foto-obsessie Sommigen voelen het als een noodzakelijk dagelijks ritueel: het maken van een foto. Van zichzelf of hun omgeving. De meesten zetten die foto vervolgens op internet. ‘Als ik het niet online zet, heeft mijn werk geen nut. Foto’s delen is voor mij niet meer dan logisch.’
Eenmaal daags Wie: Aviva Bing (15), vwo-scholier Wat: Elke dag een foto van ‘iets’, sinds januari dit jaar Bezoekers: Houdt ze niet echt bij Site: 365aviva.blogspot.com
1 januari dit jaar, nadat de klok 12 uur had geslagen – want zo zijn ‘haar regels’ – maakte Aviva Bing de eerste foto van haar 365-dagenproject. Sindsdien heeft ze elke dag haar camera bij zich; als ze de hond uitlaat, als ze naar Albert Heijn gaat, als ze in de wiskundeles zit. Iedere avond uploadt ze de foto op de in totaal vijf sites die ze onderhoudt. ‘Laatst schreef een meisje dat ik eens moest opschieten met het posten van mijn foto, want ze zat al uren te wachten.’ En het is leerzaam, zegt de 15-jarige. Fotografeerde ze in het begin haar gitaar, iPod, telefoon, nu denkt ze bij alles: zit hier een foto in? ‘Ik zal nooit vergeten een plaatje te schieten. Nooit. Het is net zoiets als tandenpoetsen. Je merkt het als je het níét hebt gedaan.’ Ze fotografeert daar waar ze iets meemaakt: op het
‘Je zet iets online waarvan je dénkt dat het goed is. Bevestiging is dan zo fijn’
schoolplein, een uitje met vriendinnen, het bollenveld. ‘Laatst stond ik tussen de bloemen foto’s van mijzelf te maken. Mensen keken me aan alsof ik gestoord was.’ Ze kent weinig meiden van haar leeftijd die hetzelfde doen. ‘Ik had eens uitgelegd op een meidenforum wat ik precies deed. 25 meisjes raakten enthousiast en gingen het ook doen. Na een maand was ik weer in mijn eentje. Kennelijk ben ik ontzettend gemotiveerd.’ Waarom haar privéleven online moet, van haar toenmalige vriendje – het ging uit op dag 64 – en haar onopgeruimde kamer tot de mascarastrepen over haar wangen na een fikse huilpartij? Toch wel voor haar ego, geeft Bing toe: dat wordt gestreeld als ze positieve reacties krijgt. ‘Je zet iets online waarvan je dénkt dat het goed is. Bevestiging is dan zo fijn. Dat wil niet zeggen dat ik per se een interessanter leven heb dan anderen. Ieder leven is interessant. Het gaat er maar net om hoe je het neerzet.’
46 tekst Lisanne van Sadelhoff
Wie: Bram Donkers (46), communicatieadviseur Wat: Elke dag een zelfportret, nu bijna twee jaar lang Bezoekers: ‘Geen idee, vind ik oninteressant’ Site: www.dailymugshot.com/bramd
Elke dag verschijnt er een melding op het computerscherm van Bram Donkers. Die vertelt hem dat het tijd is voor een foto. Dan gaat hij voor zijn Macbook zitten, of hij houdt zijn iPhone recht voor zijn gezicht, drukt één keer op de knop ‘foto’ en het programma Daily Mugshot doet de rest. Daily Mugshot is een online podium voor mensen die graag dagelijks hun gezicht vastleggen en die willen reageren op de portretten van anderen. Via het gratis programmaatje van de site komen Donkers’ foto’s op chronologische volgorde op internet terecht. Zo kunnen anderen er ook lol aan beleven en zo kan Donkers ontdekken dat zijn zwartgrijze baardje is gegroeid en dat hij gele vlekjes onder
‘Ik vind het grappig, zo’n slice of life; het laat zien hoe ik me die dag voel’
zijn ogen kreeg waarvoor hij even naar de dokter is gegaan. Waarom hij iedere dag een foto van zichzelf maakt? ‘Uit nieuwsgierigheid. In mijn dagelijks werk leer ik mensen hoe ze zichzelf moeten profileren, onder meer op internet. Ik vond dat ik het toch op z’n minst ook zelf moest meemaken.’ Donkers is niet meer gestopt. ‘Het past bij me. Ik vind het grappig, zo’n slice of life; het laat zien hoe ik me die dag voel.’ Laatst zei iemand dat hij er op sommige foto’s vermoeid uitzag. Op reis, ontdekte hij, ziet hij er meer ontspannen uit. Niet dat hij iedere dag ‘verlekkerd terug zit te kijken’ naar zijn kiekjes, hoor. ‘Ik ben niet ijdel en ik maak mezelf nooit mooi voor een foto.’ Nee, Donkers staat gewoon op de foto hoe en waar hij die dag is. Soms lacht hij iets meer dan anders, want ieder mens heeft zo z’n dipjes. Maar zijn ogen zijn altijd op dezelfde plek, zijn gezichtsuitdrukking is vaak dezelfde. Zijn baard bleek een minder constante factor; hij heeft ‘m twee maanden geleden ineens afgeschoren.
47
‘Het zijn mijn herinneringen. Alleen ik weet wat er voor of na het maken van de foto is gebeurd’
Wie: Thomas Schlijper (35), fotograaf Wat: Elke dag een foto van een stadsgezicht, al elf jaar lang Site: www.schlijper.nl Bezoekers: 8.000 unieke bezoekers per week
Tijdens zijn vakantie in Spanje heeft Thomas Schlijper een uur lang met zijn laptop onder zijn arm lopen zoeken naar een internetcafé. Bloedheet was het, maar Schlijper moest en zou die dag een foto plaatsen. Zijn bezoekers rekenen namelijk op de stadsgezichten die hij elke dag op zijn site plaatst. ‘Als ik het niet online zet, heeft mijn werk geen nut.’ Schlijper was een van de eersten in Nederland die een fotoweblog bijhielden; blogs waren toen, eind jaren negentig, nog niet bekend bij het grote publiek. Toen Schlijper van de Fotoacademie kwam, maakte iemand een site voor hem waarop – heel primitief – één foto stond. ‘Elke dag verving ik die foto door een nieuwe.’ Nu staat er een archief op zijn website, dat jaren teruggaat. Zelf kijkt hij daar nooit, maar dat hij kan teruggaan naar een willekeurige maandag in 2001, geeft hem een gerust gevoel. ‘Het zijn mijn herinneringen. Alleen ik weet wat er voor of na het maken van de foto is gebeurd.’ Het liefst fotografeert hij in Amsterdam, zijn thuishaven: ‘Ik ben een stadsrat.’ Soms loopt hij twee uur rond voordat hij de foto heeft. De reacties op de foto’s doen hem goed. Laatst twitterde iemand: ‘Mijn droom is en passant gefotografeerd te worden door Schlijper.’ Hij glimlacht. ‘Ik was gevleid.’ En passant is precies hoe de fotograaf de mensen het liefst op de foto heeft. Laatst dronk hij op een terras in Amsterdam een kopje koffie, toen er een bebaarde, grijsharige man met zijn hondje op een scootmobiel voorbijreed. Schlijper sprong op, haalde hem in, maakte de foto’s en keerde terug naar zijn kopje koffie. Daar zag hij op het schermpje van zijn camera dat de hond rechtop in het mandje stond, terwijl de man recht in de camera keek. Zijn dag was weer goed.
48
Wie: Ronald Eikelenboom (40), jeugdhulpverlener Wat: Elke dag een zelfportret, al drie jaar lang Bezoekers: Ongeveer 300 per dag Site: www.flickr.com/woordenaar
Toen hij zijn blote billen op zijn naaktportret zag, schrok Ronald Eikelenboom. Ze waren knalrood. Dus maakte hij de foto zwart-wit voordat-ie ‘m postte. ‘Je zet dingen toch online omdat je positieve aandacht wilt.’ Al drie jaar lang vraagt Eikelenboom om aandacht voor zijn gezicht, waarvan hij elke dag een foto maakt en online zet op zijn pagina. Hij begon ermee toen hij in een periode zat waarin hij ‘gezien wilde worden’. ‘We leven in een maatschappij waarin we weinig oog hebben voor elkaar. Ik zag op Flickr dat mensen die een 365-project deden, zich in groepen verzamelden en elkaar complimenten en advies gaven. Dat wilde ik ook.’ Bovendien leek het hem het handigst zichzelf als foto-object te kiezen. ‘Ik heb mezelf nou eenmaal altijd bij me.’ Een half uur per dag is bij bezig met het maken, uploaden en bewerken van de foto. Alles doet hij op zijn iPhone. Het liefst fotografeert hij zichzelf vanaf de zijkant, zijn ‘leuke kant’. Maar hij hoeft niet per se mooi te zijn op een foto. Het is zijn dagboek, geen modellenwerk. Hoewel dat dagboek er niet was gekomen als het niet op internet zou kunnen staan. ‘Je wilt weten wat mensen ervan vinden. En ik merk toch dat bezoekers nieuwsgierig zijn en blijven komen. Trek ik een lelijke bek op de foto en haal ik mijn neus op, dan willen ze weten waarom ik dat doe.’ Of hij dan als een gek overkomt? Hij denkt van niet. ‘Je vindt zo veel rare dingen op internet dat mijn gezicht echt niet opvalt.’
‘Ik zag op Flickr dat mensen die een 365-project deden, zich in groepen verzamelden en elkaar complimenten en advies gaven. Dat wilde ik ook’
49
Wie: Jeanique Kats (26), grafisch vormgever Wat: Elke dag een zelfportret, een jaar lang, daarna wekelijks Bezoekers: 1.500 tot 3.000 unieke bezoekers per dag Site: www.zelfportret.com
‘Zonder deadline maak ik veel minder foto’s. En zonder foto’s ben ik doodongelukkig’
Op de zeventiende dag van haar fotoproject zet Jeanique Kats de zeventiende foto van zichzelf online. Ze heeft net een paniekaanval gehad en gehuild: zwarte mascarastrepen lopen over haar wangen naar haar kin. De reacties die ze op de foto krijgt doen haar goed. ‘Ik ben nog nooit een botte lul tegengekomen.’ Door haar paniekaanvallen, burn-out en een aan autisme verwante stoornis zat Kats een jaar thuis. Ze stopte met haar opleiding dramatherapie en kreeg een uitkering. Ze besloot dat ze ‘iets moest doen’ om van de bank af te komen. Het werd een fotoblog: 365 dagen lang maakte ze elke dag een portret van zichzelf en zette dat online op de fotowebsite Flickr. Met het maken van zelfportretten is ze sindsdien nooit meer opgehouden. Ze bestelt er pruiken voor, zoekt naar bloemetjesjurken, is uren bezig met haar make-up en schminkt soms haar gezicht goud, blauw, zwart of wit. Met haar vriend rijdt ze naar de duinen, om daar aan de bomen papieren vogeltjes te hangen. Of ze kruipt in bad, gaat in een graanveld staan of loopt in het donker. Het project werkte therapeutisch. Kats had elke dag een doel. ‘Ik was nooit ergens goed in, en nu vonden mensen mijn werk echt mooi. Ik kreeg zelfvertrouwen.’ Of het narcistisch is, jezelf delen met de rest van de wereld? Kats schudt haar hoofd: ‘Het project is geboren uit noodzaak; ik kon met niemand anders dan mijzelf werken door mijn autisme.’ Na haar project maakte ze elke week één foto. Dat is ook afgerond en ze broedt nu op iets nieuws.
50
‘Eten is zo vergankelijk als wat, en door die foto’s blijft het bewaard’
Wie: Ieke Trinks (33), performancekunstenaar Wat: Foto’s van alles wat ze eet en drinkt Site: ‘Heb ik niet, dat is te veel werk’
Even heeft Ieke Trinks getwijfeld of het wel goed was voor haar geestelijke gemoedstoestand dat ze dagelijks van alles wat ze eet en drinkt een foto maakt. Maar inmiddels is het voor haar maar een ‘interventie in de dagelijkse beslommeringen’ en weet ze niet beter. Soms wil ze, als ze iemand ziet drinken of eten, opstaan en roepen dat er ‘iets niet klopt’, omdat er van tevoren geen foto is gemaakt. Een obsessie? ‘Nee, ik ben niet geobsedeerd door eten. Ik vind het soms niet belangrijk.’ En anorectisch is ze ook niet. Op 1 september 2009 begon Trinks met haar goede vriendin Gabriëlle Barros Martins (30) met het fotograferen van al haar eten. Het begon met het avondeten, maar waarom dan niet de lunch? En als we dan de lunch doen, waarom fotograferen we dan niet ook het ontbijt? En tussendoortjes zijn ook wel leuk, bedachten ze. Dus nu maakt Trinks van alles een foto voordat ze het in haar mond stopt. Elk glaasje water, ieder chipje, nootje, chocolaatje of hapje dat ze uit de pan proeft tijdens het koken. Waarom verzint iemand zoiets? ‘Eten staat zo dicht bij de mens, we wilden er meer over weten. Wat heeft een mens nodig om in leven te blijven? We poepen het allemaal weer uit, het is zo vergankelijk als wat, en door die foto’s blijft het bewaard.’ De foto’s die Trinks maakt zet ze één keer in de week op haar computer. Ooit wil ze er ‘iets kunstzinnigs’ mee doen, het delen met anderen. ‘Dat is wel privé, ja, maar ik zou nooit minder gaan eten omdat ik me dan schaam voor wat er op de foto staat.’ Over haar gêne is Trinks sowieso snel heen gestapt. Soms was het ongepast om een foto te maken. Mensen die haar kennen, zeggen lachend: ‘O, daar gaat ze weer.’ ‘Ik ben over die drempel heen dat het me wat uitmaakt’, zegt Trinks. Hoewel. ‘Ik heb nog geen begrafenis meegemaakt. Ik ben benieuwd hoe ik het ga doen tijdens de koffie achteraf.’
51
