Eerste- en tweedehands ervaringen

 

Eerste-­‐  en  tweedehands  ervaringen   Een  onderzoek  naar  het  verschil  tussen  het  gebruik  van  eigen-­‐  en   andermans  ervaringen  in  narratieve  fear  appeals                

 

  Masterscriptie  Communicatie-­‐  en   Informatiewetenschappen   Afstudeerrichting   Communicatiekunde   Faculteit  der  Letteren   Rijksuniversiteit  Groningen     Vakcode:  LCX999M20   Datum:  14  februari  2014     Student:   Jop  (J.F.B.)  Heinen     Studentnummer:  1980106       Begeleider:  dr.  W.  Vuijk   Tweede  lezer:  prof.  dr.  C.J.M.  Jansen        

Inhoudsopgave       1.  Inleiding  ...................................................................................................................................................  1   1.1  Aanleiding  ..........................................................................................................................................  1   1.2  Onderzoeksvraag  ...............................................................................................................................  2   2.  Theoretisch  kader  ....................................................................................................................................  3   2.1  Persuasieve  communicatie  ................................................................................................................  3   2.1.1  Overtuigen  ..................................................................................................................................  3   2.1.2  Gedragsverandering  en  attitude  .................................................................................................  3   2.1.3  Het  Integrative  Model  of  Behavioral  Prediction  .........................................................................  4   2.1.4  Cognitieve  elaboratie  ..................................................................................................................  4   2.2  Fear  Appeal  ........................................................................................................................................  5   2.2.1  The  Parallel  Response  Model  ......................................................................................................  5   2.2.2  The  Protection  Motivation  Theory  ..............................................................................................  5   2.2.3  The  Extended  Parallel  Proces  Model  ..........................................................................................  6   2.3  Het  narratief  ......................................................................................................................................  7   2.3.1  De  ontwikkeling  van  het  narratief  als  vorm  van  persuasieve  communicatie  .............................  8   2.3.2  Transportatie  ..............................................................................................................................  8   2.3.3  Identificatie  .................................................................................................................................  9   2.3.4  Het  Extended  ELM  .......................................................................................................................  9   2.3.5  Persoonlijke  ervaring  versus  tweedehands  ervaring  ..................................................................  9   3.  Methode  ................................................................................................................................................  11   3.1  Hypotheses  ......................................................................................................................................  11   3.2  Operationalisatie  .............................................................................................................................  11   3.2.1  Overzicht  ...................................................................................................................................  12   3.2.2  Narratief  ....................................................................................................................................  13   3.2.3  Transportatie  ............................................................................................................................  13   3.2.4  Identificatie  ...............................................................................................................................  13   3.2.5  Variabelen  fear  appeal  ..............................................................................................................  13   3.2.6  Gedragsintentie  ........................................................................................................................  13   3.2.7  Demografische  kenmerken  .......................................................................................................  14      

3.3  Materiaal  ..........................................................................................................................................  14   3.4  Pre-­‐test  ............................................................................................................................................  15   3.5  Experiment  .......................................................................................................................................  15   3.5.1  Condities  ...................................................................................................................................  15   3.5.2  Kanalen  en  doelgroep  ...............................................................................................................  15   3.5.3  Interferenties  ............................................................................................................................  16   3.6  Analyse  .............................................................................................................................................  17   4.  Resultaten  ..............................................................................................................................................  18   4.1  Betrouwbaarheidsanalyse  vragenlijst  ..............................................................................................  18   4.2  Variabelen  (hoofdeffecten)  ..............................................................................................................  18   4.2.1  Perceived  susceptibility  ............................................................................................................  19   4.2.2  Perceived  severity  .....................................................................................................................  19   4.2.3  Perceived  response  efficacy  ......................................................................................................  20   4.2.4  Perceived  self  efficacy  ...............................................................................................................  21   4.2.5  Fear  arousal  ..............................................................................................................................  21   4.2.6  Identificatie  ...............................................................................................................................  22   4.2.7  Transportatie  ............................................................................................................................  22   4.2.8  Gedragsintentie  ........................................................................................................................  22   4.3  Interfererende  variabelen  ................................................................................................................  23   4.3.1  Geslacht  ....................................................................................................................................  23   4.3.2  Opleidingsniveau  .......................................................................................................................  24   4.3.3  Leeftijd  ......................................................................................................................................  25   4.4  Samenvatting  resultaten  ..................................................................................................................  26   5.  Conclusie  en  discussie  ............................................................................................................................  27   5.1  Conclusie  ..........................................................................................................................................  27   5.2  Discussie  ...........................................................................................................................................  27   5.2.1  De  gepercipieerde  effectiviteit  .................................................................................................  27   5.2.2  De  gepercipieerde  dreiging  .......................................................................................................  28   5.2.3  Acceptatie  of  verwerping  van  een  fear  appeal  .........................................................................  29   5.2.4  Verdere  interfererende  variabelen  ...........................................................................................  30   5.3  Tekortkomingen  en  aanbevelingen  .................................................................................................  31   Literatuur  ...................................................................................................................................................  33      

Bijlagen  ......................................................................................................................................................  36   Bijlage  1  –  Tekst  A  (eigen  ervaring)  ........................................................................................................  37   Bijlage  2  –  Tekst  B  (andermans  ervaring)  ...............................................................................................  38   Bijlage  3  -­‐  Vragenlijst  .............................................................................................................................  39   Bijlage  4  –  Syntax  ...................................................................................................................................  41   Bijlage  5  –  Het  uiteindelijke  experiment  ................................................................................................  50    

   

 

   

Voorwoord   Geachte  lezer,   Het  voorwoord  is  enkel  te  lezen  in  de  originele  versie  van  mijn  scriptie.     Ik  wens  u  veel  leesplezier,   Jop  Heinen   Groningen,  februari  2014    

 

   

Samenvatting   Een  fear  appeal  is  een  vorm  van  persuasieve  communicatie  die  niet  alleen  de  lezer  bang  hoort  te  maken,   maar  ook  probeert  te  overtuigen  van  het  risico  wat  hij  of  zij  loopt  en  wat  hier  tegen  gedaan  kan  worden.   Door  de  jaren  heen  is  dit  instrument  vaak  ingezet  om  risico’s  rond  bijvoorbeeld  soa’s  en  roken  aan  de   kaak   te   stellen.   In   dit   onderzoek   is   bekeken   of   bepaalde   manipulaties   van   een   narratief   fear   appeal   voor   betere   effecten   zorgen   dan   een   regulier   fear   appeal.   Naar   aanleiding   van   eerdere   onderzoeken   (McQueen   et   al,   2011   &   Spear,   2011)   is   onderzocht   of   eigen   ervaringen   van   een   hoofdpersoon   meer   effect  bereiken  dan  een  verhaal  over  andermans  ervaringen.  Een  eventuele  positief  onderzoeksresultaat   zou   dan   ook   hulp   kunnen   bieden   in   de   ontwikkeling   van   voorlichtingsinstrumenten   over   verschillende   gezondheidsrisico’s.     Sinds   een   aantal   jaren   wordt   het   fear   appeal   regelmatig   in   narratieve   vorm   gepresenteerd,   als   een   verhaal   wat   door   onder   andere   de   hoofdpersoon   en   waarvan   het   verloop   natuurlijk   aanvoelt   voor   de   lezer.   Door   verschillende   onderzoeken   is   aangetoond   dat   een   narratieve   vorm   zeker   een   meerwaarde   biedt.  Daarom  is  ook  binnen  dit  onderzoek  gekozen  voor  de  narratieve  vorm.  Het  onderzoeksmateriaal   is   opgebouwd   aan   de   hand   van   de   risico’s   van   alcoholmisbruik,   gezien   de   vele   maatschappelijke   discussies  rond  jongeren  en  alcohol  en  het  feit  dat  velen  er  mee  in  aanraking  komen.     Op   basis   van   de   eerste   bevindingen   uit   de   literatuur   is   de   volgende   onderzoeksvraag   geformuleerd:   ‘Welke   invloed   heeft   de   persoonlijke   ervaring   van   een   personage   in   een   narratief   fear   appeal   op   de   attitude   van   de   lezer   ten   opzichte   van   een   narratief   fear   appeal   over   andermans   ervaring   en   welke   gevolgen  heeft  dit  voor  de  werking  van  het  fear  appeal?’   Er   is   een   experiment   opgezet   waar   deelnemers   geconfronteerd   werden   met   ofwel   een   narratief   fear   appeal  gebaseerd  op  eigen  ervaring,  ofwel  een  versie  gebaseerd  op  andermans  ervaring.  Het  narratief   draaide  om  een  18-­‐jarige  jongeman  die  in  beschonken  toestand  een  auto-­‐ongeluk  veroorzaakte.  Uit  de   antwoorden  van  146  respondenten  van  16-­‐24  jaar  blijkt  dat  er  helaas  geen  hoofdeffect  aan  te  tonen  is.   Tussen  beide  varianten  is  geen  groot  verschil  te  constateren.  Wat  vooral  opvalt  is  dat  de  ernst  van  de   boodschap   en   de   opgeroepen   angst   beiden   laag   uitvallen   onder   alle   respondenten.   Het   fear   appeal   is   daarmee  niet  als  beangstigend  genoeg  te  betitelen  en  is  daardoor  minder  effectief.     Wel   is   aangetoond   dat   geslacht,   leeftijd   en   opleidingsniveau   een   interfererende   rol   spelen.   Zo   is   de   opgeroepen   angst   bij   vrouwen   hoger   en   valt   vooral   op   dat   het   risico   van   alcohol   door   middelbare   scholieren   veel   lager   wordt   ingeschat.   Dat   mag   opvallend   genoemd   worden,   zeker   gezien   de   discussie   rond  de  recente  verhoging  van  de  minimumleeftijd  voor  alcohol.   Ook  tussen  de  verschillende  leeftijden   zijn  de  verschillen  significant,  maar  de  groepen  ook  erg  klein.  In  vervolgonderzoek  kan  dit  fenomeen  met   een  grotere  steekproef  verder  worden  onderzocht.     Het   feit   dat   het   onderzoek   niet   voor   de   verwachte   resultaten   heeft   gezorgd,   ligt   mogelijk   aan   het   gebruikte   materiaal,   waarin   de   manipulatie   niet   expliciet   genoeg   naar   voren   kwam.   Een   vervolgonderzoek  rond  audiovisuele  varianten  zou  hierin  mogelijk  andere  resultaten  opleveren.  Hierbij   zullen  ook  tekortkomingen  aan  de  gebruikte  vragenlijst  moeten  worden  aangepakt.  Tot  slot  ligt  er  een   grote   kans   om   de   perceptie   van   middelbare   scholieren   omtrent   alcohol   verder   te   onderzoeken.      

1.  Inleiding   1.1  Aanleiding   Fear   Appeals,   of   angstaanjagende   boodschappen   zoals   we   ze   in   het   Nederlands   noemen,   zijn   veelbesproken   en   soms   ook   bekritiseerde   boodschappen.   Hiermee   wordt   getracht   door   op   angst   van   mensen  in  te  spelen,  invloed  op  hun  attitude  (houding)  en  gedrag  uit  te  oefenen.  Fear  appeals  zijn  dan   ook  te  zien  als  een  vorm  van  persuasieve  communicatie:  communiceren  met  de  intentie  iemand  ergens   van   te   overtuigen.   De   vorm   en   inhoud   variëren   vaak,   zo   kennen   we   beangstigende   teksten   op   pakjes   sigaretten   om   roken   te   ontmoedigen   of   reclameposters   met   obesitaspatiënten   om   overvloedig   of   ongezond  eetgedrag  aan  de  kaak  te  stellen.  In  de  jaren  ’80  en  ’90  werden  we  in  Europa  en  daarbuiten   ook  veelvuldig  geconfronteerd  met  soms  zelfs  schokkende  advertenties  over  de  gevolgen  van  onveilige   seks  en  hiv-­‐infectie.  Fear  appeals  hebben  dan  ook  erg  vaak  met  gezondheidscommunicatie  van  doen.     In   het   verleden   is   al   veel   onderzoek   naar   fear   appeals   verricht.   Ook   op   het   moment   van   schrijven   worden  nog  onderzoeken  verricht  in  landen  als  Zuid-­‐Afrika,  waar  de  risico’s  van  hiv  en  aids  nog  steeds   aan   de   orde   van   de   dag   zijn.   Het   staat   vast   dat   fear   appeals   niet   zomaar   slagen,   er   komt   een   aantal   belangrijke  randvoorwaarden  bij  kijken.  De  ontvanger  moet  bijvoorbeeld  overtuigd  zijn  van  de  ernst  van   de   situatie   en   zichzelf   ook   in   staat   achten   iets   aan   het   probleem   te   kunnen   doen.   Dat   laatste   staat   bekend  als  de  self  efficacy  van  een  ontvanger  (Witte,  1992).  Een  fear  appeal  wordt  dan  ook  als  mislukt   beschouwd   als   de   ontvanger   wel   overtuigd   is   van   de   ernst   van   de   situatie,   maar   niet   het   vertrouwen   heeft   dat   er   iets   aan   gedaan   kan   worden   of   zelfs   het   gevoel   dat   hij   of   zij   helemaal   niet   tot   dat   soort   stappen  in  staat  is.  Mislukking  van  een  fear  appeal  kan  grote  gevolgen  met  zich  meebrengen  en  er  zelfs   voor  zorgen  dat  een  ontvanger  zich  nog  meer  gesterkt  voelt  in  zijn  of  haar  ‘onverstandige’  of  gevaarlijke   gedrag  (Soames  Job,  1988).   Door   de   jaren   heen   zijn   fear   appeals   onder   meer   in   narratieve   vorm   verschenen.   Een   narratief   is   te   vergelijken   met   anekdotische   argumentatie:   een   tekst   waarin   bijvoorbeeld   in   eerste   of   derde   persoon   enkelvoud   over   een   (fictieve)   situatie   wordt   verteld   om   een   bepaald   argument   te   onderbouwen.   Een   bekende  tegenhanger  van  anekdotische  argumentatie  is  statistische  argumentatie,  waar  men  tracht  op   basis  van  cijfers  een  ontvanger  te  overtuigen  (Hornikx,  2003).   In  het  recente  verleden  is  het  narratief  steeds  meer  ingezet  als  persuasief  instrument.  Net  als  een  fear   appeal   is   een   dergelijk   instrument   gericht   op   het   beïnvloeden   van   bepaalde   overtuigingen   van   de   respondent   (O'Keefe,   2002a,   p.5).   Binnen   de   gezondheidscommunicatie   bleek   het   narratief   al   een   succesvol  middel,  het  werd  bijvoorbeeld  ingezet  binnen  voorlichting  over  kanker  en  werving  van  donors.   Verschillende   onderzoeken   (o.a.   Green,   2006,   Kreuter   et   al.,   2007,   McQueen   et   al.,   2011   &   Murphy,   2013)  toonden  aan  dat  het  narratief   met  een  persuasief  doel  een  absolute  meerwaarde  weet  te  bieden,   gezien  mogelijke  bezwaren  die  door  de  natuurlijke  vorm  sneller  weggenomen  kunnen  worden.     Diverse  facetten  van  het  narratief  zijn  echter  nog  niet  onderzocht.  Eerder  onderzoek  heeft  zich  vooral   gericht   op   de   verschillende   effecten   op   het   gebied   van   onder   andere   identificatie,   vertrouwen,   tegenargumenten   en   de   absorptie   van   de   lezer   in   het   narratief.   Er   is   echter   nog   niet   gekeken   naar   1    

bijvoorbeeld   de   first   person   experiential   stories   (McQueen   et   al.,   2011,   p.   680).   Waar   te   verwachten   valt   dat  ervaringen  die  worden  verteld  in  de  eerste  persoon  enkelvoud  meer  indruk  maken  op  de  lezer  dan   iemand  die  vertelt  over  andermans  ‘tweedehands’  ervaringen,  is  dit  nog  niet  aangetoond.  Mogelijk  zou   dit   ook   tot   een   succesvoller   fear   appeal   kunnen   leiden.   Hier   is   nog   geen   uitgebreid   onderzoek   naar   verricht,   wat   ook   wordt   aangegeven   door   Spear   (2011).   Spear   onderzocht   naar   aanleiding   van   die   constatering  uitgebreid  welke  effecten  grammatische  manipulaties  op  een  narratief  fear  appeal  hebben.   In  dit  onderzoek  is  echter  enkel  gekeken  naar  de  eerste  en  derde  persoon  enkelvoud,  waar  in  het  ene   narratief  het  gehele  verhaal  in  de  ik-­‐vorm  werd  verteld  en  in  het  andere  narratief  daarvoor  een  naam   van  in  dit  geval  een  zij  in  de  plaats  kwam.  Hier  kwam  nog  niet  significant  naar  voren  dat  een  bepaalde   grammaticale  vorm  invloed  kan  hebben  op  het  effect  van  een  narratief  fear  appeal.   Op  basis  van  deze  bevindingen  en  verwachtingen  is  besloten  om  deze  vorm  van  narratieve  fear  appeals   verder  te  onderzoeken.  Wanneer  een  dergelijk  narratief  succesvol  zou  blijken,  kan  dit  van  waarde  zijn   voor   onder   andere   zorgverzekeraars   en   partijen   zoals   het   Trimbos-­‐instituut   en   de   GGD   op   het   gebied   van  voorlichting.  Zij  zouden  hun  campagnes  hierop  aan  kunnen  passen  om  mogelijk  betere  resultaten  te   bereiken.   Qua   materiaal   ligt   alcoholmisbruik   zeer   voor   de   hand,   omdat   alcohol   niemand   onbekend   is,   minder   nog   dan   roken.   Uit   cijfers   blijkt   ook   dat   het   probleem   toeneemt.   Zo   is   aan   de   Nationale   Drug   Monitor   2012   te   zien   dat   met   name   onder   jongeren   de   ziekenhuisopname   naar   aanleiding   van   alcoholgebruik   met   59   %   is   toegenomen   sinds   2007   (Trimbos   Instituut,   2013).   Wanneer   bijvoorbeeld   deze  doelgroep  aangesproken  kan  worden  middels  first  person  experience  in  een  narratief  fear  appeal,   zou   dit   van   grote   waarde   kunnen   zijn.   Kijkende   naar   andermans   ervaringen,   kan   dit   op   andere   wijze   vormgegeven  worden.  Hierbij  blijft  de  persoon  die  het  narratief  verwoord  dezelfde  persoon,  maar  kan   worden  overgestapt  van  het  delen  van  een  eigen  ervaring  naar  het  delen  van  andermans  ervaring.  Op   die  manier  wordt  het  verschil  veel  explicieter  benoemd  dan  de  pure  grammaticale  wisseling  tussen  een   eerste   en   derde   persoon   enkelvoud.   Wanneer   dat   significant   blijkt   te   zijn,   geeft   dit   op   het   gebied   van   voorlichting   een   interessante   voorzet   om   bijvoorbeeld   een   campagne   op   bepaalde   manier   vorm   te   geven.    

1.2  Onderzoeksvraag   Op  basis  van  het  hiervoor  besprokene  is  de  volgende  onderzoeksvraag  geformuleerd:   Welke   invloed   heeft   de   persoonlijke   ervaring   van   een   personage   in   een   narratief   fear   appeal   op   de   attitude   van   de   lezer   ten   opzichte   van   een   narratief   fear   appeal   over   andermans   ervaring   en   welke   gevolgen  heeft  dit  voor  de  werking  van  het  fear  appeal?   Om   een   eerste   stap   richting   een   antwoord   op   deze   hoofdvraag   te   zetten,   is   allereerst   bestaande   literatuur  in  kaart  gebracht.  In  hoofdstuk  2  wordt  de  verschillende  literatuur  over  de  begrippen  in  deze   onderzoeksvraag  gepresenteerd.       Aan   de   hand   van   de   bestudeerde   theorie   zijn   verwachtingen   geformuleerd   en   is   een   experiment   opgezet.  Dit  alles  is  uiteengezet  in  hoofdstuk  3.  In  hoofdstuk  4  worden  de  resultaten  van  het  experiment   behandeld.   In   hoofdstuk   5   wordt   het   onderzoek   afgesloten   met   de   conclusies,   discussie   en   de   daaruit   volgende  aanbevelingen  voor  vervolgonderzoek.       2    

2.  Theoretisch  kader   In   dit   hoofdstuk   worden   de   verschillende   aandachtspunten   uit   de   inleiding   verder   uiteengezet.   Allereerst   wordt   een   globaal   beeld   gegeven,   waarna   vervolgens   de   specifieke   begrippen   voor   dit   onderzoek   worden   gedefinieerd.   Te   beginnen   met   fear   appeals   die   te   zien   zijn   als   een   vorm   van   persuasieve  communicatie.  In  het  geval  van  persuasieve  communicatie  draait  alles  om  het  doel  lezers  of   ontvangers  te  overtuigen  van  een  bepaald  standpunt.  (Hoeken,  Hornikx,  &  Hustinx,  2009,  pp.  12-­‐13).  

2.1  Persuasieve  communicatie   2.1.1  Overtuigen   Veel  gebruikte  vormen  van  persuasieve  communicatie  zijn  reclames,  waar  men  tracht  de  consument  te   overtuigen  een  bepaald  product  te  kopen.  Maar  ook  op  straat  aangesproken  worden  om  een  bepaald   goed   doel   te   steunen   of   een   SIRE-­‐reclame   over   de   risico’s   van   vuurwerk   zijn   vormen   van   persuasieve   communicatie.   In   al   deze   uitingen   komt   de   belangrijke   factor   overtuigen   terug.   Maar   niet   alleen   de   overtuigende  elementen  maken  een  vorm  van  communicatie  al  tot  een  volledige  persuasieve  uiting.     ‘Overtuigen  is  een  succesvolle,  intentionele  poging  om  de  mentale  toestand  van  iemand  anders  te   veranderen  door  middel  van  communicatie  in  een  situatie  waarin  de  ander  een  bepaalde  mate  van   vrijheid  heeft’  –  O’Keefe  (2002a,  p.  5,  vertaling  door  Hoeken  et  al.,  2009).   In   deze   definitie   komen   een   aantal   belangrijke   voorwaarden   naar   voren.   Zo   moet   er   sprake   zijn   van   intentie  aan  de  kant  van  de  zender;  de  persoon  of  partij  moet  iemand  echt  bewust  willen  overtuigen.  De   mentale   toestand   is   duidelijker   te   omschrijven   als   attitude,   als   houding   tegenover   bijvoorbeeld   een   bepaald  soort  gedrag  of  product.  Tot  slot  is  ook  de  bepaalde  mate  van  vrijheid  een  belangrijke  factor.   Wanneer   iemand   –   bijvoorbeeld   met   geweld   –   wordt   gedwongen   een   bepaalde   keuze   te   maken,   is   er   niet  bepaald  sprake  van  een  zuivere  vorm  van  overtuiging.     2.1.2  Gedragsverandering  en  attitude   Waar  persuasieve  communicatie  wordt  ingezet  om  mensen  van  een  bepaald  standpunt  te  overtuigen,  is   dat  in  feite  altijd  gericht  op  gedragsverandering  en  de  intentie  daartoe.  Omdat  er,  zoals  in  bovenstaande   definitie   naar   voren   komt,   enige   mate   van   vrijheid   moet   zijn   bij   de   ontvanger   in   een   dergelijke   overtuigingssituatie,  kan  communicatie  nooit  direct  invloed  hebben  op  het  gedrag.  Dan  zou  er  immers   geen  keuzevrijheid  meer  zijn.  De  ontvanger  moet  een  bepaalde  afweging  kunnen  maken  naar  aanleiding   van  een  gepresenteerde  boodschap.  Persuasieve  communicatie  richt  zich  daarom  altijd  op  de  attitudes   van  een  persoon.  Een  attitude  is  ook  wel  te  zien  als  een  evaluatie  van  een  persoon  jegens  ‘iets’.  En  dat   ‘iets’   kan   veel   verschillende   vormen   aannemen,   van   producten   tot   gebeurtenissen,   van   mensen   tot   handelingen  (O'Keefe,  2002,  p.  6).   Een   gedragsverandering   bij   een   persoon   kan   worden   geïnitieerd   door   een   bepaalde   persuasieve   boodschap,   maar   is   ook   van   andere   factoren   afhankelijk.   Het   gaat   hier   om   beredeneerd   gedrag,   waar   een  persoon  bewust  afwegingen  maakt  voordat  hij  of  zij  bepaalde  handelingen  uitvoert.  Hierbij  kan  het   gaan   over   bijvoorbeeld   stemgedrag   bij   verkiezingen   of   een   grote   aankoop.   De   tegenhanger   van   dit   beredeneerde  gedrag  is  automatisch  gedrag,  waar  iemand  eigenlijk  zonder  na  te  denken  bepaalde  acties   3    

uitvoert.  Het  draait  hier  om  automatismen  zoals  het  op  slot  zetten  van  een  fiets  of  steeds  de  keuze  voor   een   bepaald   brood   in   de   supermarkt.   In   het   geval   van   persuasieve   communicatie   draait   het   altijd   om   beredeneerd  gedrag,  waar  handelingen  van  een  persoon  zoals  gezegd  van  bepaalde  factoren  afhankelijk   zijn.   Hierbij   speelt   de   gedragsintentie   van   een   persoon   een   belangrijke   rol,   evenals   de   vaardigheden   van   een   persoon   –   denk   bijvoorbeeld   aan   het   verslaafd   zijn   aan   roken   en   echt   niet   kunnen   stoppen   –   en   eventuele  obstakels.  Hierbij  kan  het  bijvoorbeeld  gaan  om  veilig  willen  vrijen,  maar  geen  condooms  voor   handen   te   hebben.   De   gedragsintentie   is   dan   ‘positief’,   maar   wordt   belemmerd   door   een   dergelijk   obstakel  (Fishbein  &  Yzer,  2003).   2.1.3  Het  Integrative  Model  of  Behavioral  Prediction   De   gedragsintentie   wordt   daarnaast   ook   nog   door   een   drietal   factoren   beïnvloed:   de   al   eerder   besproken   attitude   van   een   persoon,   evenals   de   perceived   norm   –   wat   doen   de   mensen   in   de   omgeving   van  een  persoon,  of  wat  denken  ze  volgens  deze  persoon  over  bepaald  gedrag  –  en  de  self-­‐efficacy,  die   al  eerder  werd  genoemd  in  de  aanleiding  van  dit  onderzoek.  Bij  dit  laatste  draait  alles  om  in  hoeverre   een   persoon   zichzelf   in   staat   acht   het   gedrag   te   vertonen.   Al   deze   verschillende   stappen   komen   terug   in   het  Integrative  Model  of  Behavioral  Prediction,  kortweg  het  IMBP  (Fishbein  &  Yzer,  2003).  Hierin  zijn  ook   de  diepere  waardes  te  zien  die  ten  grondslag  liggen  aan  de  uiteindelijke  intentie  van  een  persoon.    

  Afbeelding  1  –  The  integrative  model  of  behavioral  prediction  (Fishbein  &  Yzer,  2003,  p.  167)  

2.1.4  Cognitieve  elaboratie   Cognitieve   elaboratie   is   te   zien   als   het   beredeneerde   gedrag   dat   in   paragraaf   2.1.2   al   werd   genoemd.   Elaboratie  is  te  zien  als  ‘onderwerp-­‐relevant  denken’  en  maakt  onderscheid  tussen  zeer  bewust  en  juist   zeer   onbewust   omgaan   met   bepaalde   persuasieve   boodschappen.   Het   Elaboration   Likelihood   Model   (Petty  &  Cacioppo,  1986)  geeft  hier  een  beeld  van  met  twee  mogelijke  routes:  de  centrale  en  de  perifere   route.   In   het   geval   van   de   centrale   route   is   er   sprake   van   een   zeer   nadrukkelijke   afweging   die   een   4    

persoon  maakt;  hij  of  zij  bestudeert  een  boodschap  uitgebreid  en  weegt  keuzes  af.  De  perifere  route  is   meer  een  onbewust  proces  waar  een  ontvanger  zich  laat  beïnvloeden  door  verschillende  cues.  Dit  kan   een  bepaalde  autoriteit  zijn,  of  bijvoorbeeld  straf  als  ‘stimulans’  (Petty  &  Cacioppo,  1986,  p.  134).   Een   persuasieve   boodschap   werd   aan   de   hand   van   deze   modellen   op   meerdere   manieren   ingericht;   soms   met   bepaalde   kenmerken   die   de   ontvanger   richting   een   perifere   route   dwongen,   in   andere   gevallen  juist  op  basis  van  argumentatie  om  de  ‘bewuste’  ontvanger  zoveel  mogelijk  te  overtuigen  van   het  uitoefenen  van  bepaald  gedrag.  Green  &  Brock  (2000)  leveren  hier  kritiek  op;  ze  geven  aan  dat  de   devotie  die  hier  van  een  ontvanger  verwacht  wordt,  een  te  hoge  eis  is  (Green  &  Brock,  2000,  p.  702).   Persuasieve   boodschappen   zouden   volgens   hen   anders   kunnen   worden   ingezet:   Op   narratieve   wijze.   Daarover  meer  in  paragraaf  2.3.    

2.2  Fear  Appeal   Binnen   de   persuasieve   communicatie   is   een   fear   appeal   als   een   aparte   communicatievorm   te   onderscheiden.  De  basis  is  hetzelfde:  een  boodschap  met  de  intentie  iemand  te  overtuigen  zijn  of  haar   gedrag  te  veranderen.  Fear  appeal  onderscheiden  zich  door  de  grote  rol  van  angst.  Door  angst  als  extra   laag  aan  de  boodschap  mee  te  geven,  is  gebleken  dat  –  onder  bepaalde  voorwaarden  –  ontvangers  van   een  boodschap  bepaald  gewenst  gedrag  gaan  vertonen  (Jansen,  van  Baal,  &  Bouwmans,  2007,  p.  2).   2.2.1  The  Parallel  Response  Model   Al   in   de   jaren   vijftig   werd   onderzoek   verricht   naar   angstaanjagende   boodschappen.   Zo   onderzochten   Janis   en   Feshbach   (1953)   het   effect   van   angstaanjagende   boodschappen   over   risico’s   van   slechte   tandverzorging.  Deze  boodschappen  richtten  zich  vooral  op  het  veroorzaken  van  angst.  De  ergste  vorm   schrok   respondenten   zelfs   af   en   bereikte   geen   gewenst   effect   wat   betreft   veranderde   attitudes.   De   mildere   boodschappen   bereikten   juist   wel   het   gewenste   effect.   Een   oorzaak   hiervoor   kon   op   dat   moment  niet  worden  aangetoond  (Janis  &  Feshbach,  1953,  p.  91).     Pas  in  1970  werd  een  eerste  model  gevormd  door  Leventhal.  Hij  noemde  dit  het  ‘The  Parallel  Response   Model’  en  beschreef  hoe  ontvangers   qua  attitude  en  waar  mogelijk  zelfs  gedragsmatig  konden  reageren   op   angst.   Hij   beschreef   daarin   twee   processen:   fear   control   en   danger   control.   In   het   geval   van   het   eerste   proces   gaat   het   om   ontwijkend   gedrag,   waar   de   ontvanger   een   bepaalde   angst   probeert   te   negeren  of  ontlopen  (Leventhal,  1970,  p.  126).  In  het  geval  van  danger  control  gaat  de  ontvanger  juist   op  zoek  naar  een  oplossing  tegen  de  opgewekte  angst.  Belangrijk  is  daarnaast  vooral  dat  Leventhal  drie   belangrijke   factoren   onderscheid:   de   waarneming   van   een   ‘gevaar’,   het   emotionele   gedrag   van   de   ontvanger  en  het  gevolg  van  bepaalde  handelingen  die  door  de  ontvanger  worden  ondernomen.     2.2.2  The  Protection  Motivation  Theory   Vijf  jaar  later  publiceerde  Rogers  (1975)  de  Protection  Motivation  Theory,  waarin  alle  cruciale  factoren   omtrent   fear   appeals   werden   behandeld.   Binnen   die   theorie   onderscheid   Rogers   drie   erg   belangrijke   punten:  de  ernst  van  de  boodschap,  de  risico-­‐inschatting  van  de  ontvanger  (in  hoeverre  denkt  iemand   vatbaar   of   kwetsbaar   te   zijn   voor   de   dreiging)   en   in   hoeverre   de   ontvanger   zichzelf   in   staat   acht   iets   tegen  de  dreiging  te  doen  (1975,  p.99).  Dit  laatste  kennen  we  als  het  begrip  self  efficacy,  een  factor  die   ook  in  het  model  van  Fishbein  en  Yzer  werd  meegenomen.     5    

Rogers  geeft  aan  dat  een  dreiging  op  alle  drie  de  fronten  serieus  moet  worden  genomen,  want  anders   zal  er  geen  sprake  zijn  van  attitude-­‐  of  gedragsverandering.  Hij  zet  hierin  eigenlijk  een  stap  verder  dan   Leventhal,   die   in   zijn   model   nog   niet   de   relatie   aantoont   tussen   deze   drie   genoemde   factoren   die   leiden   tot  het  uiteindelijke  gedrag.     2.2.3  The  Extended  Parallel  Proces  Model   Pas  veel  later  werd  een  nieuw  model  geïntroduceerd,  dat  tot  op  de  dag  van  vandaag  wordt  gebruikt  in   allerlei  vormen  van  fear  appeals.  Witte  (1992)  introduceerde  een  model  dat  zowel  de  bevindingen  van   Leventhal  als  Rogers  bevatte  en  noemde  het  The  Extendend  Parallel  Process  Model,  kortweg  het  EPPM.   Allereerst  geeft  ze  ons  een  definitie  van  wat  een  fear  appeal  nu  eigenlijk  is:   ‘Fear  appeals  are  persuasive  messages  designed  to  scare  people  by  describing  the  terrible  things   that  will  happen  to  them  if  they  do  not  do  what  the  message  recommends’  –  Witte,  1992,  p.  329.     Met  deze  definitie  vat  Witte  uitstekend  samen  wat  deze  fear  appeals  nu  eigenlijk  inhouden  en  waarop   deze  boodschappen  gebaseerd  zijn.  Het  EPPM  gaat  er  vervolgens  dieper  op  in  om  aan  te  tonen  welke   processen  er  precies  bij  de  ontvangers  plaats  kunnen  vinden  bij  blootstelling  aan  zo’n  fear  appeal.  Hierin   komen   de   drie   door   Rogers   genoemde   factoren   en   de   twee   processen   van   Leventhal   ook   weer   uitgebreid  naar  voren.    

  Afbeelding  2  –  The  Extendend  Parallel  Process  Model  (Witte,  1992,  p.338)  

  Bovenstaande   afbeelding   is   het   model   dat   Witte   heeft   ontwikkeld.   Er   wordt   naar   vier   componenten   binnen  de  boodschap  gekeken,  die  zijn  onderverdeeld  in  twee  categorieën:   -­‐

Perceived  efficacy  (Gepercipieerde  effectiviteit)   o Perceived  self-­‐efficacy:  In  hoeverre  men  zichzelf  in  staat  acht  iets  aan  de  situatie  te  doen   o Perceived  response  efficacy:  Wat  volgens  de  ontvanger  nodig  is  om  iets  aan  de  situatie   te  doen     6  

 

-­‐

Perceived  threat  (Gepercipieerde  dreiging  )   o Perceived  susceptibility:  Hoe  vatbaar  iemand  denkt  te  zijn  voor  de  dreiging   o Perceived  severity:  Hoe  ernstig  men  een  bepaalde  dreiging  inschat  

Deze   componenten   leiden   uiteindelijk   tot   de   processen   die   we   herkennen   van   het   model   van   Leventhal,   Danger  Control  en  Fear  Control.  Witte  geeft  aan  dat  er  in  totaal  drie  gevolgen  mogelijk  zijn.     Zo   kan   de   boodschap   in   eerste   instantie   al   genegeerd   worden   als   de   ontvanger   de   dreiging   niet   als   serieus   of   gevaarlijk   beschouwd.   In   het   model   komt   dit   terug   als   ‘No   threat   perceived’,   .   Wanneer   dat   niet   het   geval   is   en   de   ontvanger   het   fear   appeal   serieus   neemt,   blijven   de   twee   uiteindelijke   processen   over.   Als   de   ontvanger   de   dreiging   als   ernstig   beschouwd   (perceived   severity),   zichzelf   vatbaar   acht   (perceived   susceptibility)   en   ook   vertrouwen   heeft   in   de   mogelijke   tegenstappen   en   zijn   of   haar   capaciteiten   (response   efficacy   en   self   efficacy),   dan   volgt   het   Danger   Control   proces   en   verandert   de   attitude  en/of  het  gedrag  van  de  ontvanger.  De  ontvanger  accepteert  op  dit  moment  het  fear  appeal.   Wanneer  deze  persoon  de  dreiging  als  ernstig  beschouwd  en  zichzelf  vatbaar  acht,  maar  ervan  overtuigd   is   dat   er   niets   tegen   gedaan   kan   worden   of   daar   zelf   niet   toe   in   staat   is,   dan   volgt   het   Fear   Control   proces.   Dit   wordt   ook   wel   het   verwerpen   van   het   fear   appeal   genoemd.   Dit   komt   neer   op   ontkenning   van   de   dreiging,   het   negeren   van   de   boodschap   of   het   onderdrukken   van   gedachtes   over   de   dreiging.   Het  Fear  Control  proces  wordt  dan  ook  als  een  ongewenst  effect  van  een  fear  appeal  gezien.     Om   een   fear   appeal   te   doen   slagen,   zijn   echter   niet   enkel   de   beschouwde   ernst   van   de   situatie   en   de   inschatting   van   eigen   capaciteiten   en   tegenmaatregelen   van   belang,   maar   ook   de   opgeroepen   angst.   Witte  &  Allen  (2000,  p.  592)  noemen  dit  fear  arousal.  Er  moet  sprake  zijn  van  een  sterk  waargenomen   angst,   die   wordt   opgeroepen   door   de   kracht   van   het   fear   appeal.   Deze   variabele   hangt   sterk   samen   met   perceived  threat,  die  in  twee  delen  in  het  EPPM  terugkomt  (Witte  &  Allen,  2000,  p.608).    

2.3  Het  narratief   Het  concept  narratief  –  een  synoniem  voor  verhaal  –  is  al  eeuwenoud.  Het  wordt  gezien  als  basis  van  de   menselijke  interactie  in  het  dagelijks  leven  en  is  ook  van  groot  belang  als  instrument  voor  het  opdoen   van  kennis.  (Hinyard  &  Kreuter,  2007)  De  laatste  jaren  is  het  narratief  op  allerlei  manieren  en  in  allerlei   verschillende  contexten  ingezet.  Zo  zijn  er  voorbeelden  van  gezondheidscommunicatie  waar  een  verhaal   wordt  beschreven  van  een  fictieve  patiënt  die  door  een  vergelijkbaar  behandelingsproces  gaat  (Green,   2006,   p.   163).   Ook   worden   ze   met   regelmaat   ingezet   binnen   de   journalistiek   om   zo   een   situatie   begrijpelijker  en  interessanter  te  maken  voor  de  lezer  (Brosius,  1999,  p.  214).     Een  narratief  is  door  Hinyard  &  Kreuter  (2007,  p.  778)  als  volgt  gedefinieerd:     ‘A  narrative  is  any  cohesive  and  coherent  story  with  an  identifiable  beginning,  middle,  and  end  that   provides  information  about  scene,  characters,  and  conflict;  raises  unanswered  questions  or  unresolved   conflict;  and  provides  resolution.’     Een   narratief   kan   in   verschillende   vormen   en   via   verschillende   media   voorkomen;   zo   worden   officiële   verhalen,   fictieve   verhalen,   eerste   persoons-­‐ervaringen,   andermans   (‘tweedehands’)   ervaringen   en   culturele  verhalen  onderscheiden  (Schank  &  Berman,  2002,  p.  289).  Daarnaast  worden  veel  narratieven   7    

in  geschreven  vorm  gepresenteerd,  maar  is  ook  onderzoek  verricht  naar  onder  andere  narratieve  video’s   (McQueen  et  al.,  2011)  en  audio  (Gibbons  et  al.,  1986).  Zeker  video  zorgde  voor  grotere  effecten  dan  de   tekstuele  vorm  van  een  narratief  (McQueen  et  al,  2011,  p.  677).     2.3.1  De  ontwikkeling  van  het  narratief  als  vorm  van  persuasieve  communicatie   Pas   in   de   laatste   jaren   is   steeds   meer   onderzoek   verricht   naar   narratieven   als   persuasief   instrument.   Vooral  binnen  de  gezondheidscommunicatie  is  er  gebruik  van  gemaakt,  bijvoorbeeld  op  het  gebied  van   bloed-­‐   of   orgaandonatie   (Spear,   2011).   Om   mensen   bewust   te   maken   van   de   risico’s   van   kanker   en   eventuele   vormen   van   preventie,   wordt   eveneens   steeds   regelmatiger   gebruik   gemaakt   van   een   narratieve   invulling.   Het   wordt   gezien   als   een   beter   alternatief   dan   de   eerdere   traditionele   (non-­‐ narratieve)   vormen   waar   vooral   gebruik   werd   gemaakt   van   letterlijke   argumenten   en   onderbouwing.     Omdat  narratieven  de  basis  vormen  voor  menselijke  interactie  en  van  groot  belang  zijn  van  het  opdoen   van   kennis,   maakt   dit   een   narratieve   vorm   van   communiceren   ook   herkenbaarder   en   aantrekkelijker   (Hinyard  &  Kreuter,  2007).   2.3.2  Transportatie   Er  spelen  echter  meerdere  factoren  dan  enkel  de  herkenbaarheid  en  de  interactie.  Door  de  verhalende   vorm  van  een  narratief  is  de  kans  groter  dat  eventuele  weerstand  wordt  weggenomen,  omdat  het  een   vrij  subtiele  vorm  van  persuasieve  communicatie  is.  Dit  zorgt  ervoor  dat  respondenten  soms  niet  direct   in   de   gaten   hebben   dat   ze   met   bepaalde   intenties   tot   overtuiging   te   maken   hebben,   wat   bij   korte   pamfletten  of  leuzen  sneller  het  geval  is.   Zo  blijven  tegenargumenten  van  een  lezer  eerder  achterwege,   omdat  een  persoon  als  het  ware  in  een  verhaal  opgenomen  wordt,  getransporteerd  naar  een  ‘narratieve   wereld’.    De  lezer  beschouwt  een  narratief  eerder  als  relevant  en  voelt  zich  meer  door  aangesproken,  zo   bleek  uit  eerder  onderzoek  (Kreuter  et  al.,  2007,  pp.  224-­‐225).   Door   de   transportatie   worden   processen   zoals   de   centrale   en   perifere   route   uit   het   Elaboration   Likelihood  Model  in  feite  uitgeschakeld  en  is  er  geen  volledige  concentratie  bij  de  ontvanger  nodig.  De   ontvanger   focust   zich   binnen   een   narratief   met   alle   mentale   systemen   en   capaciteiten   op   de   gebeurtenissen   binnen   het   verhaal.   Doordat   de   persoon   in   het   narratief   wordt   opgenomen,   spelen   er   zoals   genoemd   minder   snel   tegenargumenten   en   ervaart   de   lezer   het   geheel   als   een   veel   meer   reële   situatie.   De   transportatie   wordt   hierdoor   gezien   als   het   overtuigende   instrument   dat   een   narratief   tot   een  persuasieve  vorm  van  communicatie  maakt  (Green  &  Brock,  2000  en  Hinyard  &  Kreuter,  2007).   Om  transportatie  te  kunnen  bereiken,  moet  een  narratief  wel  aan  een  aantal  voorwaarden  voldoen.  Zo   spelen   kwaliteit,   het   format,   spanning,   beeldspraak,   de   gepercipieerde   realiteit   en   het   vermogen   van   de   lezer   om   zichzelf   een   beeld   te   schetsen   een   belangrijke   rol.   Een   narratief   hoeft   echter   niet   waarheidsgetrouw   te   zijn;   ook   fictieve   invulling   van   een   narratief   is   succesvol   gebleken   (Hinyard   &   Kreuter,  2007,  p.  782).   Andere   onderzoekers   hebben   juist   kritiek   op   deze   benaderingswijze   en   vragen   zich   af   of   transportatie   het   meest   belangrijke   onderdeel   is   van   een   narratief.   Naast   transportatie   speelt   ook   identificatie   een   belangrijke   rol,   maar   is   dit   niet   zoals   transportatie   een   eigenschap   van   het   narratief,   maar   juist   een   waardeoordeel  van  een  personage  gegeven  door  de  respondent  (Cohen,  2001,  p.  254).   8    

De   combinatie   van   deze   twee   factoren   komt   terug   in   een   model   van   Slater   &   Rouner   (2002):   het   Extended   Elaboration   Likelihood   Model,   in   kort   het   Extended   ELM.   Dit   model   is   vergelijkbaar   met   het   ELM   dat   in   paragraaf   2.1.4   is   behandeld,   maar   door   Slater   &   Rouner   toegespitst   op   het   narratief.   Het   onderwerp-­‐relevant-­‐denken   is   uit   het   model   geschrapt   en   vervangen   door   transportatie   in   het   narratief   en  identificatie  met  de  personages  (Slater  &  Rouner,  2002,  p.  177).   2.3.3  Identificatie   Identificatie   is   in   eerder   onderzoek   omschreven   als   ‘een   ontvanger   die   een   zekere   mate   van   overeenkomst  ervaart  tussen  hem  of  haar  en  de  geportretteerde  persoon’  (Andsager,  Bemker,  Choi,  &   Torwel,  2006,  p.  5).  Het  kan  gaan  om  een  combinatie  van  verschillende  ervaren  verbindingen  tussen  de   lezer  en  bijvoorbeeld  een  personage  (Green,  2006,  p.  166).  Het  draait  niet  enkel  om  één  soort  connectie   tussen   lezer   en   personage,   maar   om   verschillende   verbindingen   zoals   empathie,   sympathie   en   waargenomen   gelijkenis.   Deze   benadering   van   identificatie   werd   door   Green   toegepast   in   een   onderzoek  naar  narratieve  voorlichting  over  kanker  en  hergebruikt  in  ander,  Nederlands  onderzoek  naar   ervaren  identificatie  in  narratieve  overtuiging.  Hierbij  werd  met  verschillende  perspectieven  gewerkt  die   in   een   experiment   aan   respondenten   werden   voorgelegd.   In   dit   onderzoek   toonden   De   Graaf   et   al.   (2007)   aan   dat   identificatie   een   significante   rol   in   het   proces   speelde,   in   beide   varianten   van   hun   experiment  leefden  de  respondenten  meer  mee  met  één  bepaald  personage,  ongeacht  het  perspectief.   Dit  leidde  uiteindelijk  ook  tot  attitudeverandering  en  bepaalde  overtuiging  bij  één  bepaalde  groep  toen   na  afloop  van  het  onderzoek  een  aantal  stellingen  werd  voorgelegd  (De  Graaf  et  al.,  2007,  p.  244-­‐246). 2.3.4  Het  Extended  ELM   Het   Extended   ELM,   wat   kort   al   even   werd   genoemd   in   paragraaf   2.3.2,   is   door   Slater   &   Rouner   ontworpen   om   het   enigszins   achterhaalde   Elaboration   Likelihood   Model   aan   te   passen   en   zo   meer   te   richten   op   een   narratieve   context.  Zoals  al  is  vermeld,  richt  het  model  van  Slater  &  Rouner  zich  meer  op   de  identificatie  en  transportatie  om  het  uiteindelijke  effect  van  het  narratief  en  de  persuasieve  intentie   te   meten.   Juist   in   een   narratief   spelen   deze   twee   factoren   een   grote   rol   en   is   het   niet   de   boodschap   zelf   die  tot  overtuiging  kan  leiden  (Slater  &  Rouner,  2002,  p.  177).  Dit  levert  het  voordeel  op  dat  wanneer   een   lezer   bepaalde   overtuigingen   of   attitudes   heeft   ten   opzichte   van   een   onderwerp,   hij   of   zij   eerder   geneigd   is   deze   opzij   te   zetten   wanneer   er   sprake   is   van   een   succesvol   narratief.   Het   werkt   tevens   andersom;   wanneer   iemand   zich   eerder   niet   bewust   bezighield   met   een   bepaald   onderwerp,   kan   de   transportatie  in  een  narratief  eventueel  tot  overtuiging  leiden  (Slater  &  Rouner,  2002,  p.  180).   2.3.5  Persoonlijke  ervaring  versus  tweedehands  ervaring   McQueen   et   al.   (2011)   gaven   aan   dat   er   nog   meer   onderzoek   nodig   was   naar   het   gebruik   van   persoonlijke   ervaring   in   narratieven.   Een   narratief   in   de   vorm   van   een   persoonlijke   ervaring   is   niet   onbekend   te   noemen:   het   draait   hier   eigenlijk   om   het   opnieuw   vertellen   van   eigen   ervaringen.   Regelmatig  komt  er  wat  fantasie  bij  kijken  en  het  zal  steeds  in  een  iets  andere  vorm  verteld  worden.  Het   draait  volledig  om  de  luisteraar,  die  mag  luisteren  naar  een  verhaal  waarin  bepaalde  elementen  worden   uitgelicht  en  andere  informatie  wordt  weggelaten.  Zo  komt  het  neer  op  een  persoonlijk,  ongedwongen   verhaal  (Schank  &  Berman,  2002,  p.  290).  

9    

Een  ‘tweedehands  verhaal’  is  volgens  Schank  &  Berman  minder  complex  en  komt  neer  op  het  herhalen   van   details   die   men   eerder   heeft   vernomen,   maar   dan   minder   volledig   en   soms   zelfs   inclusief   onwaarheden.  Over  de  geloofwaardigheid  van  deze  vorm  ten  opzichte  van  een  persoonlijke  ervaring  is   geen   duidelijkheid,   maar   als   een   ontvanger   dezelfde   opvattingen   heeft   over   een   ‘tweedehands   ervaring’,  kan  dit  veel  invloed  hebben  op  een  narratief  fear  appeal.  Of  er  sprake  is  van  invloed,  dat  kan   dit  onderzoek  gaan  aantonen.  Welke  beweegredenen  daar  precies  achter  schuil  gaan,  is  een  vraag  die  in   later  onderzoek  eventueel  behandeld  kan  worden.     Tot  op  heden  is  er  nog  geen  noemenswaardig  onderzoek  verricht  naar  de  rol  van  eigen  en  andermans   ervaring.   Een   onderzoek   wat   hierbij   in   de   buurt   komt   is   verricht   door   Spear   (2011),   waar   de   hoofdpersoon  van  het  narratief  grammaticaal  werd  gemanipuleerd.  Hierbij  werd  verwacht  dat  de  eerste   persoon  enkelvoud  voor  significant  betere  effecten  zou  zorgen  en  door  de  lezer  als  minder  afstandelijk   zou   worden   ervaren  dan   de   derde   persoon   enkelvoud  (Spear,   2011,   p.   23).   Spear   wist   echter   niet   aan   te   tonen   dat   deze   grammaticale   manipulatie   significante   verschillen   opleverde.   Een   verklaring   hiervoor   ligt   mogelijk  aan  het  feit  dat  het  gebruikte  materiaal  (een  weblog)  niet  als  authentiek  kan  worden  ervaren  in   de   derde   persoon   enkelvoud.   Daarnaast   ging   het   hier   enkel   om   een   grammaticale   aanpassing,   terwijl   McQueen   et   al.   juist   een   voorzet   hebben   gegeven   tot   het   gebruik   van   persoonlijke   ervaringen   versus   andermans   ervaringen.   Dit   kan   een   meer   uitgesproken   vorm   zijn,   waar   een   dergelijk   risico   van   te   weinig   authenticiteit  zich  minder  snel  voordoet.          

 

10    

3.  Methode   In   dit   hoofdstuk   wordt   verder   uiteengezet   hoe   de   bevindingen   uit   de   literatuur   tot   verschillende   hypotheses   hebben   geleid   en   hoe   deze   met   een   experiment   zijn   getoetst.   De   verschillende   variabelen   worden   behandeld   en   er   wordt   verantwoord   op   welke   manier   het   uiteindelijke   experiment   is   afgenomen.    

3.1  Hypotheses   Om   na   afloop   van   dit   onderzoek   met   een   duidelijke   conclusie   te   kunnen   komen,   is   in   dit   kader   niet   gekozen   voor   verschillende   deelvragen,   maar   juist   voor   hypotheses.   Dit   zodat   deze   getest   kunnen   worden   op   empirische   ondersteuning.   De   hypotheses   zijn   geformuleerd   op   basis   van   het   theoretisch   vooronderzoek  dat  al  is  verricht.  De  verschillende  variabelen  die  in  de  hypotheses  voorkomen,  worden   in  paragraaf  3.2.1  nader  toegelicht.     H1:   De   gepercipieerde   effectiviteit   van   de   lezer   van   een   narratief   fear   appeal   met   een   persoonlijke   ervaring  zal  hoger  zijn  dan  die  van  de  lezer  van  een  narratief  fear  appeal  over  andermans  ervaring.   H2:   De   gepercipieerde   dreiging   van   de   lezer   van   een   narratief   fear   appeal   met   een  persoonlijke   ervaring   zal  hoger  zijn  dan  die  van  de  lezer  van  een  narratief  fear  appeal  over  andermans  ervaring.   H3:   De   lezer   van   een   narratief   fear   appeal   met   een   persoonlijke   ervaring   is   meer   geneigd   een   fear   appeal  te  accepteren  dan  de  lezer  van  een  narratief  fear  appeal  over  andermans  ervaring.   Bovenstaande   verwachtingen   zijn   geformuleerd   naar   aanleiding   van   de   bevindingen   van   McQueen   et   al.   (2011)   en   Spear   (2011).   Zoals   besproken   is   tot   op   heden   nog   niet   aangetoond   dat   een   eigen,   persoonlijke   ervaring   meer   effect   bereikt   dan   andermans   ervaringen,   maar   is   er   de   verwachting   dat   een   positief   verschil   bereikt   kan   worden.   Dit   komt   vooral   door   de   meerwaarde   van   een   narratieve   vorm,   zoals  in  verschillende  onderzoeken  is  aangetoond  door  onder  andere  Green  &  Brock  (2000)  en  Hinyard   &  Kreuter  (2007).  

3.2  Operationalisatie   Een  kwantitatief  experiment  is  in  dit  onderzoek  de  vanzelfsprekende  vorm  om  een  eventueel  effect  te   kunnen   meten.   Dit   vanwege   het   grote   aantal   benodigde   respondenten   en   de   statistische   mogelijkheden   om   de   hypotheses   te   kunnen   accepteren   of   verwerpen.   Om   de   groepen   met   elkaar   te   kunnen   vergelijken,  zijn  verschillende  condities  binnen  dit  experiment  gemanipuleerd.  Hierbij  is  gebruik  gemaakt   van   dezelfde   boodschap   en   is   enkel   gevarieerd   in   het   personage   dat   wordt   gebruikt   en   de   daaruit   volgende  eigen  ervaring  en  tweedehands  ervaring.  Hierover  volgt  meer  uitleg  in  paragraaf  3.3.  Aan  de   hand   van   de   geformuleerde   onderzoeksvraag   en   hypotheses   zijn   namelijk   een   aantal   variabelen   te   onderscheiden.   Die   zijn   in   de   tabel   op   de   volgende   pagina   terug   te   vinden   en   worden   daarna   per   variabele  toegelicht.     De   vragen   en   stellingen   die   de   verschillende   variabelen   in   kaarten   moeten   gaan  brengen,   zijn   gebaseerd   op   eerder   onderzoek   van   Spear   (2011)   en   Verstappen   (2013).   Het   onderzoek   van   Spear   was   eveneens   gericht  op  de  combinatie  van  fear  appeals  en  narratieven  en  bracht  destijds  valide  resultaten,  waar  het   onderzoek   van   Verstappen   de   opgeroepen   angst   juist   duidelijk   in   kaart   wist   te   brengen.   De   vragen   en   11    

stellingen  zijn  in  het  geval  van  Spears  vertaald  en  vervolgens  toegespitst  op  dit  specifieke  experiment.   Uiteraard   is   ook   in   dit   onderzoek   getoetst   of   de   resultaten   valide   waren,   maar   zo   is   er   een   basis   aanwezig  vanuit  eerder  verricht  onderzoek.     De  variabelen  op  het  gebied  van  fear  appeal  en  narratief  worden  getoetst  aan  de  hand  van  verschillende   stellingen  en  bijbehorende  semantische  differentialen.  Dit  is  om  ervoor  te  zorgen  dat  er  geen  twijfel  kan   bestaan   over   de   gegeven   antwoorden.   Deze   vormen   zijn   ideaal   in   het   geval   van   attitudeonderzoek  en   staan  bekend  als  directe  onderzoektechnieken  (O'Keefe,  2002,  pp.  7-­‐9).   3.2.1  Overzicht  

Variabele  

Type/meetschaal  

Attributen  

Toelichting  

Narratief  

OV  -­‐  nominaal  

0  –  Eigen  ervaring   hoofdpersoon   1  –  Tweedehands   ervaring    

In  conditie  0  beschrijft   hoofdpersoon  eigen   ervaring,  in  conditie  1   andermans.  De   condities  verschijnen   zowel  in  mannelijke  als   vrouwelijke  vorm.    

Transportatie  

AV  –  ordinaal  

Schaal  1  -­‐  5  

  Deze  variabelen  zijn   allen  middels   semantische   differentialen  te  meten.    

  Identificatie  

AV  -­‐  ordinaal  

Schaal  1  -­‐  5  

Perceived  Self-­‐efficacy  

AV  -­‐  ordinaal  

Schaal  1  -­‐  5  

Perceived  Response   Efficacy  

AV  -­‐  ordinaal  

Schaal  1  -­‐  5  

   

Perceived  Susceptibility   AV  -­‐  ordinaal  

Schaal  1  -­‐  5  

 

Perceived  Severity  

AV  -­‐  ordinaal  

Schaal  1  -­‐  5  

Fear  Arousal  

AV  -­‐  ordinaal  

Schaal  1  -­‐  5  

Per  variabele  zullen   hierover  meerdere   vragen  worden  gesteld.  

Gedragsintentie  

AV  -­‐  ordinaal  

Schaal  1  -­‐  5  

Geslacht    

IV  -­‐  nominaal  

Man/vrouw  

 

Leeftijd    

IV  -­‐  ratio  

nvt  

nvt  

Tabel  1  –  Variabelen  onderzoek      

12    

3.2.2  Narratief   Het   narratief   vormt   de   onafhankelijke   variabele   in   dit   onderzoek.   Het   wordt   op   een   aantal   manieren   gepresenteerd,   om   zo   te   toetsen   of   dit   gevolgen   heeft   voor   het   effect   van   het   fear   appeal   dat   is   opgenomen  in  de  narratief.  Meer  uitleg  over  de  manipulatie  op  het  gebied  van  eigen  ervaringen  en  het   gebruik  van  andermans  ervaringen  en  binnen  welke  context  dat  gebeurt,  volgt  in  paragraaf  3.3.     3.2.3  Transportatie   De  variabele  transportatie  wordt  getoetst  door  een  aantal  stellingen  die  in  gaan  op  de  beleving  van  de   lezer  tijdens  het  lezen  van  de  tekst.  Deels  gaat  het  om  directe  vragen  hoe  betrokken  de  lezer  zich  tijdens   het  lezen  voelde,  maar  ook  indirecte  vragen  worden  ingezet  zoals  ‘Tijdens  het  lezen  dacht  ik  na  over  hoe   het  verhaal  anders  had  kunnen  eindigen’.       3.2.4  Identificatie   Zoals   bij   transportatie   eveneens   het   geval   is,     wordt   om   de   identificatie   met   het   narratief   in   kaart   te   brengen   ook   een   relatief   groot   aantal   stellingen   aan   de   respondent   gepresenteerd.   De   verschillende   stellingen   slaan   op   onder   andere   sympathie   en   ervaren   gelijkenis,   zoals   ‘Ik   voelde   me   emotioneel   betrokken  bij  de  gevoelens  van  de  hoofdpersoon’  en  ‘Ik  zou  mezelf  ook  in  zo’n  zelfde  situatie  voor  kunnen   stellen’.     3.2.5  Variabelen  fear  appeal   De  vier  variabelen  met  betrekking  tot  het  fear  appeal,  te  weten  self  efficacy,  response  efficacy,  perceived   susceptibility  en  perceived  severity  worden  in  kaart  gebracht  op  basis  van  de  theorie  van  Witte  (1992),   waarover   meer   te   lezen   is   in   paragraaf   2.2.3.   Per   variabele   worden   twee   tot   drie   vragen   gesteld,   waarvan   de   resultaten   wanneer   valide   worden   samengevoegd   tot   een   waarde   per   variabele,   per   respondent.   De   response   efficacy,   in   hoeverre   iemand   verwacht   dat   er   iets   tegen   te   doen   is,   wordt   bijvoorbeeld   onderzocht   met   de   stelling:   ‘Minderen   met   drinken   kan   problemen   door   alcoholmisbruik   voorkomen.’   De   perceived   severity   wordt   onder   andere   in   kaart   gebracht   via   de   stelling:   ‘Ik   loop   een   serieus  risico  door  alcoholmisbruik’.  Over  de  keuze  voor  alcoholmisbruik  wordt  meer  uitleg  gegeven  in   hoofdstuk  3.3.  Tot  slot  wordt  ook  fear  arousal  in  het  onderzoek  meegenomen,  omdat  weinig  tot  geen   opgeroepen  angst  er  bij  voorbaat  al  voor  zorgt  dat  een  fear  appeal  mislukt.     3.2.6  Gedragsintentie   Op   basis   van   puur   de   resultaten   van   de   eerder   genoemde   variabelen   kan   niet   met   zekerheid   worden   gezegd  of  het  fear  appeal  uiteindelijk  is  geaccepteerd  of  verworpen.  Van  belang  is  in  ieder  geval  wel  dat   er  sprake  is  van  voldoende  opgeroepen  angst,  maar  dat  ook  de  andere  in  de  vorige  paragraaf  genoemde   variabelen  voldoende  scoren.  Zoals  uit  de  theorie  bleek  is  een  succesvol  fear  appeal  van  veel  factoren   afhankelijk,  die  allen  een  voldoende  score  moeten  behalen.  Op  basis  daarvan  kan  aangegeven  worden   of  de  derde  hypothese  kan  worden  geaccepteerd,  of  een  lezer  van  een  bepaald  soort  narratief  eerder   geneigd   is   een   fear   appeal   te   accepteren.   Daarom   wordt   ook   de   uiteindelijke   gedragsintentie   middels   een   aantal   stellingen   in   kaart   gebracht,   om   zo   te   zien   of   respondenten   van   plan   zijn   iets   aan   hun   gedrag   te  veranderen.      

13    

3.2.7  Demografische  kenmerken   Verschillende   demografische   kenmerken   kunnen   ook   een   interfererende   rol   spelen.   Daarom   worden   onder  andere  geslacht,  leeftijd  en  opleidingsniveau  in  kaart  gebracht.    

3.3  Materiaal   Zoals  in  de  inleiding  al  naar  voren  kwam,  zijn  fear  appeals  in  het  verleden  al  vaak  ingezet  in  het  kader   van   gezondheidscommunicatie,   met   bijvoorbeeld   aandachtspunten   als   hiv,   aids   en   het   gebruik   van   anticonceptie.  Dit  zijn  berichten  die  we  in  een  maatschappij  als  Nederland  steeds  minder  zien,  doordat   het   bewustzijn   hoog   is   en   het   aantal   besmettingen   relatief   laag.   Het   zou   gaan   om   zo’n   24.000   besmettingen  op  17.000.000  inwoners  (Soa  Aids  Nederland).  Dit  is  een  extreem  verschil  met  landen  in   Afrika  waar  naar  schatting  4,8  %  van  de  bevolking  besmet  is  (Aids  Fonds:  Hiv  en  Aids  in  de  wereld).   Fear   appeals   die   in   Nederland   nog   steeds   op   grote   schaal   worden   ingezet,   zijn   bijvoorbeeld   boodschappen   op   pakjes   sigaretten   over   de   risico’s   van   roken.   Hier   is   nog   steeds   sprake   van   een   zeer   grote  doelgroep  en  zeer  hoge  maatschappelijke  kosten  voor  de  behandeling  van  verschillende  vormen   van  kanker  die  regelmatig  (mede)  door  rookgedrag  ontstaan.     Een  issue  die  steeds  meer  wordt  besproken  en  zich  goed  leent  voor  de  inzet  van  fear  appeals  onder  een   grote   doelgroep   is   alcoholmisbruik.   Het   Trimbos-­‐instituut   meldt   dat   bijvoorbeeld   het   aantal   alcohol   gerelateerde   opnamen   in   ziekenhuizen   nog   altijd   blijft   stijgen   (Alcoholinfo   |   Feiten   &   trends,   2012).   Alcoholmisbruik   is   al   jaren   een   algemeen   bekend   probleem   en   wordt   in   vergelijking   met   andere   verslavende   praktijken   zoals   roken   en   drugsgebruik   door   een   zeer   groot   deel   van   de   bevolking   (84   %   op   jaarbasis,   aldus   Alcoholinfo)   genuttigd.   Daardoor   is   de   kans   bij   dit   experiment   veel   groter   dat   een   ontvanger   zich   door   het   onderwerp   aangesproken   zal   voelen   dan   wanneer   het   materiaal   zich   richt   op   rookgedrag  of  bijvoorbeeld  onveilig  vrijen.     Alcoholmisbruik  is  tevens  goed  inzetbaar  als  fear  appeal  door  de  verschillende  risico’s  dat  het  met  zich   meebrengt.   Zo   kan   alcohol   op   jonge   leeftijd   zeer   schadelijk   zijn   voor   de   hersenen.   Dit   omdat   verschillende  delen  van  de  hersenen  zich  nog  tot  het  24e  levensjaar  ontwikkelen.  Alcohol  kan  hier  een   negatief   effect   op   uitoefenen   en   de   ontwikkeling   hiervan   belemmeren   (Hagemann,   2010).   Dergelijke   informatie  is  binnen  een  experiment  goed  in  te  zetten  als  de  zogenoemde  dreiging  in  een  fear  appeal,   naast   bekendere   risico’s   zoals   alcohol   in   het   verkeer.   De   discussie   rond   drinken   op   jonge   leeftijd   is   op   moment   van   schrijven   ook   zeer   actueel   vanwege   het   eerdere   besluit   de   minimumleeftijd   voor   alcohol   per  1  januari  2014  te  verhogen  van  16  naar  18  jaar  (NRC,  2013).   Naar  aanleiding  van  deze  bevindingen  is  een    narratieve  vorm    van  een  fear  appeal  ontwikkeld  met  twee   ervaringen.   In   het   ene   narratief   vertelt   het   hoofdpersonage   over   een   eigen   ervaring   met   alcoholmisbruik,   in   het   andere   narratief   vertelt   deze   persoon   het   zelfde   verhaal   maar   dan   over   een   ander  persoon.  Het  gaat  hier  om  een  fictieve  ervaring,  die  zeer  licht  zijn  gebaseerd  op  ervaringen  van   echte  alcoholverslaafden  op  de  site  Alcohol  Hulp  (2014).         14    

3.4  Pre-­‐test     Om   er   zeker   van   te   zijn   dat   het   gebruikte   materiaal   aan   alle   voorwaarden   voldoet   en   bijvoorbeeld   als   echt  fear  appeal  wordt  ervaren,  is  de  kwaliteit  van  het  ontworpen  materiaal  vooraf  onderzocht.       Allereerst   zijn   de   twee   narratieven   over   eigen   ervaring   en   andermans   ervaring   aan   enkele   experts   voorgelegd  om  na  te  gaan  of  deze  op  basis  van  hun  kennis  voldoen  aan  de  kwalificaties  van  een  narratief   en   een   fear   appeal.   Experts   zijn   in   dit   geval   de   begeleider   van   dit   onderzoek   en   enkele   masterstudenten   Communicatie-­‐   en   Informatiewetenschappen.   Hieruit   kwam   naar   voren   dat   vooral   de   vatbaarheid   en   de   manier   waarop   een   lezer   zelfs   iets   aan   het   beschreven   kon   doen,   onvoldoende   benoemd   werden.   Vervolgens   zijn   de   teksten   aangepast   met   een   persoonlijke   noot   van   de   fictieve   verteller.   Daardoor   wordt  de  lezer  opgeroepen  stil  te  staan  bij  zijn  of  haar  eigen  situatie.     Tot   slot   is   een   aantal   respondenten   geworven   om   te   zien   of   het   invullen   van   de   vragenlijst   bepaalde   vragen  of  onduidelijkheden  opriep.  Dit  bleek  niet  het  geval,  waarna  het  experiment  verder  is  verspreid.      

3.5  Experiment   Het   daadwerkelijke   experiment   is   te   zien   als   een   ‘klassiek’   experiment,   waar   de   respondenten   willekeurig   over   de   verschillende   condities   worden   verdeeld   (Baxter   &   Babbie,   2003,   p.   216).   Op   die   manier   kan   ervoor   worden   gezorgd   dat   de   testgroepen   zo   gelijk   mogelijk   zijn.   Zo   is   er   een   redelijke   zekerheid  dat  er  geen  grote  verschillen  zijn  tussen  de  groepen  die  invloed  hebben  op  de  resultaten.     Doordat  de  proefpersonen  slechts  één  conditie  te  zien  krijgen,  blijft  voor  hen  onduidelijk  wat  er  binnen   het   experiment   gemanipuleerd   wordt.   Hierdoor   kan   worden   voorkomen   dat   ze   op   een   bepaalde   manier   ongewenste  invloed  op  de  resultaten  uitoefenen.     3.5.1  Condities   Het  experiment  is  opgebouwd  in  condities,  die  eerder  in  dit  hoofdstuk  al  kort  werden  genoemd:   1. Narratief  met  hoofdpersoon  die  uit  eigen  ervaring  vertelt   2. Narratief  met  hoofdpersoon  die  over  andermans  ervaring  vertelt   De   condities   bevatten   precies   hetzelfde   narratief   die   als   een   fear   appeal   is   ingericht.   Ze   verschillen   in   perspectief;   waar   in   de   eerste   conditie   de   hoofdpersoon   uit   eigen   ervaring   vertelt,   is   er   in   de   tweede   conditie   sprake   van   de   ‘tweedehands’   ervaring.   Om   geslacht   als   mogelijke   interfererende   variabele   zoveel   mogelijk   te   ondervangen,   wordt   er   gebruik   gemaakt   de   naam   Robin   voor   de   hoofdpersoon,   omdat   dit   een   naam   is   die   zowel   als   jongensnaam   en   als   meisjesnaam   wordt   gebruikt.   Hierdoor   komt   het  geslacht  minder  expliciet  naar  voren.         3.5.2  Kanalen  en  doelgroep   Jongeren   behoren   bij   de   meest   kwetsbare   doelgroep   qua   alcoholmisbruik,   zodoende   is   het   een   bij   uitstek  geschikte  doelgroep  om  te  onderzoeken.  Alcoholinfo  (2012)  focust  met  haar  resultaten  vooral  op   middelbare   scholieren,   maar   in   dit   onderzoek   is   ook   de   studentenpopulatie   betrokken.   Hierbij   wordt   aangesloten   op   de   leeftijdsgroep   van   16   t/m   24   jaar   die   ook   door   Alcoholinfo   wordt   gehanteerd.   Een  

15    

groot   deel   van   deze   leeftijdscategorie   kon   ik   via   mijn   eigen   netwerk   bereiken,   maar   voor   de   jongere   categorie  is  verschillende  mensen  verzocht  het  onderzoek  binnen  hun  kring  te  verspreiden.   Het   onderzoek   is   afgenomen   via   Qualtrics.com.   Hierbij   konden   de   verschillende   condities   worden   gekoppeld  aan  één  onderzoek,  zodat  respondenten  tijdens  het  onderzoek  willekeurig  over  de  condities   worden   verdeeld.   De   link   naar   het   onderzoek   is   verspreid   via   social   media  zoals   Facebook   en   Twitter   en   door   verschillende   contactpersonen   naar   een   brede   doelgroep   qua   studenten   en   scholieren   rondgestuurd.     Gedurende   het   afnemen   van   het   experiment   is   de   spreiding   van   respondenten   over   de   verschillende   condities   actief   in   de   gaten   gehouden.   Toen   bleek   dat   ruim   80   %   van   de   deelnemers   vrouw   was,   zijn   meer  mannen  geworven  om  zo  de  groep  respondenten  meer  in  balans  te  brengen.     In  een  periode  van  negen  dagen  hebben  in  totaal  152  mensen  aan  het  onderzoek  deelgenomen.  Hiervan   bleken   er   na   een   controle   zes   mensen   buiten   de   doelgroep   van   16   t/m   24   jaar   te   vallen.   De   data   van   deze  respondenten  zijn  uit  het  onderzoek  verwijderd.     De   uiteindelijke   groep   van   146   respondenten   bestond   uit   52   mannen   en   94   vrouwen.   De   gemiddelde   leeftijd  is  21,4  jaar  en  de  hoogst  genoten  opleiding  was  WO  voor  het  grootste  deel  van  de  groep  (52,1   %).  De  rest  was  te  verdelen  over  HBO  (28,1  %),  MBO  (7,5  %)  en  middelbare  school  (12,3  %).   De  respondenten  bleken  ook  voldoende  gespreid  over  de  twee  verschillende  condities,  zoals  te  zien  is  in   onderstaande  tabel.     Groep  

Geslacht  

Leeftijd  

Opleidingsniveau  

Totaal  

Eigen  ervaring  

Man:  27   Vrouw:43  

21,51  

70  

Andermans   ervaring  

Man:  25   Vrouw:  51  

21,36  

Middelbare  school:  9   MBO:  6   HBO:  18   WO:  37   Middelbare  school:  9   MBO:  5   HBO:  23   WO:  39  

76  

 Tabel  2  –  Respondenten     3.5.3  Interferenties   Er  worden  enkele  interfererende  variabelen  in  het  onderzoek  meegenomen.  Dit  om  eventuele  externe   invloeden  zoveel  mogelijk  te  ondervangen  of  in  ieder  geval  in  kaart  te  brengen.  Er  is  overwogen  van  te   voren   enkele   vragen   te   stellen   over   het   alcoholgebruik   van   de   respondenten.   Omdat   dit   echter   de   resultaten   van   het   onderzoek   zou   kunnen   sturen,   is   besloten   deze   achtergronden   niet   in   kaart   te   brengen  en  de  vragen  achterwege  te  laten.     Wel  zijn  bewust  leeftijd,  geslacht  en  opleidingsniveau  in  het  onderzoek  meegenomen,  zoals  in  de  tabel   hierboven  terug  te  zien  is.  De  verwachting  is   dat  leeftijd  gezien  de  vrij  smalle  breedte  van  de  doelgroep   16    

geen  significante  verschillen  oplevert,  dus  qua  analyses  zal  nadrukkelijk  worden  gekeken  naar  geslacht   en  opleidingsniveau.  Meer  hierover  volgt  in  het  resultatenhoofdstuk.     Tot   slot   zijn   er   externe   invloeden   die   ervoor   kunnen   zorgen   dat   respondenten   een   tekst   niet     of   niet   geconcentreerd   genoeg   lezen,   waardoor   de   resultaten   ook   minder   waarde   met   zich   meebrengen.   Om   dit  zoveel  mogelijk  uit  te  sluiten  zijn  na  het  lezen  van  de  tekst  enkele  vragen  gesteld  over  de  inhoud,  om   op  die  manier  te  achterhalen  of  de  respondenten  de  tekst  goed  gelezen  hadden  en  hun  antwoorden  ook   op   basis   hiervan   gaven.   Deze   vorm   van   recall   werd   ook   toegepast   door   Green   &   Brock   (2000).   Een   drietal  vragen  is  gesteld,  waar  respectievelijk  91,1  %,  83,6  %  en  94,5  %  van  de  respondenten  een  goed   antwoord   op   gaf.   Hiermee   mag   worden   geconcludeerd   dat   de   tekst   goed   is   gelezen   en   dat   de   antwoorden  zo  waarschijnlijk  als  vast  is  te  stellen  op  basis  van  de  tekst  zijn  ingevuld.      

3.6  Analyse     De   uiteindelijke   analyse   van   de   vragenlijsten   is   volledig   middels   statistische   toetsen   verricht.   In   eerste   instantie   is   de   consistentie   van   de   vragenlijst   berekend   aan   de   hand   van   een   Cronbach’s   Alfa-­‐score.   Hierbij   zijn   de   schalen   van   de   verschillende   stellingen   met   elkaar   vergeleken   om   te   zien   of   de   respondenten   consistene   antwoorden   gaven.   Om   vervolgens   de   resultaten   verder   in   kaart   te   kunnen   brengen,   zijn   onder   andere   T-­‐toetsen,   Mann-­‐Whitney   U-­‐tests   en   tweewegs-­‐variantieanalyses   ingezet.   De   T-­‐toets   voor   onafhankelijke   groepen   geeft   in   dit   geval   aan   wat   per   stelling   of   variabele   gemiddeld   werd  meegegeven.  Het  draait  hier  om  onafhankelijke  groepen  omdat  ze  beiden  een  andere  tekstvorm   te  zien  kregen.  De  Mann-­‐Whitney  U-­‐tests  zijn  ingezet  omdat  het  gaat  om  ordinale,  ongepaarde  data  en   er  sprake  is  van  twee  groepen  die  beiden  uit  minimaal  twintig  respondenten  bestaan.  In  het  geval  van   enkel   ongepaarde   data   was   een   specifieke   T-­‐toets   ook   een   optie,   maar   die   zou   een   vertekende   p-­‐ waarde  kunnen  geven  omdat  daar  enkel  naar  gemiddeldes  worden  gekeken.  Mann-­‐Whitney  neemt  ook   de  uitschieters  mee  en  is  uitermate  geschikt  voor  deze  ordinale  data.  Naast  de  p-­‐score  geeft  de  Mann-­‐ Whitney   U   test   ook   een   z-­‐score,   waar   bij   een   score   van   z   =   <   -­‐   1,96   en   z   =   >   1,96   de   nulhypothese   verworpen   mag   worden.   Om   tot   slot   nog   de   interactie-­‐effecten   te   kunnen   meten,   is   een   tweewegs-­‐ variantieanalyse   gebruikt.   Hiervoor   is   gekozen   vanwege   het   feit   dat   er   naast   een   onafhankelijke   variabele,  twee  afhankelijke  variabelen  tegelijk  mee  getoetst  kunnen  worden.        

 

17    

4.  Resultaten   In   dit   hoofdstuk   worden   de   resultaten   van   het   experiment   per   variabele   beschreven   en   toegelicht.   Steeds   wordt   aangegeven   op   welke   toets   de   resultaten   zijn   gebaseerd.   Daarnaast   zijn   verschillende   interactie-­‐effecten   in   kaart   gebracht.   Van   alle   verrichte   toetsen   die   in   dat   hoofdstuk   worden   behandeld,   is  de  syntax  bijgesloten.  Deze  zijn  terug  te  vinden  als  bijlage  4.    Voordat  de  variabelen  per  stuk  worden   besproken,   is   het   van   belang   stil   te   staan   bij   de   betrouwbaarheid   van   de   vragenlijst   en   de   afgenomen   stellingen.    

4.1  Betrouwbaarheidsanalyse  vragenlijst   De   verschillende   variabelen   zijn   met   gebruik   van   twee   tot   maximaal   vier   stellingen   per   variabele   onderzocht  en  vormden  samen  de  totale  vragenlijst.  De  resultaten  van  deze  vragenlijsten  zijn  stuk  voor   stuk   naast   elkaar   gelegd   om   te   zien   of   de   per   variabele   voorgelegde   stellingen   konden   worden   samengevoegd   tot   één   variabele.   Deze   vragenlijstbetrouwbaarheid   is   getoetst   met   gebruikmaking   van   Cronbach’s  Alfa.     Variabele   Perceived  susceptibility   Perceived  severity   Perceived  response  efficacy   Perceived  self  efficacy   Fear  arousal   Identificatie     Transportatie   Gedragsintentie  

Alfa-­‐waarde  (α)   ,195   ,054   ,195   ,082   ,930   ,519   ,591   ,718  

Tabel  3  –  Uitslagen  Cronbach’s  Alfa    

Uit   deze   cijfers   blijkt   dat   de   respondenten   niet   bij   alle   stellingen   antwoord   hebben   gegeven   volgens   een   bepaald   patroon.   Om   uiteindelijk   met   zo   betrouwbaar   mogelijke   resultaten   te   komen,   zijn   enkele   stellingen  niet  samengevoegd  tot  één  schaal,  maar  apart  van  elkaar  getoetst.  Hier  gaat  het  om  de  vier   eerste  variabelen  van  het  fear  appeal  die  allen  α  =  <  0.5  scoorden.  Het  uitsluiten  van  stellingen  leverde   namelijk  geen  hogere  alfa-­‐waardes  op.  Daarnaast  zijn  de  resultaten  van  één  stelling  onder  perceived  self   efficacy   omgepoold   om   ze   zo   in   andere   toetsen   mee   te   kunnen   nemen.   Dit   had   te   maken   met   de   formulering  van  de  stelling,  die  was  namelijk  in  een  andere  richting  gesteld  dan  de  overige  stellingen.    

4.2  Variabelen  (hoofdeffecten)   Om   de   hoofdeffecten   per   variabele   te   meten,   is   de   p-­‐waarde   per   stelling   of   per   samengevoegde   variabele   met   een   Mann-­‐Whitney   U   test   berekend.   Hierbij   zijn   de   twee   groepen   respondenten   die   respectievelijk  de  tekst  over  eigen  (n  =  70)  en  andermans  ervaring  (n  =  76)  te  zien  kregen,  met  elkaar   vergeleken  en  volgt  een  p-­‐waarde  die  significant  is  bij  p  =  <  ,05.     Voor  extra  beeldvorming  zijn  alle  gemiddelde  scores  per  groep,  afkomstig  uit  ongepaarde  T-­‐toetsen,  ook   meegenomen.   De   daadwerkelijke   conclusies   worden   echter,   gezien   de   betrouwbaarheid,   genomen   op   basis   van   de   uitslagen   van   Mann-­‐Whitney.   De   gemiddelde   scores   kennen,   net   als   alle   afgenomen  

18    

stellingen  en  variabelen,  waardes  van  1  t/m  5,  waar  1  staat  voor  zeer  mee  oneens  en  5  voor  zeer  mee   eens.  Hierop  is  slechts  één  uitzondering  gemaakt,  die  in  paragraaf  4.2.4  wordt  benoemd.     4.2.1  Perceived  susceptibility   “Alcoholmisbruik  kan  ook  mij  problemen  opleveren”   Versie  

Gemiddelde  score    

Gemiddelde  rank  (p)  

Eigen  ervaring  

3,41    

71,98  (,656)  

Andermans  ervaring  

3,53  

74,90  (,656)  

“Ik  ben  ervan  overtuigd  dat  alcohol  negatieve  invloed  op  mijn  gezondheid  kan  hebben”   Versie  

Gemiddelde  score    

Gemiddelde  rank  (p)  

Eigen  ervaring  

4,14    

74,83  (,687)  

Andermans  ervaring  

4,11    

72,78  (,687)  

Tabel  4  –  Resultaten  perceived  susceptibility  

Uit  de  analyses  blijkt  direct  dat  er  geen  hoofdeffect  te  constateren  is  tussen  de  uitslagen  van  de  beide   groepen.  Ondanks  dat  de  groep  die  de  tekst  over  andermans  ervaring  las,  licht  (rank  74,90  versus  71,98)     hoger  scoorde,  zijn  de  verschillen  bij  deze  stelling  niet  significant  te  noemen  met  z  =  -­‐,446  en  p  =  ,556.   Dit  geldt  ook  voor  de  tweede  stelling.  Hier  scoorde  de  tekst  op  basis  van  eigen  ervaring  iets  hoger  met   een   rank   van   74,83   tegenover   72,78   bij   de   tekst   over   andermans   ervaring.   Het   verschil   is   echter   niet   significant  (z  =  -­‐,403  en  p  =  ,687).  De  hoge  gemiddelde  scores  zijn  noemenswaardig;  gemiddeld  gezien   waren   de   respondenten   van   beide   groepen   het   ermee   eens   dat   alcohol   negatieve   invloed   op   hun   gezondheid  kan  hebben.  Bij  volgende  stellingen  zal  te  zien  zijn  dat  hoge  scores  in  dit  onderzoek  zeker   niet  in  alle  gevallen  voorkomen.         4.2.2  Perceived  severity     “Ik  ben  ervan  overtuigd  dat  alcohol  gevaarlijk  kan  zijn”   Versie  

Gemiddelde  score    

Gemiddelde  rank  (p)  

Eigen  ervaring  

4,41  

74,83  (,682)  

Andermans  ervaring  

4,42  

72,28  (,682)  

19    

“Ik  loop  een  serieus  risico  door  alcoholmisbruik”   Versie  

Gemiddelde  score    

Gemiddelde  rank  (p)  

Eigen  ervaring  

2,23  

76,23  (,433)  

Andermans  ervaring  

2,03  

70,99  (,433)  

Tabel  5  –  Resultaten  perceived  severity  

Aan  de  hand  van  de  gemiddelde  scores  die  gevonden  zijn  bij  deze  twee  stellingen  is  met  het  blote  oog  al   te   zien   dat   een   α-­‐score   uit   een   Cronbach’s   Alfa   te   laag   uitvalt.   De   stellingen   meten   duidelijk   niet   hetzelfde,   gezien   de   veel   lagere   score   bij   de   tweede   stelling.   Mogelijk   hebben   de   respondenten   deze   stelling  zeer  direct  op  zichzelf  betrokken  en  niet  het  risico  an  sich  overwogen,  wat  eigenlijk  geïmpliceerd   wordt  binnen  de  variabele   perceived  severity.  Kijkende  naar  de  resultaten  uit  de  Mann-­‐Whitney  U  toets   is   te   zien   dat   bij   de   eerste   stelling   de   tekst   over   eigen   ervaring   een   iets   hogere   gemiddelde   rank   meekrijgt,   maar   dit   verschil   (z   =  -­‐409   en   p   =   ,682)   is   niet   significant.   Het   verschil   bij   de   tweede   stelling   is   iets  groter,  lezers  van  de  eerste  tekst  hebben  het  idee  meer  serieus  risico  te  lopen  door  alcoholmisbruik,   maar  het  verschil  is  te  klein  met  z  =  -­‐,785  en  p  =  ,433.   4.2.3  Perceived  response  efficacy   “Minderen  met  drinken  kan  problemen  door  alcoholmisbruik  voorkomen”   Versie  

Gemiddelde  score    

Gemiddelde  rank  (p)  

Eigen  ervaring  

4,04    

70,08  (,256)  

Andermans  ervaring  

4,20    

76,65  (,256)  

Alcoholmisbruik  en  gerelateerde  problemen  zijn  te  voorkomen”   Versie  

Gemiddelde  score  

Gemiddelde  rank  (p)  

Eigen  ervaring  

4,03    

78,21  (,146)  

Andermans  ervaring  

3,80    

69,16  (,146)  

Tabel  6  –  Resultaten  perceived  response  efficacy     De   Mann-­‐Whitney   U   toets   levert   in   het   geval   van   de   response   efficacy   helaas   ook   geen   significante   resultaten   op.   De   respondenten   scoren   namelijk   bij   beide   varianten   gemiddeld   hoog   op   deze   stellingen.   De   eerste   stelling   (z   =   -­‐1,135   en   p   =   ,256)   levert   in   het   geval   van   de   tweede   tekst   zelfs   hogere   scores   op,   waar  bij  de  tweede  stelling  de  rollen  omdraaien  en  de  tekst  met  eigen  ervaring  gemiddeld  het  hoogst   scoort,  maar  ook  in  dit  geval  (z  =  -­‐1,145  en  p  =  ,146)  niet  significant.    

20    

4.2.4  Perceived  self  efficacy   “Ik  vind  het  moeilijk  mijn  consumptie  van  alcohol  onder  controle  te  houden”   Versie  

Gemiddelde  score    

Gemiddelde  rank  (p)  

Eigen  ervaring  

4,33  (1,67)  

75,56  (,539)  

Andermans  ervaring  

4,20  (1,80)  

71,61  (,539)  

Tabel  7  –Resultaten  eerste  stelling  perceived  self  efficacy   Gezien  de  formulering  moest  bovenstaande  stelling  worden  omgepoold  om  zo  aan  een  Cronbachs  Alfa   toets   te   kunnen   worden   onderworpen.   Door   deze   omzetting   lijkt   het   alsof   de   respondenten   het   in   de   meeste   gevallen   moeilijk   vonden   hun   alcoholconsumptie   onder   controle   te   houden.   Het   tegenovergestelde   is   echter   waar.   De   oorspronkelijke   gemiddeldes   zijn   er   daarom   tussen   haakjes   achter   gezet.  Omgepoold  of  niet:  er  lijkt  consensus  te  heersen  tussen  beide  groepen;  er  is  namelijk  maar  een   klein  verschil  te  constateren,  maar  dit  is  niet  significant  (z  =  -­‐,615  en  p  =  ,539)  te  noemen.     “Problemen  door  alcoholgebruik  kan  ik  zonder  enig  probleem  voorkomen”   Versie  

Gemiddelde  score  

Gemiddelde  rank  (p)  

Eigen  ervaring  

3,53    

75,29  (,608)  

Andermans  ervaring  

3,46  

71,85  (,608)  

Tabel  8  –  Resultaten  tweede  stelling  perceived  self  efficacy   In   het   geval   van   deze   stelling   geeft   de   eerste   groep   respondenten   aan   gemiddeld   iets   gemakkelijker   problemen   door   alcoholgebruik   te   kunnen   voorkomen.   Dit   geldt   niet   alleen   voor   de   absolute   gemiddelde  score,  maar  ook  voor  de  rank.  Het  verschil  (z  =  -­‐,512  en  p  =  ,608)  is  echter  te  klein  om  hier   uitspraken  over  te  kunnen  doen.       4.2.5  Fear  arousal   Versie  

Gemiddelde  score    

Gemiddelde  rank  (p)  

Eigen  ervaring  

2,10    

70,80  (,444)  

Andermans  ervaring  

2,19    

75,99  (,444)  

Tabel  9  –  Resultaten  fear  arousal   Dit  is  de  eerste  variabele  die  dankzij  een  hoge  Cronbachs  alfa  uit  samengevoegde  schalen  bestaat.  Fear   arousal,  ook  wel  te  zien  als  opgeroepen  angst,  is  echter  zeer  laag  bij  beide  groepen.  Het  verschil   tussen   beide  groepen  is  daarnaast  volgens  de  resultaten  van  de  Mann-­‐Whitney  niet  significant  met  z  =  -­‐,765  en   p  =  ,444.  De  manipulatie  qua  tekst  heeft  dus  niet  voor  een  bepaald  effect  gezorgd,  maar  de  tekst  an  sich   waarschijnlijk  wel.  In  de  discussie  zal  ik  hier  verder  op  in  gaan.     21    

4.2.6  Identificatie   Versie  

Gemiddelde  score    

Gemiddelde  rank  (p)  

Eigen  ervaring  

3,40    

74,53  (,775)  

Andermans  ervaring  

3,44    

72,55  (,775)  

Tabel  10  –  Resultaten  identificatie   Aan  bovenstaande  gemiddeldes  is  te  zien  dat  de  respondenten  zich  redelijk  konden  identificeren  met  de   hoofdpersoon.  De  scores,  evenals  de  ranking,  liggen  echter  zeer  dicht  bij  elkaar.  Dit  is  ook  terug  te  zien   aan  de  verdere  resultaten  (z  =  -­‐,285  en  p  =  ,775).  Ondanks  dat  de  tekst  op  basis  van  eigen  ervaring  qua   ranking  iets  hoger  scoorde  op  identificatie,  blijft  de  tekst  over  andermans  ervaring  amper  achter.       4.2.7  Transportatie   Versie  

Gemiddelde  score    

Gemiddelde  rank  (p)  

Eigen  ervaring  

3,47    

73,61  (,975)  

Andermans  ervaring  

3,45    

73,39  (,975)  

Tabel  11  –  Resultaten  transportatie   Het  verschil  tussen  beiden  teksten  bij  deze  variabele  transportatie  is  absoluut  minimaal  te  noemen.  De   scores   zijn   relatief   hoog,   wat   aangeeft   dat   de   respondenten   zich   redelijk   goed   konden   inleven   in   de   tekst,   maar   de   cijfers   (z   =   -­‐,032   en   p   =   ,975)   tonen   aan   dat   het   verschil   tussen   beiden   groepen   verwaarloosbaar  is.     4.2.8  Gedragsintentie   Versie  

Gemiddelde  score    

Gemiddelde  rank  (p)  

Eigen  ervaring  

2,20    

69,81  (,304)  

Andermans  ervaring  

2,33    

76,90  (,304)  

Tabel  12  –  Resultaten  gedragsintentie   Op   gedragsintentie   hebben   de   respondenten   helaas   erg   lage   waarderingen   gegeven.   Wel   is   het   opvallend  dat  bij  de  tekst  over  andermans  ervaring,  de  intentie  om  het  gedrag  (iets)  te  veranderen  en  de   aanwijzingen  van  het  fear  appeal  op  te  volgen,  wat  hoger  is  dan  de  intentie  bij  de  tekst  over  de  eigen   ervaring  van  de  hoofdpersoon.  Zeer  concrete  uitspraken  kunnen  hier  helaas  niet  over  worden  gedaan,   omdat  ook  in  dit  geval  de  verschillen  (z  =  -­‐1,028  en  p  =  ,304)  niet  significant  zijn.      

22    

4.3  Interfererende  variabelen   4.3.1  Geslacht   Bij   het   toetsen   van   de   afhankelijke   variabelen   op   hoofdeffecten   kwam   helaas   geen   enkel   significant   resultaat   naar   voren.   Doordat   echter   het   opleidingsniveau,   leeftijd   en  geslacht   van   alle   respondenten   in   kaart  zijn  gebracht,  is  ook  onderzocht  of  deze  variabelen  wellicht  op  een  bepaalde  manier  interfereren   en   de   resultaten   hebben   beïnvloed.   Middels   een   tweeweg-­‐variantieanalyse   is   de   interactie   tussen   de   mogelijk   interfererende   variabelen   en   de   afhankelijke   variabelen   getoetst,   alsmede   daar   bovenop   de   interactie  met  de  twee  condities  van  de  onafhankelijke  variabele  narratief:  eigen  ervaring  en  andermans   ervaring.   Daaruit   zijn   een   aantal   interessante   resultaten   naar   voren   gekomen,   zoals   te   zien   is   in   de   onderstaande  tabel.    

Variabele  

Interactie  met   geslacht  

Geslacht  *  tekst  

Perceived  susceptibility  1  

,821  

,614  

Perceived  susceptibility  2  

,440  

,771  

Perceived  severity  1  

,292  

,410  

Perceived  severity  2  

,081  

,306  

Perceived  response  efficacy  1  

,517  

,333  

Perceived  response  efficacy  2  

,805  

,739  

Perceived  self  efficacy  1  

,175  

,845  

Perceived  self  efficacy  2  

,273  

,966  

Fear  arousal  

,022  

,610  

Identificatie  

,652  

,644  

Transportatie  

,314  

,302  

Gedragsintentie  

,022  

,421  

Tabel  13  –  p-­‐waardes  interfererende  variabele  geslacht  

Uit  bovenstaande  tabel  blijkt  dat  de  variabele  geslacht  in  twee  gevallen  interfereert  met  de  waardes  die   door   de   respondenten   zijn   opgegeven.   Zowel   op   fear   arousal   als   op   gedragsintentie   komt   een   p-­‐waarde   van   ,022   naar   voren.   Dit   geldt   echter   voor   beide   condities,   er   zijn   geen   significante   verschillen   te   constateren  tussen  de  twee  teksten.  Verder  onderzoek  naar  de  scores  van  respectievelijk  mannen  (n  =   52)   en   vrouwen   (n   =   94)   toont   aan   dat   vrouwen   gemiddeld   2,26   scoren,   waar   mannen   nog   lager  

23    

uitkomen  op  1,95.  Het  gaat  hier  om  opgeroepen  angst,  die  door  vrouwen  –  kijkende  naar  een  schaal  van   1  tot  5  –  nog  steeds  niet  hoog  wordt  gepercipieerd,  maar  wel  significant  hoger  dan  bij  mannen.       In  het  geval  van  gedragsintentie  blijkt  ook  een  bepaalde  interactie  plaats  te  vinden  tussen  deze  variabele   en   geslacht.   Eveneens   in   dit   geval   speelt   het   bij   beide   teksten,   daartussen   zijn   geen   opvallende   verschillen   aangetroffen.   Een   vervolgtest   toonde   aan   dat   mannen   op   gedragsintentie   gemiddeld   2,08   scoorden  tegenover  vrouwen  met  2,38.  De  vrouwelijke  respondenten  geven  dan  ook  aan,  ongeacht  de   gelezen  tekst,  eerder  de  intentie  te  hebben  iets  tegen  de  risico’s  van  alcohol  te  ondernemen.     4.3.2  Opleidingsniveau   Variabele  

Interactie  met   opleidingsniveau  

Opleidingsniveau   *  tekst  

Perceived  susceptibility  1  

,996  

,178  

Perceived  susceptibility  2  

,050  

,271  

Perceived  severity  1  

,065  

,326  

Perceived  severity  2  

,671  

,311  

Perceived  response  efficacy  1  

,312  

,908  

Perceived  response  efficacy  2  

,022  

,404  

Perceived  self  efficacy  1  

,617  

,159  

Perceived  self  efficacy  2  

,752  

,993  

Fear  arousal  

,710  

,210  

Identificatie  

,208  

,217  

Transportatie  

,084  

,354  

Gedragsintentie  

,386  

,223  

Tabel  14  –  p-­‐waardes  interfererende  variabele  opleidingsniveau  

Net  als  bij  de  variabele  geslacht,  blijkt  ook  opleidingsniveau  in  twee  gevallen  interfererend  op  te  treden.   Hier   gaat   het   om   twee   stellingen   die   bij   verschillende   opleidingsniveaus   significant   andere   resultaten   opleveren.  Vervolgonderzoek  naar  de  stelling  ‘Ik  ben  ervan  overtuigd  dat  alcohol  negatieve  invloed  op   mijn   gezondheid   kan   hebben’   (perceived   susceptibility)   toont   aan   dat   respondenten   afkomstig   van   de   middelbare   school   dit   risico   significant   lager   inschatten   (gemiddeld   3,72)   tegenover   MBO   (4,27),   HBO   (4,02)   en   WO   (4,25)   en   een   totaalgemiddelde   van   4,12   onder   alle   respondenten.   Dit   is   een   opvallend   resultaat,  wat  bij  beide  teksten  terugkomt.    

24    

Daarnaast   valt   een   andere   groep   op   bij   de   stelling   ‘Minderen   met   drinken   kan   problemen   door   alcoholmisbruik   voorkomen’,   onderdeel   van   de   variabele   perceived   response   efficacy.   Vervolgonderzoek   naar  aanleiding  van  de  significante  uitslag  (z  =  ,022)  toont  namelijk  aan  dat  HBO’ers  hier  gemiddeld  3,90   op  scoorden,  het  laagste  gemiddelde  ten  op  zichte  van  middelbare  scholieren  (4,28),  MBO  (4,00)  en  WO   (4,22).  Toeval  wil  dat  ook  hier  het  totale  gemiddelde  4,12  is,  net  als  bij  de  vorige  stelling.     4.3.3  Leeftijd  

Variabele  

Interactie  met   leeftijd  

Leeftijd  *  tekst  

Perceived  susceptibility  1  

,629  

,720  

Perceived  susceptibility  2  

,036  

,587  

Perceived  severity  1  

,910  

,064  

Perceived  severity  2  

,572  

,961  

Perceived  response  efficacy  1  

,652  

,080  

Perceived  response  efficacy  2  

,371  

,351  

Perceived  self  efficacy  1  

,128  

,911  

Perceived  self  efficacy  2  

,498  

,809  

Fear  arousal  

,033  

,433  

Identificatie  

,174  

,223  

Transportatie  

,057  

,873  

Gedragsintentie  

,326  

,756  

Tabel  15  –  p-­‐waardes  interfererende  variabele  leeftijd  

Er   zijn   twee   situaties   waar   leeftijd   voor   significante   verschillen   zorgt.   Zo   verschillen   de   scores   bij   perceived   susceptibility   in   het   geval   van   de   stelling   ‘Ik   ben   ervan   overtuigd   dat   alcohol   negatieve   invloed   op  mijn  gezondheid  kan  hebben’  behoorlijk.  Een  verdere  analyse  toont  namelijk  aan  dat  18-­‐jarigen  hier   gemiddeld  3,22  meegaven  tegenover  het  totale  gemiddelde  van  4,12.  Dit  hangt  niet  volledig  samen  met   de  invloed  die  de  middelbare  school-­‐achtergrond  uitoefende  bij  deze  zelfde  variabele,  want  slechts  50  %   van  de  18-­‐jarigen  heeft  middelbare  school  als  hoogst  genoten  niveau.     De   variabele   fear   arousal   wordt   eveneens   beïnvloed   door   de   leeftijd   van   de   respondenten,   maar   zijn   de   groepen  soms  erg  klein  en  wijken  er  meerdere  groepen  af  van  het  gemiddelde,  waardoor  het  onmogelijk   is   hier   belangrijke   uitspraken   over   te   doen.   Deze   score   wordt   daarom   dan   verder   ook   niet   in   het   onderzoek  meegenomen.     25    

4.4  Samenvatting  resultaten   Het  meest  opvallend  aan  de  resultaten  van  dit  onderzoek  is  dat  er  geen  enkel  significant  hoofdeffect  is   vastgesteld.  De  resultaten  van  beide  teksten  liepen  in  geen  enkel  geval  ver  uiteen,  wat  er  voor  zorgde   dat  geen  noemenswaardig  effect  werd  bewerkstelligd  door  één  van  beide  condities.       Wel   kwamen   er   uit   de   interfererende   variabelen   geslacht,   opleidingsniveau   en   leeftijd   enkele   interessante   resultaten   naar   voren.   Zo   was   de   opgeroepen   angst   (fear   arousal)   onder   vrouwen   significant   hoger   dan   bij   mannen,   wat   vervolgens   eveneens   gold   voor   de   gedragsintentie   onder   vrouwen.     Opleidingsniveau  en  leeftijd  bleken  daarnaast  in  een  tweetal  gevallen  ook  voor  significante  verschillen  te   zorgen.   Zo   schatten   middelbare   scholieren   en   18-­‐jarigen   los   van   elkaar   de   negatieve   invloed   van   alcohol   op  gezondheid  veel  lager  in  dan  respondenten  van  ander  opleidingsniveau,  terwijl  vervolgens  HBO’ers  er   significant   minder   van   waren   overtuigd   dat   minderen   met   drinken   problemen   door   alcoholmisbruik   kon   voorkomen.        

 

26    

5.  Conclusie  en  discussie   5.1  Conclusie   Bij  aanvang  van  dit  onderzoek  werd  de  volgende  hoofdvraag  geformuleerd:   Welke   invloed   heeft   de   persoonlijke   ervaring   van   een   personage   in   een   narratief   fear   appeal   op   de   attitude   van   de   lezer   ten   opzichte   van   een   narratief   fear   appeal   over   andermans   ervaring   en   welke   gevolgen  heeft  dit  voor  de  werking  van  het  fear  appeal?   Het   antwoord   is   vrij   kort   en   bondig:   er   is   geen   invloed   van   de   eigen   of   andermans   ervaring   te   constateren   die   ervoor   zorgt   dat   respondenten   anders   op   een   fear   appeal   reageren.   De   werking   van   het   fear   appeal   was   over   beide   condities   vergelijkbaar   en   was   op   veel   variabelen   ruim   voldoende,   maar   bleef   achter   bij   perceived   severity,   fear   arousal   en   de   gedragsintentie.   Tussen   de   teksten   was   echter   geen   significant   verschil   vast   te   stellen.   De   van   tevoren   genoemde   hypotheses   moeten   dan   ook   allen   verworpen   worden.   Wel   zijn   er   een   aantal   andere   effecten   opgevallen   met   betrekking   tot   de   demografische   achtergrond   van   de   respondenten.   De   verschillende   hypotheses   en   andere   opvallen   effecten  worden  verder  besproken  in  dit  hoofdstuk.    

5.2  Discussie   5.2.1  De  gepercipieerde  effectiviteit   De  eerste  hypothese  van  dit  onderzoek  veronderstelde  dat  de  lezers  van  een  narratief  fear  appeal  met   een  eigen,  persoonlijke  ervaring  hoger  zouden  scoren  op  gepercipieerde  effectiviteit  dan  de  lezers  van   een   narratief   fear   appeal   gebaseerd   op   andermans   ervaring.   Hierin   zijn   zowel   de   variabele   perceived   response  efficacy  als  de  variabele  self  efficacy  in  meegenomen.     Het   grootste   verschil   tussen   beide   tekstvarianten   was   te   constateren   bij   de   stellingen   over   perceived   response   efficacy,   zo   bleek   dat   de   lezers   van   de   tekst   over   eigen   ervaring   er   iets   meer   van   overtuigd   waren  dat  problemen  door  alcoholmisbruik  te  voorkomen  waren.  Dit  verschil  was  helaas  nog  steeds  te   klein   om   te   spreken   van   significante   resultaten.   Op   de   variabele   self   efficacy   werden   ook   geen   noemenswaardige   verschillen   geconstateerd.   Opvallend   is   wel   dat   respondenten   bij   beide   varianten   (omgepoold)   erg   goede   scores   meegaven   aan   de   stelling   “Ik   vind   het   moeilijk   mijn   consumptie   van   alcohol  onder  controle  te  houden”.  Hiermee  gaven  ze  aan  zich  hier  totaal  geen  zorgen  over  te  maken  en   in  staat  te  zijn  het  risico  van  alcohol  aan  te  kunnen.     Spear   (2011)   wist   niet   aan   te   tonen   dat   er   een   significant   verschil   was   tussen   twee   verschillende   varianten  van  een  narratief  fear  appeal,  wat  helaas  ook  voor  deze  hypothese  geldt.  De  verschillen  zijn   niet   groot   genoeg   om   van   een   significant   resultaat   te   spreken.   De   hypothese   moet   dan   ook   worden   verworpen.  De  gepercipieerde  dreiging  wordt  in  dit  geval  duidelijk  niet  beïnvloed  door  de  variant  van  de   tekst,  gezien  de  hoge  scores  aan  beide  kanten.  Er  is  voor  deze  variabelen  geen  meerwaarde  te  behalen   in  variëren  tussen  eigen  en  andermans  ervaringen.      

27    

5.2.2  De  gepercipieerde  dreiging   Witte  (1992)  benoemde  de  gepercipieerde  dreiging  (bestaande  uit  perceived  susceptibility  en  perceived   severity)   samen   met   enkele   andere   variabelen   tot   een   cruciale   succesfactor   voor   een   fear   appeal.   Wanneer   een   fear   appeal   niet   als   ernstig   genoeg   wordt   beschouwd   door   de   lezer,   is   immers   de   kans   aanwezig   dat   deze   het   ‘gevaar’   als   niet   ernstig   of   dreigend   genoeg   beschouwd   en   de   waarschuwing   naast  zich  neerlegt.  De  verwachting  bij  aanvang  van  dit  onderzoek  was  dat  de  lezers  van  een  narratief   fear   appeal   over   eigen   ervaring   de   situatie   als   ernstiger   zouden   beschouwen.   Hierdoor   zouden   de   lezers   mogelijk   sneller   het   fear   appeal   accepteren   en   tot   het   danger   control-­‐proces   overgaan.   Deze   verwachting   hing   samen   met   de   uitspraken   van   McQueen   et   al.   (2011)   en   Spear   (2011)   over   de   verschillen   tussen   respectievelijk   eigen   ervaring   versus   andermans   ervaring   en   grammaticale   manipulaties.  De  twee  stellingen  in  het  kader  van  deze  perceived  severity  leverden  zeer  uiteenlopende   waardes   op,   maar   de   twee   tekstversies   onderling   waren   wel   consistent.   Respondenten   gaven   met   waardes  van  4,41  en  4,42  (op  een  schaal  van  1  tot  5)  aan  zeker  het  gevaar  van  alcohol  in  te  zien,  maar   gaven  vervolgens  aan  (met  scores  van  gemiddeld  2,23  en  2,03)  dat  dit  risico  niet  voor  hen  zou  gelden.   Een  oorzaak  voor  deze  uiteenlopende  cijfers  zou  te  vinden  kunnen  zijn  in  het  vertalen  van  de  stellingen   vanuit   de   oorspronkelijke   engelstalige   vragenlijst   van   Spear   (2011).   In   het   geval   van   eventueel   vervolgonderzoek  zal  goed  moeten  worden  heroverwogen  met  welke  precieze  formulering  de   perceived   severity  in  kaart  wordt  gebracht.  De  variabele  perceived  susceptibility  zorgde  eveneens  voor  constante   resultaten  die  per  tekstvariant  niet  significant  van  elkaar  verschilden.  Wel  waren  hier  bij  beide  stellingen   de  resultaten  redelijk  tot  hoog,  in  tegenstelling  tot  het  grote  verschil  tussen  de  stellingen  bij  perceived   severity.     Kijkende  naar  het  hoofdeffect  in  combinatie  met  deze  variabelen,  is  te  concluderen  dat  de  tekstvariant   geen   invloed   uitoefent   op   de   dreiging   die   door   de   respondenten   wordt   ervaren.   Het   is   goed   mogelijk   dat,   welk   personage   een   eventuele   ervaring   dan   ook   beleeft,   dit   niets   afdoet   of   verandert   aan   de   gepercipieerde   dreiging   van   de   situatie.   Onderzoek   van   Witte   &   Allen   (1992)   ondersteunt   dit   gegeven   met   de   stelling   dat   de   kans   klein   is   dat   andere   variabelen   –   zoals   in   dit   geval   de   eigen   versus   andermans   ervaring   –   grote   invloed   uitoefenen   op   de   werking   van   een   fear   appeal   in   vergelijking   met   de   belangrijkste  variabelen  die  ook  in  dit  onderzoek  zijn  meegenomen.  Volgens  hen  zijn  vooral  deze  laatste   variabelen   in   het   kader   van   gepercipieerde   effectiviteit   en   gepercipieerde   dreiging   cruciaal   voor   de   persuasieve  werking  van  het  fear  appeal  (2000,  p.  601-­‐602).   Naast  de  perceived  severity  valt  ook  de  fear  arousal  (de  opgeroepen  angst)  bij  beide  teksten  erg  laag  uit.   Met  gemiddeldes  van  2,10  en  2,19  gaven  de  respondenten  aan  op  een  enkele  uitzondering  na  niet  bang   of  angstig  te  worden  van  de  teksten.  De  relatief  goede  afloop  van  het  narratief  zou  hier  een  verklaring   voor   kunnen   zijn.   De   slachtoffers   herstelden   immers   volledig,   waar   bij   een   heftiger   fear   appeal   de   slachtoffers  bijvoorbeeld  blijvend  letsel  op  hadden  kunnen  lopen  of  zelfs  hadden  kunnen  verongelukken.   Uit   de   pre-­‐tests   van   dit   onderzoek   bleek   niets   over   de   mildheid   van   de   gebruikte   materialen,   maar   in   eventueel   vervolgonderzoek   zal   nadrukkelijk   aandacht   moeten   worden   besteed   aan   de   ernst   en   op   te   roepen  angst  van  het  fear  appeal.  Helaas  is  in  dit  geval  niet  met  zekerheid  aan  te  tonen  of  de  scores  laag   uitvielen   door   de   relatief   goede   afloop.   Hinyard   en   Kreuter   (2007)   motiveerden   eerder   dat   een   narratief   niet   waargebeurd   hoefde   te   zijn   om   als   succesvol   te   worden   betiteld,   dit   zou   immers   van   andere   28    

factoren  afhangen,  maar  er  kan  niet  met  zekerheid  worden  uitgesloten  dat  geloofwaardigheid  van  het   narratief   geen   (negatieve)   rol   speelde   in   het   onderzoek.   Het   draait   hier   immers   niet   enkel   om   het   narratief,  maar  ook  om  de  vele  eisen  die  aan  een  succesvol  fear  appeal  gesteld  worden.     Naar   aanleiding   van   bevindingen   uit   de   theorie   is   voor   dit   onderzoek   de   hypothese   geformuleerd   dat   de   lezers   van   een   narratief   fear   appeal   gebaseerd   op   persoonlijke   ervaring   in   grotere   mate   overtuigd   zouden  zijn  van  de  dreiging  hiervan,  vergeleken  met  lezers  van  een  narratief  fear  appeal  gebaseerd  op   andermans   ervaring.   Afgaande   op   de   resultaten   van   het   onderzoek,   zal   deze   hypothese   helaas   onomwonden   moeten   worden   verworpen.   De   verschillen   zijn   allesbehalve   significant   en   staan   in   een   enkel  geval  zelfs  in  negatief  verband  met  elkaar,  waar  de  tekst  op  basis  van  andermans  ervaring  ‘betere’   resultaten   oplevert.   In   eventueel   vervolgonderzoek   zal   goed   vooronderzoek   moeten   worden   gedaan   naar  de  ernst  van  het  te  gebruiken  fear  appeal,  omdat  de  scores  in  dit  geval  erg  laag  uitvielen.  Maar  ook   een  aangepaste  versie  is  geen  garantie  tot  succes,  gezien  het  feit  dat  de  gemiddeldes  zo  dicht  bij  elkaar   lagen.   Steekproefgrootte   zou   hierin   een   rol   kunnen   spelen,   maar   om   op   die   manier   eventueel   significante  resultaten  te  kunnen  vinden  vergt  mogelijk  een  erg,  erg  grote  groep.     5.2.3  Acceptatie  of  verwerping  van  een  fear  appeal   Het  kwam  in  dit  hoofdstuk  al  een  aantal  keren  voorbij:  om  een  fear  appeal  te  doen  slagen,  moet  er  aan   veel  eisen  tegemoetgekomen  worden.  De  verschillende  factoren  komen  terug  in  het  Extended  Parallel   Proces  Model  van  Witte  (1992)  en  een  groot  deel  van  de  variabelen  uit  dit  onderzoek  maakte  onderdeel   uit   van   dit   model.   Uit   de   resultaten   blijkt   duidelijk   dat   het   uiteindelijke   resultaat   van   de   respondent     afhangt.  De  verschillende  variabelen  perceived  susceptibility,  perceived  response  efficacy,  perceived  self   efficacy    scoorden  redelijk  tot  goede  resultaten  met  gemiddelde  waarderingen  tussen  de    3,41  en  4,42.   Tot  op  zekere  hoogte  voldeden  de  gebruikte  teksten  dan  ook  aan  de  eisen  van  Witte’s  model.  Het  model   neemt  echter  niet  voor  niets  alle  variabelen  mee.  Vooral  op   perceived  severity  en  fear  arousal,  de  twee   variabelen  die  in  de  vorige  paragraaf  al  werden  behandeld,  zijn  de  scores  lager  en  niet  consequent.  Zo   gaven   de   twee   stellingen   op   basis   van   perceived   severity   zeer   uiteenlopende   cijfers.   Om   te   toetsen   of   het   fear   appeal   uiteindelijk   werd   geaccepteerd   en   respondenten   de   Danger   Control-­‐route   zouden   volgen,   zijn   een   aantal   aparte   vragen   gesteld   om   hun   intentie   tot   gedragsverandering   in   kaart   te   brengen.   Hieruit   blijkt   dat   beide   teksten   als   fear   appeal   tot   een   mager   resultaat   hebben   geleid:   met   scores  van  respectievelijk  2,20  en  2,33  zijn  de  respondenten  gemiddeld  gezien  allesbehalve  van  plan  hun   gedrag  te  veranderen.  Bij  aanvang  van  het  onderzoek  is  de  hypothese  geformuleerd  dat  lezers  van  het   narratief   gebaseerd   op   eigen   ervaring,   eerder   geneigd   zouden   zijn   het   fear   appeal   te   accepteren   dan   lezers   van   het   narratief   gebaseerd   op   andermans   ervaring.   Het   tegendeel  –   hetzij   niet   significant   –   blijkt   echter  waar,  wat  blijkt  uit  de  T-­‐toets  en  Mann-­‐Whitney  U  toets.  Het  narratief  gebaseerd  op  andermans   ervaring   krijgt   op   basis   van   gedragsintentie   net   iets   hogere   scores   van   de   respondenten   mee.   Daarnaast   is   ook   uit   het   feit   dat   op   perceived   response   efficacy   en   perceived   self   efficacy   hogere   scores   worden   behaald  dan  in  het  geval  van  perceived  severity,  af  te  leiden  dat  hierdoor  de  Danger  Control-­‐route  afvalt   en  respondenten  het  fear  appeal  verwerpen.  Deze  variabelen  horen  immers  in  evenwicht  te  zijn,  zoals   Witte  (1992,  p.341)  al  beschreef.     Wat  opvalt  is  dat  vrouwen  significant   minder  geneigd   zijn  het  fear  appeal  te  verwerpen.   Ze   scoren   op   gedragsintentie   gemiddeld   2,38   tegenover   mannen   2,08.   Het   is   nog   altijd   een   negatieve   score,   die   29    

mogelijk   samenhangt   met   de   lage   waardes   op   perceived   severity   en   fear   arousal.   Geslacht   blijkt   zodoende  de  resultaten  van  gedragsintentie  te  beïnvloeden,  tegen  de  verwachtingen  in.  Een  verklaring   hiervoor  is  niet  uit  de  resultaten  af  te  leiden,  maar  zou  te  maken  kunnen  hebben  met  het  feit  dat  een   moeder   met   haar   kinderen   gewond   raakte   bij   het   beschreven   auto-­‐ongeluk.   Er   zijn   de   respondenten   geen  vragen  gesteld  over  in  welke  mate  de  respondent  zich  kon  identificeren  met  het  slachtoffer,  wat   juist  in  dit  geval  de  beïnvloedende  factor  zou  kunnen  zijn.  Het  gegeven  dat  geslacht  een  significante  rol   speelt   in   het   onderzoek,   is   eveneens   een   opvallend   resultaat   te   noemen   omdat   op   slechts   enkele   uitzonderingen  na  uit  eerdere  onderzoeken  is  gebleken  dat  geslacht  (of  bijvoorbeeld  leeftijd)  geen  effect   heeft   op   de   uiteindelijke   acceptatie   van   een   fear   appeal   (Witte   &   Allen,   2000,   p.   602).   Een   eventueel   verschil   hierin   zou   vooral   veroorzaakt   kunnen   worden     door   individuele   verschillen   en   niet   het   niveau   van   het   fear   appeal.   Dit   ondersteunt   de   verklaring   dat   mogelijk   de   moeder   van   het   beschreven   auto-­‐ ongeluk  de  resultaten  beïnvloedt.  De  moeder  is  voor  vrouwelijke  respondenten  immers  een  personage   dat  qua  geslacht  veel  dichter  bij  ze  staat.     Bij   aanvang   van   dit   onderzoek   werd   de   verwachting   uitgesproken   dat   de   lezers   van   een   narratief   fear   appeal  met  een  persoonlijke  ervaring   meer  geneigd  zouden  zijn  een  fear  appeal  te  accepteren  dan  de   lezer   van   een   narratief   fear   appeal   over   andermans   ervaring.   Veel   ondersteuning   vanuit   eerder   onderzoek  was  niet  op  voorhand  aanwezig,  omdat  er  nog  maar  weinig  onderzoek  naar  deze  specifieke   vorm   is   gedaan.   Een   suggestie   tot   onderzoek   naar   dit   fenomeen   werd   gedaan   door   McQueen   et   al.   (2011),   maar   zij   waren   nog   niet   in   staat   expliciete   uitspraken   te   doen   over   een   mogelijk   significant   verschil.  Vervolgonderzoek  door  Spear  (2011)  naar  eventuele  effecten  door  grammaticale  verschillen  in   tekst  leverde  geen  concrete  verschillen  op  tussen  haar  verschillende  groepen  respondenten.  Toch  werd   voor  dit  onderzoek  de  verwachting  uitgesproken  een  verschil  aan  te  kunnen  tonen,  omdat  het  verhaal   nadrukkelijk   vanuit   eigen   of   andermans   ervaring   werd   verteld.   Uiteindelijk   blijken   de   verschillen   verwaarloosbaar   en   soms   zelfs   in   het   voordeel   van   de   versie   over   andermans   ervaring.   De   hypothese   wordt   dan   ook   niet   ondersteund,   gezien   de   bij   beide   varianten   lage   uitslagen   op   de   variabele   gedragsintentie.   Een   mogelijke   oorzaak   is   het   gebruikte   materiaal,   waar   de   lage   scores   nog   met   enige   zekerheid   kunnen   worden   afgeleid   van   het   feit   dat   het   fear   appeal   als   relatief   mild   werd   ervaren.   Wanneer  de  dreiging  immers  niet  als  serieus  of  beangstigend  genoeg  wordt  ervaren,  zal  acceptatie  van   een  fear  appeal  ook  minder  snel  voorkomen  (Witte,  1992,  p.  338).  Vooral  de  lage  score  op  een  stelling   vanuit  de  perceived  severity  oefent  hierop  negatieve  invloed  uit.     Maar   ook   het   gebruikte   medium   zou   van   invloed   kunnen   zijn.   Het   ging   om   een   relatief   korte   tekst,   waar   vooral  uit  de  inleidende  alinea  bleek  of  het  een  eigen  ervaring  of  andermans  ervaring  betrof.  Wanneer   bijvoorbeeld   audiovisueel   materiaal   gebruikt   wordt,   is   het   mogelijk   dat   de   rol   van   de   hoofdpersoon   veel   explicieter   door   de   respondent   –   in   dit   geval   kijker   –   wordt   ervaren.   Als   via   een   ander   medium   significante  resultaten  worden  bereikt,  is  het  narratieve  fear  appeal  in  die  vorm  een  mogelijke  optie  als   persuasief  instrument  via  onder  andere  tv-­‐reclame  of  internetvideo.       5.2.4  Verdere  interfererende  variabelen   Uit  de  tweewegs-­‐variantieanalyses  bleek  dat  niet  alleen  geslacht  een  tweetal  variabele  beïnvloedde,  ook   het   opleidingsniveau   en   de   leeftijd   van   de   respondenten   openbaarden   zich   als   interfererende   variabelen.   In   de   aanleiding   van   dit   onderzoek   werd   al   kort   stilgestaan   bij   het   groeiende   percentage   30    

jongeren   dat   met   alcoholproblemen   in   het   ziekenhuis   eindigde.   Inmiddels   is   er   in   de   Nederlandse   maatschappij   ook   veel   discussie   rond   de   leeftijdsgrens   voor   alcohol   die   sinds   1   januari   2014   is   verhoogd   naar  het  minimum  van  18  jaar.  Van  tevoren  was  echter  niet  in  te  schatten  of  er  significante  verschillen   op  zouden  treden  tussen  de  verschillende  opleidingsniveaus  van  de  respondenten.  Dat  blijkt  echter  wel   het   geval.   Zo     waren   respondenten   die   (nog)   niet   verder   zijn   gekomen   dan   de   middelbare   school   er   significant   minder   van   overtuigd   dat   alcohol   gezondheidsrisico’s   meebracht   dan   de   respondenten   die   MBO,   HBO   of   WO-­‐onderwijs   genieten   of   hebben   genoten.   Dat   is   een   zorgwekkend   gegeven   en   biedt,   ondanks  het  relatief  kleinschalige  karakter  van  dit  onderzoek,  toch  voorzichtig  ondersteuning  voor  het   feit   dat   de   gemiddelde   middelbare   scholier   geen   alcohol   meer   mag   aanschaffen   gezien   zijn   of   haar   leeftijd.   Op   deze   zelfde   stelling   scoorden   18-­‐jarigen   namelijk   met   gemiddeld   een   punt   ook   significant   lager  dan  de  andere  leeftijden  binnen  het  onderzoek.  Het  gaat  hier  wel  om  een  wat  kleiner  deel  van  de   respondenten  dan  in  het  geval  van  middelbare  scholieren,  waardoor  vooral  de  significante  score  vanuit   de  middelbare  scholieren  zwaar  meeweegt  in  deze  bevindingen.     Een   laatste   significant   resultaat   met   betrekking   tot   het   opleidingsniveau   komt   vanuit   de   HBO’ers,   volgens  hen  is  minderen  met  drinken  een  minder  goed  hulpmiddel  tegen  alcoholproblemen  vergeleken   met   de   respondenten   van   een   ander   opleidingsniveau.   Dit   is   opvallend   te   noemen,   maar   de   score   is   alsnog   hoog   met   3,9   op   een   schaal   van   1   tot   5.   Een   verklaring   hiervoor   is   moeilijk   te   geven,   het   is   vooral   opvallend   dat   middelbare   scholieren   hier   juist   het   hoogst   (4,28)   op   scoren   van   alle   respondenten.   Eventueel   vervolgonderzoek   zou   houvast   kunnen   bieden   in   zeer   doelgroepgerichte   narratieven,   waar   niet  enkel  naar  leeftijd  of  geslacht  wordt  gekeken,  maar  ook  naar  opleidingsniveau.    

5.3  Tekortkomingen  en  aanbevelingen   Op   basis   van   de   bevindingen   uit   dit   onderzoek   zijn   nog   geen   concrete   aanbevelingen   te   doen   voor   instrumenten   die   door   overheid   of   bijvoorbeeld   zorgverzekeraars   kunnen   worden   ingezet.   Daarvoor   is   helaas   te   weinig   ondersteuning   gevonden.   Dit   komt   mede   door   de   belangrijke   tekortkoming   aan   dit   onderzoek   dat   het   fear   appeal   niet   als   ernstig   en   beangstigend   genoeg   werd   beschouwd   door   de   respondenten.     Om   te   kunnen   achterhalen   of   een   narratief   echt   effect   bewerkstelligt   als   fear   appeal,   zal   in   eventueel   vervolgonderzoek   een   heftiger   vorm   moeten   worden   ingezet,   met   slechtere   afloop   en   een   ernstiger   situatie.  Om  er  zeker  van  te  zijn  dat  dit  ook  als  zodanig  wordt  ervaren,  is  uitgebreid  vooronderzoek  op   zijn   plaats.   Dit   onderzoek   kan   zich   vervolgens   ook   richten   op   condities   waarin   andere   vormen   van   materiaal  worden  gebruikt,  zoals  audiovisueel  materiaal.  Het  is  van  belang  dit  niet  in  apart  onderzoek  te   doen,   maar   de   resultaten   hiervan   af   te   kunnen   zetten   tegenover   een   geschreven   narratief.   Mogelijk   zorgt   een   andere   vorm   van   materiaal   voor   een   groter   ervaren   verschil   tussen   eigen   en   andermans   ervaringen.     De  vragenlijsten  zullen,  wanneer  ze  wederom  worden  gebruikt,  eveneens  moeten  worden  herzien.  Dit   om  zo  hogere  consistentie  te  bereiken  en  geen  verwarring  onder  de  respondenten  te  scheppen.  Dat  is   bij   dit   onderzoek   in   het   geval   van   één   variabele   in   ieder   geval   wel  voorgekomen,   wat   de   resultaten   in   negatieve  zin  heeft  beïnvloed.    

31    

Tot   slot   bieden   de   interfererende   variabelen   ook   enkele   interessante   invalshoeken   voor   verder   onderzoek.   Het   geslacht   van   de   respondent   zal   een   uitdaging   vormen   om   aan   de   hand   van   perceived   severity   en   gedragsintentie   verder   te   onderzoeken   gezien   de   vele   eerdere   onderzoeken   die   al   zijn   verricht   en   de   invloed   hiervan   uitsloten,   maar   vooral   leeftijd   en   opleidingsniveau   lijken   invloed   uit   te   oefenen   op   hoe   ernstig   de   respondent   de   risico’s   van   alcoholmisbruik   inschat.   Dat   is   een   buitengewoon   interessante   casus   om   verder   te   onderzoeken,   gezien   de   discussies   rond   de   veranderde   leeftijdsgrens   voor   alcohol   in   Nederland.   Hiervoor   is   mede   een   grotere   steekproef   absoluut   noodzakelijk,   omdat   zeker   qua  leeftijd  de  groepen  respondenten  binnen  dit  onderzoek  af  en  toe  vrij  klein  waren.        

 

32    

Literatuur   Aids  Fonds:  Hiv  en  Aids  in  de  wereld.  (sd).  Opgeroepen  op  September  26,  2013,  van  Aids  Fonds:  naar  een   wereld  zonder  hiv  en  aids:  http://www.aidsfonds.nl/kennis/feiten_cijfers   Alcohol  Hulp.  (sd).  Alcoholverhalen:  getuigenissen  over  hoe  het  misliep  en  hoe  het  verbeterde.   Opgeroepen  op  January  10,  2014,  van  Info  alcoholproblemen  en  alcoholverslaving:   http://www.alcoholhulp.be/alcohol-­‐ervaringen   Alcoholinfo  |  Feiten  &  trends.  (2012,  Juli  27).  Opgeroepen  op  September  26,  2013,  van  Alcoholinfo:   http://www.alcoholinfo.nl/index.cfm?act=esite.tonen&pagina=317   Andrews,  P.  H.  (1987).  Gender  Differences  in  Persuasive  Communication  and  Attribution  of  Success  and   Failure.  Human  Communication  Research,  372-­‐385.   Andsager,  J.  L.,  Bemker,  V.,  Choi,  H.-­‐L.,  &  Torwel,  V.  (2006).  Perceived  Similarity  of  Exemplar  Traits  and   Behavior:  Effects  on  Message  Evaluation.  Communication  Research,  33(3),  3-­‐18.   Baxter,  L.  A.,  &  Babbie,  E.  (2003).  The  Basics  of  Communication  Research.  Boston:  Wadsworth.   Brosius,  H.-­‐B.  (1999).  Research  Note:  The  Influence  of  Exemplars  on  Recipients'  Judgements:  The  Part   Played  by  Similarity  between  Exemplar  and  Recipient.  European  Journal  of  Communication.   Cohen,  J.  (2001).  Defining  Identification:  A  Theoretical  Look  at  the  Identification  of  Audiences  With   Media  Characters.  Mass  Communication  and  Society,  4(3),  245-­‐264.   De  Graaf,  A.,  Hoeken,  H.,  Sanders,  J.,  &  Beentjes,  H.  (2009).  The  role  of  dimensions  of  narrative   engagement  in  narrative  persuasion.  Communications,  34(4),  385-­‐405.   De  Graaf,  A.,  Sanders,  J.,  Beentjes,  J.,  &  Hoeken,  H.  (2007).  De  rol  van  identificatie  in  narratieve   overtuiging.  Tijdschrift  voor  Taalbeheersing,  29(3),  237-­‐250.   Fishbein,  M.,  &  Yzer,  M.  C.  (2003).  Using  theory  to  design  effective  health  behavior  intentions.   Communication  Theory,  14(2),  164-­‐183.   Gibbons,  J.,  Anderson,  D.  R.,  Smith,  R.,  Field,  D.  E.,  &  Fischer,  C.  (1986).  Young  Children's  Recall  and   Reconstruction  of  Audio  and  Audiovisual  Narratives.  Child  Development,  57(4),  1014-­‐1023.   Green,  M.  C.  (2006).  Narratives  and  Cancer  Communication.  Journal  of  Communication,  56,  163-­‐183.   Green,  M.  C.,  &  Brock,  T.  C.  (2000).  The  Role  of  Transporation  in  the  Persuasiveness  of  Public  Narratives.   Journal  of  Personality  and  Social  Psychology,  79(5),  701-­‐721.   Hagemann,  T.  (2010).  Alcohol  en  het  adolescente  brein.  Heerlen:  Open  Universiteit  Nederland.   Hinyard,  L.  J.,  &  Kreuter,  M.  W.  (2007).  Using  Narrative  Communication  as  a  Tool  for  Health  Behavior   Change:  Conceptual,  Theoretical,  and  Empircal  Overview.  Health  Education  &  Behavior,  777-­‐792.  

33    

Hoeken,  H.,  Hornikx,  J.,  &  Hustinx,  L.  (2009).  Overtuigende  teksten.  Onderzoek  en  ontwerp.  Bussum:   Coutinho.   Hornikx,  J.  (2003).  De  relatieve  frequentie  van  verschillende  evidentietypen  in  Nederlandse  en  Franse   persuasieve  voorlichtingsbrochures.  In  L.  van  Waes,  P.  Cuvelier,  G.  Jacobs,  &  I.  de  Ridder,  Studies   in  Taalbeheersing,  volume  1  (pp.  206-­‐217).  Assen:  Van  Gorcum.   Janis,  I.  L.,  &  Feshbach,  S.  (1953).  Effects  of  fear-­‐arousing  communications.  The  Journal  of  Abnormal  and   Social  Psychology,  48(1),  78-­‐92.   Jansen,  C.,  van  Baal,  J.,  &  Bouwmans,  E.  (2007).  Angst  in  voorlichtingsteksten:  Een  replicatieonderzoek   naar  de  effecten  van  afstemming  van  fear  appeals  over  HIV-­‐AIDS  op  de  culturele  oriëntatie  van   lezers.  Tijdschrift  voor  Taalbeheersing,  29(1),  1-­‐19.   Kreuter  et  al.  (2007).  Narrative  communication  in  cancer  prevention  and  control:  A  framework  to  guide   research  and  application.  Annals  of  Behavioral  Medicine,  33(3),  221-­‐235.   Leventhal,  H.  (1970).  Findings  and  theory  in  the  study  of  fear  communications.  Advances  in  experimental   social  psychology.,  119-­‐186.   McQueen,  A.,  Kreuter,  M.  W.,  Kalesan,  B.,  &  Alcaraz,  K.  I.  (2011).  Understanding  Narrative  Effects:  The   Impact  of  Breast  Cancer  Survivor  Stories  on  Message  Processing,  Attitudes,  and  Beliefs  Among   African  American  Women.  Health  Psychology,  30(6),  674-­‐682.   Murphy,  S.  T.,  Frank,  L.  B.,  Chatterjee,  J.  S.,  &  Baezconde-­‐Garbanati,  L.  (2013).  Narrative  versus   Nonnarative:  The  Role  of  Identification,  Transportation,  and  Emotion  in  Reducing  Health   Disparities.  Journal  of  Communication,  63(1),  116-­‐137.   NRC.  (2013,  Juni  18).  Leeftijdsgrens  consumptie  alcohol  verhoogd  naar  18  jaar.  Opgeroepen  op   November  19,  2013,  van  NRC:  http://www.nrc.nl/nieuws/2013/06/18/leeftijdsgrens-­‐alcohol-­‐ verhoogd-­‐naar-­‐18-­‐jaar/   O'Keefe,  D.  J.  (2002).  Persuasion.  Theory  &  Research.  Thousand  Oaks,  California:  Sage  Publications,  Inc.   Peters,  G.-­‐J.,  Ruiter,  R.  A.,  Kessels,  L.,  &  Kok,  G.  (2013,  Januari).  Angstaanjagende  voorlichting:  niet   effectief,  maar  desondanks  wordt  het  nog  gebruikt.  Tijdschrift  voor  gezondheidswetenschappen,   91(1),  15-­‐18.   Petty,  R.  E.,  &  Cacioppo,  J.  T.  (1986).  The  elaboration  likelihood  model  of  persuasion.  Advances  in   experimental  social  psychology,  123-­‐205.   Rogers,  R.  W.  (1975).  A  protection  motivation  theory  of  fear  appeals  and  attitude  change.  Journal  of   Psychology,  93-­‐114.  

34    

Schank,  R.  C.,  &  Berman,  T.  R.  (2002).  The  pervasive  role  of  stories  in  knowledge  and  action.  In  M.  C.   Green,  J.  J.  Strange,  &  T.  C.  Brock,  Narrative  Impact:  Social  and  Cognitive  Foundations  (pp.  287-­‐ 313).  Mahwah,  NJ:  Lawrence  Erlbaum  Associates  Publishers.   Slater,  M.  D.,  &  Rouner,  D.  (2002).  Entertainment-­‐Education  and  Elaboration  Likelihood:  Understanding   the  Processing  of  Narrative  Persuasion.  Communication  Theory,  12(2),  173-­‐191.   Soa  Aids  Nederland.  (sd).  Soa  -­‐  cijfers.  Opgeroepen  op  September  26,  2013,  van  Soa  Aids  Nederland:   http://www.soaaids.nl/nl/soas/veel-­‐voorkomende-­‐soas/cijfers   Soames  Job,  R.  F.  (1988,  Februari).  Effective  and  ineffective  use  of  fear  in  health  promotion  campagins.   American  Journal  of  Public  Health,  78(2),  163-­‐167.   Spear,  J.  A.  (2011).  Narrative  based  fear  appeals:  manipulating  grammatical  person  and  message  frame   to  promote  HPV  awareness  and  responsible  sexual  conduct.  Orlando:  University  of  Central   Florida.   Trimbos  Instituut.  (2013,  November  5).  Jaarbericht  2012  Nationale  Drug  Monitor.  Opgeroepen  op   November  12,  2013,  van  Trimbos:  http://www.trimbos.nl/nieuws/trimbos-­‐nieuws/jaarbericht-­‐ 2012-­‐nationale-­‐drug-­‐monitor   Tunner,  J.  F.,  Day,  E.,  &  Crask,  M.  R.  (1989,  December).  Protection  Motivation  Theory:  An  extension  of   fear  appeals  theory  in  communication.  Journal  of  Business  Research,  19(4),  267-­‐276.   Verstappen,  R.  (2013).  De  invloed  van  culturele  oriëntatie  bij  de  verwerking  van  fear  appeal   boodschappen.  Groningen:  Rijksuniversiteit  Groningen,  Faculteit  Letteren.   Vlot,  D.  T.  (2012).  Beinvloeding  studiekeuzegedrag  bij  jongeren.  Groningen:  Rijksuniversiteit  Groningen,   Faculteit  Letteren.   Witte,  K.  (1992).  Putting  the  fear  back  in  to  fear  appeals:  The  extended  parallel  process  model.   Communication  Monographs,  329-­‐349.   Witte,  K.,  &  Allen,  M.  (2000).  A  Meta-­‐Analysis  of  Fear  Appeals:  Implications  for  Effective  Public  Health   Campaigns.  Health  Education  &  Behavior,  591-­‐615.      

 

35    

Bijlagen    

 

36    

Bijlage  1  –  Tekst  A  (eigen  ervaring)   Robin  (19  jaar)   Het  is  heel  normaal  in  het  weekend  wat  biertjes  of  drankjes  met  vrienden  te  doen.  De  meeste  ouders   zeggen  er  ook  niet  zoveel  van,  ze  genieten  zelf  net  zoveel  van  een  gezellige  borrel.  Ik  heb  het  gevoel   dat  we  niet  echt  bezig  zijn  met  hoe  gevaarlijk  dat  eigenlijk  is.  Daarom  wil  ik  mijn  ervaring  met  jullie   delen.       Toen  ik  17  werd,  mocht  op  kosten  van  mijn  ouders  rijlessen  gaan  volgen.  Dat  ging  allemaal  prima  en   ruim  voor  m’n  18e  heb  ik  m’n  rijbewijs  gehaald.  En  toen  was  het  wachten  tot  m’n  18e  verjaardag,  want   vanaf  dan  mocht  ik  zelf  de  auto  meenemen.  Samen  met  vrienden  hadden  we  al  plannen  gemaakt  om   een  keer  een  hele  nacht  in  een  andere  stad  op  stap  te  gaan  en  de  volgende  ochtend  weer  terug  te   rijden.       Een  paar  weken  na  m’n  verjaardag  gingen  we  op  pad.  Ik  was  uiteraard  de  bob,  maar  omdat  we  van  plan   waren  pas  de  volgende  ochtend  weer  terug  te  rijden,  hoefde  ik  niet  vanaf  het  begin  nuchter  te  blijven.   We  hadden  een  mooie  avond  en  ik  dronk  vrolijk  mee  met  de  rest.  Op  een  gegeven  moment  was  ik  er   ook  niet  echt  meer  mee  bezig  dat  ik  nog  moest  autorijden.  We  zijn  tot  sluit  in  de  laatste  tent  door   blijven  feesten,  en  hebben  daarna  nog  wat  broodjes  gegeten  als  ontbijt.  Daarna  voelde  ik  me  wel  prima,   dus  zijn  we  meteen  richting  auto  gegaan  om  naar  huis  te  rijden.     Nog  in  de  stad  ging  het  mis:  ik  schatte  een  bocht  verkeerd  in  en  reed  vol  op  een  tegenligger.  Wij  hadden   geen  serieuze  verwondingen,  maar  de  moeder  en  twee  kinderen  in  die  andere  auto  wel.  Ik  ben   opgepakt  door  de  politie  en  kwam  in  een  lang  traject  terecht  met  de  rechter  en  een  programma  over   alcohol.  Pas  door  het  ongeluk  en  dat  programma  over  alcohol  ben  ik  echt  goed  gaan  nadenken  over   waar  ik  mee  bezig  was.  Er  werd  me  ook  verteld  hoe  gevaarlijk  zoveel  drinken  was  voor  mijn  hersenen,   nu  ik  nog  zo  jong  was.  Ik  voel  me  echter  vooral  nog  iedere  dag  schuldig  over  die  moeder  en  haar  twee   kinderen,  die  gelukkig  wel  helemaal  hersteld  zijn.       Alcohol  maakt  je  gewoon  overmoedig,  je  schat  eigenlijk  alles  maar  belabberd  in.  En  misschien  ben  jij  wel   iemand  die  minder  snel  of  niet  achter  het  stuur  stapt,  maar  je  kunt  op  allerlei  manieren  een  gevaar  voor   anderen  zijn.  En  in  ieder  geval  voor  jezelf,  dat  blijkt  wel  uit  hoe  gevaarlijk  alcohol  is  voor  je  hersenen.   Daar  heb  ik  nooit  bij  stilgestaan,  maar  vanaf  nu  probeer  ik  toch  maar  te  minderen.  Ik  hoop  dat  ik  jou  op   deze  manier  ook  aan  het  denken  kan  zetten.  Is  het  in  jouw  geval  nodig  hier  iets  aan  te  doen?  Op   internet  zijn  veel  sites  te  vinden  waar  je  handige  tips  of  hulp  tegenkomt.  Kijk  bijvoorbeeld  eens  op   alcoholinfo.nl.  Succes!      

37    

Bijlage  2  –  Tekst  B  (andermans  ervaring)   Robin  (19  jaar)   Het  is  heel  normaal  in  het  weekend  wat  biertjes  of  drankjes  met  vrienden  te  doen.  De   meeste  ouders  zeggen  er  ook  niet  zoveel  van,  ze  genieten  zelf  net  zoveel  van  een  gezellige   borrel.  Ik  heb  het  gevoel  dat  we  niet  echt  bezig  zijn  met  hoe  gevaarlijk  dat  eigenlijk  is.   Daarom  wil  ik  de  ervaring  van  een  vriend  van  me  met  jullie  delen.       Toen  hij  17  werd,  mocht  hij  op  kosten  van  z’n  ouders  rijlessen  gaan  volgen.  Dat  ging  allemaal  prima  en   ruim  voor  z’n  18e  heeft  hij  z’n  rijbewijs  gehaald.  En  toen  was  het  wachten  tot  z’n  18e  verjaardag,  want   vanaf  dan  mocht  hij  zelf  de  auto  meenemen.  Samen  met  vrienden  hadden  ze  al  plannen  gemaakt  om   een  keer  een  hele  nacht  in  een  andere  stad  op  stap  te  gaan  en  de  volgende  ochtend  weer  terug  te   rijden.     Een  paar  weken  na  z’n  verjaardag  gingen  ze  op  pad.  Hij  was  uiteraard  de  bob,  maar  omdat  ze  van  plan   waren  pas  de  volgende  ochtend  weer  terug  te  rijden,  hoefde  hij  niet  vanaf  het  begin  nuchter  te  blijven.   Ze  hadden  een  mooie  avond  en  hij  dronk  vrolijk  mee  met  de  rest.  Op  een  gegeven  moment  was  hij  er   ook  niet  echt  meer  mee  bezig  dat-­‐ie  nog  moest  autorijden.  Ze  zijn  tot  sluit  in  de  laatste  tent  door  blijven   feesten,  en  hebben  daarna  nog  wat  broodjes  gegeten  als  ontbijt.  Daarna  voelde  hij  zich  wel  prima,  dus   zijn  ze  meteen  richting  auto  gegaan  om  naar  huis  te  rijden.     Nog  in  de  stad  ging  het  mis:  hij  schatte  een  bocht  verkeerd  in  en  reed  vol  op  een  tegenligger.  Ze  hadden   geen  serieuze  verwondingen,  maar  de  moeder  en  twee  kinderen  in  die  andere  auto  wel.  Hij  is  opgepakt   door  de  politie  en  kwam  in  een  lang  traject  terecht  met  de  rechter  en  een  programma  over  alcohol.  Pas   door  het  ongeluk  en  dat  programma  over  alcohol  is  hij  echt  goed  gaan  nadenken  over  waar  hij  mee   bezig  was.  Er  werd  hem  ook  verteld  hoe  gevaarlijk  zoveel  drinken  was  voor  zijn  hersenen,  nu  hij  nog  zo   jong  was.  Hij  voelt  zich  echter  vooral  nog  iedere  dag  schuldig  over  die  moeder  en  haar  twee  kinderen,   die  gelukkig  wel  helemaal  hersteld  zijn.       Alcohol  maakt  je  gewoon  overmoedig,  je  schat  eigenlijk  alles  maar  belabberd  in.  En  misschien  ben  jij  wel   iemand  die  minder  snel  of  niet  achter  het  stuur  stapt,  maar  je  kunt  op  allerlei  manieren  een  gevaar  voor   anderen  zijn.  En  in  ieder  geval  voor  jezelf,  dat  blijkt  wel  uit  hoe  gevaarlijk  alcohol  is  voor  je  hersenen.   Daar  heb  ik  nooit  bij  stilgestaan,  maar  vanaf  nu  probeer  ik  toch  maar  te  minderen.  Ik  hoop  dat  ik  jou  op   deze  manier  ook  aan  het  denken  kan  zetten.  Is  het  in  jouw  geval  nodig  hier  iets  aan  te  doen?  Op   internet  zijn  veel  sites  te  vinden  waar  je  handige  tips  of  hulp  tegenkomt.  Kijk  bijvoorbeeld  eens  op   alcoholinfo.nl.  Succes!      

38    

Bijlage  3  -­‐  Vragenlijst   Fear  appeal  

Gepercipieerde  effectiviteit   Perceived  self-­‐efficacy/Gepercipieerde  zelfeffectiviteit:   Ik  vind  het  moeilijk  mijn  consumptie  van  alcohol  onder  controle  te  houden     Problemen  door  alcoholgebruik  kan  ik  zonder  enig  probleem  voorkomen       Perceived  response  efficacy/Gepercipieerde  respons  effectiviteit   Alcoholmisbruik  en  gerelateerde  problemen  zijn  te  voorkomen     Minderen  met  drinken  kan  problemen  door  alcoholmisbruik  voorkomen       Gepercipieerde  dreiging     Perceived  severity/Gepercipieerde  ernst   Ik  ben  ervan  overtuigd  dat  alcohol  gevaarlijk  kan  zijn     Ik  loop  een  serieus  risico  door  alcoholmisbruik       Perceived  susceptibility/Gepercipieerde  vatbaarheid   Alcoholmisbruik  kan  ook  mij  problemen  opleveren     Ik  ben  ervan  overtuigd  dat  alcohol  negatieve  invloed  op  mijn  gezondheid  kan  hebben       Fear  arousal/opgeroepen  angst   Ik  werd  bang  van  het  verhaal     Ik  voelde  me  gespannen  door  het  verhaal     Ik  werd  nerveus  van  het  verhaal     Ik  voelde  me  angstig  door  het  verhaal       Narratief   Identificatie   Ik  begreep  de  gevoelens  en  emoties  van  de  hoofdpersoon     Ik  was  bezorgd  wat  er  met  de  hoofdpersoon  zou  gebeuren     Ik  probeerde  me  voor  te  stellen  wat  ik  in  zijn  of  haar  plaats  had  gedaan     Terwijl  ik  het  verhaal  las,  kon  ik  het  goed  voor  mezelf  visualiseren  hoe  het  er  precies  uit  zou  zien       Transportatie   Tijdens  het  lezen  wilde  ik  weten  hoe  het  verhaal  af  zou  lopen     Het  verhaal  grijpt  me  aan     Tijdens  het  lezen  dacht  ik  na  over  hoe  het  verhaal  anders  had  kunnen  eindigen     Mijn  gedachten  dwaalden  niet  af  tijdens  het  lezen  van  het  verhaal       Recall     Hoeveel  kinderen  zaten  er  in  de  auto  van  de  tegenligger?   Is  iedereen  weer  volledig  hersteld?  (ja,  nee,  dat  is  niet  in  de  tekst  naar  voren  gekomen)   Was  de  persoon  al  achttien  toen  het  ongeluk  gebeurde?  (ja,  nee,  dat  is  niet  in  de  tekst  naar  voren   gekomen)       39    

Gedragsintentie  (slaagt  fear  appeal  of  niet)   Ik  ben  van  plan  zelf  nog  meer  informatie  op  te  gaan  zoeken  over  alcoholmisbruik  en  de  mogelijke   gevolgen?  (fear  control)     Ik  ben  van  plan  om  de  komende  tijd  op  mijn  alcoholgebruik  te  letten  zodat  ik  minder  risico  loop  (danger   control)     Ik  ben  van  plan  permanent  op  mijn  alcoholgebruik  te  gaan  letten  (danger  control)       Demografische  gegevens   Leeftijd   Geslacht   Opleidingsniveau  (Middelbare  school  –  MBO  –  HBO  –  WO)        

40    

Bijlage  4  –  Syntax   Demografisch   FREQUENCIES  VARIABLES=Geslacht      /ORDER=ANALYSIS.     FREQUENCIES  VARIABLES=Tekst      /ORDER=ANALYSIS.     FREQUENCIES  VARIABLES=Opleidingsniveau      /ORDER=ANALYSIS.     MEANS  TABLES=Leeftijd  BY  Tekst      /CELLS  MEAN  COUNT  STDDEV.     CROSSTABS      /TABLES=Tekst  BY  Geslacht  Leeftijd  Opleidingsniveau      /FORMAT=AVALUE  TABLES      /CELLS=COUNT  ROW  COLUMN      /COUNT  ROUND  CELL.     Cronbach’s  Alfa   RELIABILITY      /VARIABLES=response2  response1      /SCALE('ALL  VARIABLES')  ALL      /MODEL=ALPHA.     RELIABILITY      /VARIABLES=self1  self2      /SCALE('ALL  VARIABLES')  ALL      /MODEL=ALPHA.     RELIABILITY      /VARIABLES=severity1  severity2      /SCALE('ALL  VARIABLES')  ALL      /MODEL=ALPHA.     RELIABILITY      /VARIABLES=response2  response1      /SCALE('ALL  VARIABLES')  ALL      /MODEL=ALPHA.     RELIABILITY      /VARIABLES=arousal1  arousal2  arousal3  arousal4      /SCALE('ALL  VARIABLES')  ALL      /MODEL=ALPHA.   41    

  RELIABILITY      /VARIABLES=identificatie1  identificatie2  identificatie3  identificatie4      /SCALE('ALL  VARIABLES')  ALL      /MODEL=ALPHA.     RELIABILITY      /VARIABLES=transportatie1  transportatie2  transportatie3  transportatie4      /SCALE('ALL  VARIABLES')  ALL      /MODEL=ALPHA.     RELIABILITY      /VARIABLES=fearcontrol  dangercontrol1  dangercontrol2      /SCALE('ALL  VARIABLES')  ALL      /MODEL=ALPHA.     RECODE  self1  (1=5)  (2=4)  (3=3)  (4=2)  (5=1)  INTO  self11.   VARIABLE  LABELS    self11  'self11'.   EXECUTE.     RELIABILITY      /VARIABLES=self11  self2      /SCALE('ALL  VARIABLES')  ALL      /MODEL=ALPHA.     Samenvoegen     COMPUTE  identificatie=MEAN(identificatie1,  identificatie2,  identificatie3,  identificatie4).   VARIABLE  LABELS    identificatie  'identificatie'.   EXECUTE.     COMPUTE  transportatie=MEAN(transportatie1,  transportatie2,  transportatie3,  transportatie4).   VARIABLE  LABELS    transportatie  '  transportatie'.   EXECUTE.     COMPUTE  intentie=MEAN(fearcontrol,dangercontrol1,dangercontrol2).   VARIABLE  LABELS    intentie  'intentie'.   EXECUTE.     Hoofdeffecten     T-­‐TEST  GROUPS=Tekst(1  2)      /MISSING=ANALYSIS      /VARIABLES=susceptibility1  susceptibility2      /CRITERIA=CI(.95).     T-­‐TEST  GROUPS=Tekst(1  2)      /MISSING=ANALYSIS   42    

   /VARIABLES=severity1  severity2      /CRITERIA=CI(.95).     T-­‐TEST  GROUPS=Tekst(1  2)      /MISSING=ANALYSIS      /VARIABLES=response2  response1      /CRITERIA=CI(.95).     T-­‐TEST  GROUPS=Tekst(1  2)      /MISSING=ANALYSIS      /VARIABLES=self1  self2      /CRITERIA=CI(.95).     T-­‐TEST  GROUPS=Tekst(1  2)      /MISSING=ANALYSIS      /VARIABLES=arousal      /CRITERIA=CI(.95).     T-­‐TEST  GROUPS=Tekst(1  2)      /MISSING=ANALYSIS      /VARIABLES=identificatie      /CRITERIA=CI(.95).     T-­‐TEST  GROUPS=Tekst(1  2)      /MISSING=ANALYSIS      /VARIABLES=transportatie      /CRITERIA=CI(.95).     T-­‐TEST  GROUPS=Tekst(1  2)      /MISSING=ANALYSIS      /VARIABLES=intentie      /CRITERIA=CI(.95).     NPAR  TESTS      /M-­‐W=  susceptibility1  susceptibility2  BY  Tekst(1  2)      /STATISTICS=DESCRIPTIVES  QUARTILES      /MISSING  ANALYSIS.     NPAR  TESTS      /M-­‐W=  severity1  severity2  BY  Tekst(1  2)      /STATISTICS=DESCRIPTIVES  QUARTILES      /MISSING  ANALYSIS.     NPAR  TESTS      /M-­‐W=  response2  response1  BY  Tekst(1  2)      /STATISTICS=DESCRIPTIVES  QUARTILES      /MISSING  ANALYSIS.     43    

NPAR  TESTS      /M-­‐W=  self2  self11  BY  Tekst(1  2)      /STATISTICS=DESCRIPTIVES  QUARTILES      /MISSING  ANALYSIS.     NPAR  TESTS      /M-­‐W=  arousal  BY  Tekst(1  2)      /STATISTICS=DESCRIPTIVES  QUARTILES      /MISSING  ANALYSIS.     NPAR  TESTS      /M-­‐W=  identificatie  BY  Tekst(1  2)      /STATISTICS=DESCRIPTIVES  QUARTILES      /MISSING  ANALYSIS.     NPAR  TESTS      /M-­‐W=  transportatie  BY  Tekst(1  2)      /STATISTICS=DESCRIPTIVES  QUARTILES      /MISSING  ANALYSIS.     NPAR  TESTS      /M-­‐W=  intentie  BY  Tekst(1  2)      /STATISTICS=DESCRIPTIVES  QUARTILES      /MISSING  ANALYSIS.     Interactie  –  Tweewegs-­‐variantieanalyse     Geslacht     UNIANOVA  susceptibility1  BY  Geslacht  Tekst      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Geslacht  Tekst  Geslacht*Tekst.     UNIANOVA  susceptibility2  BY  Geslacht  Tekst      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Geslacht  Tekst  Geslacht*Tekst.     UNIANOVA  severity1  BY  Geslacht  Tekst      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Geslacht  Tekst  Geslacht*Tekst.     UNIANOVA  severity2  BY  Geslacht  Tekst   44    

   /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Geslacht  Tekst  Geslacht*Tekst.     UNIANOVA  response1  BY  Geslacht  Tekst      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Geslacht  Tekst  Geslacht*Tekst.     UNIANOVA  response2  BY  Geslacht  Tekst      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Geslacht  Tekst  Geslacht*Tekst.     UNIANOVA  self11  BY  Geslacht  Tekst      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Geslacht  Tekst  Geslacht*Tekst.     UNIANOVA  self2  BY  Geslacht  Tekst      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Geslacht  Tekst  Geslacht*Tekst.     UNIANOVA  arousal  BY  Geslacht  Tekst      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Geslacht  Tekst  Geslacht*Tekst.     UNIANOVA  identificatie  BY  Geslacht  Tekst      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Geslacht  Tekst  Geslacht*Tekst.     UNIANOVA  transportatie  BY  Geslacht  Tekst      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Geslacht  Tekst  Geslacht*Tekst.     UNIANOVA  intentie  BY  Geslacht  Tekst   45    

   /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Geslacht  Tekst  Geslacht*Tekst.     Opleidingsniveau     UNIANOVA  susceptibility1  BY  Tekst  Opleidingsniveau      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Opleidingsniveau  Tekst*Opleidingsniveau.     UNIANOVA  susceptibility2  BY  Tekst  Opleidingsniveau      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Opleidingsniveau  Tekst*Opleidingsniveau.     UNIANOVA  severity1  BY  Tekst  Opleidingsniveau      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Opleidingsniveau  Tekst*Opleidingsniveau.     UNIANOVA  severity2  BY  Tekst  Opleidingsniveau      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Opleidingsniveau  Tekst*Opleidingsniveau.     UNIANOVA  response1  BY  Tekst  Opleidingsniveau      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Opleidingsniveau  Tekst*Opleidingsniveau.     UNIANOVA  response2  BY  Tekst  Opleidingsniveau      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Opleidingsniveau  Tekst*Opleidingsniveau.     UNIANOVA  self11  BY  Tekst  Opleidingsniveau      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Opleidingsniveau  Tekst*Opleidingsniveau.   46    

  UNIANOVA  self2  BY  Tekst  Opleidingsniveau      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Opleidingsniveau  Tekst*Opleidingsniveau.     UNIANOVA  arousal  BY  Tekst  Opleidingsniveau      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Opleidingsniveau  Tekst*Opleidingsniveau.     UNIANOVA  identificatie  BY  Tekst  Opleidingsniveau      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Opleidingsniveau  Tekst*Opleidingsniveau.     UNIANOVA  transportatie  BY  Tekst  Opleidingsniveau      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Opleidingsniveau  Tekst*Opleidingsniveau.     UNIANOVA  intentie  BY  Tekst  Opleidingsniveau      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Opleidingsniveau  Tekst*Opleidingsniveau.     Leeftijd     UNIANOVA  susceptibility1  BY  Tekst  Leeftijd      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Leeftijd  Tekst*Leeftijd.     UNIANOVA  susceptibility2  BY  Tekst  Leeftijd      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Leeftijd  Tekst*Leeftijd.     UNIANOVA  severity1  BY  Tekst  Leeftijd      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE   47    

   /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Leeftijd  Tekst*Leeftijd.     UNIANOVA  severity2  BY  Tekst  Leeftijd      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Leeftijd  Tekst*Leeftijd.     UNIANOVA  response1  BY  Tekst  Leeftijd      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Leeftijd  Tekst*Leeftijd.     UNIANOVA  response2  BY  Tekst  Leeftijd      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Leeftijd  Tekst*Leeftijd.     UNIANOVA  self11  BY  Tekst  Leeftijd      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Leeftijd  Tekst*Leeftijd.     UNIANOVA  self2  BY  Tekst  Leeftijd      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Leeftijd  Tekst*Leeftijd.     UNIANOVA  arousal  BY  Tekst  Leeftijd      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Leeftijd  Tekst*Leeftijd.     UNIANOVA  identificatie  BY  Tekst  Leeftijd      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Leeftijd  Tekst*Leeftijd.     UNIANOVA  transportatie  BY  Tekst  Leeftijd      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE   48    

   /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Leeftijd  Tekst*Leeftijd.     UNIANOVA  intentie  BY  Tekst  Leeftijd      /METHOD=SSTYPE(3)      /INTERCEPT=INCLUDE      /CRITERIA=ALPHA(0.05)      /DESIGN=Tekst  Leeftijd  Tekst*Leeftijd.     Extra  analyse  geconstateerde  effecten   T-­‐TEST  GROUPS=Geslacht(1  2)      /MISSING=ANALYSIS      /VARIABLES=arousal  Tekst      /CRITERIA=CI(.95).     T-­‐TEST  GROUPS=Geslacht(1  2)      /MISSING=ANALYSIS      /VARIABLES=Tekst  intentie      /CRITERIA=CI(.95).     MEANS  TABLES=susceptibility2  BY  Opleidingsniveau      /CELLS  MEAN  COUNT  STDDEV.     MEANS  TABLES=response2  BY  Opleidingsniveau      /CELLS  MEAN  COUNT  STDDEV.     MEANS  TABLES=susceptibility2  BY  Leeftijd      /CELLS  MEAN  COUNT  STDDEV.     MEANS  TABLES=arousal  BY  Leeftijd      /CELLS  MEAN  COUNT  STDDEV.     CROSSTABS      /TABLES=Leeftijd  BY  Opleidingsniveau      /FORMAT=AVALUE  TABLES      /CELLS=COUNT  ROW  COLUMN  TOTAL      /COUNT  ROUND  CELL.      

49    

Bijlage  5  –  Het  uiteindelijke  experiment    

50    

Qualtrics Survey Software

1 of 5

https://s.qualtrics.com/ControlPanel/Ajax.php?action=GetSurveyPrintP...

Introductie

Beste lezer, Allereerst bedankt dat je wil meewerken. Ik verricht dit onderzoek in het kader van mijn masterscriptie Communicatieen Informatiewetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Het onderzoek is gericht op jongeren van 16 t/m 24 jaar. Mocht je buiten deze leeftijdsgroep vallen, dan hoef je niet aan het onderzoek deel te nemen. Graag leg ik je kort uit hoe het onderzoek precies in elkaar zit: Allereerst krijg je een tekst te zien, die je rustig door kunt lezen. Naar aanleiding van de tekst worden een aantal stellingen voorgelegd en wordt ter afsluiting om enkele achtergrondinformatie gevraagd. Al met al zal dit onderzoek ongeveer tien minuten van je tijd in beslag nemen. Met vriendelijke groet, Jop Heinen NB: Deelname aan het onderzoek is volledig anoniem.

Tussenstuk

Op de volgende pagina krijg je een kort verhaal te zien. Ik wil je vragen dit verhaal rustig en volledig te lezen, en daarna de stellingen te beantwoorden. LET OP: Je kunt nadat je verder bent gegaan niet meer terug naar het verhaal.

Tekst A

Robin (19 jaar) Het is heel normaal in het weekend wat biertjes of drankjes met vrienden te doen. De meeste ouders zeggen er ook niet zoveel van, ze genieten zelf net zoveel van een gezellige borrel. Ik heb het gevoel dat we niet echt bezig zijn met hoe gevaarlijk dat eigenlijk is. Daarom wil ik mijn ervaring met jullie delen.

Toen ik 17 werd, mocht op kosten van mijn ouders rijlessen gaan volgen. Dat ging allemaal prima en ruim voor m’n 18e heb ik m’n rijbewijs gehaald. En toen was het wachten tot m’n 18e verjaardag, want vanaf dan mocht ik zelf de auto meenemen. Samen met vrienden hadden we al plannen gemaakt om een keer een hele nacht in een andere stad op stap te gaan en de volgende ochtend weer terug te rijden. Een paar weken na m’n verjaardag gingen we op pad. Ik was uiteraard de bob, maar omdat we van plan waren pas de volgende ochtend weer terug te rijden, hoefde ik niet vanaf het begin nuchter te blijven. We hadden een mooie avond en ik dronk vrolijk mee met de rest. Op een gegeven moment was ik er ook niet echt meer mee bezig dat ik nog moest autorijden. We zijn tot sluit in de laatste tent door blijven feesten, en hebben daarna nog wat broodjes gegeten als ontbijt. Daarna voelde ik me wel prima, dus zijn we meteen richting auto gegaan om naar huis te rijden. Nog in de stad ging het mis: ik schatte een bocht verkeerd in en reed vol op een tegenligger. Wij hadden geen serieuze verwondingen, maar de moeder en twee kinderen in die andere auto wel. Ik ben opgepakt door de politie en kwam in een lang traject terecht met de rechter en een programma over alcohol. Pas door het ongeluk en dat programma over alcohol ben ik echt goed gaan nadenken over waar ik mee bezig was. Er werd me ook verteld hoe gevaarlijk zoveel drinken was voor mijn hersenen, nu ik nog zo jong was. Ik voel me echter vooral nog iedere dag schuldig over die moeder en haar twee kinderen, die gelukkig wel helemaal hersteld zijn. Alcohol maakt je gewoon overmoedig, je schat eigenlijk alles maar belabberd in. En misschien ben jij wel iemand die

14-2-2014 13:53

Qualtrics Survey Software

2 of 5

https://s.qualtrics.com/ControlPanel/Ajax.php?action=GetSurveyPrintP...

minder snel of niet achter het stuur stapt, maar je kunt op allerlei manieren een gevaar voor anderen zijn. En in ieder geval voor jezelf, dat blijkt wel uit hoe gevaarlijk alcohol is voor je hersenen. Daar heb ik nooit bij stilgestaan, maar vanaf nu probeer ik toch maar te minderen. Ik hoop dat ik jou op deze manier ook aan het denken kan zetten. Is het in jouw geval nodig hier iets aan te doen? Op internet zijn veel sites te vinden waar je handige tips of hulp tegenkomt. Kijk bijvoorbeeld eens op alcoholinfo.nl. Succes!

Tekst B

Robin (19 jaar) Het is heel normaal in het weekend wat biertjes of drankjes met vrienden te doen. De meeste ouders zeggen er ook niet zoveel van, ze genieten zelf net zoveel van een gezellige borrel. Ik heb het gevoel dat we niet echt bezig zijn met hoe gevaarlijk dat eigenlijk is. Daarom wil ik de ervaring van een vriend van me met jullie delen. Toen hij 17 werd, mocht hij op kosten van z’n ouders rijlessen gaan volgen. Dat ging allemaal prima en ruim voor z’n 18e heeft hij z’n rijbewijs gehaald. En toen was het wachten tot z’n 18e verjaardag, want vanaf dan mocht hij zelf de auto meenemen. Samen met vrienden hadden ze al plannen gemaakt om een keer een hele nacht in een andere stad op stap te gaan en de volgende ochtend weer terug te rijden. Een paar weken na z’n verjaardag gingen ze op pad. Hij was uiteraard de bob, maar omdat ze van plan waren pas de volgende ochtend weer terug te rijden, hoefde hij niet vanaf het begin nuchter te blijven. Ze hadden een mooie avond en hij dronk vrolijk mee met de rest. Op een gegeven moment was hij er ook niet echt meer mee bezig dat-ie nog moest autorijden. Ze zijn tot sluit in de laatste tent door blijven feesten, en hebben daarna nog wat broodjes gegeten als ontbijt. Daarna voelde hij zich wel prima, dus zijn ze meteen richting auto gegaan om naar huis te rijden. Nog in de stad ging het mis: hij schatte een bocht verkeerd in en reed vol op een tegenligger. Ze hadden geen serieuze verwondingen, maar de moeder en twee kinderen in die andere auto wel. Hij is opgepakt door de politie en kwam in een lang traject terecht met de rechter en een programma over alcohol. Pas door het ongeluk en dat programma over alcohol is hij echt goed gaan nadenken over waar hij mee bezig was. Er werd hem ook verteld hoe gevaarlijk zoveel drinken was voor zijn hersenen, nu hij nog zo jong was. Hij voelt zich echter vooral nog iedere dag schuldig over die moeder en haar twee kinderen, die gelukkig wel helemaal hersteld zijn. Alcohol maakt je gewoon overmoedig, je schat eigenlijk alles maar belabberd in. En misschien ben jij wel iemand die minder snel of niet achter het stuur stapt, maar je kunt op allerlei manieren een gevaar voor anderen zijn. En in ieder geval voor jezelf, dat blijkt wel uit hoe gevaarlijk alcohol is voor je hersenen. Daar heb ik nooit bij stilgestaan, maar vanaf nu probeer ik toch maar te minderen. Ik hoop dat ik jou op deze manier ook aan het denken kan zetten. Is het in jouw geval nodig hier iets aan te doen? Op internet zijn veel sites te vinden waar je handige tips of hulp tegenkomt. Kijk bijvoorbeeld eens op alcoholinfo.nl. Succes!

Stellingen

14-2-2014 13:53

Qualtrics Survey Software

3 of 5

https://s.qualtrics.com/ControlPanel/Ajax.php?action=GetSurveyPrintP...

Geef aan in hoeverre je het eens of oneens bent met de volgende stellingen na het lezen van de tekst: Zeer mee oneens

Mee oneens

Neutraal

Mee eens

Zeer mee eens

Minderen met drinken kan problemen door alcoholmisbruik voorkomen Ik vind het moeilijk mijn consumptie van alcohol onder controle te houden Ik ben ervan overtuigd dat alcohol gevaarlijk kan zijn Alcoholmisbruik en gerelateerde problemen zijn te voorkomen Ik loop een serieus risico door alcoholmisbruik Problemen door alcoholmisbruik kan ik zonder enig probleem voorkomen Alcoholmisbruik kan ook mij problemen opleveren Ik ben ervan overtuigd dat alcohol negatieve invloed op mijn gezondheid kan hebben

Geef aan in hoeverre je het eens of oneens bent met de volgende stellingen na het lezen van de tekst: Zeer mee oneens

Mee oneens

Neutraal

Mee eens

Zeer mee eens

Ik werd bang van het verhaal Ik voelde me gespannen door het verhaal Ik werd nerveus van het verhaal Ik voelde me angstig door het verhaal

14-2-2014 13:53

Qualtrics Survey Software

4 of 5

https://s.qualtrics.com/ControlPanel/Ajax.php?action=GetSurveyPrintP...

Geef aan in hoeverre je het eens of oneens bent met de volgende stellingen na het lezen van de tekst: Zeer mee oneens

Mee oneens

Neutraal

Mee eens

Zeer mee eens

Ik begreep de gevoelens en emoties van de hoofdpersoon Tijdens het lezen wilde ik weten hoe het verhaal af zou lopen Ik was bezorgd wat er met de hoofdpersoon zou gebeuren Het verhaal grijpt me aan Ik probeerde me voor te stellen wat ik in zijn of haar plaats had gedaan Tijdens het lezen dacht ik na over hoe het verhaal anders had kunnen eindigen Terwijl ik het verhaal las, kon ik het goed voor mezelf visualiseren hoe het er precies uit zou zien Mijn gedachten dwaalden niet af tijdens het lezen van het verhaal

Recall

Hoeveel kinderen zaten er in de auto van de tegenligger? Graag in cijfers beantwoorden.

Is iedereen weer volledig hersteld? Ja Nee, er is sprake van blijvend letsel Dat is niet in de tekst naar voren gekomen

Was de persoon al achttien toen het ongeluk gebeurde? Ja Nee Dat is niet in de tekst naar voren gekomen

Gedragsintentie

14-2-2014 13:53

Qualtrics Survey Software

5 of 5

https://s.qualtrics.com/ControlPanel/Ajax.php?action=GetSurveyPrintP...

Geef aan in hoeverre je het eens of oneens bent met de volgende stellingen na het lezen van de tekst: Zeer mee oneens

Mee oneens

Neutraal

Mee eens

Zeer mee eens

Ik ben van plan zelf nog meer informatie op te gaan zoeken over alcoholmisbruik en de mogelijke gevolgen Ik ben van plan om de komende tijd op mijn alcoholgebruik te letten Ik ben van plan voortaan altijd op mijn alcoholgebruik te gaan letten

Demographics

Wat is je geslacht? Man Vrouw

Wat is je leeftijd?

Wat is je hoogst genoten opleidingsniveau? Middelbare school MBO HBO WO Anders, nl:

Afsluiting

Hiermee heb je de laatste vragen van het onderzoek beantwoord. Ik wil je nogmaals ontzettend bedanken voor je bijdrage! Mocht je naar aanleiding van dit onderzoek nog vragen hebben, of benieuwd zijn naar wat er nu precies wordt onderzocht en wat de uiteindelijke resultaten zijn, neem dan gerust contact met me op. Jop Heinen [email protected]

LET OP: Sluit je venster niet af. Door hieronder op verder te klikken verstuur je de resultaten.

14-2-2014 13:53