Een stad met toekomst Economisch profiel Middelburg
Inhoud Middelburg | Een stad met toekomst
Middelburg Een stad met toekomst ...................................................................�
3
Middelburg Verrassend wonen ...............................................................................�
5
Ondernemend Middelburg Actief en vooruitstrevend ...........................�
9
Bedrijventerreinen ........................................................................................................�
12
Middelburg Ondernemers aan het woord ..................................................�
15
Corina Schoonen | Schoonen Elektro ...........................................................�
17
Barry van Ruiven | Media Markt Middelburg.............................................�
19
Peter van den Dries en Adrie Vader | Grontmij ......................................�
21
Ankie Meijer en Yvonne Harthoorn | Caljouw Rademaker Verhuizingen ............................................................................................................. 23 Bram van Stel | Justion Adviesgroep ............................................................�
25
Dick Anbeek | De Drvkkery ...................................................................................�
27
Bert van de Linde | Scheldebouw ....................................................................�
29
Middelburg in cijfers ...................................................................................................�
30
Colofon Uitgever Gemeente Middelburg, T (0118) 67 50 00, www.middelburg.nl Projectbegeleiding Cynthia Westerweel, Cor Helmendach, Judith Sekewaël (Gemeente Middelburg) en men@work (Middelburg) Tekstproductie Lievens communicatie (Middelburg) en Gemeente Middelburg Fotografie Mechteld Jansen (Middelburg) en Rien Zandee (Middelburg) Grafische Vormgeving reclamebureau men@work (Middelburg) Drukwerk Drukkerij Herselman (Kapelle) Met dank aan Cees Verhage, Hannie Kool-Blokland, Corina Schoonen, Barry van Ruiven, Peter van den Dries, Adrie Vader, Ankie Meijer, Yvonne Harthoorn, Bram van Stel, Dick Anbeek, Bert van de Linde en Peter Meerman
Een stad met toekomst Economisch profiel Middelburg
Middelburg Een stad met toekomst
Cees Verhage | Regiomanager
Hannie Kool-Blokland | Wethouder
Rabobank Walcheren/Noord-Beveland
Economische Zaken
Klaar voor de toekomst ‘Middelburg is een echte hoofdstad, met een sfeervolle oude binnenstad. De stad heeft een solide basis als bestuurlijk centrum, handelsstad en zakelijke dienstverlener. Dat is historisch zo gegroeid en in die sterke combinatie ligt onze toekomst. Bestuur, detailhandel en dienstverlening gaan hier hand in hand.’
Partners in ondernemen ‘Gemeente en ondernemers zijn echt partners. We zien duidelijk de zakelijke inbreng terug in gemeentelijke projecten. De ontwikkeling van nieuwe kantoorlocaties als het Stationsgebied en straks Ramsburg langs de nieuwe N57, de revitalisering van bestaande bedrijventerreinen en de continue investeringen in de kwaliteit van de binnenstad. Het zijn allemaal verbeteringen die essentieel zijn voor succesvol ondernemen in Middelburg.’
Ruimte voor groei ‘Het toekomstgerichte beleid en het commitment van de gemeente is voor het bedrijfsleven een extra stimulans bij het nemen van beslissingen op het gebied van expansie en vestiging. Nu al zie je dat meer en meer dienstverlenende en logistieke bedrijven zich in Middelburg willen vestigen. Centraal gelegen in de regio, in een stad met een motiverend ondernemingsklimaat.’
Middelburg | Een stad met toekomst
Klaar voor de toekomst ‘Samen met ondernemend Middelburg werken wij hard aan de toekomst van de gemeente. Goede communicatie is daarin van wezenlijk belang. Wij hebben dagelijks contact met de ondernemers van Middelburg. Van de multinationals tot de regiokantoren en de detailhandel. Samen bepalen we de visie en strategie voor de toekomst en wijzen we projecten aan die in het toekomstige belang van de gemeente en van de ondernemers zijn.’
Partners in ondernemen ‘Als gemeente willen we graag een business partner zijn voor onze ondernemers. Meedenken en voorwaarden creëren voor een gezond ondernemersklimaat, nu en in de toekomst. Daarnaast zetten wij ons in om goede en persoonlijke diensten aan bedrijven te leveren. Van vergunningen en procedures tot soms zelfs woonadvies voor werknemers.’
Ruimte voor groei ‘Middelburg biedt ondernemers veel ruimte en kansen. Niet alleen zijn de voorzieningen voor ondernemers van hoge kwaliteit, maar het is ook een prettige stad om te wonen. De combinatie van goede infrastructuur, de ideale ligging nabij zakencentra en zeehavens, de ontwikkeling van moderne kantoren en de mogelijke komst van een containerterminal bieden bestaande en nieuwe ondernemers ongekende mogelijkheden.’ 3
Middelburg Verrassend wonen
Wonen in Middelburg combineert de drukte en gezelligheid van een stad met de sfeer en ruimte van de omgeving. Middelburg is veelzijdig. U vindt er een gevarieerd woningaanbod: van monumentaal grachtenpand tot hypermoderne waterwoning.
De allure van vroeger is bewaard gebleven en aangevuld met een moderne uitstraling in de nieuwe wijken. Een voorbeeld hiervan is Veersepoort, een wijk ontworpen door de gerenommeerde architect Herman Hertzberger. Modern vormgegeven huizen worden hier afgewisseld met water en natuur. Ook in Mortiere wordt een nieuwe woonwijk, ‘Woonpark Mortiere’, gerealiseerd. De 1.350 woningen krijgen een eigen uitstraling, waarin een jaren dertig bouwstijl wordt gecombineerd met Zeeuwse accenten.
Investeren in wonen Behalve in nieuwbouwwijken investeert de gemeente ook in bestaande stadsdelen. Zo is onlangs de Magistraatwijk geherstructureerd en wordt momenteel de Stromenwijk geherstructureerd. Er wordt ook druk gewerkt aan het op peil brengen van het aantal huur- en zorg-woningen. Het is een prioriteit voor de gemeente om iedereen een passende woning te kunnen aanbieden.
Middelburg | Een stad met toekomst
Oog voor elkaar Middelburg biedt een veilige woonomgeving waar de inwoners oog hebben voor elkaar. Dat is te zien aan de vele buurtinitiatieven, die de gemeente ondersteunt met een speciaal daarvoor opgericht fonds. Leefbaarheid staat hoog op de agenda. Uit onderzoek is dan ook gebleken dat de inwoners van Middelburg zich opvallend veiliger voelen in hun stad dan andere Nederlanders in hun eigen woonplaats.
Ruim opleidingsaanbod Het opleidingsaanbod in en rond Middelburg is uitstekend. Het Regionaal Opleidingscentrum (ROC) biedt middelbaar beroepsonderwijs, volwasseneneducatie en bedrijfstrainingen. In Vlissingen is Hogeschool Zeeland gevestigd met een groot aantal uiteenlopende HBOopleidingen. Sinds 2004 mag Middelburg zich de jongste Universiteitstad van Nederland noemen. De Roosevelt Academy is een universiteit met een internationale oriëntatie. Bulgarije, Canada of Spanje; de studenten komen uit heel de wereld om hier hun Bachelor te behalen.
5
Verrassend wonen
Culinair genieten Middelburg heeft het allemaal: van dineren in een toprestaurant tot een daghap eten in het café. In de stad zijn veel gezellige restaurants, terrasjes en cafés te vinden. De variatie van smaken is groot. Natuurlijk worden er Zeeuwse gerechten geserveerd, maar ook culinaire gerechten uit de rest van de wereld. De eetgelegenheden zijn vaak op bijzondere locaties te vinden, zoals bij de haven of op de historische Markt.
Winkelen Het is erg prettig winkelen in Middelburg. Van de artistieke boetiekjes en brocantemarkten tot de landelijke winkelketens. Middelburg is zelfs één van de drie meest gevarieerde winkelsteden van Nederland. In verhouding tot het aantal inwoners is het winkelaanbod zeer hoog. Onlangs is de binnenstad volledig heringericht, waardoor het nog prettiger winkelen is in Middelburg. Veel toeristen weten Middelburg te vinden om er te funshoppen.
Ontdekkingstocht door Middelburg Een dag is te kort om Middelburg te ontdekken. Er zijn volop bezienswaardigheden en activiteiten, zoals een stadswandeling of rondvaart. De Lange Jan laat Middelburg van een andere kant zien. Na het beklimmen van de 207 treden is het uitzicht vanaf de toren prachtig. Miniatuur Walcheren is een andere populaire attractie. Hier is heel Walcheren nagebouwd op een schaal van 1 op 20.
6
Middelburg | Een stad met toekomst
Verrassend wonen
Evenementen Op de evenementenkalender van Middelburg staat voor ieder wat wils. In de zomermaanden is er veel te beleven in de binnenstad, maar ook de rest van het jaar is de kalender goed gevuld. Cultuurliefhebbers kunnen bijvoorbeeld tijdens het Zeeland Nazomer Festival genieten van muziek, dans en theater. De Smaek van Zeeland is een culinair evenement waar een sfeervolle locatie wordt omgetoverd tot een kookpodium voor de lekkerste Zeeuwse gerechten. Voor de jeugd is er onder meer de Dance-parade, waar nationale en internationale dj’s hun muziek laten horen. Natuurlijk zijn de braderie, kermis en vele markten ook echte publiekstrekkers.
Aandacht voor kunst en cultuur Middelburg heeft aandacht voor kunst en cultuur. Dit is in de binnenstad al te zien aan de prachtige monumenten die met zorg onderhouden worden. Hiernaast zijn er veel galeries en musea gevestigd die zeker een bezoek waard zijn. Voorbeelden zijn de ruim 30.000 kunstschatten in het Zeeuws Museum of hedendaagse kunst in de Vleeshal. De liefhebber kan iedere eerste zondag van de maand de Kunst- en Cultuurroute volgen. Deze route loopt langs galeries, musea, ateliers en antiquariaten.
Genieten van de omgeving Fietsen, wandelen of zeilen. Middelburg ligt in een prachtige, groene omgeving met veel faciliteiten dicht in de buurt. De streek leent zich bij uitstek voor fietstochten of een bezoek aan historische plaatsen zoals Veere. De vele stranden op het eiland Walcheren zijn ook gemakkelijk te bereiken. Tevens ligt Middelburg dicht bij het Veerse Meer dat veel mogelijkheden voor watersporters biedt. Al met al is Middelburg een gezellige, levendige stad, met de rust en ruimte altijd dichtbij.
Middelburg | Een stad met toekomst
7
Ondernemend Middelburg Actief en vooruitstrevend
Middelburg heeft een rijke historie als handelsstad. In de binnenstad zijn nog veel statige monumentale panden te vinden die herinneren aan deze oude tijden. Als vijfde monumentenstad van Nederland is Middelburg trots op haar erfgoed. Hiernaast is er volop ruimte voor nieuwe ontwikkelingen. De ‘Kwaliteitsatlas Middelburg 2030’ vormt de leidraad voor vooruitstrevende projecten. Met als doel: een nog dynamischer en ondernemender Middelburg.
Middelburg ligt zeer centraal, in het hart van Zeeland én Europa. De Westerscheldetunnel zorgt voor een snelle verbinding met Zeeuws-Vlaanderen, België en Frankrijk. De A58 maakt steden zoals Breda en Rotterdam gemakkelijk bereikbaar. Vanaf het NS-intercitystation is er een uitstekende verbinding met bijvoorbeeld Schiphol en Parijs. Ook de Zeeuwse havens van Vlissingen en Terneuzen liggen op korte afstand. Daarnaast heeft Middelburg een vliegveld: Zeeland Airport.
Investeren in infrastructuur De komende jaren wordt er nog veel geïnvesteerd in infrastructuur. Door de aanleg van de nieuwe N57 wordt de binnenstad ontlast van doorgaand verkeer en zal de verbinding met de Rotterdamse havens verbeteren. Verschillende bedrijventerreinen krijgen met de aanleg van de N57 een extra ontsluiting waardoor ze beter bereikbaar worden. Het Sloegebied (Vlissingse havens) wordt door middel van de toekomstige ‘Sloelijn’ verbonden met het hoofdspoor Vlissingen-Roosendaal.
Middelburg | Een stad met toekomst
Ambities Middelburg telt ruim 47.000 inwoners. Dit aantal zal de komende jaren nog verder stijgen. Om het woningaanbod op peil te houden, heeft de gemeente een aantal woningbouwprojecten in gang gezet zoals Veersepoort en Mortiere. Alle plannen en ambities van de gemeente Middelburg hebben tot doel de stad in voorzieningen, bedrijvigheid en aantal inwoners te laten groeien.
Mortiere De gemeente streeft naar een groei in de werkgelegenheid. Recente projecten zoals Mortiere dragen hier aan bij. Dit project bestaat uit een woonboulevard, een woonwijk ‘Woonpark Mortiere, bedrijvenpark ‘Mortiere in bedrijf’, een golfbaan en vrijetijdscentrum ZEP (Zeeuws Evenementen Podium). Het ZEP zal bestaan uit onder andere een Music Hall, Voetbal Totaal, Miniatuur Walcheren en grootschalige thematische detailhandel.
9
Ondernemend Middelburg
Diversiteit in branches Middelburg is een stad van overheidsdiensten en instellingen op het gebied van de zakelijke dienstverlening. Naast het Provinciale bestuur zijn in Middelburg ook Rijkswaterstaat (directie Zeeland), de arrondissementsrechtbank, de Kamer van Koophandel Zeeland en vele banken, makelaars, administratie- en accountantskantoren gevestigd. Naast de zakelijke dienstverlening en de handel is ook de industrie goed vertegenwoordigd met multinationals als Scheldebouw, Varian en North Safety Products.
Bedrijventerreinen Middelburg heeft diverse bedrijventerreinen. Arnestein is het grootste bedrijventerrein en biedt ruimte aan ondernemingen zoals EDC (European Distribution Center) en Eastman Chemical. In de toekomst zal Arnestein profiteren van de aanleg van de N57. Bedrijvenpark ‘Mortiere in bedrijf’ is strategisch gelegen: dicht bij de Westerscheldetunnel, aan de A58 en de toekomstige N57. Dit bedrijvenpark wordt gekenmerkt door hoogwaardige en moderne bedrijvigheid. Ramsburg is een gemengd bedrijventerrein. In de toekomst zal Ramsburg gedeeltelijk worden omgevormd tot woongebied.
Kantoorlocaties De kantoorlocaties hebben de afgelopen jaren een kwaliteitsimpuls gekregen. Zo is de herinrichting van het Stationsgebied grotendeels voltooid. Nieuwe kantoorpanden, een promenade, parkeerkelder en een verbeterd busstation zorgen voor een mooi aanzicht. Kantorenpark Veldzigt ligt vlakbij het spoor, de A58 en de binnenstad. Ook deze locatie voorziet in moderne en strategisch gelegen kantoorpanden.
10
Middelburg | Een stad met toekomst
Ondernemend Middelburg
Detailhandel Middelburg heeft relatief veel detailhandel, zelfs dubbel zoveel als steden van vergelijkbare omvang. Het aanbod is zeer gevarieerd: naast landelijke winkelketens zoals H&M zijn er in het centrum veel bijzondere boetieks en speciaalzaken te vinden. De omvang van het winkelaanbod in de stad laat zien dat Middelburg een centrumfunctie heeft voor Walcheren en profiteert van het kooptoerisme.
PDV Steeds vaker zien we rondom steden groeiende activiteiten op het gebied van detailhandel aan de randen van de stad. Ook in Middelburg is deze ‘perifere detailhandelsvestiging’ (PDV) ontwikkeld. Deze locatie biedt aan bewoners en bezoekers uitgebreide winkelfaciliteiten. Het accent ligt op bouwmarkten, meubelzaken, groenwarenhuizen en andere lifestylewinkels. Met de ingebruikname van PDV Mortiere hebben ook grotere winkelketens als Media Markt de weg naar Middelburg gevonden.
Informatie nodig? De gemeente Middelburg begeleidt graag startende, gevestigde en toekomstige ondernemers. U kunt met al uw vragen terecht bij Economische Zaken van de afdeling Ruimtelijk Beleid. De medewerkers geven advies op maat en helpen bijvoorbeeld met het aanvragen van vergunningen en het doorlopen van procedures. Tijdens werkdagen zijn ze te bereiken op telefoonnummer (0118) 67 50 00. Op pagina 12 en 13 kunt u meer lezen over de afzonderlijke bedrijventerreinen en kantoorlocaties. Ook kunt u voor meer informatie terecht op de website van gemeente Middelburg onder de rubriek ondernemen: www.middelburg.nl
Middelburg | Een stad met toekomst
11
Bedrijventerreinen
Mortiere A-inrichtingen toegestaan Detailhandel toegestaan Maximaal bebouwingspercentage Maximale goothoogte gebouwen Bruto terreinoppervlak Netto terreinoppervlak Afstand tot rijksweg (A58)
nee nee 50% 12 m 27 ha 22,5 ha 500 m
Arnestein A-inrichtingen toegestaan Detailhandel toegestaan Maximaal bebouwingspercentage Maximale goothoogte gebouwen Bruto terreinoppervlak Netto terreinoppervlak Afstand tot rijksweg (A58)
12
ja nee 75% 15 m 213 ha 130 ha 500 m
Middelburg | Een stad met toekomst
Bedrijventerreinen
Veldzigt Aard terrein Hoogte kantoren Bruto vloeroppervlak kantoren Grootte kantoorgebouwen
Afstand tot rijksweg (A58) Afstand tot binnenstad Openbaar vervoer (bus en trein)
hoogwaardig kantorenpark 3 of 4 kantoorlagen 16.000 m2 500, 1.080, 1.404, 1.836, 2.200 en 2.268 m2 bvo 1500 m binnen 500 m binnen 500 m
Stationsgebied Detailhandel toegestaan Maximaal bebouwingspercentage Maximale goothoogte gebouwen Totaal aantal te realiseren bruto vloeroppervlak kantoren Afstand tot rijksweg (A58) Afstand tot binnenstad Openbaar vervoer (bus en trein) Afstand tot zeehaven Afstand tot regionaal vliegveld
Middelburg | Een stad met toekomst
nee 75% 12 m ± 4200 m2 1500 m binnen 500 m binnen 500 m 5 km (Zeeland Seaports) 5 km (Zeeland Airport)
13
Middelburg Ondernemers aan het woord
Wie kan beter inzicht geven in het ondernemen in Middelburg dan degenen die de stad – soms al jaren – als uitvalsbasis hebben voor hun bedrijfsvoering? Daarom: zeven bevlogen professionals van uiteenlopende branches aan het woord over hun bedrijf, het ondernemerschap in Middelburg en de plannen en ideeën voor de toekomst.
Corina Schoonen | Schoonen Elektro ‘Het onderlinge commitment tussen ondernemers is groot’
Barry van Ruiven | Media Markt Middelburg ‘Waarom zouden grote ketens zich niet in Zeeland vestigen?’
Peter van den Dries en Adrie Vader | Grontmij ‘Stationsgebied toplocatie voor nieuw regiokantoor’
Ankie Meijer en Yvonne Harthoorn | Caljouw Rademaker Verhuizingen ‘Potentie en groei in zowel particuliere als zakelijke markt’
Bram van Stel | Justion Adviesgroep ‘Sterk maken voor belangen van Middelburgse ondernemers’
Dick Anbeek | De Drvkkery ‘De binnenstad is een goudmijntje’
Bert van de Linde | Scheldebouw ‘Middelburg ideaal voor multinational met Zeeuws karakter’
Middelburg | Een stad met toekomst
15
‘Het onderlinge commitment tussen ondernemers is groot’
Corina Schoonen Schoonen Elektro Aan het hoofd van Schoonen Elektro staat Corina Schoonen, een gedreven onderneemster. Vijf jaar geleden nam ze de zaak over van haar vader. En met succes, Schoonen Elektro heeft een uitstekende reputatie en ervaring opgebouwd in elektrische bedrijfsinstallaties. ‘We plaatsen installaties in uiteenlopende gebouwen’, vertelt Corina. ‘Van de Roosevelt Academy in Middelburg tot de Grote Kerk in Veere.’ ‘Wij leveren en onderhouden totaalinstallaties. Dat kan het internet- of telefoonnetwerk zijn, maar ook een ontruimingsof brandinstallatie. Veel constructies vragen om een eigen aanpak. Zo zijn in Middelburg en omgeving veel monumentenpanden, waarbij het noodzakelijk is rekening te houden met scheve vloeren en oude muren. Wij ontwerpen zelf passende installaties of werken bijvoorbeeld samen met de architect. Onze medewerkers hebben verstand van zaken en liefde voor het vak. Ze leveren kwaliteit en specialistische diensten en daarmee kunnen we ons onderscheiden in de markt.’
Contact met medeondernemers Corina heeft regelmatig contact met collegaondernemers, zowel door haar werk als door haar nevenfuncties, bijvoorbeeld als bestuurslid van de Middelburgse Bedrijven Club (MBC). ‘Het is vaak verrassend welke bedrijven je door de jaren heen leert kennen op Walcheren en omstreken. Er zijn veel interessante ondernemingen met onverwachte kwaliteiten en talenten en dat maakt
Naam Functie Levert Aantal medewerkers Locatie Nevenfuncties Mooiste van Middelburg Meest trots op Meest verkochte product Website
Middelburg | Een stad met toekomst
het ondernemen hier extra aantrekkelijk. Multinationals met een wereldwijde afzetmarkt zijn bijvoorbeeld geen uitzondering. Ook heb ik gemerkt dat het commitment tussen de ondernemers groot is; waar mogelijk werken bedrijven samen.’
Elkaar versterken Schoonen Elektro is al bijna vijfentwintig jaar gevestigd op bedrijventerrein Arnestein. ‘Op deze locatie zijn verschillende soorten bedrijven te vinden’, aldus Corina. ‘Ik denk dat het beter is wanneer er meer samenhang is tussen de ondernemingen, zoals op bedrijvenpark Mortiere. Daar heeft de gemeente er bijvoorbeeld voor gekozen om alles op het gebied van “in en om het huis” te clusteren. Op Arnestein zou dat een stuk beter kunnen. Met collega’s in dezelfde branche versterk je elkaar.’ Niet ver van Arnestein is het Regionaal Opleidingen Centrum (ROC) gevestigd. ‘Wij werken veel samen met het ROC en bieden bijvoorbeeld stageplekken aan. Hierdoor geven we jongeren de kans om het vak bij ons in de praktijk te leren.’
Stad met uitstraling ‘Als ondernemer én inwoner van Middelburg ken ik de stad goed. De sfeer en de vrolijkheid zou ik niet willen missen. Ik vind vooral de uitstraling speciaal. Je woont hier in alle rust, maar hebt ook de gezelligheid van de stad. Ik heb in andere steden gewoond, maar kom altijd weer terug. Dit in combinatie met het aantrekkelijke ondernemersklimaat maakt Middelburg mijn stad.’
Corina Schoonen eigenaar/directeur elektrotechnische installaties voor bedrijven 20 bedrijventerrein Arnestein MKB Regioraad, bestuurslid MBC en bestuurslid Uneto-VNI de levenslust de mensen die bij Schoonen Elektro werken technisch verstand www.schoonenelektro.nl
17
‘Waarom zouden grote ketens zich niet in Zeeland vestigen?’
Barry van Ruiven Media Markt Middelburg De nieuwste computer uittesten, of luisteren hoe goed die speakers klinken. Bij Media Markt kan alles aangeraakt en getest worden. ‘We hebben het grootste assortiment consumentenelektronica met alle grote merken én we zijn gegarandeerd de goedkoopste’, vertelt directeur Barry van Ruiven. ‘Een ijzersterk maar flexibel concept, dat goed toe te spitsen is op de regionale markt.’ Het van oorsprong Duitse bedrijf, dat in 1979 startte, is inmiddels uitgegroeid tot een Europese keten met 350 vestigingen in twaalf landen. Toch is Media Markt Middelburg een regionaal gericht bedrijf. ‘Ons hoofdkantoor regelt slechts vijf procent, de rest doen we zelf. Zo hebben we in Middelburg afdelingen voor inkoop, onderzoek, logistiek en serviceverlening’, legt Barry uit. ‘We zoeken steeds naar de nieuwste producten en stellen door prijsvergelijkingen zelf de laagste prijzen vast. Verder doen we onderzoek naar het regionale koopgedrag. Ons assortiment is daarop afgestemd. In onze vestiging in Amsterdam verkopen we veel R&Bmuziek, terwijl we hier mogelijk meer cd’s van Bløf verkopen.’
Blij met de Zeeuwen Barry woont zelf in Oud-Beijerland, maar heeft voldoende voeling met de Zeeuwse markt, want 99 procent van het personeel komt hier vandaan. En over die medewerkers is hij zeer te spreken: ‘Je kunt gemakkelijk goed geschoold personeel vinden. Bovendien ben ik enorm gesteld op de Zeeuwse mentaliteit. Onze mensen zijn enthousiast, werken graag en gaan goed met elkaar om.
Naam Functie Branche Aantal medewerkers Locatie Mooiste van Middelburg Meest trots op Meest verkochte product Website
Middelburg | Een stad met toekomst
Het succes van je bedrijf wordt wat mij betreft voor zeker de helft bepaald door je medewerkers.’
Passend in het plaatje Media Markt heeft nu 22 vestigingen in Nederland en heeft de ambitie om dat aantal in de toekomst minimaal te verdubbelen. ‘Het kan nog even duren voor we dat gerealiseerd hebben. Het grootste probleem is de juiste locaties te vinden’, legt Barry uit. ‘Bedrijvenpark Mortiere past wat ons betreft precies in het plaatje: ideaal gelegen aan de snelweg, goede parkeergelegenheid én dicht bij toeristische trekpleisters als de Middelburgse binnenstad en de Zeeuwse kust. Daarnaast heeft de gemeente er alles aan gedaan hier een ideaal ondernemersklimaat te scheppen. Al sinds de eerste gesprekken verloopt het contact heel prettig.’
Recht op Media Markt Media Markt heeft regionale aantrekkingskracht. ‘We zijn gevestigd in de provinciehoofdstad Middelburg tussen andere grote Zeeuwse steden als Goes en Vlissingen en in het weekend bezoeken veel klanten uit ZeeuwsVlaanderen en Zuid-Beveland de zaak’, weet Barry. ‘Het is statistisch bewezen dat grote ketens zich vaak pas later vestigen in Zeeland. Dat begrijp ik eigenlijk niet. Waarom zouden grote ketens zich niet vestigen in Zeeland? In deze regio is daar ook behoefte aan. Ik vind dat iedere consument recht heeft op een Media Markt in de buurt. Dat blijkt ook uit de enthousiaste reacties die we krijgen van onze klanten.’
Barry van Ruiven vestigingsdirecteur consumentenelektronica 98 bedrijvenpark Mortiere de sfeer: die is gemoedelijk, relaxt en warm de medewerkers, een fijne club mensen cd’s (in aantal), computers (in euro’s uitgedrukt) www.mediamarkt.nl
19
‘Stationsgebied toplocatie voor nieuw regiokantoor’
Peter van den Dries en Adrie Vader Grontmij Flexibiliteit, efficiency, kennisoverdracht en innovatie. Aspecten die samenkomen in het moderne kantoor van advies- en ingenieursbureau Grontmij op de kop van het Stationsgebied. Directeuren Peter van den Dries en Adrie Vader zijn zeer enthousiast over het nieuwe regiokantoor. ‘Onze werkgebieden Bouw, Infrastructuur, Milieu, Water, Industrie en Ruimte zitten nu onder één dak. Dat komt onze integrale aanpak ten goede. Het is een heel modern kantoorgebouw waar al onze 180 medewerkers uit de Zeeuwse regio een inspirerende werkplek vinden’, legt Adrie uit. ‘Het gebouw brengt kennis, mensen en middelen bij elkaar. Alles is nieuw, modern en transparant. De werkplekken zijn flexibel en voor de sociale interactie vind je door het gebouw heen koffiecorners, zithoeken en bibliotheken’, vult Peter aan.
Samenwerking tussen bedrijven Ze hopen dat de toekomstige buren in het Stationsgebied ook deel uitmaken van de dienstverlenende sector. ‘De locatie biedt uitstekende mogelijkheden voor samenwerking tussen bedrijven. Niet alleen op het gebied van kennis en expertise, maar ook praktisch. Zo mogen we bijvoorbeeld voor grote personeelsbijeenkomsten gebruik maken van de faciliteiten van het waterschapskantoor.’ Peter heeft ook nog een suggestie: ‘Naast zakelijke dienstverlening zou ik een kleine horecagelegenheid in het Stationsgebied toejuichen, waar je met klanten of medewerkers heen kunt.’
Uitstekende bereikbaarheid
‘Middelburg ligt centraal in Zeeland. Het Grontmijkantoor heeft een prominente plaats in het Stationsgebied, dicht bij de binnenstad. Het kantoor ligt op loopafstand van het station en de A58 is snel bereikbaar’, zegt Peter. Adrie vult aan: ‘Een bewuste keuze. Het is niet alleen belangrijk dat de locatie voor onze klanten uitstekend bereikbaar is. Het moet ook een aantrekkelijke plek zijn voor onze medewerkers. Vanuit het kantoor kunnen ze gemakkelijk tijdens de pauze even de stad in lopen.’
Van bestuurscentrum naar ondernemersstad ‘Middelburg is het bestuurlijke hart van Zeeland’, vervolgt Peter. ‘En daarom een ideale plaats voor een adviesbureau als Grontmij. Daarnaast is Middelburg duidelijk bezig om ook meer ondernemersstad te worden. Dat is niet alleen in ons belang, maar ook in het belang van bedrijven die erover denken zich hier te vestigen. De ontwikkeling van het Stationsgebied, Mortiere en ZEP zijn goede voorbeelden van die nieuwe koers.’
Gemeentegrenzen Vanuit Middelburg werkt Grontmij veel in Zeeland, maar ook buiten de provincie. In de stad is het bureau bij uiteenlopende projecten betrokken. ‘Bijvoorbeeld bij de centrale keuken van Zorgstroom op Arnestein, een uniek concept voor ontkoppeld koken. Ook adviseren wij bij de aanleg van de N57 en helpen wij bij de verbouwing van het Zeeuws museum’, vertelt Adrie. ‘Als Middelburgers werken wij natuurlijk extra graag mee aan dergelijke projecten binnen de gemeentegrenzen’, besluit Peter.
Het was voor Grontmij snel duidelijk dat Middelburg de beste vestigingsplaats was voor het nieuwe regiokantoor.
Naam Functie Branche Aantal medewerkers Locatie Mooiste van Middelburg Meest trots op Website
Middelburg | Een stad met toekomst
Peter van den Dries en Adrie Vader directeuren Grontmij Zuid advies- en ingenieursbureau 180 Stationsgebied het Abdijcomplex dat onze mensen ons elke keer weer weten te verrassen met de prachtigste projecten www.grontmij.nl
21
‘Potentie en groei in zowel particuliere als zakelijke markt’
Ankie Meijer en Yvonne Harthoorn Caljouw Rademaker Verhuizingen Van twee naar tien medewerkers én uitbreiding van het wagenpark naar vier uiterst moderne verhuiswagens. Ankie Meijer en Yvonne Harthoorn timmeren flink aan de weg met hun verhuisbedrijf op Arnestein. Yvonne: ‘We werkten allebei voor Kees Rademaker. Hij deed naast verhuizingen ook transport. In 1999 besloot Kees de verhuistak van zijn bedrijf te verkopen. Hij wilde zich namelijk volledig gaan toeleggen op het transport. Wij werkten voor de verhuisafdeling en besloten die over te nemen.’ Inmiddels heeft het bedrijf naast het hoofdkantoor in Middelburg ook loodsen in Goes, Burgh-Haamstede en Terneuzen.
Trots Yvonne: ‘We zijn trots op het materiaal waarmee we werken, zoals de verhuiswagens met laadklep en de verhuisliften. Bovendien hebben we uitstekende, gekwalificeerde verhuizers in dienst. Onze verhuizers weten als geen ander hoe ze met bijzondere stukken zoals een piano en antiek moeten omgaan. We gebruiken speciale verhuismaterialen om dit soort kostbare goederen te vervoeren. Ook bieden we extra diensten aan. Bij bedrijfsverhuizingen kunnen we bijvoorbeeld ook zorgen voor het schoonmaken van het bedrijfsgebouw en het opnieuw aansluiten van alle computerapparatuur.’
Naam Functie Branche Aantal medewerkers Locatie Mooiste van Middelburg Meest trots op Meest verkochte product Website
Middelburg | Een stad met toekomst
Specialisten Verhuisspecialist Caljouw Rademaker heeft een sterke positie op de particuliere markt. Ankie: ‘Een groot deel van onze klantenkring bevindt zich op Walcheren. Onze hoofdvestiging in Middelburg is dan ook een goede uitvalsbasis. Middelburg is volop in ontwikkeling. Ook wij profiteren daarvan. Met name de woningbouwprojecten als Veerse Poort en Mortiere bieden ons kansen. Uiteraard zijn we door heel Zeeland actief en regelmatig ook daar buiten. Voor een internationale verhuizing bijvoorbeeld. Door de komst van de Westerscheldetunnel hebben we steeds meer klanten in Zeeuws-Vlaanderen. Ook profileren we ons op de zakelijke markt. Steeds meer bedrijven en instellingen weten ons te vinden. We hebben inmiddels veel ervaring opgedaan in het verhuizen van bijvoorbeeld banken, scholen en gemeentehuizen en we willen die expertise optimaal benutten.’
Uitstekende kantoorruimte ‘Arnestein is een prima plek voor onze zaak’, vinden Ankie en Yvonne. ‘Bedrijfsruimte is hier nog goed betaalbaar. Een kantoor met de faciliteiten die we nu hebben, vind je niet gauw voor deze prijs. We hebben een ruime kantine, een ontvangstkamer voor bezoekers en een uitstekende kantoorruimte om te werken. Bovendien wordt bedrijventerrein Arnestein door de komst van de N57 nog beter bereikbaar. Of we nog een boodschap hebben voor ondernemers die zich hier willen vestigen? Jazeker. Verhuis met ons!’
Ankie Meijer en Yvonne Harthoorn eigenaars verhuisbedrijf 10 bedrijventerrein Arnestein Abdijplein (Ankie) en stadhuis (Yvonne) geen verloop onder de medewerkers (Ankie) en onze verhuiswagens (Yvonne)! particuliere verhuizingen www.caljouw-rademaker.nl
23
‘Sterk maken voor belangen Middelburgse ondernemers’
Bram van Stel Justion Adviesgroep Het fonkelnieuwe, futuristische pand bij de entree van Middelburg is het niet te missen visitekaartje van de Justion Adviesgroep. Het multidisciplinaire adviesbureau is dan ook zeer tevreden met de locatie op kantorenpark Veldzigt dat, net als de Justion Adviesgroep zelf, volop in ontwikkeling is. ‘Bedrijven kunnen bij ons terecht voor uiteenlopend advies’, steekt mede-eigenaar Bram van Stel van wal. ‘Onze juridische adviseurs zijn gespecialiseerd in ondernemings-, bestuurs- en arbeidsrecht. De personeeladviseurs ondersteunen onder meer bij werving en selectie en voeren voor sommige bedrijven het totale werkpakket van personeelszaken uit. Daarnaast adviseren we op het gebied van management en organisatie, bemiddelen we bij bedrijfsovername en geven we advies over subsidieverstrekking. Vaak combineren we onze specialiteiten. Bij een bedrijfsovername is juridische kennis onmisbaar, maar kan personeelsadvies ook goed van pas komen. Bovendien geven wij ons advies onafhankelijk van bijvoorbeeld een bank of accountantskantoor.’
Alles in de buurt Bram is vol lof over Middelburg als ondernemersplek: ‘Toen we in 2000 met de Justion Adviesgroep startten, lag Middelburg voor de hand als vestigingsplaats, omdat we hier dicht bij onze klanten zitten. Zo werken wij voor
Naam Functie Branche Aantal medewerkers Locatie Nevenfuncties Mooiste van Middelburg Meest trots op Website
Middelburg | Een stad met toekomst
verschillende (semi-)overheidsbedrijven die in de stad zijn gevestigd. Ook hebben we veel klanten in de logistieke en industriële sector, in het vlakbij gelegen havengebied Vlissingen-Oost. De locatie van ons nieuwe kantoor op Park Veldzigt is heel gunstig. We zitten zo op de A58, het centrum en het station zijn op loopafstand en er is voldoende parkeergelegenheid. We hebben geluk met de prominente plek: iedereen die over de brug de stad in of uit gaat, ziet ons gebouw staan.’
Samen sta je sterk ‘Een ander pluspunt van Middelburg is dat je gemakkelijk kunt aansluiten bij het Middelburgse ondernemersklimaat. Als secretaris van de Middelburgse Bedrijven Club (MBC) weet ik dat de vereniging heel actief is. We hebben elke maand een borrel of themabijeenkomst voor onze leden. Het bestuur van de MBC behartigt de belangen van de Middelburgse ondernemers door goed contact te onderhouden met de gemeente en met andere ondernemersverenigingen. Met de Vereniging Ondernemers Middelburg (VOM) hebben we het Economisch Platform Middelburg (EPM) opgericht. VOM vertegenwoordigt de binnenstadondernemers in Middelburg. Het Platform is een prima manier om ons gezamenlijk sterk te maken voor issues die alle ondernemers aangaan, zoals de bereikbaarheid van de stad. Een actieve bedrijvenclub zoals de MBC kan daardoor veel voor haar leden betekenen.’
Bram van Stel partner/mede-eigenaar adviesbureau 16 in Middelburg en 4 in Rotterdam kantorenpark Veldzigt secretaris MBC en bestuurslid BZW Kring Midden- en Noord-Zeeland de historische kern van het centrum dat we in een economisch moeilijke tijd toch flink gegroeid zijn www.justion.nl
25
‘De binnenstad is een goudmijntje’
Dick Anbeek De Drvkkery ‘We willen een ontmoetingsplaats zijn voor Zeeuwen’, vertelt Dick Anbeek, directeur van boekhandel De Drvkkery, gevestigd op de Markt in het historische centrum van Middelburg. De winkel verkoopt niet alleen boeken, tijdschriften en cd’s, maar houdt jaarlijks zo’n tweehonderd culturele activiteiten als boekpresentaties en wisselende exposities. Leuke extra’s voor de boekliefhebber. Daarnaast is het horecagedeelte De Brasserie ideaal om anderen te ontmoeten, of iets te lezen. De Drvkkery, daadwerkelijk gevestigd in de oude drukkerij van de Provinciale Zeeuwse Courant (PZC), heeft haar inrichting helemaal afgestemd op de doelgroep. Bijvoorbeeld rustige zithoeken waar klanten de nieuwste boeken kunnen bekijken. ‘We willen een sfeer creëren waarin de klant zich thuis voelt’, legt Dick uit. ’We streven ernaar onze bezoekers te boeien en steeds te verrassen. Daarom hebben we een uitgebreide culturele agenda, zoals lezingen, schrijfworkshops of een optreden van een band.’ Het is een uniek concept in Nederland én geslaagd. Dat blijkt uit de vele prijzen die De Drvkkery ontving. Zo werd de zaak in 2000 door de Jaarbeurs en Mastercard uitgeroepen tot beste winkel van Nederland.
Blijven ontwikkelen De schaal van de stad Middelburg is volgens Dick mede de sleutel van het succes. ’Dit concept werkt waarschijnlijk niet in een hele grote stad. Als er teveel
Naam Functie Branche Aantal medewerkers Locatie Nevenfuncties Mooiste van Middelburg Meest trots op Meest verkochte product Website
Middelburg | Een stad met toekomst
bezoekers tegelijk in de zaak zijn, verdwijnt de gemoedelijke sfeer. Middelburg is niet té druk, maar trekt wel veel publiek. Er is hier een goede omzet te behalen, omdat de Zeeuwse hoofdstad een regionale winkelfunctie heeft’, aldus Dick. Een goed gemeentelijk binnenstadbeleid is volgens Dick, ook bestuurslid van de Vereniging Ondernemers Middelburg (VOM), van groot belang: ’De binnenstad kan echt een goudmijntje zijn, maar dan is extra aandacht en investering noodzakelijk. Ik ben blij met de herinrichting van de binnenstad van een paar jaar geleden, maar daar mag het niet bij blijven. Je moet het centrum blijven ontwikkelen. Zo willen wij als ondernemers bijvoorbeeld nieuwe verlichting op de Markt; zodat het ’s avonds nog sfeervoller en veiliger wordt. Hopelijk worden die plannen op korte termijn gerealiseerd.’
Bezoek van ver ’Ik hou erg van de sfeer in Middelburg: die is gemoedelijk. Bovendien heeft de binnenstad een gevarieerd winkelaanbod en ook een uitstekende horeca: kortom een ideale winkelstad.’ En, dat vinden de klanten ook. Uit onderzoek bleek dat mensen uit heel Nederland en Vlaanderen speciaal naar De Drvkkery komen. ’Dat was een verrassende uitkomst. Dat we gevestigd zijn in Middelburg speelt daarin wel een rol. Als stad sluit Middelburg perfect aan bij onze doelgroep: het is een stad met een rijk historisch verleden, veel monumenten en goede culturele voorzieningen. Bezoekers die van ver komen, koppelen er vaak een weekendje Middelburg aan vast.’
Dick Anbeek directeur boekhandel, muziekhandel, kunst en horeca 50 de binnenstad bestuurslid Vereniging Ondernemers Middelburg en voorzitter brancheorganisatie Nederlandse Boekverkopersbond de stilte en intimiteit van het Abdijplein dat mensen na ruim acht jaar nog steeds enthousiast zijn over het concept boeken www.drukkerijmiddelburg.nl
27
‘Middelburg ideaal voor multinational met Zeeuws karakter’
Bert van de Linde Scheldebouw Wereldberoemde architecten als Norman Foster, Cesar Pelli en Renzo Piano komen naar Middelburg om hun ontwerpen te bespreken. De Canary Wharf torens, het ABN Amro hoofdkantoor, het Amsterdamse WTC en de Haagse Hoftoren. Het zijn enkele van de vele prestigieuze gebouwen met Scheldebouw-gevels. Directeur Bert van de Linde reist de hele wereld over voor zaken, maar komt altijd weer graag terug in Middelburg. ‘Scheldebouw heeft zich gespecialiseerd tot één van de grootste en bekendste gevelbouwers in de wereld’, vertelt Bert. Hij is naast algemeen directeur van Scheldebouw, ook directeur Noord-Europa en directeur Research & Development bij Permasteelisa, de grote internationale groep waarvan Scheldebouw onderdeel is. ‘Scheldebouw neemt als regionaal hoofdkantoor van Noord-Europa een belangrijke plek in binnen Permasteelisa. In Middelburg gebeurt niet alleen de productie, maar ook het ontwerp, de verkoop en het testen van gevelonderdelen.’
Ideale vestigingsplaats ‘Wij maken voor elk gebouw specifieke gevelontwerpen. Onze filosofie is om zoveel mogelijk in Middelburg te produceren. Gevelelementen hoeven dan op de bouwplaats, waar ook ter wereld, alleen maar op hun plek gezet te worden. Middelburg is voor ons een ideale vestigingsplaats. Vanuit onze productie-unit gaan de, veelal zeer omvangrijke, gevelelementen voor verscheping vaak naar het Sloegebied. Dat we zo dicht bij een zeehaven zitten,
Naam Functie Branche Aantal medewerkers Bedrijfsomzet Locatie Nevenfuncties Mooiste van Middelburg Meest trots op Website
Middelburg | Een stad met toekomst
is een groot concurrentievoordeel. Op dit moment leveren we veel gevels voor de hypermoderne kantoorgebouwen van de Londense City en het business district Canary Wharf’, vertelt Bert trots. ‘De gevels gaan vanuit VlissingenOost rechtstreeks naar de Engelse zeehaven Sheerness. En van daaruit verder naar de bouwlocaties.’
Zeeuwse roots Scheldebouw zit al sinds 1976 op bedrijventerrein Arnestein. ‘Het terrein is netjes onderhouden, representatief maar niet opgeklopt. Die uitstraling past goed bij onze multinational met Zeeuwse roots.’ Toch is Bert niet alleen maar enthousiast: ‘Middelburg zou de blik best iets minder naar binnen en meer naar buiten kunnen richten en alerter kunnen zijn op internationale ontwikkelingen. Wellicht zou dat het vestigingsklimaat verbeteren en het voor ondernemers gemakkelijker maken om hooggeschoold personeel naar Middelburg te halen.’
Uitstekende tegenhanger ‘Sinds 1953 woon ik in Middelburg en als echte Zeeuw heb ik een warm gevoel voor Zeeland en Middelburg. Het mooie landschap, strand en water vormen een uitstekende tegenhanger voor het vaak hectische internationale zakenleven. Middelburg heeft als provinciestad veel te bieden: monumentale panden, een gezellige sfeer en culturele activiteiten. Als ondernemer steun ik graag culturele initiatieven. Scheldebouw is dan ook al jaren sponsor van het Zeeuws orkest.’
Bert van de Linde managing director gevelbouw 350 in Middelburg ± € 200 miljoen in Noord-Europa bedrijventerrein Arnestein bestuurslid Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche historische karakter van de stad de internationale faam van Scheldebouw www.scheldebouw.com of www.permasteelisa.com
29
Middelburg in cijfers
�������
�����
���������
���
����������
���
���������
�����
������
���
������
��
������������������
���
�����
�������
��
��
���
Winkelvloeroppervlak per branche [in m²]
���
�� ���
� ��
�
� ��
Oppervlakte Middelburg per functie [in ha]
��
�
���
�����
���������
���
��������� �����
��� �� ���
�����
�
��� ��
�� ���
�� ���
�� �
�� �
�� �
�
������ Aantal vestigingen/werkgelegenheid per branche
���������
���������
������
�������������� ����������������������
�����
�����������������
������
������
��������� �� ��� �
�� ��� �
�� ��� �
�� �� ��
�� ��� �
�� ��� �
����� �
�����
��������������������
������������
�������������������
������
�������������������
�����
����������
�����
����������������� ���
���������
������
����������
�� ��� �
������������������
������
�� ��� �
������
��������� ������������
�� ��� �
������
�� ��� �
���������
�����
�� ��� �
���
�� ��� �
����������
�������������������������� ������������������������� ��������� ���������
����������� �����������
����������������������������
��� ��
�� ���
��� ��
�� �
��������������
�� �
�
���������
�� �
�����������������������
��������������������
����������������������
������ ��������� �������������������������� ������������������������� ��������� ���������
����������� �����������������
����������������������������
30
��� ��
�� ���
��� ��
�� �
�� �
�� �
�
�����������������������
Middelburg | Een stad met toekomst
�������������������������������������������
Bevolking Middelburg 2000 - 2006 [x 1000]
��
�� ��
�� ��
�� ��
�� ��
�� ��
�� ��
�
�� �
�� ��
��
��
�� �� �� ��
�� ��
�� ��
�� �� �� ��
�� ��
����
�� ��
�� ��
���� ����
�� ��
�� ��
���� ���� ������������������������������������������� ���� ���� ���� ���� ���� ���� ���� ���� ���� ���� ���� ����
��
���� �������������������������������������������
������������������������������������������ �����
������������������������������������������ Bevolking Walcheren 2000 - 2006 [x 1000]
Top 20 grootste bedrijven/instellingen in willekeurige volgorde 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.
Stichting Zorgstroom Walcheren Delta N.V. LétÉ Agogische Zorgcentra Zeeland Politie Zeeland Gemeente Middelburg Philips Lighting B.V. Provincie Zeeland Rijkswaterstaat directie Zeeland Jacob Roggeveenhuis Chr. Scholengemeenschap Walcheren Stichting protestantse ouderenzorg op Walcheren Scheldebouw B.V. Eastman Chemical Middelburg B.V. Koninklijke TPG Post B.V. Gerechtelijke Diensten Varian B.V. Zeeuwse Bibliotheek Scholengemeenschap Nehalennia ROC Zeeland
��
��
��
��
��
��
�� ��
��
��
��
��
��
��
�� �� �� ��
��
��
�� �� �� ��
��
��
��
�� ��
�� �� ��
��
��
�����
��
��
��
����� �����
��
��
��
��
��
����� ����� ������������������������������������������ ����� ����� ����� ����� ����� ����� ����� ����� ����� ����� ����� �����
����������������������������������������
��� ����������������������������������������
���
����������������������������������������
Middelburg | Een stad met toekomst
�� �� �� �� � �� �
�� �� �� �� �� ��
�� �� � �� � �� ��
�� ��
�� � �� �
�� �� �� ��
��
���
��
�� �
�
�� ��
��� ���
�� ��
��
�� �
��
�
��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ���
��
��� Bevolking Zeeland 2000 - 2006 [x 1000] ���
�� ��
�������
Middelburg in cijfers
31
Middelburg in cijfers
Bevolking Middelburg (verhouding man - vrouw)
Bevolking Middelburg (peildatum 1 juli 2006) Leeftijd 0 - 19 jaar 20 - 64 jaar 65 jaar en ouder Totaal
0 - 19 jaar
20 - 64 jaar
Afstanden vanaf Middelburg
Vrouwen 5.570 14.164 4.447 2.4181
65 jaar en ouder
Afstanden vanaf Middelburg Stad Breda Rotterdam Antwerpen Gent
32
Mannen 5.895 13.882 3.208 22.985
Afstand circa 100 km circa 130 km circa 80 km circa 70 km
Middelburg | Een stad met toekomst
NS TIO STA
R ST
T AA
Gemeente Middelburg Afdeling Ruimtelijk Beleid, Economische Zaken Postbus 6000 4330 LA Middelburg www.middelburg.nl