Eén van de doelen van de

Naktuinbouw wenst u prettige feestdagen en een voorspoedig

s 2013

EU-geld voor zaadgezondheidsproject TESTA De Europese Commissie stemde in met het projectvoorstel voor onderzoek naar zaadgezondheid. Naktuinbouw diende samen met dertien organisaties dit voorstel in. De Europese Unie steunt dit project met bijna drie miljoen euro. én van de doelen van de Europese Commissie is het stimuleren van een Europese bio-economie (Knowledge Based Bio-Economy) door het bij elkaar brengen van wetenschap, bedrijfsleven en andere belanghebbenden voor het ontwikkelen van nieuwe mogelijkheden voor onderzoek op het gebied van sociale, ecologische en economische uitdagingen. In juli 2012 startte de aanbesteding voor de ontwikkeling van zaadtoetsen voor ziekten en plagen op het gebied van plantgezondheid. Inmiddels is het project ‘TESTA’ (Seed health: development of seed Treatment methods, Evidence for Seed Transmission and Assessment of seed health’) van start gegaan.

E

Voorstel Zaadgezondheid is een belangrijke activiteit van Naktuinbouw en daarom is zij enthousiast om deel te nemen aan dit project. De afgelopen jaren heeft Naktuinbouw veel ervaring opge-

daan met de validatie van toetsprotocollen. Deze ervaring kan goed worden ingezet in dit project. Het Britse onderzoeksinstituut FERA coördineerde het projectvoorstel en diende het in bij de Europese Commissie. Na toekenning van de subsidie kwamen de betrokken organisaties op 14 en 15 november samen in York (Engeland) om de details en de op te leveren resultaten voor de komende drie jaar te bespreken.

Naktuinbouw gaat digitaal, u doet toch ook mee? Na mijnNaktuinbouw waarbij u online de

Doel

teeltaangifte kunt invullen, kunt u in 2013 ook de keuringsrapportage digitaal verwachten.

Gezonde zaden zijn onmisbaar voor een goede opbrengst en voor het vergroten van de Europese en mondiale voedselzekerheid. Een breed scala van ziekten en plagen kunnen in zaden voorkomen. Zowel het voorkomen van ziekten en plagen als het voorkomen van verspreiding van bestaande en nieuwe ziekten en plagen binnen de Europese Unie valt binnen het project. Het project heeft als doel de mogelijkheden van kwaliteitscontrole op zaden te verbeteren door de

Digitale keuringsrapportage al ontvangen? Een digitale teeltaangifte levert u een korting op de keuringskosten op.

egin 2013 verwacht Naktuinbouw weer van u dat u de teeltaangifte aanlevert. Mocht u nog geen wachtwoord hebben ontvangen om digitaal aangifte te doen via mijnNaktuinbouw, dan ontvangt u die binnenkort. Digitale aangifte heeft als voordeel dat de bedrijfsen teeltgegevens bewaard blijven zodat u het jaar er op vanuit de historie kunt werken, u precies weet wat er bij Naktuinbouw is geregistreerd, het vermindert de kans op fouten en natuurlijk scheelt het papierwerk. In 2013 ontvangt u (eenmalig en per bedrijf) een korting van € 35,– als u de teeltaangifte doet via mijnNaktuinbouw. Bedrijven in de sectoren boomkwekerijgewassen, aardbeiplanten en groentezaden kunnen inmiddels gebruikmaken van het systeem. De overige sectoren volgen later.

B

Keuringsrapportages Keurmeesters bezoeken bedrijven met minilaptops waarop de keuringsrapportages direct Vervolg op pag. 2

worden ingevuld. Het bedrijf ontvangt vervolgens een heldere digitale rapportage van de keuringswerkzaamheden. De rapportage wordt per e-mail verzonden en is op termijn ook online in het bedrijfsdossier van mijnNaktuinbouw zichtbaar. Inmiddels zijn er zo'n 900 rapportages gestuurd naar ongeveer 600 bedrijven. Wim Sikma van Goossens Flevoplant ontvangt de rapportage al digitaal: “De rapportages zijn goed leesbaar, maar van mij mag

het wat compacter.” Ervaringen en suggesties van bedrijven worden meegenomen in de doorontwikkeling van het digitale systeem.

Meer weten? Op www.naktuinbouw.nl treft u een achtergrondfilmpje over mijnNaktuinbouw aan en onder ‘Direct regelen’ vindt u de link naar mijnNaktuinbouw. Bij vragen kunt u contact opnemen met de helpdesk via [email protected]

jaargang 13 • no. 50 • december 2012

n i e u w

Imago-onderzoek: Naktuinbouw scoort een voldoende

2 nieuws Corporate / Laboratoria

Afgelopen zomer voerde Naktuinbouw een imago-onder-

Inhoud nr. 50: ALGEMEEN / CORPORATE

zoek uit bij 2.396 geregistreerde bedrijven. Naktuinbouw scoorde een rapportcijfer van 6.5 als 'algemeen oordeel'.

• Adviescommissies Werken aan steviger verbinding > p.2

• Keuringstarieven 2013 Zowel daling als stijging in tarieven > p.3

• Import en export Actualiteiten via digitale nieuwsbrief > p.3

• Nieuw ASLN-accreditatiesysteem

an de bedrijven vulde 16% online het enquêteformulier in. De respons is daarmee niet overdreven hoog maar kan (voor online enquêtes) als ‘normaal’ worden gekarakteriseerd.

V

Accredited Service Laboratories > p.3

• Ziekte in boomkwekerijgewassen Meer ziekten geconstateerd > p.4

• Aardappelmoeheid Plantenpaspoort geen garantie > p.5

• Plantgezondheid/teeltmateriaal Voorstellen nieuwe EU-regelgeving > p.5

Algemene score De bedrijven die reageerden kijken wisselend tegen Naktuinbouw aan. Een ‘algemeen oordeel’ van een 6.5 is voor een publieke organisatie als Naktuinbouw niet slecht. De waardering van de groentesector is wat

hoger; een 6.8. De bloemisterijsector gaf Naktuinbouw een 6.5 en de boomkwekerijsector een 6.2. Bij circa 66% van de bedrijven wordt een cijfer tussen 6 en 7 gegeven. Bij circa 14% scoort Naktuinbouw een ‘goede’ score boven de 8. Twintig procent van de bedrijven is daarentegen niet tevreden. De waardering is daar een 5 of lager.

Waardering Zeventig procent van de bedrijven geeft aan dat zij Naktuinbouw belangrijk voor de sector

vindt en ook de informatie die men krijgt van Naktuinbouw vindt zij goed en van belang. Zeventien procent vindt Naktuinbouw niet van belang voor de sector en dertien procent heeft geen oordeel. Op de woorden ‘integriteit’ en ‘betrouwbaarheid’ scoort Naktuinbouw goed (gemiddeld een zeven), terwijl anderzijds Naktuinbouw nogal eens bureaucratisch, niet efficiënt en minder transparant wordt gevonden (een zes).

Tenslotte heeft ongeveer de helft van de respondenten weinig begrip voor de tarieven. Men vindt die hoog en begrijpt niet waarom ze op dit niveau liggen.

Vervolg Binnen de sectorbesturen zijn de resultaten besproken. Aan Naktuinbouw is gevraagd met deze scores aan de slag te gaan en met een plan van aanpak te komen om vooral de mindere punten te verbeteren. In het voorjaar 2013 wordt dit plan met de sectoren besproken.

• Kwekersrechtonderzoeken Projecten in Indonesië en Vietnam > p.6

• Rassenregister Compleet met toelatingsaanvragen > p.6

• Samenwerking met GEVES Naktuinbouw breidt samenwerking uit > p.7

• Relatiebeheerder Laboratoria Maak kennis met Debby Konst > p.8

• Opleidingsprogramma 2013

Adviescommissies werken aan betere verbinding met praktijk

Het programmaboek ligt voor u klaar > p.9

“De nieuwe structuur moet leiden tot een stevige verbinding met de praktijk,

• Opleidingen en Workshops

minder overlap in overleg en adviezen, en een slagvaardiger organisatie”,

Verslagen, overzichten en kosten > p.9

• Je maintiendrai

aldus Remy Broenink, Secretaris Naktuinbouw.

‘Naktuinbouw zal handhaven’ > p.10

• mijnNaktuinbouw Nu ook voor opdrachten Laboratoria > p.10

• Korte berichten Pensioen / Klachten / In memoriam > p.10

• Agenda > p.10 BLOEMISTERIJGEWASSEN

• Chimeren Probleem bij verkrijgen kwekersrecht > p.6

• Tracking en tracing Introductie van systeem op de Horti Fair > p.8

BOOMKWEKERIJGEWASSEN

• Paspoortplicht voor kiwiplanten Onmiddellijke ingang paspoortplicht > p.4

• Teelt bos- en haagplantsoen Alleen goedgekeurde zaden acceptabel > p.5

• Aan het woord: Jan van Leeuwen ‘Efficient werken en informeren op maat’ > p.7

e huidige structuur omvat het Stichtingsbestuur, drie Sectorbesturen (Boomkwekerij-, Bloemisterij- en Groentegewassen) en Adviescommissies die de Sectorbesturen over relevante vraagstukken adviseren. “Deze structuur leidt regelmatig tot onduidelijkheid en overlap in het overleg”, vertelt Broenink. “Omwille van de efficiëntie en een betere aansluiting met de bij Naktuinbouw geregistreerde bedrijven willen we dat veranderen. Vaak weten de bedrijven niet goed hoe het werkt en bij wie ze met vragen terecht kunnen. In overleg met LTO, Plantum en Anthos is daarom gekozen voor een nieuwe opzet.”

D

GROENTEGEWASSEN

Slagvaardig

• Xanthomonas in de ban Fundamenteel onderzoek naar ziekte > p.4

• Xanthomonas fragariae Toets voor symptoomloze aardbeiplanten > p.8

Redactie: Naktuinbouw Team Communicatie Postbus 40, 2370 AA Roelofarendsveen T (071) 332 61 63 / F (071) 332 63 56 E [email protected] W www.naktuinbouw.nl Druk: Deze krant is gedrukt op FSC-papier bij HooibergHaasbeek, Meppel Basisontwerp: Arno Geels & Lucie Vijverberg, Den Haag

In die nieuwe opzet worden de sectorbesturen kleiner en krijgen ze een bredere scope. Broenink: “Zij kijken straks naar het algemeen belang van de drie deelsectoren, dus niet alleen naar de keuringen zoals nu het geval is. Het gaat om het hele werkterrein van Naktuinbouw, maar dan uitsluitend op hoofdlijnen. De detaillering ligt op de borden van de nieuwe adviescommissies. Deze brengen niet langer direct advies uit aan de sectorbesturen, maar rapporteren rechtstreeks aan het management van Naktuinbouw. Hierdoor zitten onze mensen dichter op de praktijk en kunnen zij snel-

ler schakelen. Het wordt slagvaardiger.”

Adviescommissies De nieuwe structuur wordt op 1 januari 2013 van kracht, al blijven de oude adviescommissies nog tot medio april actief. Het aantal commissies neemt wat toe, om gerichter over specifieke gewasgroepen en werkvelden van Naktuinbouw te kunnen adviseren. Zo komen er aparte adviescommissies voor Rassenonderzoek, Laboratoria en Fytosanitaire Zaken en komt er naast een Adviescommissie Laanbomen, Bos- en Haagplantsoen (momenteel: Bosbouwkundig Teeltmateriaal) een afzonderlijke Adviescommissie Sierheesters en –coniferen. In lijn met de marktontwikkelingen wordt de Adviescommissie Aardbeiplanten verbreed tot Adviescommissie Soft Fruit, waarin ook gewassen als framboos en braam zijn ondergebracht.

Doelgericht en efficiënt “Er verandert nog meer aan de onderbouw”, vervolgt de secretaris. “De oude Begeleidingscommissies (Kuipplanten, Plantuien en Sjalotten & Knoflook) van de directie worden eveneens omgevormd tot flexibel in te richten adviescommissies. Centraal staat dat er doelgericht en efficiënt wordt vergaderd. Voor dat doel komt er voor de bestuurders een eigen digitale omgeving,

waar verslagen, besluiten en achtergrondinformatie op een overzichtelijke manier aan alle adviescommissieleden en de leden van de drie sectorbesturen worden aangeboden.”

Meer weten? Een overzicht van de nieuwe bestuursstructuur staat op onze website www.naktuinbouw.nl (Over ons/Bestuurlijk).

Project TESTA introductie en wereldwijde implementatie van nieuwe methodieken: ● snelle, nauwkeurige methoden voor het beoordelen van zaadtransmissie ● bemonstering voor het vaststellen van minimale eisen in grote zaadpartijen ● nieuwe en efficiënte generieke detectiemethoden ● niet-destructieve detectiemethoden ● verbeterde, effectieve en duurzame desinfectiemethoden ● validatie van zaadgezondheidstoetsen. Naktuinbouw coördineert dit punt en levert hier een grote bijdrage aan.

Resultaat In overleg met diverse internationale organisaties op het gebied van plantgezondheid, zaadkwaliteit en -gezondheid zijn specifieke gewassen in combinatie met ziekten en plagen vastgesteld. Het resultaat van het project wordt een uitgebreide database van zaadoverdraagbare ziekten en plagen, gevalideerde detectiemethoden voor specifieke gewassen, een validatieprotocol voor de beoordeling van de werkzaamheid van desinfectiemethodes en

(vervolg van pag. 1)

belangrijke wetenschappelijke publicaties. Deze publicaties fungeren als ondersteuning en bronnen voor Europese zaadgezondheidslaboratoria en plantenziektenkundige diensten.

Projectdeelnemers De deelnemers afkomstig uit Engeland, Schotland, Italië, Frankrijk, Zuid-Afrika, Denemarken en Nederland, bestaan uit ervaren onderzoekers die betrokken waren bij eerdere onderzoeksprojecten gefinancierd door de Europese Unie; nationale overheden, zaadgezondheidslaboratoria en ondernemingen die betrokken zijn bij de productie van zaden. Eén van de deelnemers, afkomstig uit Zuid-Afrika, is een internationale expert op het gebied van zaadproductie in landen buiten de EU en zal inzicht geven in nieuwe risico's. De betrokkenheid van deze spelers in het project garanderen goede en praktijkgerichte projectplannen en resultaten.

Meer weten? Michel Ebskamp, manager R&D, tel. (071) 332 62 37, of e-mail [email protected]

Keuringstarieven Naktuinbouw 2013

3 nieuws Keuringen

Het bestuur van Naktuinbouw stelde 2 november de begroting en tarieven voor 2013 vast. De keuringstarieven blijven grotendeels gelijk. In de sectoren bloemisterijgewassen en in groentezaden is een daling van keuringstarieven mogelijk. Het uurtarief boomkwekerijgewassen wordt iets verhoogd. Bij digitale aangifte via mijnNaktuinbouw is een korting mogelijk. e totale Naktuinbouwbegroting 2013 beloopt een bedrag van € 24,7 miljoen. Aan de uitvoering van keuringswerkzaamheden besteedt de organisatie € 12,3 miljoen, aan rassenonderzoek € 6,5 miljoen, aan laboratoriumonderzoek € 5,6 miljoen en aan overige werkzaamheden € 0,3 miljoen. Via kostendekkende tarieven worden alle activiteiten rechtstreeks – bij de bedrijven waarvoor de werkzaamheden worden uitgevoerd – in rekening gebracht.

D

Tariefwijzigingen De totale keuringskosten in 2013 blijven op gelijk niveau. De toerekening van kosten naar de diverse sectoren vindt plaats op basis van tijdregistratie van de keurmeesters en toedeling van directe kosten. Daarnaast worden proeftuin- en laboratoriumkosten voor keuringsmonsters aan elke sector doorgerekend. Ook wordt bijgedragen aan kennis en innovatie zoals nieuwe keuringsmethoden of detectietechnieken. In de sector groentezaden wordt

de omzetbijdrage (het hoofdtarief) verlaagd van 0,20% naar 0,19%. In de bloemisterijsector wordt de vernieuwde keuringsaanpak verder geïntroduceerd. Dat leidt bij Naktuinbouw tot een reductie van kosten. De omvangbijdrage (areaal, aantal stuks of financiële omzet) wordt 15% lager. De korting 2012 wordt structureel in de tarieven van 2013 verwerkt. In de boomkwekerijsector gaat het uurtarief van € 88,00 naar € 89,40. De areaalbijdragen blijven daar ongewijzigd. De bijdrage voor kleine bedrijven (kleiner dan 0,5 hectare) gaat omlaag van € 281,– naar € 267,– vanwege het niet meer standaard verstrekken van afleverbonnen / plantenpaspoorten.

Meer weten? De complete tarievenlijsten Keuringen, Laboratoria en Rassenonderzoek 2013 zijn via de website van Naktuinbouw te raadplegen. mijnNaktuinbouw kunt u bereiken via de website www.naktuinbouw.nl (Direct Regelen op de homepage) of via www.mijnnaktuinbouw.nl

NIEUW: Naktuinbouw accreditatiesysteem

Korting via mijnNaktuinbouw

Het nieuwe accreditatiesysteem ASLN (Accredited Service

Bedrijven in de sectoren boomkwekerijgewassen, aardbeiplanten en groentezaden die tijdig gebruik maken van mijnNaktuinbouw om daar hun volledige teeltaangifte te doen krijgen in 2013 een korting van € 35,–.

Laboratories Naktuinbouw) is gericht op laboratoriumtoetsen aan grond, plantmateriaal en/of zaden. EMT (de voorganger van dit systeem) komt hiermee te vervallen.

Blijf op de hoogte van import- en export Elke twee maanden stuurt het team Fytosanitaire Zendingsinspecties een digitale nieuwsbrief met actualiteiten op het gebied van import- en exportinspecties. Meld u nu aan!

n de nieuwsbrief krijgt u informatie over bijvoorbeeld vervangende certificaten, nieuwe ontwikkelingen binnen CLIENT Export, aangepaste eisen voor export en ontheffingen voor invoerverboden. De nieuwsbrief is interessant voor alle importerende- en exporterende bedrijven.

I

Aanmelden Om u aan te melden voor de nieuwsbrief gaat u naar de website www.naktuinbouw.nl Aan de rechterkant kiest u onder ‘Direct regelen’ voor ‘Nieuwsbrief inschrijven'’ en vervolgens voor de nieuwsbrief ‘Naktuinbouw import- en exportinspecties'’.

e ASLN-norm bestaat uit drie modules: kwaliteitsmanagementsysteem, monstername en toetsing.

D

Drie pijlers

CLIENT export 19 november 2012

Voordelen CLIENT exp export port CLIENT Export is een comp computerapplicatie puterapplicatie voor het opmaken van certific certificaten caten en documenten voor exportzendingen n binnen de fytosanitaire worden agrarische sector. Binnen de e fytosanitaire wereld kunnen hiermee de fy ytosanitaire exportcertificaten opgemaakt wo orden en kunnen de exportinspecties aangevraagd aangevraag gd worden(uitgezonderd voor zaaizaden). Het CLIENT Export systeem m controleert de juiste invulling van het fytosanitair fytosanitair certificaat en de eisen en dekking va an de zending. van iedereen CLIENT Export is voor ieder reen met een inlogcode toegankelijk via de website w van het Ministerie van Economische e Zaken, Landbouw echter wachtwoord toegangscode en Innovatie. Hiervoor is ec chter wel een gebruikerscode en een wachtw woord nodig. Indien u een (nieuwe) toegang gscode wil toegangscode contact aanvragen of de oude toega angscode opnieuw wil ontvangen, kunt u con ntact opnemen met het DR-Loket: 0800 - 22 2 333 22. termijn. CLIENT export heeft zowel voordelen v op de korte als op de lange termi jn. Lees verder...

Voortgang CLIENT Exp Export port bomen jonge planten In dit artikel een update over over de stand van zaken CLIENT Export bomen n jonge planten (CBJ). Voor jonge planten zijn een aantal gewas-landcombinaties operationee l, zodat voor deze combinaties CLIENT exp port kan worden operationeel, export gebruikt. Voor bomen zijn alle eisen van v een aantal landen operationeel. Voor alle allle boomkwekerijgewassen naar deze landen n kan dus CLIENT export worden gebruikt. Lees verder...

Naktuinbouw baseert de ASLNaccreditatie op drie pijlers: het werken met door Naktuinbouw goedgekeurde protocollen, de uitkomsten van door Naktuinbouw georganiseerde vergelijkingsonderzoeken (proficiency tests) en de uitkomsten van de jaarlijkse audits. De toetsuitslagen van ASLN-geaccrediteerde laboratoria kunnen worden gebruikt voor Naktuinbouw Keuringen, Naktuinbouw Elite, Naktuinbouw Select Plant en/of Naktuinbouw

Accredited Laboratories (NAL). Voor meer informatie over de eisen waar de ASLN-deelnemers aan moeten voldoen en een overzicht van de deelnemende bedrijven kunt u terecht op de www.naktuinbouw.nl (zoekterm ‘ASLN’).

Meer weten? Voor vragen kunt u contact opnemen met Adrie Molenaar, manager Internationale Systemen, tel. (071) 332 62 77 of [email protected]

Social Media Nieuws en ontwikkelingen zijn nu ook te volgens via onze social media kanalen. Sluit aan bij onze discussiegroep op LinkedIn en volg ons via Twitter (@Naktuinbouw) en Facebook. Naktuinbouw is hiermee – naast de website www.naktuinbouw.nl – op verschillende manieren te volgen.

Paspoortplicht voor kiwiplanten

4 nieuws Keuringen

Het Fytosanitair Comité van de EU heeft besloten dat er met onmiddellijke ingang een paspoortverplichting wordt geïntroduceerd voor kiwiplanten. Reden is dat in Zuid-Europa (met name Italië) het laatste jaar een zeer agressieve stam van de bacterieziekte Pseudomonas syrin-

gae pv actinidiae voorkomt, die daar grote schade aan de kiwiteelt toebrengt.

Meer ziekten in boomkwekerijgewassen Tijdens de veldkeuringen in de sector Boomkwekerijgewassen werden dit seizoen meer ziekten en quaran-

et een paspoortplicht wil de EU verdere verspreiding van de ziekte (ook wel kiwikanker genoemd) tegenhouden. Kiwiplanten moeten een plantenpaspoort hebben om in de handel te mogen worden gebracht, ook als ze naar tuincentra/consumenten gaan. Dat paspoort mag verstrekt worden aan de bedrijven als via inspecties (door Naktuinbouw) is gebleken dat de ziekte in het land, de regio en op de betreffende bedrijven niet voor-

M

komt. Dat geldt ook voor planten die in de EU worden geïmporteerd. In Nederland komt de ziekte, voor zover nu bekend, nog niet voor. Verschijnselen zijn nog niet aangetroffen. De maatregelen gelden in eerste instantie tot 31 maart 2016. Daarna wordt bezien of de EUaanpak goed is en hoe er verder wordt gegaan.

duceren en in de handel brengen (circa 10 bedrijven in Nederland) worden over deze maatregelen rechtstreeks geïnformeerd.

Meer weten? Voor vragen kunt u terecht bij Gerben Mellema, technisch manager Keuringen Boomkwekerijgewassen, tel. (071) 332 62 93 of [email protected]

De bij Naktuinbouw geregistreerde bedrijven die kiwiplanten pro-

taine-organismen aangetroffen. Opvallend waren vooral de vele vondsten van essentaksterfte, bacterievuur en

Xanthomonas in Prunus.

Xanthomonas in de ban De problemen rondom Xanthomonas fragariae in zowel de productie van aardbeien als de productieteelt van aardbeiplanten zijn niet gering. Het bestrijden van deze ziekte is niet mogelijk, dus zijn alle pijlen gericht op het voorkomen van deze ziekte en het doen van fundamenteel onderzoek! ygiëne speelt een belangrijke rol bij het voorkomen van verspreiding van de bacterie Xanthomonas fragariae. Naktuinbouw heeft een hygiëneprotocol opgesteld, waaraan bedrijven kunnen deelnemen. De sector heeft besloten dat de plantenkwekers die gecertificeerd materiaal (Naktuinbouw Elite Aardbeiplanten) produceren moeten voldoen aan dit protocol. Het protocol is ook beschikbaar voor niet-Elite deelnemers en voor productietelers.

H e ziekten en vondsten van quarantaine-organismen vroegen tijdens de keuringen extra aandacht van de keurmeester. Zo steeg het aantal vondsten van bacterievuur met 60% ten

D

opzichte van vorig jaar. Nu de veldkeuringen zijn afgerond richten de keurmeesters zich op de resterende administratieve audits die nog moeten worden uitgevoerd.

Waar wordt op gelet bij de administratieve audit? • Kloppen de (NAW) gegevens zoals bekend bij Naktuinbouw. • De tracking en tracing van wat er met het teeltmateriaal op het bedrijf gebeurt. • Is er een overzicht waar het gewas staat of heeft gestaan, en welke plantenpaspoortplichtige gewassen zijn aanwezig. • De zeven verplichte gegevens van het plantenpaspoort staan altijd op het label, of is een combinatie met het leveranciersdocument. • Het tonen van de leveranciersdocumenten die minimaal twee jaar na laatste aflevering van de partij bewaard zijn. • Planten die op dit moment niet plantenpaspoortplichtig zijn, mogen geen plantenpaspoort hebben. • De bedrijfseigen aantoonbare administratie van gewasinspecties op ziekten en plagen.

Bedrijfshygiëne Medewerkers van aardbeiplantenkwekerijen gaan steeds meer het belang van hygiëne inzien. Om bedrijven hierbij te ondersteunen ontwikkelde Naktuinbouw de workshop ‘Bedrijfshygiëne in aardbeiplanten’, lees meer hierover op pagina 9.

Maatregelen Ter voorkoming van verdere verspreiding van de ziekte heeft de Adviescommissie Aardbeiplanten, die bestaat uit verschillende vertegenwoordigers uit de sector, besloten een aantal ingrijpende maatregelen op de

agenda te zetten. Zo wordt er haast gemaakt met verder onderzoek, uitgevoerd door Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (PPO) en Plant Research International (PRI). Verder wordt gekeken naar de haalbaarheid om het aantal generaties dat ‘onbedekt’ wordt vermeerderd terug te brengen naar één generatie. Ook wordt er volop extra bemonsterd met een nieuwe preventieve toets om snel in kaart te brengen of er latente aanwezigheid van deze ziekte is. Ook wordt de belendingseis per 1 februari 2013 aangepast. Het

sectorbestuur heeft het advies van de adviescommissie overgenomen om te gaan naar een belendingseis voor EE-materiaal van 500 meter ten opzichte van al het materiaal met een lagere klasse (dit was 250 meter).

Meer weten? Neem voor meer informatie contact op met Frans Claassen, manager Bloemisterij- & Groentegewassen, tel. (071) 332 62 82 of [email protected]

De eisen rondom aardappelmoeheid voor de teelt zijn versoepeld, voor het in de handel brengen van materiaal binnen de EU echter niet. Dit verandert mogelijk begin 2013 en heeft dan met name gevolgen voor de sector boomkwekerijgewassen en vaste planten.

olgens de nieuwe AMbestrijdingsrichtlijn van de EU mag veel uitgangsmateriaal worden geteeld op een perceel dat niet onderzocht is op de aanwezigheid van aardappelmoeheid (AM) of op een besmet verklaard perceel. Het materiaal mag echter volgens de huidige Fytorichtlijn niet in de handel worden gebracht. Daar komt nog bij dat landen buiten de EU (derde landen) hun eigen, strikte AM-eisen blijven stellen. Om aan eisen van derde landen te kunnen voldoen, koos de sector boomkwekerijgewassen en vaste planten ervoor een PT-verordening op te stellen, die AM-vrije teelt garandeert. Naktuinbouw ziet toe op de naleving van deze verordening.

V

Fytorichtlijn Officieel geldt in de hele EU de huidige Fytorichtlijn nog, maar

gebleken is dat diverse EU-landen zich hier niet meer aan houden. Hierdoor komt er in de EU materiaal in de handel dat geen AM-vrij garantie heeft. Naktuinbouw signaleerde dit probleem bij de NVWA, die contact legde met autoriteiten in de andere EU-landen waar Nederlandse kwekers materiaal inkopen. Een aantal landen gaf plantenpaspoorten af zonder dat er een AM-vrij garantie werd gegeven. Andere landen meldden bij de NVWA dat hun plantenpaspoort nog wel de waarborg AM-vrij gaf. De NVWA stelde een register op zodat Nederlandse kwekers weten welke landen de AM-vrij garantie geven: http://tinyurl.com/c2xfc8s Uit het register blijkt dat materiaal afkomstig uit België, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, Polen, Ierland, Tsjechië en Denemarken, voorzien van een plantenpaspoort, AM-vrij kan worden geacht.

Nieuwe situatie

Meer weten?

Waarschijnlijk wordt in de eerste helft van 2013 het verschil tussen de Fytorichtlijn en de AM-bestrijdingsrichtlijn opgeheven. Het plantenpaspoort vormt dan in geen enkel EU-land meer een garantie voor AM-vrij materiaal. Dat betekent dat bij handel met álle EU-landen met de leverancier moet worden afgesproken dat hij het Europees Communicatiedocument of een andere officiële verklaring meestuurt waaruit de AM-vrijheid van die partij blijkt. Het bedrijf dat aankoopt, moet zorgen dat zo’n verklaring bij de partij zit. Mochten hier problemen bij ontstaan dan is de NVWA bereid met autoriteiten in andere landen contact op te nemen.

Voor vragen rondom aardappelmoeheid met Peter Lentjes, manager Fytosanitaire- en Kwaliteitsaangelegenheden, tel. (071) 332 61 36 of e-mail [email protected]

Voorstellen nieuwe EUregelgeving plantgezondheid en teeltmateriaal De Europese Commissie werkt aan voorstellen voor nieuwe EU-regelgeving voor plantgezondheid (Plant Health) en teeltmateriaal (Plant Reproductive

Voor problemen met leveranciers in EU-landen neemt u contact op met Frans Janssen van de NVWA, [email protected]

Material). Via het ministerie van Economische Zaken zijn bedrijfsleven en keuringsdiensten betrokken bij de totstandkoming van de nieuwe regelgeving.

Alleen goedgekeurde zaden voor teelt bos- en haagplantsoen! Boomzaden van niet-geïdentificeerde herkomsten worden voortaan afgekeurd. Dit is het gevolg van de traceerbaarheidsverplichting voor bepaalde boomzaden die vorig jaar door het Bestuur is aangescherpt.

et gaat hierbij om de zaden van bosbouwgewassen; alle soorten die in de EU-richtlijn 1999/105 zijn opgenomen. Het materiaal moet ook worden geïdentificeerd als deze zaden verhandeld of gebruikt worden voor de opkweek van planten voor

H

e conceptvoorstellen, de zogenoemde drafts, werden begin november bekend. De nieuwe regelgeving bestaat uit verordeningen die direct van toepassing zijn in de lidstaten. Dit moet leiden tot een grotere uniformiteit in de uitvoering in de EU. De behandeling van de stukken en de verdere uitwerking vergt nog enkele jaren; implementatie wordt niet eerder dan vanaf 2015 verwacht. Lees meer over de voorstellen op het gebied van plantgezondheid, teeltmateriaal en de controleverordening op onze website: www.naktuinbouw.nl/eu-regelgeving

D

sierbestemmingen of andere niet-bosbouwkundige bestemmingen. Dit is nodig voor een sluitend controlesysteem om te voorkomen dat dit materiaal ongewenst of onbedoeld toch in de handel komt als materiaal voor landschappelijke beplantingen. Naktuinbouw heeft alle bedrijven vroegtijdig geïnformeerd over deze aanpak en de vereiste documenten.

Inzamelingsdocument Bij eigen inzameling zijn de zaden pas te gebruiken (of legaal te verhandelen) na aanvraag en afgifte van een Naktuinbouwinzamelingsdocument. Bij aankoop van geïmporteerde zaden van richtlijnsoorten dient altijd een document/certificaat uit het betreffende land aanwezig te zijn.

Leverancierscertificaat Als bosplantsoenkwekers zaden kopen, moeten zij ervoor zorgen

dat er altijd een leverancierscertificaat, dan wel een verwijzing naar een inzamelingsdocument is. Planten die uit zaden voor niet-bosbouwbestemmingen worden opgekweekt, mogen uitsluitend voor die doeleinden in de handel worden gebracht.

Afkeuringen Als zaden van niet-geïdentificeerde herkomst worden gebruikt (die dus illegaal in de handel zijn gebracht of niet volgens toestemming zijn ingezameld), dan worden de daaruit opgekweekte planten door Naktuinbouw afgekeurd. Die mogen niet in de handel komen.

Meer weten? Voor meer informatie kunt u terecht bij Wim van Liere, keurmeester Boomkwekerijgewassen, tel. (071) 332 62 88 of [email protected]

5 nieuws Keuringen

Aardappelmoeheid: plantenpaspoort is geen garantie

6 nieuws Rassenonderzoek

Kwekersrechtonderzoeken in Vietnam en Indonesië De afgelopen jaren ondersteunde Naktuinbouw de overheden van Vietnam en Indonesië met projecten om het kwekersrechtsysteem te verbeteren. Beide projecten zijn naar volle tevredenheid afgerond. Vietnam In een project, gefinancierd door de Nederlandse overheid en Agentschap NL, heeft Naktuinbouw de Vietnamese regering geholpen het kwekersrechtsysteem te versterken. Omdat Vietnam UPOV 91 heeft onderschreven in 2006, moet het land met ingang van 2016 kwekersrecht kunnen bieden op alle plantenrassen van alle geslachten en soorten. Een Vietnamese delegatie kreeg tijdens een bezoek aan ons land het Nederlandse kwekersrechtsysteem en de DUS-eisen (distinctness, uniformity en stability)

uitgelegd. De Raad voor plantenrassen en Vietnam ondertekenden een overeenkomst voor de uitwisseling van DUS-rapporten, wat de efficiency van het Vietnamese systeem verhoogt. Om vaardigheden en kennis van DUS-onderzoek te verbeteren, werd een reeks technische trainingen georganiseerd zowel in Nederland als in Vietnam. Ter vergroting van het bewustzijn van het belang van een goed kwekersrechtsysteem, werden twee seminars gehouden in Vietnam in samenwerking met de Japan International Cooperation Agency. Ten slotte werd er

een plan opgesteld voor de verdere ontwikkeling van het kwekersrechtsysteem in de komende tien jaar. Het project is naar volle tevredenheid afgesloten en Vietnam kan nu zelf verder aan de slag met het kwekersrechtonderzoek.

Indonesië Naktuinbouw werkte eerder al aan twee projecten om het kwekersrechtsysteem in Indonesië op te zetten. Dit project betrof het laatste deel van de invoering van het systeem: een kwaliteitsbeoordeling van de technische procedures en het DUS-onder-

zoek, de kwalificatie van onderzoekers en de standaardisatie van de onderzoeksstations en de procedures. Naktuinbouw-deskundigen brachten diverse bezoeken aan Indonesië, waarbij de DUSonderzoekstations werden beoordeeld volgens een gezamenlijk opgesteld kwaliteitszorgprotocol. Tegelijkertijd gaf Naktuinbouw verschillende trainingen en leidde deskundigen op tot auditoren. In de laatste fase van het project is kwaliteitsbeoordeling als standaard in het systeem opgeno-

men. Het project leidt tot een duurzaam, effectief en efficiënt systeem voor het DUS-onderzoek in Indonesië. Het helpt Indonesië bij de voorbereidingen voor toetreding tot UPOV.

Meer weten? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Peter Lentjes, coördinator Internationale Projecten, tel. (071) 332 61 36 of [email protected]

Chimeren probleem bij verkrijgen kwekersrecht Chimeren in planten zorgen voor problemen in het kwekersrechtonderzoek. Bij de vondst van chimeren in méér dan het toegestane minimum aantal planten, is het nieuwe ras volgens UPOV niet meer uniform en kan geen kwekersrecht worden verleend. en chimeer is een verstoring in het genetisch materiaal (DNA) van mensen, dieren of planten. In planten veroorzaakt het afwijkingen zoals smalle gekleurde strepen, delen van (bloem)bladeren met een afwijkende kleur (zie afbeelding) of zelfs een afwijkende stengel. Dat levert soms bijzondere planten op. Maar het is geen wenselijke eigenschap voor een kweker, want het geeft problemen bij het verkrijgen van kwekersrecht.

E

Uniformiteit Voor een kwekersrechtaanvraag wordt gekeken naar de onderscheidbaarheid, uniformiteit en stabiliteit van een 'nieuw' ras. En juist bij de uniformiteit zorgen de chimeren voor problemen. Want als er in een proef meer dan het toegestane minimum aantal afwijkende planten (offtypes) voorkomt, dan is het 'nieuwe' ras niet uniform en kan er geen kwekersrecht worden verleend. Bij (sier)gewassen is doorgaans één off-type toegestaan, afhankelijk van het totale aantal planten in een proef.

Oorzaak Het is vaak echter niet meteen duidelijk dat het om een 'echte' chimeer gaat. De afwijking in de plant kan ook een fysiologische oorzaak hebben, zoals een insectenbeet of ongunstige klimaatomstandigheden tijdens de teelt. Op basis van expertanalyse beoordeelt Naktuinbouw bij de vondst van een chimeerachtige structuur of het gaat om een chimeer of dat er een fysiologische

oorzaak is. Gewasdeskundigen beoordelen de afwijking eerst op basis van kennis en ervaring uit het verleden. Bij twijfel kan de hele proef worden herhaald, waarbij het van belang is of de chimeer in dezelfde planten terugkeert in ongeveer dezelfde mate. Het is een uitdaging om de genetische achtergrond van chimeren te onderbouwen. Daarom is een combinatie van morfologisch onderzoek en DNA-onderzoek naar de chimeer-problematiek wenselijk.

Puntjes op de i voor Rassenregister In het Nederlands Rassenregister zijn alle ingediende aanvragen en ingeschreven rassen voor toelating en kwekersrechtverlening in Nederland opgenomen. Het register is nu ook compleet gemaakt met de toelatingsaanvragen

Meer weten? Voor meer informatie over chimeren kunt u contact opnemen met Kees Grashoff, manager DUS Siergewassen & Fruit, tel. (071) 332 63 02, of e-mail [email protected]

van landbouwrassen. n 2008 zijn de administratieve taken rond het beheer van het Nederlands Rassenregister overgenomen van de Raad voor plantenrassen en ingebed bij Naktuinbouw in het team Bureau voor plantenrassen. In het toenmalige online register werd grotendeels de informatie met betrekking tot kwekersrechtaanvragen en de kwekersrecht verleende rassen getoond, maar het miste een groot deel van de data omtrent toelatingsaanvragen en toegelaten landbouw- en groenterassen.

I

Datagegevens afstemmen Inmiddels wordt het online Nederlands Rassenregister gevoed vanuit het automatiseringssysteem van Naktuinbouw, hetzelfde systeem dat mijnNaktuinbouw vult.

Toen dit nieuwe automatiseringssyteem eind 2009 in gebruik werd genomen met de ingelezen data uit de oude systemen van Naktuinbouw en de Raad voor plantenrassen, bleek dat niet alle data compleet was. Sindsdien is Naktuinbouw doende met de optimalisatie hiervan.

Landbouwrassen In oktober jl. zijn als laatste (ook de ooit ingediende toelatingsaanvragen voor) landbouwrassen ingelezen in het Naktuinbouw-automatiseringssysteem en daarmee toegevoegd aan het online Nederlands Rassenregister.

Meer weten? Zie: www.rassenregister.com

Aan het woord: Jan van Leeuwen

7

Laanboomkweker Jan van Leeuwen uit Oudenbosch

van de kweker. Door ondernemers alleen de voor hen relevante informatie te verstrekken, kunnen zij zich sneller en beter op de hoogte stellen van de actualiteit op keuringsgebied. Daar wordt naar toe gewerkt, onder andere via de website en andere media. Verder zou ik graag zien dat de keurmeesters als algemene vraagbaak kunnen fungeren. Zo’n rol vergt uiteraard wel een brede kennis en dito vaardigheden.

is naast ondernemer een bestuurlijke duizendpoot. Binnen Naktuinbouw vertegenwoordigt hij zijn sector onder andere in het Stichtingsbestuur, het Sectorbestuur Boomkwekerijgewassen en de Adviescommissie Bosbouwkundig Teeltmateriaal (per 1 januari Laanbomen, Bos- en Haagplantsoen).

Welke actualiteiten spelen er binnen de boomkwekerij in relatie tot Naktuinbouw? Dat zijn vooral de nieuwe certificeringsnormen, fytosanitaire kwesties en de keuringssystematiek, die daar ten dele mee samenhangt. Denk bijvoorbeeld aan de problematiek rond aardappel-

moeheid en de eikenprocessierups. Er komt veel bij kijken om de risico’s daarvan te beperken, zowel voor individuele bedrijven als sectorbreed. Het belang van een onbelemmerde export is groot.

Hoe ervaart u de betrokkenheid van uw achterban bij Naktuinbouw? Veel kwekers zien Naktuinbouw als een verplicht nummer, waaraan een stevig prijskaartje hangt. De interesse om zich in de organisatie te verdiepen is beperkt. Het grootste deel van de kosten hangt samen met de uitvoering van weten regelgeving. Dat laat onverlet dat die kosten stevig op de resultatenrekening drukken. Het sectorbestuur ziet er daarom scherp op toe dat de systematiek, werkwijzen en tarieven haalbaar, betaalbaar en aanvaardbaar blijven.

Last but not least: wat vindt u van het nieuwe Naktuinbouw Select Plant voor Laan- en Sierbomen?

Worden die doelstellingen in voldoende mate gerealiseerd? Er is altijd ruimte voor verbetering, maar soms stelt de wetgever ons voor voldongen feiten. Neem de inspecties voor bacterievuur in de bufferzones. Onze sector betaalt zowel de inspecties op kwekerijen als in de omgeving, zoals openbaar groen en fruitteeltbedrijven. Vanwege het maatschappelijke belang mogen die kosten wat mij betreft breder gedragen worden. We betalen ook voor het toezicht van de NVWA op Naktuinbouw. Dat verklaart mede waarom de keuringskosten in Nederland zo hoog liggen. In dat opzicht is er is geen

‘level playing field’. Gelukkig heeft het bedrijfsleven in Nederland wel relatief veel invloed op de keuringsystematiek. De kosten zijn hoog, maar er staat kwaliteit tegenover.

Wat zou u graag veranderd zien bij Naktuinbouw? In essentie is het een goed georganiseerde en kostenbewuste club. De bestuursstructuur verandert binnenkort, waardoor de scheidslijnen duidelijker worden en de efficiëntie kan toenemen. Waar ik veel van verwacht, is informatie op maat. Het praatje is belangrijker dan het plaatje. Een goede communicator moet daarom in de huid kunnen kruipen

Naktuinbouw breidt samenwerking met GEVES uit GEVES is de Franse broer van Naktuinbouw op het gebied van kwekersrechtonderzoek. Het is dan ook

voor sla en tomaten worden binnenkort de rasbeschrijvingen samengevoegd in één database.

niet vreemd dat deze twee organisaties steeds meer

Resistentieonderzoek

samenwerken op het gebied van rassenregistratie. Gezamenlijke documentatie Sinds juni van dit jaar is de eerste gezamenlijke database gevuld met rasbeschrijvingen van erwten door Naktuinbouw en GEVES. Door de beschrijvingen in één database te verzamelen, hebben

beide organisaties de beschikking over meer rasbeschrijvingen. Een voordeel is dat hierdoor betere vergelijkers in een proef komen te staan en er naar verwachting minder vergelijkende rassen per proef nodig zijn. Ook

Resistentie is één van de raskenmerken waarop nieuwe rassen worden beoordeeld. Naktuinbouw onderzoekt of het ras wel of niet resistent is tegen bepaalde schimmels, virussen, bacteriën en nematoden. GEVES doet dit ook voor de Franse kwekersrechtaanvragen en daarom is er op dit gebied winst te behalen door samen te werken. Van alle rassen die in de wereld bekend zijn willen Naktuinbouw en GEVES in enkele gewassen de resistentiekenmerken weten. Andere landen toetsen hier niet standaard op. Daardoor moeten Naktuinbouw en GEVES de resistentietoetsen alsnog zelf uitvoeren op eigen kosten. Door in overleg te bepalen wie welke resistentietoetsen uitvoert, worden dubbele toetsen voortaan voorkomen. Dit halveert het aantal resistentietoetsen.

Daar ben ik blij mee. Veel afnemers hebben weinig sortimentskennis en Naktuinbouw Select Plant biedt veel betere garanties voor soortechtheid en herkomst. Wellicht zijn langs deze weg op termijn ook andere aspecten te borgen die voor de productkwaliteit van belang zijn.

Beperkt aantal rassen Beide organisaties verdelen sinds kort ook toetsen met weinig rasaanvragen. Zo heeft GEVES bijvoorbeeld maar twee spinazieaanvragen waarvoor op de ziekte wolf wordt getoetst en Naktuinbouw dertig. Het is dan logischer dat Naktuinbouw die twee spinazietoetsen ook uitvoert. Andere toetsen worden juist door GEVES uitgevoerd. Het CPVO is op de hoogte gesteld.

Verdere samenwerking Daarnaast wisselen GEVES en Naktuinbouw steeds meer kennis en gegevens over resistentieonderzoek uit, bijvoorbeeld over isolaten, standaardrassen, beoordelingen of afwijkers. Het doel is om te leren van elkaars methoden en deze naar elkaar toe te laten groeien. Verwacht wordt dat Naktuinbouw en GEVES in de toekomst op nog meer gebieden zullen samenwerken.

De wereld van rassen Het beschermen van rassen is noodzakelijk voor de continuïteit en kwaliteit van producten. In een nieuwe film van Naktuinbouw over kwekersrecht wordt duidelijk wat de voordelen zijn van deze vorm van intellectueel eigendom.

Drie veredelingsbedrijven vanuit verschillende sectoren, groentegewassen (Rijk Zwaan), siergewassen (Vletter & Den Haan) en landbouwgewassen (Agrico), benadrukken het belang van kwekersrecht voor hun bedrijf. Ook de rol van Naktuinbouw in het proces van toekenning van kwekersrecht komt aan bod. De film is ook in het Engels beschikbaar. U kunt de film bekijken op www.naktuinbouw.nl / Over ons / Bedrijfsfilms. Wilt u deze gebruiken voor uw eigen communicatiedoeleinden, dan kunt de deze opvragen via [email protected]

nieuws Bestuur / Rassenonderzoek

” De uitdaging ligt in efficiënt werken en informeren op maat”

8 nieuws Laboratoria

Tracking en tracing in de tuinbouw Naktuinbouw presenteerde in november de diverse tracingsmogelijkheden voor de tuinbouwsector op de Horti Fair 2012. Naktuinbouw lanceerde hier de nieuwe tracer: Origin Tracer. Najaarsconferentie

Deze nieuwe methode in ontwikeling maakt het mogelijk om op basis van atomensamenstelling in plantaardig materiaal de herkomst te bepalen. n de sector plantaardig uitgangsmateriaal speelt forensisch onderzoek een steeds grotere rol. Voor de identificatie van een ras, ziekteverwekker of om de herkomst van een plant te achterhalen. Naast de mogelijkheden die Naktuinbouw

I

biedt om de identiteit (Variety Tracer) en de gezondheid (Pathogen Tracer) van een plant te bepalen, ziet Naktuinbouw mogelijkheden om herkomstanalyse toe te passen in de tuinbouwsector.

Origin Tracer Origin Tracer kan de herkomst van plantaardig materiaal terugleiden tot de bron. De samenstelling van atomen (isotopen) in plantaardig materiaal wordt sterk bepaald door lokale omstandigheden zoals temperatuur, luchtvochtigheid en de bodem. Door toepassing van de massaspectometrietechnologie wordt achterhaald waar het plantmateriaal vandaan komt. Dit ondersteunt onderzoek naar illegale vermeerdering. Deze techniek wordt al toegepast bij forensisch onderzoek in andere sectoren (onder andere voedingsmiddelenindustrie) en wordt nu ook in de tuinbouwsector geïmplementeerd. Naktuinbouw begeeft zich op dit moment in de onderzoeksfase en start met een systeem voor herkomstanalyse van paprika’s.

Dat het onderwerp leeft werd wel duidelijk tijdens de najaarsconferentie van Greenport Holland op 1 november jl. De topsectoren Creatieve Industrie en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen nodigden elkaar uit om samen invulling te geven aan kennis en innovatie. De Creatieve Industrie lichtte toe hoe creativiteit van invloed is op de ontwikkeling van producten en diensten in de tuinbouw. Vertegenwoordigers uit de tuinbouw en uitgangsmaterialen, gearrangeerd door Naktuinbouw, lieten de andere kant zien van de ontwikkeling en toepassingen van technologieën op het gebied van tracking en tracing. Zo presenteerde Dr. Siebe van de Geijn van Sitrac een administratief volgsysteem dat uitgaat van de massa aan het begin en het einde van de productieketen. Hieruit is af te leiden of er mogelijk bijmenging/verwisseling heeft

plaatsgevonden. Vervolgens legde Prof. Dr. Chris de Koster van de Universiteit van Amsterdam op heel toegankelijke en ludieke wijze de technologie uit achter de herkomstanalyse. Tot slot presenteerde Dr. Michel Ebskamp van Naktuinbouw doorbraken op het gebied van DNAonderzoek die zijn toegepast binnen de tuinbouw. Deze worden succesvol ingezet bij inbreuk op kwekersrecht en bij het in kaart brengen van uitbraken van ziekteverwekkers bij planten. Maar ook schetste hij welke kansen de implementatie van herkomstanalyse het bedrijfsleven biedt.

Meer weten? Wilt u meer weten over de mogelijkheden die Variety Tracer, Pathogen Tracer en Origin Tracer u kunnen bieden? Neem dan contact op met Naktuinbouw Laboratoria, team Research & Development tel. (071) 332 62 37 of [email protected]

Relatiebeheerder Nieuwe toets: Xanthomonas fragariae Laboratoria Naktuinbouw ontwikkelde een toets om de aanwezigheid van Xanthomonas

fragariae in symptoomloze aardbeiplanten te toetsen.

n het artikel ‘Xanthomonas in de ban’ op pagina 4 las u al over de problemen in de productie van aardbeien en productieteelt van aardbeiplanten. Naktuinbouw Keuringen vroeg

I

Naktuinbouw Laboratoria een nieuwe toets te ontwikkelen die de aanwezigheid van Xanthomonas fragariae (X. fragariae) in aardbeiplanten zonder symptomen kan aantonen (latente besmetting). Frans Claassen (manager Keuringen Bloemisterij- & Groentegewassen) en Daniël Bakker (onderzoeker R&D) vertellen hierover.

Voldoet de oude toets niet meer? Frans Claassen: “Jazeker wel, de oude toets wordt ingezet op het moment dat een keurmeester in het veld een vermoeden heeft van een besmetting met X. fragariae. Aangezien het probleem echter dusdanig groot is en we de bacterie in een vroeg stadium willen detecteren, hebben we het team R&D van Nak-tuinbouw Laboratoria gevraagd een toets te ontwikkelen die ook de latente aanwezigheid van X. fragariae kan detecteren.”

ties van de bacterie X. fragariae op te sporen op planten waar nog geen symptomen zijn te zien. De toets werkt op basis van real-time PCR.”

Wat als de nieuwe toets aanwezigheid van X. fragariae detecteert? Frans Claassen: “Volgens huidige wetgeving beoordelen onze keurmeesters het gewas visueel op onder andere de gezondheid. Deze nieuwe toets geeft al een indicatie van de aanwezigheid van X. fragariae in de plant als er nog niets te zien is. Met de NVWA hebben we daarom afspraken kunnen maken dat als X. fragariae in een monster latent wordt aangetoond, dit niet gebruikt wordt voor keuringsbeslissingen. De toets is echt bedoeld voor de plantenkweker om al in een vroeg stadium mogelijke latente aanwezigheid te detecteren.”

Meer weten? Hoe werkt de nieuwe toets? Daniël Bakker geeft aan dat de nieuwe toets gevoeliger is dan de toets die al gebruikt wordt als bevestigingstoets. “Deze toets is geschikt om hele lage concentra-

Voor meer informatie over deze laboratoriumtoets neemt u contact op met Mark Buimer, manager team Gezondheid Naktuinbouw Laboratoria tel. (071) 332 61 58 of e-mail [email protected]

p 1 november is Debby Konst gestart als relatiebeheerder van Naktuinbouw Laboratoria. Zij fungeert als de verbindende schakel tussen relaties en de afdeling Laboratoria. Hiervoor was zij werkzaam als microbiologisch analist in een diagnostisch ziekenhuislaborato-

O

rium. In de overstap naar de rol van relatiebeheerder kan ze zowel haar kennis van laboratoriumwerk als haar netwerkkwaliteiten goed inzetten. Debby Konst, relatiebeheerder Naktuinbouw Laboratoria, tel. (071) 332 62 79 of e-mail [email protected]

Workshop Bedrijfshygiëne in aardbeiplanten

9 nieuws Opleidingen

Xanthomonas fragariae ligt op de loer. Aardbeiplantenkwekers hebben behoefte aan meer kennis en handvatten om deze bacterie te beheersen en zo veel mogelijk buiten de deur te houden. Daarvoor ontwikkelde Naktuinbouw de workshop ‘Bedrijfshygiëne in aardbeiplanten’.

Beheersen krijgt meer aandacht In september startte de eerste workshop en er volgden er nog drie. Waaronder een in company workshop bij Plantenkwekerij Van den Elzen in Erp. De ziektedruk op plantmateriaal neemt toe. En dat is nou juist het punt dat Plantenkwekerij Van den Elzen structureel nog meer aandacht wil geven: (bedrijfs)hygiëne. Frank Grisel (controller): “Wij weten in onze sector nog te weinig van Xanthomonas fragariae, maar wel dat we deze bacterie zo veel mogelijk willen voorkomen om de aardbeitelers garanties te geven op gezond plantmateriaal. Daarom vroegen wij Naktuinbouw de workshop bij ons op het bedrijf te organiseren.”

Medewerkers bewust maken De kwekerij was zelf al druk bezig met het opstellen van regels om nog hygiënischer te werken. Harrie van den Heuvel (verkoper) hierover: “De workshop biedt ons de handvatten om deze regels gestructureerd vorm te geven in een kwaliteitsplan. De implementatie in de organisatie is zo een stuk makkelijker.” De workshop heeft ook als doel dat medewerkers zich bewust worden van de risico’s op een bedrijf. Harrie: “Je ziet de collega’s die de workshop gevolgd hebben nu nog meer en beter opletten dat zij hygiënisch werken.“ Ten slotte geeft Harrie aan dat ze nu pas echt beseffen hoe belangrijk het is om goed

uitgangsmateriaal te hebben. “Het kwaliteitsplan gaat een wezenlijk onderdeel vormen van de totale bedrijfsvoering.”

Extra workshops Vanwege de grote interesse in de workshop ‘Bedrijfshygiëne in aardbeiplanten’ organiseert

Naktuinbouw twee extra workshops op 15 en 29 januari 2013 in Meteren en op 6 en 20 februari in Hegelsom. Daarnaast staat de workshop op 10 en 25 april (locatie nog niet bepaald) weer regulier op het programma van Naktuinbouw Opleidingen.

Meer weten? Geïnteresseerd in deze workshop, regulier of specifiek op uw bedrijf afgestemd (in company)? Neem dan contact op met Esther Verdegaal, Naktuinbouw Opleidingen, tel. (071) 332 61 65 of [email protected]

Opleidingsprogamma 2013 Het opleidingsprogramma met alle workshops en opleidingen in 2013 ligt voor

Opleiding Zaadanalyse & Gezondheidsonderzoek geslaagd Een laborant is net als een schaatser: hij kan zich specialiseren in een bepaalde richting, zoals de sprinter Jan Bos.

u klaar. Vraag het programmaboekje op of download deze vanaf de website. Uitgelicht

Of hij wordt een allrounder met kennis van ieder vakWorkshop Bedrijfshygiëne in siergewassen

onderdeel, zoals Sven Kramer.

Hoe schoon is uw mobiele telefoon? Weet u of uw telefoon invloed heeft op bedrijfshygiëne? En waarom moeten bijvoorbeeld ook mesjes, waterslangen of pallets worden ontsmet? Speciaal voor uitvoerend personeel, zoals gewasverzorgers en enters, organiseert Naktuinbouw op 27 februari 2013 de workshop ‘Bedrijfshygiëne in siergewassen’. Het doel van deze workshop is medewerkers bewust maken van het nut van bedrijfshygiëne. De workshop bestaat uit presentaties, opdrachten en heeft spelachtige elementen waarmee e opleiding Zaadanalyse & Gezondheidsonderzoek is een basisopleiding voor de echte allrounder in het zaadvak of biedt de mogelijkheid om je meer te specialiseren door een specifieke module te volgen. De opleiding geeft medewerkers van laboratoria in de groene sector inzicht in methoden om kwaliteit van zaadpartijen te meten. In zeven modules passeren thema’s als zaadschoning, kiemkrachtonderzoek, vitaliteitstoetsen en resistentieonderzoek de revue. Practicumopdrachten wisselen de theorielessen af, waardoor direct een verbinding met de praktijk wordt gemaakt. Dit jaar kregen deelnemers ook

D

de gelegenheid om de theorie, waarin soms ingewikkelde berekeningen zijn opgenomen, extra te oefenen. Op een voor hen speciaal toegankelijke pagina op de website van Naktuinbouw stonden extra opdrachten. Ook kon de uitleg van de theorie van de module kiemkrachtonderzoek nog vele malen worden bekeken, doordat een filmopname van de docent op de pagina is toegevoegd. De reacties over het extra lesmateriaal waren positief. Voor Naktuinbouw Opleidingen was dit ook een eerste verkenning om te gaan werken met e-learning, wat in de toekomst meer zal worden toegepast in het delen van kennis met de sector.

worden de opdrachten direct in de praktijk geoefend.

Het programmaboekje is in 2013 opgebouwd per doelgroep: de boomkwekerijsector, de groentesector, de sierteeltsector, de groene laboratoria en de Engelstalige opleidingen. Hieronder zijn een aantal workshops en opleidingen uitgelicht die al in het vroege voorjaar van 2013 op het programma staan.

Opleiding Bemonstering van zaden

deelnemers inzicht krijgen in het belang van hygiënemaatregelen.

Workshop Kwaliteit van boomkwekerijproducten U leert op 19 maart 2012 in de workshop ‘Kwaliteit van boomkwekerijproducten’ wat er allemaal komt kijken bij het inkopen van partijen boomkwekerijproducten. Voldoet de uitwendige kwaliteit van het plantmateriaal wel aan de gestelde kwaliteitseisen als het materiaal op de plaats van bestemming komt? Is het juiste ras geleverd? Welke leveranciersdocumenten moeten worden bijgesloten? Deze workshop beantwoordt al deze vragen. Op een boomkwekerijbedrijf

De opleiding ‘Bemonstering van zaden’ geeft u inzicht in de verschillende bemonsteringstechnieken. Het nemen van een monster van een zaadpartij vormt de basis voor betrouwbare kwaliteitsbepalingen. Deze eendaagse opleiding op 10 april 2013 is een interactieve vakbekwaamheidsopleiding, die afsluit met een theorie- en praktijkexamen op 24 april 2013.

Meer weten over opleidingen of workshops? Kijk voor meer informatie over opleidingen, workshops, kosten, data en inschrijfformulieren op www.naktuinbouw.nl of neem contact op met Naktuinbouw Opleidingen, tel. (071) 332 61 65, of [email protected] Vanaf de website is ook het programmaboekje 2013 te downloaden.

Data opleidingen eerste helft 2013 Opleiding / Workshop Workshop Bedrijfshygiëne in aardbeiplanten

Kosten (excl. btw) € 175,–

Workshop Bedrijfshygiëne in siergewassen Kwaliteit in boomkwekerijproducten Bemonsteren van zaden Ken je bedrijfstak ‘Spoor van het zaad’ Plant Variety Protection Course

€ 405,– € 198,– € 795,– € 405,– € 2.295,–

Dagdelen 2 2 2 2 2 2 2 20

Data 15 en 29 januari 6 en 20 februari 10 en 25 april 27 februari 19 maart 10 april, examen 24 april 16 april 17 t/m 28 juni

Inschrijven 21 december 2012 2 januari 27 februari 16 januari 5 februari 27 februari 5 maart 17 mei

Meer weten over opleidingen of workshops? Kijk op www.naktuinbouw.nl/service/opleidingen voor meer informatie over opleidingen, workshops, kosten, data en inschrijfformulieren of neem contact op met Esther Verdegaal, Naktuinbouw Opleidingen, tel. (071) 332 61 65 of [email protected]

10 10

Je maintiendrai: ‘ik zal handhaven’

aktuinbouw beschikt over een klachtenprocedure welke wordt toegelicht op: www.naktuinbouw.nl (Organisatie). De folder hierover is te downloaden van de website of op te vragen bij de klachtencoördinator, tel. (071) 332 62 22 of [email protected]. Het Stichtingsbestuur is te bereiken via [email protected]

N

‘Je maintiendrai’, in goed Nederlands: ‘ik zal handhaven’. Deze

Pensioen

uitdrukking is de wapenspreuk van Nederland sinds 1815. Eigen-

Johan Voermans

lijk is deze spreuk de wapenspreuk van het huis van Oranje-Nassau.

Na een dienstverband van ruim 32 jaar nam keurmeester Johan Voermans op 1 oktober afscheid.

anneer we beluisteren dat ‘Naktuinbouw best wat meer aan handhaving zou kunnen doen’ blijkt vaak dat de Franse benadering uit 1815 aan deze uitspraak ten grondslag ligt: handhaving staat dan gelijk aan ordehandhaving.

W

Niet zelden volgt een betoog, waarin het naleven van de keuringsvoorschriften door en voor iedereen(!) van cruciaal belang wordt geacht. Daarbij kan het niet zo zijn dat Naktuinbouw aan gedoogbeleid doet: ‘gedoogbeleid’ staat gelijk aan ‘geringe pakkans’. Als Naktuinbouw dat toestaat, dan hebben we in de sectoren – maar ook internationaal – een probleem en ligt verloedering op de loer.

Aanpakken Naktuinbouw begrijpt dit signaal en doet daar ook wat mee, ook al ligt de primaire verantwoordelijkheid voor het in het handelsverkeer brengen van plantaardig teeltmateriaal allereerst bij de leverancier zelf. Het bestuur ziet erop toe – door middel van gericht toezicht en duidelijke handhaving – dat de bij Naktuin-

ohan startte in 1979 als keurmeester met name in het gewas aardbei. In 1987 groeide Johan door tot Technisch leider en ontwikkelde zich steeds meer als de specialist in het gewas aardbei en werd hiervoor hét aanspreekpunt voor de sector. Zorgvuldigheid en gedrevenheid waren kenmerkend voor Johan als persoon. Wij wensen Johan en zijn gezin een goede gezondheid en het allerbeste voor de toekomst toe.

J Bron: Wikimedia Commons

nieuws Corporate / Keuringen / Laboratoria

Klachten?

bouw geregistreerde bedrijven de wet- en regelgeving naleven. Vandaar dat Naktuinbouw daadwerkelijk bedrijven aanpakt die zich niet aan de regels houden. Daarbij kan worden gedacht aan het verhandelen van ongekeurd materiaal, het negeren van aanwijzingen en het namaken van keuringsdocumenten. Met name tegen dit laatste treedt Naktuinbouw hard op; zowel strafrechtelijk (aangifte van misdrijf bij officier van justitie) civielrechtelijk (merkinbreuk) als bestuursrechtelijk (erkenning om teeltmateriaal te verhandelen wordt voor bepaalde tijd ingetrokken).

De wet biedt de mogelijkheid dat Naktuinbouw de op de handhaving vallende kosten verhaald op de overtreder.

Maatregelen Vanzelfsprekend houdt Naktuinbouw zich hier liever niet me bezig. Naktuinbouw is een kwaliteitsdienst en geen gewaspolitie die met de wapenstok in de hand de orde in het plantenrijk handhaaft. Maar constateert Naktuinbouw dat voorschriften nadrukkelijk worden overtreden, dan zal zij niet aarzelen gepaste maatregelen op te leggen.

mijnNaktuinbouw nu ook voor opdrachten Laboratoria mijnNaktuinbouw is gelanceerd om onder andere

Piet van der Geest Na een dienstverband van 40 jaar nam Piet van der Geest op 31 augustus afscheid van Naktuinbouw. iet solliciteerde als trekkerchauffeur / proeftuinmedewerker. Er is in de loop der jaren veel veranderd: de uitbreiding van kantoren en kassen en het werk zelf. Piet ging mee met al deze veranderingen en groeide van proeftuinmedewerker naar objectleider vollegrondgewassen. Piet was een harde werker, met passie voor het vak en een luisterend oor voor zijn collega’s. Wij wensen Piet en zijn gezin een goede gezondheid en het allerbeste voor de toekomst toe.

P

agenda

In Memoriam

digitaal uw teeltaangifte te doen. Nu is het ook mogelijk om laboratoriumonderzoek met betrekking tot zaad-

Sectorbestuurlid Co Botden

29 maart 2013 24 mei 12 juli

Bestuur Stichtingsbestuur Stichtingsbestuur Stichtingsbestuur

14 mei 15 mei 17 mei

Sectorbestuur Boomkwekerijgewassen Bloemisterijgewassen Groentegewassen

14 februari 29 maart 8 april 9 april 16 april 23 april 13 mei

Adviescommissie Laboratoria Groentezaden Laanbomen, bos- en haagplantsoen Fruitgewassen Softfruit Groenteplanten Plantuitjes

9 januari 16 april

Deelnemersoverleg ASLN NAL College van Deskundigen

monsters aan te vragen en de uitslagen in te zien. p een snelle en gemakkelijke wijze kunt u laboratoriumonderzoeken aanvragen op zaadmateriaal. U vult de gegevens van het monster in, selecteert de juiste toetsen en het monster kan worden verzonden. Als de resultaten van de onderzoeken bekend zijn, zijn deze te raadplegen via mijnNaktuinbouw. U ontvangt de certificaten nog wel op de manier die u van ons gewend bent. Ondertussen is Naktuinbouw al

O

hard bezig om de functionaliteit van mijnNaktuinbouw uit te breiden. In de nabije toekomst kunt u de voortgang van de toetsen beter monitoren, certificaten downloaden en biotoetsen, diagnostisch onderzoek en bloemisterijonderzoeken aanvragen. Bezoek www.naktuinbouw.nl en vindt u onder ‘Direct regelen’ de link naar mijnNaktuinbouw. Hier kunt u ook uw inloggegevens aanvragen. Voor informatie kunt u contact opnemen met de helpdesk via [email protected]

p 19 november jl. overleed, na een ziekbed van enige maanden, op 53-jarige leeftijd Co Botden uit Sambeek. Ruim 12,5 jaar vertegenwoordigde hij de rozenkwekers in het Sectorbestuur Boomkwekerijgewassen. Een man met hart voor de zaak en hij was een goed vertolker van de meningen die er in de sector leven. Namens Naktuinbouw wensen wij zijn echtgenote en kinderen de kracht toe om dit enorme verlies te dragen.

O

Als een u een onderwerp op één van de agenda’s wil plaatsen, dan kunt u contact opnemen met het Naktuinbouw-bestuurssecretariaat, tel. (071) 332 61 61.