht tegen minderjarige kinderen: 10 casussen (waarvan in zes casussen door een ouder, oom/tante, opa/oma tegen het kind)
• Redenen: complexiteit casuïstiek, onbekendheid met signalen, onbekendheid met mogelijkheden huisverbod en werkproces huisverbod, huisverbod niet altijd geschikt.
• Wel mogelijk: pilot Rotterdam 15
Meer opleggen: preventief Meerwaarde t.o.v. strafrecht
• Huisverbod valt vrijwel altijd samen met aanhouding. • Aanhouding is start strafrechtelijk traject. • Krijgt lang niet altijd een vervolg: bij 40% aangehouden uithuisgeplaatsten niet vervolgd of onder voorwaarden geseponeerd.
• Huisverbod heeft dan toch al interventies in gang gezet. Maar: rechter vernietigt huisverbod soms
bij samenloop met strafrecht 16
Meer opleggen: onmiddellijkheidscriterium
De interpretatie van het onmiddellijkheidscriterium • Ernstig en onmiddellijk gevaar • Onmiddellijkheid: een actueel incident wordt door sommige rechters verondersteld • Dergelijke incidenten doen zich niet altijd voor • Een van de doelen van het huisverbod is zelfs in situaties op te kunnen treden waar deze incidenten zich niet voordoen • Wanneer er geen sprake is van een actueel incident zal de rechter de andere feiten en omstandigheden zwaarder meewegen • Conclusie: extra belang dossiervorming • Mogelijke structurele oplossing: klaarblijkelijk opnemen ipv onmiddellijk. • Bestuursrechtelijke definitie van klaarblijkelijk: met een grote mate van waarschijnlijkheid moet vaststaan dat de overtreding zal plaatsvinden.
17
Meer opleggen: verblijfscriterium • Het huisverbod kan volgens de wet slechts worden opgelegd als er sprake is van een (ernstig vermoeden van een) ernstig en onmiddellijk gevaar voor de veiligheid van één of meer personen die in de woning wonen of anders dan incidenteel verblijven.
• MvT: bij verblijf voor een gedeelte van de week wel, maar bij bezoek met een verjaardag of een overnachting eens in de paar maanden niet.
• Twijfel bij gemeenten: bij een strikte uitleg niet houdbaar, dus niet opleggen?
18
Goed opleggen: juridisch houdbaar • Beleidstoets en feitentoets • Marginale vs. volle toetsing • Soms worden de beide toetsen en hun intensiteit door de rechter vermengd • Dat leidt tot uitspraken waarin wordt gesteld: gelet op de feiten en omstandigheden heeft de burgemeester in redelijkheid kunnen besluiten tot…. • Feiten en omstandigheden werken daarmee door in de (juistheid van) besluitvorming • In dat kader ook lastig: tegenstrijdige verklaringen, daarbij wordt beter naar andere feiten en omstandigheden gekeken (maar die moeten dan wel aanwezig zijn, bijv. in de vorm van politiemutaties) • Conclusie: extra belang dossiervorming
19
Motiveren voor hulpverlening Snel handelen, goed motiveren.
Knelpunten:
• Crisisinterventie is niet altijd mogelijk • Hulp niet altijd op korte termijn op gang • Verlengingsadvies niet altijd tijdig, van goede kwaliteit en/of goed onderbouwd; niet altijd genoeg tijd om advies zorgvuldig te wegen
• Niet altijd komt de juiste hulp op gang
• Na afloop huisverbod worden trajecten niet altijd goed voortgezet en afgerond 20
Systeemgericht werken Gebeurt nog vaak niet in casussen waar dat wel relevant is
Blijkt wel van groot belang voor verminderen nieuw hg, zeker na afloop van huisverbod!
Knelpunten:
• Weinig coördinatie en monitoring na afloop huisverbod
• Weinig inzicht in behaalde resultaten en alternatieve hulp
21
Conclusie: optimalisatie inzet Wth • Meer situaties lenen zich voor een huisverbod • Controlegroep: herkenning, capaciteit etc. • Kindermishandeling • ‘Preventieve’ inzet
• Werkprocessen kunnen anders worden ingericht zodat deze situaties worden benut: • Hulpverlening en politie werken in de crisis samen • BJZ/AMK en SHG nemen zelf initiatief voor huisverbod • Borging kwaliteit risicoscreening/onderzoek
• Hulpverlening: consequent doorvoeren systeemgerichte aanpak en casemanagement, ook na afloop huisverbod.
22
Conclusie: vergroten effectiviteit In helft casussen toch nog recidive na huisverbod.
Effectevaluatie: vergroten effect is mogelijk door inzet op:
• Motivatie voor hulpverlening; niet alleen voor acceptatie, maar juist start en voldoende doorlopen trajecten.
• Juist in casussen met zware problematiek.
• Doorontwikkeling systeemgericht werken. • Meer casemanagement en monitoring: nu onvoldoende zicht op resultaten en effecten hulpverlening. Inzicht maakt ingrijpen waar nodig mogelijk! 23
Discussie • Effect: zijn we tevreden?
• Knoppen om aan te draaien • • • •
Meer opleggen Juridisch houdbaar opleggen Motiveren voor hulp Systeemgericht werken
24
