Vrouwen en de Eerste Wereldoorlog

RoSa Literatuurlijst

Vrouwen en de Eerste Wereldoorlog Mei 2014

RoSa documentatiecentrum informeert over gender, feminisme en gelijke kansen m/v. RoSa bezit een publiek toegankelijke bibliotheek met een unieke collectie over de situatie van vrouwen: oude en nieuwe pijnpunten, feiten en cijfers. Iedereen kan er boeken ontlenen, lezen in vaktijdschriften en archieven raadplegen. De RoSa bibliotheek is open voor iedereen van maandag tot donderdag tussen 10 en 17 uur en ligt op wandelafstand van het station Brussel-Centraal. Gratis wifi. Deze literatuurlijst is een beknopte selectie. Je vindt nog veel meer info en lectuur over het thema wanneer je zelf RoSa’s online catalogus doorzoekt. Surf naar www.rosadoc.be/joomla/index.php/catalogus.html of bestel een gratis literatuurlijst op maat: [email protected]

2

Woord vooraf

De Eerste Wereldoorlog - de Grote Oorlog - is het thema van deze literatuurlijst. U vindt hier zowel boeken als tijdschriftartikels terug uit onze collectie. Van elk boek wordt auteur, uitgave, aantal pagina’s, ISBN-nummer alsook het exemplaarnummer in onze catalogus weergeven. Ook een verkorte opsomming van de toegekende trefwoorden aan dat specifieke boek wordt gegeven, evenals een korte bespreking. Wat betreft artikelen uit tijdschriften staan de titel vermeld, alsook auteur (indien gekend), bron, paginanummers, datum van verschijnen en toegekende trefwoorden. We hebben in dit overzicht ervoor gekozen zowel oude als recentere publicaties op te nemen, omdat dit vanuit historisch oogpunt een interessant beeld schept m.b.t. de evolutie in het denken over de rol van vrouwen tijdens ‘14-‘18. Het oudste werk dateert van 1926, het jongste verscheen in de loop van dit herdenkingsjaar. U zal in aanraking komen met een scala aan benaderingen/analyses. De geïnteresseerde lezer zal gauw ontdekken hoe verschillend de situatie was voor ons land t.o.v. de andere landen die betrokken waren bij het conflict. In België viel het economische leven namelijk helemaal stil, als gevolg van de bezetting. In enkele van de studies die u in de lijst zal terugvinden, wordt bijvoorbeeld gesproken over ‘dilution’, d.i. een Engelse term die gebruikt werd om een welbepaald fenomeen te benoemen: de vervanging van professionele ervaren, mannelijke arbeidskrachten door semi-professionele of onopgeleide vrouwelijke werkkrachten. Dit was van toepassing in alle sectoren van de economie waar vrouwen de taken van de ten-oorlog-getrokken mannen overnamen. De inspanningen van de vrouwen werden na de oorlog echter amper of niet gehonoreerd. Het verkrijgen van stemrecht bleek een magere beloning en de vrouwenbeweging kreeg het al snel na 1918 weer moeilijk om emancipatie op de politieke agenda te zetten.

Samenstelling: Maarten Dieltiens

RoSa documentatiecentrum

2014 mei

www.rosadoc.be

3

Boeken VIVA-SVV; LINX+ Vrouwen in de Groote Oorlog: persmap Brussel: VIVA-SVV, 2014. -: ill. Exemplaarnr.: P10/0302 Trefwoorden: TENTOONSTELLINGEN - EERSTE WERELDOORLOG – BELGIE – PERSMAP

Deze persmap werd gecreëerd naar aanleiding van de tentoonstelling ‘Vrouwen in de Groote Oorlog’, een initiatief van Linx+ en de Socialistische Vrouwen Vereniging VIVA-SVV. Deze tentoonstelling zal doorheen Vlaanderen reizen gedurende dit herdenkingsjaar.

In het Verenigd Koninkrijk betraden vrouwen massaal de arbeidsmarkt om mee hun schouders te zetten onder de ‘war effort’. Ze namen verschillende taken en jobs over van de mannen en stortten zich op het liefdadigheidswerk en de verpleging. Daarnaast engageerden vrouwelijke podiumartiesten zich om het patriottisme te verspreiden en iedereen aan te zetten tot de ondersteuning van hun ‘boys in khaki’. De arbeidsomstandigheden waren echter ondermaats en de ongelijke verloning van vrouwelijke arbeidsters zette kwaad bloed bij de vrouwenvakbonden.

La femme au temps de la guerre de 14 Paris: Stock/Laurence Pernoud, 1986. - 319 p.: ill. Exemplaarnr.: FII m/0122 Trefwoorden: VROUWENGESCHIEDENIS - EERSTE WERELDOORLOG – FRANKRIJK

Dit boek beschrijft de rol, de ervaringen en de mobilisatie van vrouwen in Frankrijk tijdens WO I. In het eerste gedeelte wordt het op gang komen van de mobilisatie beschreven. Vervolgens komen de verschillende taken die vrouwen, zowel thuis als aan het front, op zich namen (liefdadigheidswerk, verpleging, werk in munitiefabrieken, spionnen, …). In het laatste gedeelte komen huishouden en gezinsleven aan bod. Ook het dagelijks leven van vrouwen die deel uitmaakten van het verzet of juist tegenovergesteld - in de collaboratie waren beland, wordt belicht. Adie, Kate Fighting on the home front: the legacy of women in World War One London: Hodder & Stoughton, 2013. - 328 p.: ill. ISBN 978-1-444-75967-9 Exemplaarnr.: FI m/0254 Trefwoorden: ARBEID – SEKSEROLLEN - VROUWEN IN MANNENBEROEPEN – THEATER – VRIJWILLIGERSWERK – LIEFDADIGHEID – GROOTBRITTANNIE - EERSTE WERELDOORLOG


2014 mei

Allen, Ann Taylor Feminism and motherhood in Western Europe 1890-1970: the maternal dilemma New York: Palgrave MacMillan, 2005. - 354 p. ISBN 1-4039-6236-7 Exemplaarnr.: DIII2m/0005 Trefwoorden: FEMINISME – MOEDERSCHAP – ARBEID - ECONOMISCHE ZELFSTANDIGHEID - REPRODUCTIEVE RECHTEN – GEBOORTEREGELING - WEST-EUROPA - EERSTE WERELDOORLOG - 19E EEUW - 20E EEUW

Het moederschap vormde vanuit de feministische gedachte reeds lang een hindernis voor andere sociale en individuele aspiraties. Nieuwe benaderingen van het moeder-zijn ontwikkelden zich om tegelijk “moeder” en “mens” te zijn. Overheidsinitiatieven inzake de bescherming van moeders en hun kroost moesten vrouwen helpen een professioneel leven uit te bouwen, maar in de aanloop naar WO I en ook nog lang daarna werd de zoge-

www.rosadoc.be

4 naamde unieke, zorgende moederrol zodanig sterk benadrukt dat economische zelfstandigheid voor vrouwen als ongepast en ongewenst werd beschouwd. De strijd om als volwaardig burger ere kend te worden zou nog de hele 20 eeuw voortduren, tot vandaag. Atkinson, Diane Elsie and Mairi go to war: two extraordinary women on the Western front London: Arrow Books, 2010. - 280 p.: ill. ISBN 978-1-84809-135-1 Exemplaarnr.: T/1156 Trefwoorden: KNOCKER ELSIE - GOODEN-CHISHOLM MAIRI – VERPLEEGKUNDIGEN - EERSTE WERELDOORLOG - GROOTBRITTANNIE – BIOGRAFIE

Elsie Knocker en Mairi Chisholm waren twee Britse verpleegkundigen en ambulanciers. Beide waren rasechte motorliefhebsters, die al vroeg bij het uitbreken van de oorlog (25 september 1914) zich aan het front melden. Ook wel gekend als de ‘Madonna’s van Pervijze’, werden ze de meest gefotografeerde vrouwen van de Eerste Wereldoorlog. Beiden werden bekroond met onderscheidingen (o.a. in de Orde van Leopold II, hen toegekend door Albert I). Audoin-Rouzeau, Stéphane L' enfant de l'ennemi (1914-1918): viol, avortement, infanticide pendant la Grande Guerre Paris: Aubier, 1995. - 222 p. ISBN 2-7007-2268-X Exemplaarnr.: FI m/0180 Trefwoorden: GEWELD – VERKRACHTING – ABORTUS – KINDERMOORD EERSTE WERELDOORLOG – FRANKRIJK

Dragen kinderen die geboren werden, als gevolg van verkrachting in oorlogstijd, de smet van hun gewelddadige vaders? Maken zij wel enige kans om aanvaard te worden? De wijze waarop men in de Franse samenleving met deze problematiek omging, vormt het hoofdonderwerp van dit boek. Rechtszaken over infanticide en abortus worden besproken. In 1916 kregen 55 % van de vrouwen die voorgeleid werden, de vrijspraak. De wijze


2014 mei

waarop de media hierover berichtte, komt eveneens aan bod. Binot, Jean-Marc Héroïnes de la Grande Guerre [Paris]: Fayard, 2008. - 303 p.: ill. ISBN 978-2-213-63714-3 Exemplaarnr.: FI m/0215 Trefwoorden: VERZETSBEWEGING - EERSTE WERELDOORLOG – FRANKRIJK – BELGIE

Dit boek bevat 15 portretten van moedige vrouwen, die allen op hun manier actief deelnamen aan het verzet tegen de Duitse bezetter tijdens WO I. Het gaat zowel om frontstrijdsters als meer in de schaduw opererende vrouwen. Enkele van de namen zijn: Gabrielle Petit, Leonie Van Houtte, Edith Cavell, Emilienne Moreau, …. Zij spioneerden, hielpen onderdoken soldaten over de grens of pleegden sabotage. Bolt, Christine Sisterhood questioned?: race, class and internationalism in the American and British women's movements, c. 1880s-1970s London: Routledge, 2004. - 260 p. ISBN 0-415-15853-2 Exemplaarnr.: FII m/0518 Trefwoorden: FEMINISME – VROUWENBEWEGING - SOCIALE KLASSE – ETNICITEIT – VERENIGDE STATEN - GROOT-BRITTANNIE - EERSTE WERELDOORLOG – INTERBELLUM - TWEEDE WERELDOORLOG

De Amerikaanse en Britse vrouwenbeweging werkten vóór 1914 nog veel samen rond stemrecht. Na de oorlog groeiden zij echter uit elkaar omwille van uiteenlopende ideeën en strategieën rond ras en sociale klasse. Ook de kwestie rond het leiderschap van internationale vrouwenorganisaties leidde tot conflicten. Bosch (e.a.), Mineke (red.) Sekse en oorlog: jaarboek voor vrouwengeschiedenis 15 Amsterdam: Stichting beheer IISG, 1995. - 192 p.: ill ISBN 90-6861-111-9 Exemplaarnr.: FII m/0342

www.rosadoc.be

5 Trefwoorden: VROUWENGESCHIEDENIS - SEKSEROLLEN - EMANCIPATIE – BELGIE – DUITSLAND - FRANKRIJK – EERSTE FEMINISTISCHE GOLF - EERSTE WERELDOORLOG – TWEEDE WERELDOORLOG – JAARBOEK

Het idee dat de sekseverhoudingen grondig wijzigden als gevolg van de Eerste Wereldoorlog, werd door historici lang onderschreven. Hierop is echter meer en meer kritiek ontstaan. Vooral vrouwen uit de burgerij zouden een emancipatiebeweging hebben doorgemaakt, terwijl de lagere sociale klassen achterbleven. De tewerkstellingsgraad van vrouwen was reeds aan het stijgen vóór 1914, maar stagneerde nadien vrij snel. Ook al werden vrouwen aangespoord een actievere rol te gaan spelen voor de natie, toch bleef het accent bij de klassieke moederrol liggen. Botchkareva, Maria Yashka: journal d'une femme combattante: Russie 1914-1917 Paris: Armand Colin, 2012. - 301 p. ISBN 978-2-200-27516-7 Exemplaarnr.: S/0622 Trefwoorden: BOTCHKAREVA MARIA – EERSTE WERELDOORLOG – LEGER RUSLAND – EGODOCUMENT

Rusland was het eerste land dat vrouwen inzette in de gewapende strijd. Maria Botchkareva – bijnaam Yashka – werd in 1917 commandante van het “Vrouwenbataljon van de Dood”. Na de oorlog en de Russische revolutie verliet ze haar land. In de V.S. ontmoette ze een verbannen landgenoot, die haar oorlogservaringen optekende.


2014 mei

Braybon Gail; Summerfield Penny Out of the cage: women's experiences in two world wars London; New York: Pandora, 1987. - 330 p.: ill. ISBN 0-86358-228-1 Exemplaarnr.: FII m/0154 Trefwoorden: EERSTE WERELDOORLOG - TWEEDE WERELDOORLOG – VROUWENGESCHIEDENIS -GROOT-BRITTANNIE

De auteurs baseren zich op dagboeken, memoires, brieven en opgenomen interviews van Britse vrouwen, waarin deze getuigen over hun werkervaringen tijdens beide wereldoorlogen. De vervanging van professionele, ervaren mannelijke arbeidskrachten door half- of onopgeleide vrouwen zette heel wat kwaad bloed. De overheid moest daarom ingrijpen, maar had naderhand onvoldoende aandacht voor de dubbele rol die vrouwen nu vervulden. Na de oorlog volgde de demobilisatie, waardoor veel vrouwen gedwongen terugkeerden naar de haard. Bruley, Sue Women in Britain since 1900 Basingstoke: MacMillan Press, 1999. - 227 p. ISBN 0-333-61839-4 Exemplaarnr.: FII m/0394 Trefwoorden: VROUWBEELDEN - ARBEID – GEZIN – ONDERWIJS - FEMINISME EERSTE WERELDOORLOG TWEEDE WERELDOORLOG - GROOTBRITTANNIE - 20E EEUW

Dit boek bespreekt het veranderend vrouwbeeld e tijdens de 20 eeuw. Hoe was het om vrouw te zijn omstreeks 1900 en hoe sterk is het verschil t.o.v. vandaag? De invloed van de wereldoorlogen op de

www.rosadoc.be

6 rol & positie van de vrouw komt aan bod. Na WO I werden vrouwen assertiever, hun gezondheid ging er op vooruit en zij vertoonden zich voortaan in het straatbeeld zonder chaperonne. Bracht de oorlog aan vrouwen werkelijk een gevoel van bevrijding, ook op vlak van de seksualiteit? Bush, Julia Women against the vote: female anti-suffragism in Britain Oxford: Oxford University Press, 2007. - 340 p. ISBN 978-0-19-924877-3 Exemplaarnr.: FII m/0597 Trefwoorden: VROUWENKIESRECHT - ANTI-FEMINISME – VROUWENBEWEGING – VROUWENORGANISATIES SEKSEROLLEN – BURGERSCHAP - EERSTE WERELDOORLOG GROOT-BRITTANNIE - 19E EEUW

De anti-suffragebeweging in het Verenigd Koninkrijk is vaak genegeerd geweest door historici, wellicht omdat zij eruit kwamen als de ‘verliezers’. Tijdens WO I liepen veel van haar leden over naar het andere kamp. Desondanks bleef de beweging zich relevant vinden: de traditionele rol van de vrouw benadrukken achtten zij pure noodzaak, zeker in oorlogstijd. Dé vraag voor historici is of de oorlog het onvermijdelijke (nl. stemrecht voor vrouwen) heeft uitgesteld of juist ongewild de politieke context heeft gecreëerd waarbinnen het vrouwenkiesrecht als een aanvaardbaar ‘risico’ kon worden beschouwd? Carden-Coyne, Ana (ed.) Gender and conflict since 1914: historical and interdisciplinary perspectives New York: Palgrave MacMillan, 2012. - 185 p.: ill. ISBN 978-0-230-28095-3 Exemplaarnr.: M/0451 Trefwoorden: GENDER – OORLOG – MILITARISME - EERSTE WERELDOORLOG – VLUCHTELINGEN – LEGER - MANNELIJKHEID – TERRORISME GROOT-BRITTANNIE – FRANKRIJK – VIETNAM – CYPRUS – IRAK 20E EEUW - 21E EEUW

De internationale, feministische vredesbeweging wordt eveneens belicht. Het bevat bijdragen uit verschillende disciplines, die elk vanuit hun eigen invalshoek het genderaspect van de oorlogen van e de 20 eeuw analyseren. Ook het beeld van de vrouwelijke strijder in literatuur, films & media maakt deel uit van deze studie. Cops, Alice Gemeentelijke Emancipatieraad Diest Delphine Alenus, een groot figuur uit de oorlog 1914-1918 Diest: Gemeentelijke Emancipatieraad (GER), 1996. – 28 p.: ill. Exemplaarnr.: T/0489 Trefwoorden: VERPLEEGKUNDIGEN - ALENUS DELPHINE – BELGIE – EERSTE WERELDOORLOG - 19E EEUW - 20E EEUW

Delphine Alenus was ambulancierster bij het Rode Kruis en werkte in Diest en directe omgeving. Op 17 augustus 1914 veroverden de Duitsers de stad. Delphine verleende zorg aan een gewonde, Duitse officier en zij zou hem overtuigd hebben te bemiddelen opdat de stad zou worden gespaard. Ze won het vertrouwen van de bezetters en kreeg toelating om in de nabije omgeving gewonden op te zoeken en te verzorgen. Ze werd echter meermaals aangehouden op verdenking van spionage. De Weerdt, Denise De vrouwen van de Eerste Wereldoorlog Gent: Stichting Mens en Kultuur: IGM; Brussel: SVV, [1993]. - 303 p Exemplaarnr.: FII m/0250 Trefwoorden: ARBEID - VERPLEEGKUNDIGEN – VROUWENVERZET – VROUWENVREDESBEWEGING -WELZIJNSWERK GEDETINEERDEN – HELDINNEN – SPIONNEN - EERSTE WERELDOORLOG – BELGIE

In dit werk wordt de toenemende participatie van vrouwen aan de ‘war effort’ sedert 1914 bestudeerd. Daarnaast wil het de concepten ‘mannelijkheid’, ‘vrouwelijkheid’ en welke betekenis deze krijgen binnen het militair apparaat onderzoeken.


2014 mei

www.rosadoc.be

7 many things as there are women.” Zodoende waren zij minder geïnteresseerd in het stemrecht voor vrouwen. De auteurs bestudeerden verschillende feministische tijdschriften uit die tijd en belichten ook de invloed van de oorlog op het gevoerde discours.

Vrouwen als hoedsters van vrede, beschermers van kinderen en verzorgers van gewonden, …. Dit waren de rollen die vrouwen op zich namen tijdens de oorlog. Het verschil met de ons omringende landen is echter groot. Daar waar elders vrouwen massaal de fabrieken betraden en de jobs van mannen overnamen, was dat in België – waar de economie volledig stil kwam te liggen – niet het geval. Het verkrijgen van stemrecht bij de gemeenteraadsverkiezingen bleek een magere troost voor al hun inspanningen. De oorlog bracht echter ook nieuwe, heldhaftige rolmodellen voort, zoals Gabriele Petit, Martha Cnockaert, Jeanne De Beir, e.a.. Delap, Lucy The feminist avant-garde: transatlantic encounters of the early twentieth century Cambridge: Cambridge University Press, 2007. 357 p.: ill. ISBN 978-0-521-87651-3 Exemplaarnr.: FII m/0599 Trefwoorden: FEMINISME - FEMINISTISCHE TIJDSCHRIFTEN – SUFFRAGETTES – VROUWENBEWEGING -VROUWBEELDEN - EERSTE WERELDOORLOG - VERENIGDE STATEN - GROOT-BRITTANNIE 20E EEUW

Dit boek gaat over de culturele en politieke dimensie van het transnationale feminisme. Het onderzoekt de politieke argumenten, het discours en de intellectuele invloeden van het ‘avant-garde feminisme’, dat gericht was op een interne transformatie van de vrouwelijke psyche en op de vrouw als seksueel wezen. Individualisme was voor hen een centraal begrip. Zij daagden het feminisme van de suffragettes uit en besloten dat “… women want as


2014 mei

Dombrowski, Nicole Ann (ed.) Women and war in the twentieth century: enlisted with or without consent New York: Routledge, 2004. - 377 p.: ill. ISBN 0-8153-2287-9 Exemplaarnr.: FII m/0536 Trefwoorden: OORLOG - HISTORISCH – INTERNATIONAAL – BEVRIJDINGSBEWEGING – OORLOGSSLACHTOFFERS – VERKRACHTING – VLUCHTELINGEN - EERSTE WERELDOORLOG TWEEDE WERELDOORLOG – 20E EEUW

Hoe beïnvloeden vrouwen de militaire mannencultuur? Het is immers een cultuur van geweld en dat komt niet overeen met het gangbare, stereotiepe beeld van de “zachtaardige en vreedzame” vrouw. e In de loop van de 20 eeuw vonden vrouwen stilaan hun weg naar zowel de militaire beroepen als het gewapende verzet. Dit boek is een bundeling van ervaringen van vrouwen tijdens verschillende e oorlogen van de 20 eeuw, met als doel de complexe relatie tussen vrouwen en oorlog/ geweld/ militarisme te verklaren, alsook hun politieke en persoonlijke overtuigingen als burgers, echtgenotes, moeders en krijgers te belichten. Duby, Georges (red.); Perrot, Michelle; Thébaud, Françoise Geschiedenis van de vrouw: deel 5: De twintigste eeuw Amsterdam: Agon, 1993. - 627 p.: ill. ISBN 90-5157-128-3 Exemplaarnr.: FI m/0194 Trefwoorden: VROUWENGESCHIEDENIS – NASLAGWERK - EERSTE WERELDOORLOG – 20E EEUW

Dit naslagwerk is het vijfde deel in de reeks ‘Gee schiedenis van de vrouw’ en behandelt de 20 eeuw. Wat betreft de Eerste Wereldoorlog, bespreekt men o.a. de (kortstondige) feminisering van de arbeid in oorlogstijd, de ontwikkeling van

www.rosadoc.be

8 de tertiaire sector en de alsmaar groter wordende participatie van vrouwen daarin, het veranderde vrouwbeeld (mode, uitgaansleven), alsook de verschuivingen binnen de klassieke man-vrouw verhouding. Duby, Georges; Perrot, Michelle Histoire des femmes en occident: 5: le XXe siècle [s.l.]: Plon, 1992. - 647 p.: ill. Exemplaarnr.: FII m/0240 Trefwoorden: VROUWENGESCHIEDENIS – NASLAGWERK - EERSTE WERELDOORLOG – 20E EEUW

(Franstalige versie – zie hierboven) Frois, Marcel La santé et le travail des femmes pendant la guerre Parijs: Les Presses Universit Aires de France, 1926. 205 p. Exemplaarnr.: EII k/0004 Trefwoorden: ARBEID – GEZONDHEID - EERSTE WERELDOORLOG – FRANKRIJK

Garner, Karen Shaping a global women's agenda: women's NGO's and global governance, 1925-85 Manchester: Manchester University Press, 2010. 310 p. ISBN 978-0-7190-8898-8 Exemplaarnr.: FII b/1315 Trefwoorden: NGO's - INTERNATIONALE POLITIEK – VREDE – OORLOG EERSTE WERELDOORLOG -TWEEDE WERELDOORLOG – VROUWENORGANISATIES – VROUWENVREDESBEWEGING - VN 20E EEUW

Vrouwen hebben in de internationale politiek altijd veel tegenwerking gekend. Om ook maar enige macht/invloed te verwerven, dienden vrouwenorganisaties (en later ook ngo’s) zeer strategisch tewerk te gaan. Deze geschiedenis van de internationale vrouwenorganisaties en ngo’s is ingedeeld in drie periode: Interbellum, periode 1940-1970 en periode 1970-1985. De auteur bouwt voort op ontwikkelingen die reeds vóór en tijdens WOI tot stand kwamen, o.m. in vrouwenvredesbeweging. German, Lindsey How a century of war changed the lives of women London: Pluto Press, 2013. - 261 p. ISBN 978-0-7453-3250-5 Exemplaarnr.: FII m/0725 Trefwoorden: OORLOG - VREDESBEWEGING - EERSTE WERELDOORLOG TWEEDE WERELDOORLOG – VIETNAM – AFGHANISTAN – IRAK – - GROOT-BRITTANNIE - VERENIGDE STATEN - 20E EEUW - 21E EEUW

Dit is de oudste publicatie uit de RoSa-collectie m.b.t. de Eerste Wereldoorlog. Het verscheen in een reeks waarin onderzoek werd gedaan naar arbeid en economie, met als doel de kosten van de oorlog voor de samenleving en de beschaving in kaart te brengen. De auteur geeft achtergrond en cijfers omtrent de arbeidsomstandigheden van fabrieksarbeidsters. Zowel de bescherming op het werk, de gezondheidssituatie, de preventieve maatregelen voor het werken met giftige & gevaarlijke stoffen als getroffen welzijnsvoorzieningen komen aan bod.


2014 mei

In het hoofdstuk rond WO I maakt men o.m. kennis met de familie Pankhurst. Emmeline en Christabel waren erg patriottisch en spoorden vrouwen aan hun schouders onder de ‘war effort’ te zetten. Sylvia Pankhurst daarentegen bleef altijd het pacifisme onderschrijven. Zij dacht dat de oorlog niets goeds zou brengen voor de werkende bevolking. De familie viel uiteen. Veel vrouwenbewegingen overkwam hetzelfde, namelijk een splitsing tussen zij die voor de oorlog en zij die ertegen waren. Goldman, Dorothy; Gledhill, Jane Hattaway, Judith Women writers and the Great War

www.rosadoc.be

9 New York: Twayne Publishers, 1995. - 156 p. ISBN 0-8057-8858-1 Exemplaarnr.: GIV2m/0035 Trefwoorden: AUTEURS – LITERATUUR - OORLOGSLITERATUUR - EERSTE WERELDOORLOG - GROOT-BRITTANNIE - VERENIGDE STATEN

In dit boek kijken de auteurs naar de gelijkenissen en de verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke auteurs in de wijze waarop deze over de Eerste Wereldoorlog schreven. Men onderscheidt en analyseert de literaire, sociale en psychologische thema’s die vrouwen in hun proza aanhaalden. Ze komen onder meer tot de conclusie dat het onmenselijke lijden en de psychische schade als gevolg van het oorlogsgeweld door vrouwelijke auteurs véél beter werd beschreven. Gubin, Eliane; Perrot, Michelle (préf.) Choisir l'histoire des femmes Bruxelles: Editions de l'Université de Bruxelles, 2007. - 273 p. ISBN 978-2-8004-1395-2 Exemplaarnr.: FII m/0592 Trefwoorden: VROUWENGESCHIEDENIS – HISTORIOGRAFIE VROUWENSTUDIES – FEMINISME -EERSTE WERELDOORLOG – BELGIE

Dit boek bundelt artikels van de hand van historica Eliane Gubin. In het vierde gedeelte bespreekt ze o.m. in hoeverre de Eerste Wereldoorlog sociale veranderingen heeft teweeggebracht en of die blijvend waren of niet. Het werk van verpleegsters en de nieuwe waardering voor het beroep wordt belicht, alsook de onderlinge verstandhouding tussen de verpleegsters aan het front (die overigens niet altijd optimaal was). Daarnaast komen ook de acties van vrouwen bij enerzijds het verzet en anderzijds de vredesbeweging aan bod. Hämmerle, Christa (ed.); Überegger, Oswald Zaar, Birgitta Bader Gender and the First World War Basingstoke: Palgrave MacMillan, 2014. - 265 p.: ill. ISBN 978-1-137-30219-9 Exemplaarnr.: FII m/0750 Trefwoorden:


2014 mei

GENDER – OORLOG – GEWELD – LEGER – MANNELIJKHEID VROUWELIJKHEID –BURGERSCHAP – VERKRACHTING – HOMOSEKSUALITEIT - ANTI-MILITARISME - MILITARISME – NATIONALISME – EERSTE WERELDOORLOG – EUROPA - 20E EEUW

De geschiedschrijving over de Eerste Wereldoorlog heeft op het vlak van gender te weinig aandacht gekregen. De auteurs herwaarderen de aspecten van vrouwelijkheid en mannelijkheid binnen de geschiedenisbeoefening. Ze doen dit op allerlei vlakken, van het mannelijkheidsideaal onder de soldaten tot de beeldvorming inzake rolpatronen in het onderwijs, van de ervaringen van verpleegsters aan het Oostenrijks-Hongaarse front tot het patriottisme van Sloveense vrouwen. Huisman, Marijke Mata Hari (1876-1917): de levende legende Hilversum: Verloren, 1998. - 85 p.: ill. ISBN 90-6550-442-7 Exemplaarnr.: T/0548 Trefwoorden: MATA HARI - SPIONNEN - EERSTE WERELDOORLOG – NEDERLAND – BIOGRAFIE

Mata Hari zei over haar geheel eigen dansstijl het volgende: “ik doe als duizenden, ik speculeer op de zinnelijkheid, ik coquetteer en flirt weer en nu met de goede taal. Dat gaat mij goed af. Maar het artistieke cachet dat ik aan alles verbind bewaart mij voor banaliteit”. In 1917 werd ze ter door veroordeeld omwille van haar vermeende spionagewerk. In zijn verantwoording voor de rechtbank zei de aanklager over haar: “ … gewetenloos, gewend om mannen te gebruiken voor haar eigen voordeel is zij het type dat voor spionne in de wieg is gelegd”. Een merkwaardige omschrijving, te meer omdat vrouwen in die tijd totaal ongeschikt werden geacht voor spionnenwerk. Keller, Gabriela Fonela Women of fame, infamy and the great war Denver: Outskirts Press, 2013. - 35 p. ISBN 978-1-4787-2160-4 Exemplaarnr.: FI m/0253 Trefwoorden: VORSTENHUIZEN – ARTSEN – SPIONNEN – LEGER – ARBEID EERSTE WERELDOORLOG - EUROPA – DUITSLAND - VERENIGDE STATEN

www.rosadoc.be

10 Dit werkje bevat enkele korte portretjes van enkele beroemde en/of beruchte vrouwen, zoals Mata Hari, Gabrielle Petit, Koningin Mary van het Verenigd Koninkrijk, Tsarina Alexandra van Rusland, e.a..

Dit leerboek geeft beknopte informatie over de arbeid van vrouwen, het vrouwenkiesrecht en het feminisme tijdens WO I. Het bevat korte inzetjes over enkele belangrijke vrouwen, alsook statistische gegevens en tijdlijnen.

Knijff, Christjan Edith Cavell: een bittere herinnering aan de Eerste Wereldoorlog: problemen met de representatie van een oorlogsheldin tussen 1915 en 1928 Soesterberg: Aspekt, 2009. - 198 p.: ill. ISBN 9059116771 Exemplaarnr.: FII m/0636

La Motte, Ellen N. Het kielzog van de oorlog: het menselijke wrakhout van het slagveld, gezien door een Amerikaanse hospitaalverpleegster Amsterdam: De Bezige Bij, 2009. - 158 p.: ill. ISBN 978902344204-2 Exemplaarnr.: S/0576

Trefwoorden: CAVELL EDITH - VERPLEEGKUNDIGEN – BEELDVORMING EERSTE WERELDOORLOG - INTERBELLUM – VERZETSBEWEGING - GROOT-BRITTANNIE

Trefwoorden: VERPLEEGKUNDIGEN - ERVARINGEN - EERSTE WERELDOORLOG – BELGIE – AMERIKA

De Britse verpleegster Edith Cavell werd op 12 oktober 1915 door de Duitsers geëxecuteerd wegens haar vermeende rol bij het verzet. Dit boek onderzoekt hoe zij en haar daden werd herinnerd, zowel tijdens als na de oorlog. Cavell werd enerzijds neergezet als een moedige verzetsheldin en een moderne afhankelijke vrouw, anderzijds als een symbool voor de traditionele vrouw. In 1928 verscheen er een film over haar, getiteld ‘Dawn’. Deze wordt uitvoerig besproken.

Ellen N. La Motte was een Amerikaans verpleegster en auteur. Ze wilde uitdrukkelijk niet de heroïsche kant van de oorlog beschrijven, maar wel de harde en gruwelijke gevolgen van het geweld (zowel voor soldaten als voor de gewone bevolking). Dat werd haar niet in dank afgenomen, want er volgde een militaire censuur op haar publicaties. Daardoor verzonk ze in de vergetelheid. Auteur Erwin Mortier vertaalde haar geschriften en omschrijft ze als van hoge, literaire kwaliteit.

Kramer, Ann Vrouwen en de oorlog: eerste wereldoorlog Etten-Leur: Corona, 2006. - 32 p.: ill. ISBN 90-5566-150-3 Exemplaarnr.: FI m/0162

Lee, Janet War girls: the first aid nursing yeomanry in the First World War Manchester: Manchester University Press, 2005. 269 p. ISBN 978-0-7190-6713-6 Exemplaarnr.: EIIIm/0001

Trefwoorden: EERSTE WERELDOORLOG – ARBEID – VROUWENKIESRECHT – FEMINISME – LEERMIDDEL


2014 mei

www.rosadoc.be

11 Trefwoorden: VERPLEEGKUNDIGEN – ERVARINGEN – LEGER - GENDER – MILITARISME – VRIJWILLIGERSWERK – BRITS – EERSTE WERELDOORLOG – BELGIE – FRANKRIJK

Macdonald, Lyn Rozen van het niemandsland Amsterdam: Ambo/Manteau, 2008. - 352 p. ISBN 978-90-263-2089-7 Exemplaarnr.: EII m/0106 Trefwoorden: VERPLEEGKUNDIGEN - ARTSEN - EERSTE WERELDOORLOG

De First Aid Nursing Yeomanry (FANY) was een Britse legereenheid volledig samengesteld uit vrouwen. Zij werkten als verpleegsters, ambulanciers en zelfs mecaniciens. De FANY werd opgericht in 1907. Bij het uitbreken van de oorlog, zat de legerleiding erg verveeld met de aanwezigheid van vrouwen aan het front. Toch slaagden de FANY’s dankzij hun doorzettingsvermogen en flair erin om hun activiteiten uit te breiden en een plek te veroveren binnen het militaire apparaat. Loveling, Virginie; Van Peteghem, Sylvia (ed.) Stynen, Ludo Oorlogsdagboeken 1914-1918 Antwerpen: Meulenhoff/Manteau, 2005. - 431 p.: ill. ISBN 90-8542-045-8 Exemplaarnr.: S/0445 Trefwoorden: AUTEURS - LOVELING VIRGINIE - EERSTE WERELDOORLOG – BELGIE – DAGBOEK

De Vlaamse schrijfster en dichteres Virginie Loveling was reed 78 jaar oud toen de oorlog uitbrak. Gedurende het ganse verloop ervan hield ze in het geheim dagboeken bij, waarin ze met veel aandacht voor haar medemens de omstandigheden in de bezette stad Gent beschreef. Daarnaast had ze ook oog voor de onomkeerbare verschuivingen binnen de maatschappelijke verhoudingen. Haar eerste notitie maakte ze op 29 juli 1914: “In ’t Oosten woedt de oorlog. België mobiliseert.”


2014 mei

De vrouwen die als verpleegster werkten tijdens WO I, kwamen veelal uit gegoede kringen. Van de ene dag op de andere werden zij geconfronteerd met de gruwel van het oorlogsgeweld. Ze vertoonden echter een enorme veerkracht, die hen in staat stelde zelfs de ergste verwondingen bij de soldaten het hoofd te bieden. De lezer ontdekt op welke wijze verplegings- en vrijwilligerskorpsen geïmplementeerd werden, hoe de opleiding van de rekruten verliep, enz.. Marchall, Catherine; Ogden, C.K. Sargant, Florence Mary Militarism versus feminism: writings on women and war London: Virago, 1987. - 178 p. Exemplaarnr.: M/0027 Trefwoorden: MILITARISME - FEMINISME - EERSTE WERELDOORLOG - GROOTBRITTANNIE

Dit werk is een heruitgave van enkele essays inzake het samengaan van feminisme en pacifisme, die oorspronkelijk in 1915 gepubliceerd werden. Er zijn drie auteurs, m.n. Catherine Marshall, Charles Kay Ogden en Mary Sargant Florence. Allen waren op één of andere manier betrokken bij de suffragettenbeweging en erg geëngageerde pacifisten. Marwick, Arthur Women at war: 1914-1918 [s.l.]: Fontana Paperbacks, 1977. - 176 p.: ill. Exemplaarnr.: FII m/0282 Trefwoorden: VROUWEN IN MANNENBEROEPEN - SUFFRAGETTES - EERSTE WERELDOORLOG - GROOT-BRITTANNIE – ILLUSTRATIES – CIJFERMATERIAAL

De auteur baseerde zich op documenten, foto’s en statistieken uit de bibliotheek van het Imperial War Museum, alsook op gegevens van het Ministerie

www.rosadoc.be

12 van Wederopbouw. Het begint met een omschrijving van de positie van vrouwen in de aanloop naar WO I. In de daaropvolgende hoofdstukken komt de arbeid van vrouwen, zowel in het thuisland als aan het front, aan bod. Hoofdstuk vijf bespreekt de veranderingen inzake seksuele normen en waarden; het voorlaatste hoofdstuk onderzoekt welke nieuwe kansen voor vrouwen zich tijdens de oorlog ontwikkelden. Het laatste hoofdstuk omvat de conclusie en een hele reeks statistische gegevens. Meul, Mieke De oorlogsmeters van de Belgische soldaten tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) Leuven: Katholieke Universiteit Leuven, 2002. - 89 p.; Exemplaarnr.: FI m/0122 Trefwoorden: EGODOCUMENTEN – LIEFDADIGHEID - EERSTE WERELDOORLOG – BELGIE – SCRIPTIE

Het materiële en morele leven aan het front was zwaar. De verveling als gevolg van het eindeloze wachten in de loopgraven, maakte vele soldaten depressief. Oorlogsmeters schreven brieven aan soldaten om hen morele steun te verlenen. Soms ontstond er een echte affectieve band tussen de soldaat en zijn correspondente. In dit eindwerk wordt het fenomeen van de oorlogs-meters uit de doeken gedaan. Drie concrete gevallen worden besproken. Nicholson, Virginia Singled out: how two million women survived without men after the First World War London: Viking, 2007. - 312 p.: ill. ISBN 978-0-670-91564-4 Exemplaarnr.: FII d/0132 Trefwoorden: ALLEENSTAANDEN - ONGEHUWDE VROUWEN - OUDE VRIJSTERS - EERSTE WERELDOORLOG -INTERBELLUM – GROOTBRITTANNIE

De Grote oorlog kende een ongezien aantal slachtoffers. Men noemde deze tijd dan ook de “era of the spinster”. Er waren inderdaad veel weduwen, maar het zogenaamde ‘vrouwenoverschot’ werd door de toenmalige media sterk opgeklopt. Dit boek beschrijft het emotionele en intieme leven van alleenstaande vrouwen, alsook hoe het hen op economisch vlak verging. Sommige vrouwen waren geen weduwe, maar kozen zelfbewust voor een leven alleen. Onder invloed van het feminisme hadden ze immers de vrijheid geproefd. Peemans-Poullet, Hedwige Femmes en Belgique: XIXe - XXe siècles Bruxelles: Université des Femmes, 1991. - 165 p. Exemplaarnr.: FII m/0226 Trefwoorden: VROUWENBEWEGING – FEMINISTISCHE TIJDSCHRIFTEN – VROUWENORGANISATIES - EERSTE WERELDOORLOG - TWEEDE WERELDOORLOG – BELGIE

Dit boek geeft de evolutie weer van de rechten van vrouwen in België sedert 1830 en dit op verschillende vlakken: arbeid, huwelijk, stemrecht, participatie aan vakbonden en politieke organisaties, strijd tegen alcoholisme, …. Het werk van feministen binnen hun organisaties en hun publicaties in de pers worden besproken. Het boek bevat weinig rechtstreekse info over WO I, maar speelt wel in op de toenmalige tijdsgeest. Powell, Anne Women in the war zone: hospital service in the First World War Gloucestershire: The History Press, 2013. - 416 p. ISBN 978-0-7524-9360-2


2014 mei

www.rosadoc.be

13 Exemplaarnr.: Cm/0078 Trefwoorden: VERPLEEGKUNDIGEN – EERSTE WERELDOORLOG - BRITS – BELGIE – FRANKRIJK – POLEN – SERVIE – RUSLAND - EGYPTE – MALTA – ROEMENIE - MIDDEN-OOSTEN – ITALIE – CORSICA

boek wordt wel weergegeven welke invloed de wereldoorlogen hebben gehad op de maatschappelijke positie van vrouwen. Ripa, Yannick Les femmes, actrices de l'histoire France, de 1789 … nos jours Paris: Armand Colin, 2010. - 239 p.: ill. ISBN 978-2-200-24654-9 Exemplaarnr.: FII m/0659 Trefwoorden: POLITIEK – ARBEID – VROUWBEELDEN - GELIJKE KANSEN – VROUWENBEWEGING - SOCIALE KLASSE – HISTORISCH – WETGEVING – SEKSEROLLEN - FRANSE REVOLUTIE – EERSTE WERELDOORLOG - TWEEDE WERELDOORLOG – FRANKRIJK

Een vijftigtal verpleegsters getuigen over hun ervaringen aan zowel het westelijk als het oostelijk front. Van bij het begin wordt de lezer gegrepen door de levendige vertellingen. Het boek is chronologisch en per regio ingedeeld. De eerste getuigenis is van een zekere Joan Martin-Nicholson die de bezetting van Brussel beschrijft. Zij werd door de Duitsers verplicht om voor gewonde Belgische soldaten te zorgen. Ondanks de aanwezigheid van autoritaire Duitse officieren, wist deze vrouw zeer goed haar mannetje te staan. Purvis, June (ed.) Women's history: Britain, 1850-1945: an introduction London: UCL Press, 1995. - 341 p. ISBN 1-85728-320-1 Exemplaarnr.: FII m/0299 Trefwoorden: VROUWENGESCHIEDENIS - VROUWENBEWEGING – BETAALDE ARBEID – SUFFRAGETTES - POLITIEK – GEZIN – EERSTE WERELDOORLOG - GROOT-BRITTANNIE – 19E EEUW - 20E EEUW

Elk hoofdstuk handelt over een specifiek onderwerp, gaande van industrialisatie, betaalde arbeid, gezondheid, seksualiteit, stemrecht, onderwijs, etc.. Deze thema’s worden belicht over de periode 1850-1945. Op het einde van elk hoofdstuk staan leessuggesties. De Eerste Wereldoorlog wordt niet afzonderlijk behandeld, maar doorheen het ganse


2014 mei

De rol van vrouwen en de verhouding man-vrouw sedert de Franse Revolutie tot heden zijn de centrale thema’s van dit boek. Wat betreft de Eerste Wereldoorlog zijn de hoofdstukken 7, 8 en 9 van belang. Men heeft het hier o.m. over de strijd voor gelijke kansen, het vrijkomen van nieuwe arbeidsterreinen voor vrouwen (o.a. ontstaan tertiaire sector), de suffragettes, het failliet van de feministische Internationale. Smith, Angela K. The second battlefield: women, modernism and the First World War Manchester: Manchester University Press, 2000. 214 p. ISBN 0-7190-5301-3 Exemplaarnr.: FII a/0330 Trefwoorden: LITERATUUR - LITERAIRE STROMINGEN – DAGBOEKEN - EERSTE WERELDOORLOG - AUTEURS - GROOT-BRITTANNIE

Hier worden dagboeken, romans, ‘hospital stories’ en andere geschriften van een aantal vrouwen m.b.t. WO I bestudeerd. Doordat vrouwen stilaan nieuwe taken binnen de samenleving opnamen, waagden zij zich ook aan nieuwe vormen van expressie. Auteurs die aan bod komen zijn o.a. Ellen La Motte, May Sinclair, Rose MaCauau, Enid Bagnold, ….

www.rosadoc.be

14 Thalmann, Rita (dir.) Entre émancipation et nationalisme: la presse féminine d'Europe 1914-1945 S.l.: Ed. Deuxtemps Tierce, 1990. - 237 p. Exemplaarnr.: FII m/0218 Trefwoorden: FEMINISTISCHE TIJDSCHRIFTEN – FEMINISME - MEDIA – VROUWBEELDEN - JODENDOM – EERSTE WERELDOORLOG – INTERBELLUM - TWEEDE WERELDOORLOG – DUITSLAND –ITALIE – SPANJE

Vertrekkende van een analyse van vrouwentijdschriften uit de periode 1914-1945 probeert dit boek te reflecteren over het verband met de oorlog en de vrede van de Europese vrouwen van toen. De auteurs bekijken tevens hoe een dominante ideologie in staat is om gebruik te maken van de traditionele opvatting van 'de' vrouw in de maatschappij en zelfs het feministisch discours te recupereren om hiervan een meer aantrekkelijke, moderne versie te maken. Thom, Deborah Nice girls and rude girls: women workers in World War I London: Tauris, 1998. - 224 p.: ill. ISBN 1-86064-198-9 Exemplaarnr.: EI m/0010

Vandenbussche, Stefaan Vrouwen in de Groote Oorlog [S.l.]: [s.a.], 2008. - 41 p.: ill. Exemplaarnr.: FI m/0211 Trefwoorden: BIOGRAFISCHE GEGEVENS - EERSTE WERELDOORLOG – BELGIE

Vrouwen in de Groote Oorlog bevat korte biografieën en foto’s van enkele bekende vrouwen uit de beide kampen: Gabrielle Petit, Marie Belpaire, Mata Hari, Bertha Krupp, Koningin Elisabeth, …. Men vindt hier ook nog enkele documenten, zoals een brief van een moeder waarin ze haar dankbaarheid uit t.a.v. de Kortrijkse burgemeester, die bloemen had neergeled bij het graf van haar gesneuvelde zoon. Vlossak, Elizabeth Marianne or Germania?: nationalizing women in Alsace, 1870-1946 Oxford: Oxford University Press, 2010. - 330 p.: ill. ISBN 978-0-19-956111-7 Exemplaarnr.: FII m/0672 Trefwoorden: NATIONALISME - VROUWBEELDEN - VROUWENBEWEGING SEKSEROLLEN - ONDERWIJS - FEMINISME - EERSTE WERELDOORLOG - IDENTITEIT - NAZISME - BURGERSCHAP DUITSLAND - FRANKRIJK - 19E EEUW - 20E EEUW

Trefwoorden: ARBEIDSPARTICIPATIE – FABRIEKSARBEIDSTERS – VAKBONDEN EERSTE WERELDOORLOG - GROOT-BRITTANNIE

Zo vrouwen arbeid mochten verrichten buitenshuis, diende dat als voorbereiding op het moederschap. Voor zware fysieke arbeid werden ze ongeschikt geacht. Britse fabrieksarbeidsters doorbraken dat patroon. Tijdens de Eerste Wereldoorlog voerde de Britse overheid talrijke discussies met halsstarrige (mannen)vakbonden over loon en arbeidsomstandigheden van de arbeidsters. Mondjesmaat kwam men tot enkele afspraken en basisvoorzieningen ter bescherming van deze vrouwen. De vakbonden geloofden dat na de oorlog alles weer naar het oude zou terugkeren, maar vele vrouwen waren intussen assertiever geworden en wilden niet terugkeren naar de haard.


2014 mei

De streek van de Elzas was lang een betwist gebied tussen Frankrijk en Duitsland. Beide landen namen tijdens hun heerschappij maatregelen om het nationale gevoel van de inwoners aan te wakkeren. Dit boek onderzoekt hoe de overheid trachtte de vrouwen van de Elzas te transformeren in loyale burgers. Zowel op het vlak van onderwijs als bij de

www.rosadoc.be

15 vrouwenorganisaties kwamen verschillende initiatieven tot stand. Von Gersdorff, Ursula Frauen im Kriegsdienst 1914-1945 Stuttgart: Deutsche Verlags-Anstalt, 1969. - 571 p.: ill. Exemplaarnr.: FII m/0279 Trefwoorden: LEGER – NAZISME - EERSTE WERELDOORLOG – INTERBELLUM – TWEEDE WERELDOORLOG – DUITSLAND

Dit boek onderzoekt hoe de - seksistische - beeldvorming omtrent vrouwen en machines doorheen de tijd is geëvolueerd. Ten tijde van WO I werden vrouwen vaker afgebeeld als personen die de volledige controle hadden over hun machines. Dat had natuurlijk als doel de ‘war effort’ aan te zwengelen, maar ook om sommige bedrijfsleiders te overtuigen dat vrouwelijke werkkracht nodig was om de oorlog te kunnen winnen. Ook interessant is de attitude die vrouwen soms hadden t.a.v. de machine die ze bedienden: ze gaven het een naam en spraken er op charmerende toon tegen.

Tijdschriftartikels Oorlogsdagboeken In: DE BOND; volume 93 nr 24(20/dec/2013) Trefwoorden: AUTEURS - LOVELING VIRGINIE – DAGBOEKEN - EERSTE WERELDOORLOG - BELGIE

Dit boek is een onderzoek naar de participatie van vrouwen in de militaire beroepen in Duitsland. Het is ingedeeld in drie perioden, m.n. WO I, Interbellum en WO II. Er is een omvangrijke verzameling van officiële verslagen, rapporten en brieven van het leger, die te maken hebben met het inzetten van vrouwelijke arbeidskrachten in het leger. Men vindt bijvoorbeeld een brief terug van een 18-jarig meisje dat zich wil aanmelden. De bevoegde officier stuurde haar een beleefd maar negatief antwoord terug …. Wosk, Julie Women and the machine: representations from the spinning wheel to the electronic age Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2001. - 294 p.: ill. ISBN 0-8018-7313-4 Exemplaarnr.: FII p/0325 Trefwoorden: TECHNOLOGIE – SEKSEROLLEN – VROUWBEELDEN – MODE VROUWEN IN MANNENBEROEPEN – RECLAME – SPORT – PILOTEN – INDUSTRIALISATIE - EERSTE WERELDOORLOG TWEEDE WERELDOORLOG - 20E EEUW

Gabrielle Petit in het verzet. In rok ten strijde deel 2 In: GYNAIKA MAGAZINE; volume 05 nr 16(10/2004), p. 12-13 Trefwoorden: SPIONNEN - VERZETSBEWEGING - EERSTE WERELDOORLOG PETIT GABRIELLE - BELGIE

'WO I was geen zinloze oorlog' In: KNACK WEEKEND; nr 01(01/01/2014) Trefwoorden: HISTORICI - DE SCHAEPDRIJVER SOPHIE - EERSTE WERELDOORLOG – BELGIE - INTERVIEW

Vrouwen in de grote oorlog In: MARKANT MAGAZINE VAN ACTIEVE EN ONDERNEMENDE VROUWEN; volume 64 nr 01(feb/2014), p. 16-17 Trefwoorden: BECK ANNELIES - JOURNALISTEN – AUTEURS – VROUWENBEWEGING – FEMINISME - EERSTE WERELDOORLOG - BELGIE - VERENIGD KONINKRIJK - INTERVIEW

Getrouwd met de vijand. Hoe na 1918 DuitsBelgische vrouwen van kamp konden wisselen In: HISTORICA; volume 33 nr 03(okt/2010), p. 2124 Trefwoorden:


2014 mei

www.rosadoc.be

16 HUWELIJK – NATIONALITEIT – EERSTE WERELDOORLOG - BELGIE - DUITSLAND

Vrouwen in de 'grote oorlog' In: WIJ VROUWEN; volume 38(okt-dec/2013), p. 14-17 Trefwoorden: EERSTE WERELDOORLOG - JOLIOT-CURIE IRENE - SPINDLER NELLIE - LA MOTTE ELLEN - CURIE MARIE - PETIT GABRIELLE KRUPP BERTHA - CAVELL EDITH - CHISHOLM MAIRI - KNOCKER ELSIE - ZENOKH ROSA - KOLLWITZ KÄTHE – BELGIE INTERNATIONAAL

Vrouwen aan het front: Britse en Duitse vrijwillige verpleegsters, 1914-1918 In: HISTORICA; volume 34 nr 01(feb/2011), p. 1214 Trefwoorden: EERSTE WERELDOORLOG - VRIJWILLIGERSWERK – ARBEID – VERPLEEGKUNDIGEN -DUITSLAND - GROOT-BRITTANNIE

Bereswill, Mechtild; Wagner, Leonie Nationalism and the women's question. The women's movement and nation. Orientations of the bourgeois women's movement in Germany during the first In: EUROPEAN JOURNAL OF WOMEN'S STUDIES; volume 05 nr 02(mei/1998), p. 233-247 Trefwoorden: EERSTE WERELDOORLOG – NATIONALISME VROUWENBEWEGING - DUITSLAND

Bucur, Maria Between the mother of the wounded and the virgin of Jin: Romanian woman and the gender of heroism during the Great War In: JOURNAL OF WOMEN'S HISTORY; volume 12 nr 02(summer/2000), p. 30-56 Trefwoorden: EERSTE WERELDOORLOG – HELDINNEN – GENDER - ROEMENIE

Cannon, Charmian Peg's war: a story told through letters In: WOMEN'S HISTORY REVIEW; volume 22 nr 04(aug/2013), p. 591-606 Trefwoorden: EERSTE WERELDOORLOG – EGODOCUMENTEN - GROOTBRITTANNIE - ERVARINGEN

Trefwoorden: ROUWPROCES - EERSTE WERELDOORLOG - AUSTRALIE

De Weerdt (e.a.), Denise Vrouwen tussen de titanen In: BROOD & ROZEN; nr 03(1996), p. 83-87 Trefwoorden: EERSTE WERELDOORLOG – INTERNATIONAAL INTERNATIONALE POLITIEK - SOCIALISME

De Weerdt, Denise Vrouwenarbeid in oorlogstijd In: WIJ VROUWEN; volume 18 nr 01(1995), p. 1013 Trefwoorden: EERSTE WERELDOORLOG - VROUWENARBEID -BELGIE

Feyereisen, Justine Les identités de genre en guerre In: SEXTANT; nr 28(2011), p. 109-115 Trefwoorden: GENDER – OORLOG – STEREOTYPERING – LEGER – VROUWBEELDEN – FRANKRIJK -EERSTE WERELDOORLOG TWEEDE WERELDOORLOG

Graas, Trees 'Geen offer te duur, geen last te zwaar': vrouwelijk burgerschap in Nederland 1914-1918 In: HISTORICA; volume 30 nr 01(februari/2007), p. 24-26 Trefwoorden: BURGERSCHAP - EERSTE WERELDOORLOG - NEDERLAND

Gubin (e.a.), Eliane La Symbolique de la souffrance: les infirmières en 1914-1918 In: SEXTANT; nr 03(hiver/1995), p. 83-106 Trefwoorden: VERPLEEGKUNDIGEN – BELGIE - EERSTE WERELDOORLOG

Gubin, Eliane; Piette, Valérie Les femmes, la guerre et la paix en Belgique (1890-1940): perspectives historiques In: SEXTANT; nr 23-24(2007), p. 97-120 Trefwoorden:

Damousi, Joy


Private loss, public mourning: motherhood, memory and grief in Australia during the interwar years In: WOMEN'S HISTORY REVIEW; volume 08 nr 02, p. 365-378

2014 mei

www.rosadoc.be

17 VREDESBEWEGING – VROUWENVREDESBEWEGING – INTERBELLUM - EERSTE WERELDOORLOG - BELGIE

Hunter, Kate More than an archive of war: intimacy and manliness in the letters of a Great war soldier to the woman He Loved, 1975-1919 In: GENDER & HISTORY; volume 25 nr 02(08/2013), p. 339-354 Trefwoorden: EGODOCUMENTEN - EERSTE WERELDOORLOG – MANNELIJKHEID – RELATIES - NIEUWZEELAND

Lee, Janet Sisterhood at the front: friendship, comradeship, and the feminine appropriation of military heroism among World War I First Aid Nursing Yeomanny (FANY) In: WOMEN'S STUDIES INTERNATIONAL FORUM; volume 31 nr 01(jan/febr/2008), p. 16-29 Trefwoorden: EERSTE WERELDOORLOG – VRIJWILLIGERSWERK – VERPLEEGKUNDIGEN - VRIENDSCHAP

Luckins, Tanja Collecting women's memories: the Australian war memorial, the next of kin and Great War soldiers' diaries and letters as objects of memory in the 1920s and 1930s In: WOMEN'S HISTORY REVIEW; volume 19 nr 01(02/2010), p. 21-37 Trefwoorden: HISTORIOGRAFIE – DAGBOEKEN - EERSTE WERELDOORLOG

Plain, Gill 'Great expectations': rehabilitating the recalcitrant war poets In: FEMINIST REVIEW; nr 51(aut/1995), p. 41-65 Trefwoorden: EERSTE WERELDOORLOG - POËZIE

Smart, Judith; Quartly, Marian Mainstream women's organisations in Australia: the challenges of national and international cooperation after the Great War In: WOMEN'S HISTORY REVIEW; volume 21 nr 01(feb/2012), p. 61-79 Trefwoorden: VROUWENORGANISATIES – FEMINISME – VREDE - EERSTE WERELDOORLOG - AUSTRALIE


2014 mei

Tilburg, Patricia Mimi Pinson goes to war: Taste, Class and gender en France, 1900-18 In: GENDER & HISTORY; volume 23 nr 01(apr/2011), p. 92-110 Trefwoorden: VROUWBEELDEN – GENDER – ARBEID - EERSTE WERELDOORLOG - FRANKRIJK

Tylee, Claire M. Womanist propaganda, African-American Great War experience, and cultural strategies of the Harlem renaissance In: WOMEN'S STUDIES INTERNATIONAL FORUM; volume 20 nr 01(j/f/1997), p. 153-163 Trefwoorden: ZWARTE VROUWEN - THEATER - EERSTE WERELDOORLOG VERENIGDE STATEN

Wilmers, Annika Des relations difficiles: pacifistes belges et allemandes pendant et apres la Première Guerre mondiale In: SEXTANT; nr 23-24(2007), p. 71-95 Trefwoorden: VROUWENVREDESBEWEGING - EERSTE WERELDOORLOG – BELGIE - DUITSLAND

Woollacott, Angela The fragmentary subject: feminist history, official records, and self-representation In: WOMEN'S STUDIES INTERNATIONAL FORUM; volume 21 nr 04(j/a/1998), p. 329-339 Trefwoorden: VROUWENGESCHIEDENIS - EERSTE WERELDOORLOG EGODOCUMENTEN

Zeiger, Susan She didn't raise her boy to be a slacker: motherhood, conscription, and the culture of the first world war In: FEMINIST STUDIES; volume 22 nr 01(spring/1996), p. 7-39 Trefwoorden: VROUWBEELDEN – VROUWENVREDESBEWEGING - EERSTE WERELDOORLOG – MOEDERSCHAP - VERENIGDE STATEN

www.rosadoc.be

18 Zeiger, Susan The schoolhouse vs the Armory: U.S. teachers and the campaign against militarism in the schools, 1914-1918 In: JOURNAL OF WOMEN'S HISTORY; volume 15 nr 02(summer/2003), p. 150-179 Trefwoorden: ONDERWIJS – MILITARISME - EERSTE WERELDOORLOG VERENIGDE STATEN

Edith Cavell terechtgesteld wegens spionage. In: HET VOLK; (02 09 1997) Trefwoorden: CAVELL EDITH - EERSTE WERELDOORLOG - VROUWENVERZET

Onbekende soldaat krijgt vrouwelijke wederhelft. In: DE MORGEN; (10 11 1998) Trefwoorden: VROUWENVREDESBEWEGING – BEELDHOUWKUNST - EERSTE WERELDOORLOG - BELGIE

Edith Cavell. In: DE MORGEN; (21 04 2004) Trefwoorden: EERSTE WERELDOORLOG - CAVELL EDITH - VROUWENVERZET

Vrouwen in de oorlog: mythe en werkelijkheid. In: DE BOND; volume 89 nr 13 (26 06 2009) Trefwoorden: EERSTE WERELDOORLOG - TENTOONSTELLINGEN – BELGIE

Bertha Krupp, la grosse artillerie. In: LE SOIR; (17 07 2011) Trefwoorden: MANAGEMENT – NAZISME – BEDRIJVEN - EERSTE WERELDOORLOG - TWEEDE WERELDOORLOG

Het geile gevaar. In: DE STANDAARD; (9 10 2013) Trefwoorden: PROSTITUTIE – HISTORICA – SOA – LEGER - EERSTE WERELDOORLOG - BELGIE

Het Duitse Keizerrijk van toen, dat is Amerika vandaag. In: DE MORGEN; (09 11 2013) Trefwoorden: HISTORICI - DE SCHAEPDRIJVER SOPHIE - EERSTE WERELDOORLOG – BELGIE - INTERVIEW

Don't write first world war women out of history. In: THE GUARDIAN; (23 09 2013) Trefwoorden: EERSTE WERELDOORLOG - HISTORIOGRAFIE

Sister at war. In: THE GUARDIAN; (22 02 2005) Trefwoorden: VROUWENKIESRECHT – SUFFRAGETTES - EERSTE WERELDOORLOG - GROOT-BRITTANNIE

De Grootste Belg: Gabrielle Petit (verzetsheldin, 1893-1916). In: DE STANDAARD; (07 04 2005) Trefwoorden: VERZETSBEWEGING - PETIT GABRIELLE - EERSTE WERELDOORLOG - BELGIE

Edith Cavell, heldin-verpleegster. In: HET VOLK; (30 03 2006) Trefwoorden: EERSTE WERELDOORLOG – VERZETSBEWEGING - CAVELL EDITH

La collabo sexuelle du Nord acquittée … Bruxelles. In: LE SOIR; (05 08 2009) Trefwoorden: SPIONNEN - EERSTE WERELDOORLOG - BELGIE


2014 mei

www.rosadoc.be

Vrouwen en de Eerste Wereldoorlog

Recommend Documents