Eerste Wereldoorlog (jeugdboeken)
2
Beste lezer, Van 1914 tot 1918 vond de Eerste Wereldoorlog plaats. Dat was een oorlog waarbij heel veel landen betrokken waren. Deze oorlog wordt ook wel de Grote Oorlog genoemd. In 2015 herdenken we dat er tussen 1915 en 1919, tijdens deze oorlog, in totaal ongeveer 15.000 vluchtelingen hebben gewoond in het barakkenkamp Vluchtoord in Uden. Er is dit jaar van alles te doen om deze oorlog te herdenken. Er zijn ook heel veel boeken verschenen die zich afspelen in deze oorlog. Veel boeken voor volwassenen, maar juist ook veel jeugdboeken. In dit advies hebben we een aantal van deze jeugdboeken op een rijtje gezet. Dat zijn ze lang niet allemaal, maar zo kun je gewoon op ideeën komen welke boeken je allemaal zou kunnen lezen. Op veel boektitels en op de voorpagina van dit advies zie je een klaproos staan. Deze bloem is een symbool geworden voor alle soldaten die overleden zijn in deze oorlog. De boeken kun je allemaal terugvinden en lenen in de bibliotheek. Als je specifiek een bepaald boek zoekt, dan kun je het altijd aan een van de medewerkers van de bibliotheek vragen. Zij helpen je verder! Veel leesplezier! Verhalencoaches - Bibliotheek Uden
Eerste Wereldoorlog De jongen die zijn vader zocht / John Boyne 1914. Als Alfie vijf jaar oud is, gaat zijn vader naar het front. De Grote Oorlog is begonnen. Vader belooft voor kerst te zullen terugkeren, maar na enkele brieven blijft het doodstil. Vier jaar lang wacht Alfie op taal en teken van pa. Als hij verneemt dat vader in een ziekenhuis ligt vanwege een oorlogstrauma heeft hij maar één missie: vader veilig thuisbrengen. Het laatste hoofdstuk beschrijft de periode vier jaar na de oorlog, 1922.
De witte veer / John Boyne In 1919 reist de dan 20-jarige Tristan Sadler naar het Engelse plaatsje Norwich om bij Marian Bancroft brieven van haar omgekomen broer Will terug te bezorgen. Tristan vocht samen met Will in Frankrijk tijdens de Eerste Wereldoorlog. Na een nare gebeurtenis gooide Will zijn wapen weg en riep zichzelf uit tot gewetensbezwaarde. Een 'witte veer' noemde men dat in Engeland, een lafaard, een schande. Hij werd ervoor gefusilleerd. De ware reden waarom Tristan Marian opzoekt is, dat hij van een vreselijk geheim verlost wil worden, maar daarvoor heeft hij veel moed nodig. Het verhaal speelt zich afwisselend af in 1919 in Norwich, en in 1916 in het opleidingskamp en de loopgraven.
Ule: ik was veertien in 1914 / Mark De Bel Een letterlijke zoektocht: een Vlaams gezin vlucht tijdens de Eerste Wereldoorlog voor oorlogsgeweld naar veilige plekken. Een figuurlijke zoektocht: 14-jarige Ule (ik-figuur) zoekt naar zin in een zinloze wereld. Vier jaar lang probeert het gezin de oorlog te ontvluchten. Bommen vallen, granaten ontploffen, dorpen branden uit en mensen sterven. Ule en haar broers worden naar een kolonie gestuurd. Daar lopen ze weg, en na een levensgevaarlijke tocht keren ze terug bij de achtergebleven moeder in Watou. Even keert de rust terug. Maar het noodlot slaat weer toe. Als volwassen vrouw keert Ule terug in haar geboortedorp, een reis door een kaal en doods landschap.
3
De hondeneters / Marita De Sterck België, december 1917. De Grote Oorlog (Eerste Wereldoorlog) trekt diepe sporen: jonge mannen aan het front, armoede, honger, sjacheraars, oerdriften. 26 hoofdstukken met titels die vooruitzien, bouwen een dreigende spanning op met een grandioos sfeer- en tijdsbeeld (onder andere standsverschillen). De 17-jarige Victor, zeer beperkt vanwege zijn epilepsie, loopt weg op zoek naar zijn verdwenen hond, en piekert over zijn oudere broer. In gecondenseerde tijd (26 december - 1 januari) vormen mensen en omstandigheden hem tot intelligente jong volwassene.
Met huid en haar / Marita De Sterck Joppes overgrootvader Tist wordt bijna honderd jaar, maar zijn gezondheidstoestand gaat snel achteruit. Joppe (18, ik-figuur) besluit om zoveel mogelijk voor hem te zorgen. Tist is de centrale figuur in een familie waar, vooral bij de mannen, stijfkoppigheid troef is. Tussen Tist en Joppes vader Lex is veel nog niet uitgesproken: welke geheimen draagt Tist al zijn hele leven met zich mee, wie is de eigenlijke vader van Lex, wat heeft Tist als kind meegemaakt in de Eerste Wereldoorlog dat hem nu nog zo angstig maakt? Tussen het verzorgen door organiseert Joppe met vrienden een grote vredesdemonstratie en wordt hij tot over zijn oren verliefd op Alya, die maar niet voor hem wil (kan) kiezen.
De grote verliezer / Karin Dierickxs Margriet (11) beschrijft wat zij en haar familie meemaken in het eerste jaar van de Eerste Wereldoorlog (1914-1915), toen België bezet werd door de Duitsers. Haar vader gaat naar het front; haar moeder staat alleen voor de zorg van de vier kinderen, waaronder een pasgeboren baby. Margriet helpt haar moeder zo goed ze kan, maar ze kampt met schuldgevoelens over het feit dat kort voor haar vaders vertrek haar jongere broertje, op wie ze moest passen, is verdronken. Ze voelt zich 'de grote verliezer' en trekt zich elke mislukking of tegenslag persoonlijk aan.
De mooiste zomer van mijn leven / Karin Dierickxs Rosalie mag als kindermeisje mee met meneer Jean-Paul en madame Lily om de zomer van 1914 door te brengen aan zee. Bij deze rijke, maar kinderloze Vlaamse familie zorgt Rosalie voor de hond Princesse. Tijdens die vakantie leert Rosalie de liefde kennen op een mooie, maar ook op een zeer brute wijze en realiseert ze zich hoe vernederend het is om te werken in een rijke schijnwereld. Die zomer verandert Rosalie van een vrolijk en naief meisje in een beschadigde, maar wilskrachtige jonge vrouw. Als de Eerste Wereldoorlog uitbreekt, besluit Rosalie om haar eigen weg te gaan en keert de rijken de rug toe.
4
Wat niemand weet / Karin Dierickxs Nadat de 16-jarige Rosalie in de zomervakantie van 1914 heeft gewerkt voor een rijke Vlaamse familie (zie 'De mooiste zomer van mijn leven'*) keert ze gedesillusioneerd huiswaarts. Door de oorlog komt Rosalie in aanraking met het verzet en wordt koerier voor een ondergronds netwerk. Als ze haar zomerliefde Friedrich ontmoet, die nu een Duitse soldaat is, begeeft ze zich door haar verzetswerk op glad ijs. Ze wordt verraden en belandt in 1918, zwanger van Friedrich, in de gevangenis waar ze het risico loopt om de doodstraf te krijgen. Leven.
11 november /Paul Dowswell In de vroege ochtend van 11 november 1918 wordt een wapenstilstand ondertekend die later die dag om 11 uur ingaat. Er volgen dan nog zes uren waarin aan beide kanten van het westelijk front nog vele slachtoffers vallen. De minderjarige Will strijdt bij de Britse infanterie. De 16-jarige Axel vecht aan Duitse zijde. De 18-jarige vliegenier Eddie wil de beste piloot van Amerika worden. In deze laatste uren van de Eerste Wereldoorlog wordt het lot van de drie jongens met elkaar verbonden. Het verhaal komt wat traag op gang. Pas als duidelijk is wat de achtergronden zijn van de drie jongens, en wat hun persoonlijke redenen zijn om aan de oorlog deel te nemen, wordt het boeiend. Dan worden hun regimenten naar dezelfde plaats gevoerd.
Achter de draad / Hans Kuijper Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt er druk gesmokkeld op de grens van Nederland en België. Als de Duitsers een elektrische beveiliging tussen de landen aanleggen, lijkt het grensverkeer daarmee onmogelijk. Toch weet Mars (13) met een baby naar België te sluipen. Omdat het daar niet veilig is, moet hij een manier vinden om terug te keren naar Nederland. Dit lijkt te lukken. Tot hij op een Duitse grensbewakingspatrouille stuit. In korte tijd verandert Mars van een onwetend kind in een jongen die geconfronteerd wordt met leven en dood. Hij moet al zijn vindingrijkheid en vernuft inschakelen om zichzelf en zijn gezelschap uit de levensbedreigende situatie te redden.
5
Milans grote oorlog /Patrick Lagrou Milan vertrekt samen met zijn grootouders voor een weekend naar de Westhoek. De jongen kijkt er al naar uit: ze verblijven in een vakantiehoeve en zullen wandelingen maken in de streek waar in 1914 de Slag om de IJzer werd uitgevochten. Eenmaal ter plaatse valt het nogal tegen. Het is slecht weer en zijn grootouders nemen hem mee van het ene museum naar het andere. Milan vindt het maar een saaie bedoening. Maar dan gebeurt er ’s nachts iets bijzonders. Uit de kelders van de vakantiehoeve komen vreemde geluiden. Milan gaat in zijn eentje op verkenning uit. Voor hij het goed en wel beseft, zit hij opeens zelf midden in de ‘Groote Oorlog’
War horse / Michael Morpurgo Alberts vader doet soms rare dingen. Hij koopt bijvoorbeeld een veulen dat hij niet nodig heeft. Maar Albert traint veulen Joey. Hij leert hem werken en gehoorzamen. Dan is er geld nodig en Joey wordt verkocht. Hij raakt als legerpaard verzeild in de Eerste Wereldoorlog, eerst aan Engelse, later aan Duitse kant. Hij maakt gevechten mee, raakt gewond, is hospitaalpaard en nog veel meer. En dan is daar, midden in de oorlog, Albert weer. Schoonheid en tragiek van de vriendschap tussen dier en mens worden indringend beschreven. De waanzin van de loopgravenoorlog, de nietsontziende tactiek van de verschroeide aarde, de idioterie van met paarden optrekken tegen machinegeweren, alles komt aan de orde.
Het meisje en de soldaat / Aline Sax Tijdens de Eerste Wereldoorlog ontmoeten een blind meisje en een Afrikaanse soldaat elkaar op het bankje voor de herberg waar het meisje woont. Zijn 'warme geur zoals van gebrande noten' intrigeert haar. Hij vertelt haar verhalen over zijn gezin en zijn land waarnaar hij zo verlangt. Tijdens hun uren samen lijkt de oorlog even niet te bestaan, maar dan moet de soldaat weer naar het front. Als hij niet terugkeert, besluit het meisje impulsief om hem te gaan zoeken. Het verhaal over deze bijzondere vriendschap wordt beurtelings verteld vanuit het perspectief van het meisje en het perspectief van de soldaat.
6
Vluchtelingen op de vuist / Gerard Sonnemans We schrijven 1918. In België woedt de Eerste Wereldoorlog en daarom verblijven Belgische en Nederlands-Duitse vluchtelingen in een kamp bij Uden, in het neutrale Nederland. Gert en zijn vijf vrienden vormen daar een clubje dat zich geïnspireerd voelt door Old Shatterhand en Winnetou. Er ontstaat rivaliteit met de ‘Hollanders’ naar aanleiding van een voetbalwedstrijd, want ook toen was voetbal al oorlog! Bovendien heeft het jongensgroepje een zéér assertieve vriendin in haar gelederen, wat hen op de nodige pesterijen komt te staan. De zaken dreigen uit de hand te lopen
Voetballen of vechten / Herman Van Campenhout De jonge Engelse soldaat Frank Sumption (20) levert tijdens de Eerste Wereldoorlog vanuit de loopgraven slag met de Duitsers. Rond kerst 1914 vindt op de modderige Vlaamse vlakten een verbroedering plaats tussen de strijdende partijen. Frank leert een Duitser kennen met wie hij al snel vriendschap sluit. Daarna is het lastig om de gevechtshandelingen weer te hervatten. Toch moet dat van het opperbevel. Een verhaal dat is gebaseerd op waargebeurde feiten. Het toont de innerlijke tegenstrijdigheid van oorlog. Jonge mannen worden naar het front gestuurd met een vijandbeeld dat in de persoonlijke sfeer niets met de werkelijkheid te maken heeft. Eenmaal oog in oog met de vijand ontmoeten ze een mens van vlees en bloed, iemand die nauwelijks van henzelf verschilt
Een lied voor Lore / Hedwig Van de Velde Een oorlogsverhaal dat gebaseerd is op het oorlogsdagboek van Leon van Haelst. Het is het verhaal van het grensdorp Koewacht waar tijdens de Eerste Wereldoorlog door de Duitsers de grens dwars doorheen wordt gelegd, door een onder stroom gezet prikkeldraad. Families worden zo van elkaar gescheiden, kunnen niet meer naar de kerk of niet meer naar school. De liefde tussen Lore, dochter van de plaatselijke cafébaas (België), en Bert (Nederland) wordt erg op de proef gesteld.
7
Iedereen bleef brood eten / Do Van Ranst De prille relatie tussen Nelle en Simon komt tijdens de Eerste Wereldoorlog onder druk te staan als Nelle besluit zich aan te melden als verpleegster aan het front. Simon wil zich afzijdig houden van het geweld, maar neemt toch dienst om zijn vader te tonen dat hij niet laf is. Gedurende de oorlog zien zij elkaar zo nu en dan; Simon veinst zelfs kwalen om naar het hospitaal te mogen waar Nelle werkt. Beiden raken ernstig gewond. Nelle neemt na de oorlog de zorg op zich voor Simon en zijn ouders. De oorlog wordt omschreven in al zijn gruwelijkheid.
Niet welkom / Detty Verreijdt Rik, zijn zusje en hun ouders worden geconfronteerd met de Duitse bezetting in 1914 in België. Vader wordt naar het front gestuurd en de kinderen vluchtten samen met moeder naar Nederland. Na verloop van tijd keren zij terug naar hun vaderland, waar de oorlog nog woedt. Het verhaal is geschreven vanuit de optiek van Rik, zodat de doelgroep zich goed kan inleven in zijn belevingswereld.
Mijn liefste ik wil je vertellen / Louise Young Arbeiderszoon Riley Purefoy is in Londen om zijn intelligentie opgenomen in het zeer gegoede gezin van klasgenootje Nadine, maar wordt door haar ouders bij haar weg gehouden als ze later van elkaar gaan houden. Riley (18) neemt daarom in de Eerste Wereldoorlog (1914) dienst in het Britse leger, Nadine wordt verpleegster. Riley maakt snel carrière en wordt door zijn officier Locke gepromoveerd tot officier. Diens vrouw Julia is geobsedeerd door zijn terugkeer zonder zich te realiseren dat hij erg verandert door wat hij meemaakt. Als in 1917 de onderkant van Riley’s gezicht is weggeschoten en hij niet meer kan praten, stuurt hij uit compassie Nadine weg.
Meisje van de Engelsman/ Wim Gielens Een 16-jarig Vlaams-Engels meisje raakt door een markante oude man in haar dorp geïnteresseerd in de Eerste Wereldoorlog en haar eigen familiegeschiedenis. Ze leert van Ston hoe het was om in de loopgraven te zijn, hoe belangrijk vriendschap was en welke rol de Engelsen speelden in die tijd. De roman is tevens de zoektocht van een jong meisje naar haar eigen identiteit. Bovendien geeft het boek een feilloos beeld van het Vlaanderen in de jaren zeventig. Zeer geslaagd debuut van de auteur die eerder een roman voor volwassen schreef over de Eerste Wereldoorlog 'Nooit meer terug naar Tipperary'*. Hoofdpersoon Shirley wordt als levensechte puber neergezet met al haar twijfels, tegenstrijdige gevoelens en ergernissen..
8
Oorlogspost: het dagboek van Frans / Leen De Laere Frans is 13 jaar en woont in Antwerpen als de Duitse troepen in 1914 België binnenvallen: het begin van de Eerste Wereldoorlog. Hij begint een dagboek en beschrijft hierin het verloop van de oorlog: de bombardementen op de stad Antwerpen, de Duitse bezetting, de vluchtelingen. Via brieven van zijn broer Karel die is gemobiliseerd, volgt hij tevens het leven aan het front. Het dagboek wordt afgewisseld met brieven en veel originele foto's, waardoor men een goed beeld krijgt van het leven in België tijdens de Duitse bezetting en het leven aan het front.
Soldaaat Peaceful / Michael Morpurgo Indrukwekkende en aangrijpende oorlogsroman, gesitueerd in Engeland en België tijdens de Eerste Wereldoorlog. Een betekenisvol horloge tikt de minuten en uren van één nacht. Ieder hoofdstuk geeft de tijd aan, eindigend één minuut voor zes in de ochtend. De jonge soldaat Tommo houdt een soort wake, waarvan de betekenis op het eind wordt onthuld. Hij memoreert het leven van twee broers en hun onvoorwaardelijke vriendschap voor elkaar.
Tunnelkoorts / Andre Boesberg De 12-jarige Willem (ik-figuur) heeft na de gewelddadige dood van zijn ouders in 1916 weinig meer te verliezen, behalve zijn vriendin Marieke. Wanneer schoolgenoot Karel hem vertelt over zijn werk achter het front, waar hij in de keuken en met allerlei klusjes helpt, denkt Willem niet lang na. Ze storten zich samen op het zware werk en moeten zich zien te redden tijdens de bombardementen en het instorten van een tunnel. De Vlaamse auteur werd tien jaar geleden geprezen om de spanning, de filmische, realistische stijl en het aan de orde stellen van algemene menselijke waarden in ‘Koka en de doodsviool van Bidshika’* dat zich afspeelt tijdens de Tweede Wereldoorlog
9
Valentine Joe / Rebecca Stevens Een dag voor Valentijnsdag neemt een Londense opa zijn 14-jarige kleindochter Rose mee naar het Belgische Ieper, om het graf van zijn oom te zoeken, die daar in de Eerste Wereldoorlog sneuvelde. Ze vinden er ook het oorlogsgraf van de zeer jong gestorven soldaat Valentine Joe (15 jaar), en dat maakt indruk op hen. Terug in het hotel, komt het verleden tot leven als Rose ’s nachts vanuit haar hotelraam soldaten over het plein ziet marcheren. Rose glijdt terug in de tijd en ontmoet soldaat Joe. Ze raakt bevriend met hem en zijn hond en probeert te begrijpen waarom Joe de keuze maakt om naar het front te gaan.
Wreed schoon / Kathleen Vereecken Verhaal over de belevenissen van de 15-jarige Josephine in het Gent van 1921. Zij werkt in een weverij en moet daarnaast in de herberg van haar stiefvader helpen. Maar op onnadrukkelijke wijze komen ook de sociale ontwikkelingen zoals veranderende arbeidsomstandigheden, vrouwenkiesrecht en zwangerschapsverlof aan de orde. Josephine wordt verliefd op en gefascineerd door Victor -een held- die lijdt onder zijn herinneringen aan de Grote Oorlog.
Kiplings keuze/ Geert Spillebeen Vader en zoon Kipling zijn de beide hoofdpersonen in deze jeugdroman. Vader is de beroemde schrijver van o.a. het 'Junglebook' die in zijn grote chauvinisme niets liever wil dan dat zijn zoontje wordt voorbereid op een carrière in de Britse krijgsmacht. Helaas is dat erg moeilijk, want de jonge John is maar een heel schriel ventje, met bar slechte ogen (- 6). Tòch zet vader alles op alles, en in het jaar 1914 (!) mag John als jong officier in een Iers regiment mee naar het front. De oversteek vindt plaats in augustus 1915; John wordt in die dagen juist 18 jaar. Al bij de eerste gevechtshandelingen die hij meemaakt, wordt hij dodelijk gewond: een granaatscherf slaat zijn hele aangezicht weg.
Het geweer / Elisabeth Marain Hoofdfiguur Fons, twaalf jaar, is met zijn familie op de vlucht voor de Duitsers. Als hij een geweer vindt, verstopt hij het tussen de spullen op de kar. Hij is ervan overtuigd dat ze het ooit nog nodig zullen hebben. Maar de Duitsers ontdekken het wapen en verdenken zijn vader ervan het verstopt te hebben om het tegen hen te gebruiken. Fons ziet hoe zijn vader wordt meegenomen en neergeslagen. Hij is er echter van overtuigd dat zijn vader nog leeft en gaat op tocht om hem te redden. Via Antwerpen trekt hij naar Nederland. Onderweg ontfermen diverse personages zich over hem..
10
De voorspelling / Marcus Sedgewick Sasha (17) is de jongste dochter van een welgesteld Engels gezin dat door WO I uit elkaar gedreven wordt. Haar oudste broer sneuvelt in de loopgravenoorlog en haar jongste broer Tom zet zijn medische studies stop om naar het Franse front te trekken. Sasha kan de dood van mensen uit haar omgeving voorspellen, een gave waar ze met niemand over kan praten. Wanneer ze een visioen krijgt over de dood van Tom, trekt ze als verpleegster naar het front in de hoop hem te redden. Maar kan ze de loop van de toekomst zomaar veranderen?
Even zwegen de wapens / James Riordan Dit is een verhaal uit de Eerste Wereldoorlog, kerst 1914. Bij een klein stukje front nemen de soldaten het initiatief om niet te vechten. Ze spelen dan een voetbalwedstrijd, maar dat wordt ze een dag later niet in dank afgenomen door de hogere officieren. Vechten moet, al begrijpt bijna niemand waarom. De jonge soldaat Jack zal overleven en later met zijn kleinzoon erop terug kijken. Het boek is vijftien jaar geleden geschreven en gebaseerd op het leven van een oud-soldaat en nu vertaald omdat de Eerste Wereldoorlog 100 jaar geleden begon.
Fabian en het mes / Jos de Valk Fabian logeert bij oop (opa), die beeldhouwer is en in een oud dorpsschooltje woont. Oop moet voor de gemeente een beeld maken dat betrekking heeft op het smokkelaarsdorp in de Eerste Wereldoorlog. Om zich in te leven maken ze een nachtelijke smokkeltocht, duikt oop in het archief en horen ze het tragische verhaal van het zoontje van de schoolmeester. Daardoor krijgt de school een bijzondere betekenis voor Fabian en heeft oop een idee voor zijn beeld.
11
