Amersfoort: Stad met hart voor de toekomst

Amersfoort: Stad met hart voor de toekomst

Een programmatische aanpak voor de duurzame ontwikkeling van Amersfoort

1 maart 2011

Inhoudsopgave

1. Inleiding ............................................................................................................................................... 2 2.

Maatschappelijke opgave................................................................................................................ 4 2.1

Vertrekpunt voor het programma........................................................................................... 5

2.2

Missie en onderliggende principes.......................................................................................... 5

3.

Doel ................................................................................................................................................. 6

4.

Activiteiten ...................................................................................................................................... 8 4.1

Criteria ..................................................................................................................................... 8

4.2

2 sporen ................................................................................................................................... 8

4.3

Stad aan de slag ....................................................................................................................... 9

4.3.1

Duurzaam bedrijfsleven en duurzame arbeidsmarkt .......................................................... 9

4.3.2

Inrichting van onze leefomgeving ..................................................................................... 10

4.3.3

Energie & Klimaat .............................................................................................................. 11

4.4 5

Eigen huis op orde ................................................................................................................. 13

Uitvoering van het programma ..................................................................................................... 14

Bijlage I

Overzicht lopend beleid, maatregelen en projecten ........................................................ 15

Bijlage II

Maatregelen en projecten Eigen huis op orde .................................................................. 19

Bijlage III

Lijst van mogelijke maatregelen en projecten Stad aan de slag ....................................... 22

1

1. Inleiding Kiezen voor een duurzame ontwikkeling van onze stad is de enige weg om te komen tot een versnelling van onze economische groei. Het bedrijfsleven in onze stad snapt als geen ander dat ondernemingen zich uiteindelijk uit de markt prijzen als ze niet investeren in duurzaamheid. Ze zijn dan ook volop aan de slag met de daarvoor noodzakelijke innovaties. De gedachte dat duurzaamheid als rem op de economische ontwikkeling zit, is dus achterhaald. Of om uit een recent onderzoek van de SER1 te citeren: ‘Business as usual is geen optie, de economie zal structureel moeten verduurzamen.’ Duurzaamheid geldt dus meer en meer als motor van onze economie. We willen naar een duurzame maatschappij waarin voldoende en passende banen zijn voor alle Amersfoorters zodat iedereen mee kan doen. Onderwijs en arbeidsmarkt moeten daarbij goed op elkaar aansluiten zodat vraag en aanbod van werknemers in balans blijft. Daarnaast moet de uitstoot van 855 kton CO2 in 2007 zijn teruggebracht naar 0 kton in 2030 om onze ambitie op het gebied van een CO2 -neutrale stad waar te maken. Dat vraagt een jaarlijkse besparing van ca. 40 kton. In het Klimaatactieplan is een set van ongeveer 50 concrete activiteiten opgenomen waarmee zo’n 25 kton CO2 per jaar wordt gereduceerd voor de periode 2009 tot 2012. In de komende jaren zal hiermee dus niet voldoende worden gerealiseerd om de reductielijn richting 2030 volledig te volgen. De achterstand die we hiermee oplopen in het behalen van de doelstelling wordt jaarlijks groter. Voor een deel is dit te verklaren omdat slechts een beperkt deel van de benodigde middelen en menskracht beschikbaar is om de doelstelling voor de stad in zijn geheel te realiseren. Daarnaast zijn we voor het halen van deze ambities in belangrijke mate afhankelijk van andere partijen. Het denken over en het werken aan de ambitie om onze stad duurzaam te maken is niet iets nieuws. De afgelopen jaren hebben we ondermeer concrete stappen gezet naar een CO2 neutrale gemeentelijke organisatie in 2011, loopt de uitvoering van het klimaatactieplan 2009 – 2011 en is het netwerk Samen Duurzaam opgericht. In de Economische Visie van de Commissie Van Ek is een duurzame economische ontwikkeling één van de drie hoofddoelstellingen en in de toekomstvisie ’GA2030’ van de raad wordt de noodzaak tot een duurzame ontwikkeling onderstreept. Ook ruimtelijk staat het thema ‘toekomstvastheid’ hoog op de agenda, bijvoorbeeld bij de Structuurvisie en Woonvisie. Een duurzame stad betekent ook een sociale stad. Een stad met een sociale en betrokken samenleving waarin mensen op elkaar kunnen rekenen. Een stad waar iedereen meedoet en waar iedereen nodig is. Met de gevolgen van de economische crisis in gedachten is dit meer dan ooit een noodzakelijke en forse opgave. Dit vraagt om duurzame oplossingen en investeringen van zowel bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, overheid als burgers. Zeker daar waar structurele maatschappelijke problemen vaak nog met tijdelijke projectgelden worden aangepakt. Amersfoort is zich er terdege van bewust dat de urgentie om de bestaande inzet te versterken en versnellen steeds groter wordt. We moeten toekomstvast worden, dat kan ook niet anders. Zo is duidelijk dat onze afhankelijkheid van fossiele energiebronnen op de lange termijn niet volhoudbaar is. Investeren in een schone, betrouwbare, innovatieve en betaalbare energievoorziening voor burgers en bedrijven is één van de grote maatschappelijke opgaven voor de komende jaren.

Het gaat ons dus om een brede welvaartsontwikkeling waarbinnen ecologische, sociaal-culturele en economische doelen met elkaar in evenwicht zijn. Het is dan ook logisch dat in “Verbonden, slagvaardig, duurzaam” de coalitiepartijen aangeven deze aanpassing naar een duurzame samenleving in Amersfoort door te willen zetten.

1

Sociaal Economische Raad (SER), april 2010 in het unanieme advies onder de titel ‘Meer werken aan duurzame groei’

2

Vertrekpunt voor het programma is dat we versterking, versnelling en (ver)binding in de stad nodig hebben om onze ambities op het terrein van werkgelegenheid, sociale duurzaamheid en CO2emissiereductie te realiseren. Het programma is de basis om met onze partners2 uit de stad samen te werken aan de duurzame ontwikkeling van de stad en daarover het gesprek aan te gaan. We zijn positief kritisch over onze eigen rol en mogelijkheden. Beleidsmatig laten we dat ook zien, maar de invloed van de gemeente in de uitvoering kent echter zijn beperkingen. Alleen als het lukt om de inwoners van de stad, medeoverheden, bedrijfsleven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties te (ver)binden is het mogelijk om de duurzaamheidsontwikkelingen in de stad te versnellen. Wat we als gemeente in ieder geval wel kunnen is goede initiatieven stimuleren, ondersteunen en versterken (energiebesparing, duurzame brandstoffen etc.). Ook kunnen we het onze partners en coalities die de doorslag kunnen geven zo makkelijk mogelijk maken bijvoorbeeld door vergunningen en andere gemeentelijke dienstverlening. Soms is onze invloed groter en kunnen we de rol van ‘launching customer’ vervullen (inkoop en aanbestedingen) of creëren we randvoorwaarden om innovaties toe te passen en zijn we bereid om risicodragend deel te nemen. Uiteindelijk gaat het om de juiste mix tussen faciliteren, stimuleren en het creëren van de juiste randvoorwaarden. De gemeentelijke invloed op het spoor ‘Eigen huis op orde’ is groot. Binnen de overige drie onderdelen onder ‘Stad aan de slag’ faciliteert en stimuleert de gemeente en geven anderen de doorslag voor de benodigde investeringen in de stad. Met het programma willen we: • de stad uit dagen mee te doen en te denken om onze stad duurzaam te ontwikkelen; • een zelflerend programma tot stand brengen. Gezamenlijk leren van kennis & ervaring met onze partners in de stad en ook van onze (gezamenlijke) fouten en kennis staat voor ons voorop. • duidelijkheid bieden aan de stad waar we op in willen zetten en coalities zoeken binnen en buiten de stad. Dat betekent dat we niet alles doen wat kan, maar dat we kiezen voor datgene wat echt kansrijk is. Ook willen we duidelijkheid bieden over waarvoor we op zoek zijn naar coalities binnen en buiten de stad en over hoe wij onze rol oppakken. Dit document stelt op hoofdlijnen de richting vast. Maar ongetwijfeld zal tijdens de uitvoering blijken dat nieuwe kansen ontstaan of dat bepaalde projecten binnen het programma niet tot stand komen. Dat past bij de transitie die nodig is om onze stad duurzaam te ontwikkelen. Voor u ligt dan ook geen voldragen en dichtgetimmerd programma. Wat vooral willen is met de stad in gesprek en met de stad aan de slag om te werken aan de duurzame ontwikkeling van Amersfoort. Immers, duurzaamheid is niet iets wat de overheid bedenkt of oplegt. De afgelopen jaren zijn er vele initiatieven van bedrijven, instellingen en inwoners van onze stad geweest die zonder onze directe bemoeienis een bijdrage hebben geleverd aan duurzaamheid. Die energie en inzet hebben we de komende jaren keihard nodig. Het blijven ondersteunen van bedrijven, instellingen en inwoners bij hun initiatieven is voor ons dan ook het belangrijkste spoor. We kunnen hen alleen vragen initiatief te nemen en zelf aan de slag te gaan als we ons eigen huis op orde hebben. Anders zijn we als partner in duurzaamheid niet geloofwaardig.

2

Inwoners, bedrijven, instellingen, maatschappelijke organisaties en andere overheden.

3

2.

Maatschappelijke opgave

‘De economische crisis en crises op het gebied van voedsel en energie maken duidelijk dat er structurele veranderingen in de wereld noodzakelijk zijn. Het streven naar duurzame ontwikkeling moet veel serieuzer worden aangepakt. Het kabinet moet duurzaamheid tot topprioriteit verheffen en komen met een ‘structurele innovatieaanpak voor duurzaamheid’. Zo ontstaan kansen voor economische groei en werkgelegenheid.’ Aldus de Sociaal Economische Raad (SER) in april 2010 in het unanieme advies onder de titel ‘Meer werken aan duurzame groei’. We zijn ons bewust van het feit dat de stad Amersfoort en de gemeentelijke organisatie slechts een zeer beperkte invloed hebben op de transitie waar de SER op doelt. Uit het rapport van de econoom Rifkin over de energietransitie in de provincie Utrecht blijkt dat de investering voor energietransitie oploopt van 300 miljoen euro per jaar in 2010 tot 600 miljoen euro in 2040 om de provincie klimaatneutraal te maken. Het overgrote deel van die investeringen moeten door de markt worden opgebracht. Ter illustratie, de investeringsbedragen zijn indicatief 0,5 tot 1% van het bruto regionaal product in onze provincie. Inschattingen als deze, maar bijvoorbeeld ook het feit dat de economische recessie een snellere reductie van broeikasgassen tot gevolg heeft gehad dan die door de overheid de afgelopen jaren is gerealiseerd, zet de impact van ons handelen in het juiste perspectief. Dit hoeft ons echter niet te ontmoedigen. We kunnen wel degelijk met de beperkte middelen een bijdrage leveren aan de structurele innovatieaanpak voor duurzaamheid. Helaas is het in deze tijden van bezuiniging niet mogelijk om een compleet pakket van projecten en maatregelen op tafel te leggen waarmee we onze doelstelling makkelijk gaan halen. We kiezen er voor te doen wat binnen onze (financiële) mogelijkheden ligt en geven daarmee een impuls aan wat nodig is. We hopen daarmee onze partners in en buiten de stad te activeren om vooral ook zelf te investeren. De meeste investeringen zullen namelijk van hen moeten komen en ook het rendement van de investeringen vloeit naar hen terug. Als we op termijn weer nieuw financieel perspectief hebben zullen we opnieuw kijken wat er mogelijk is om een tandje bij te schakelen. In Amersfoort staan we voor de duurzame ontwikkeling van onze stad en nemen we onze verantwoordelijkheid. Als we van onze partners vragen hun aandeel te leveren (dat vaak groter is dan waartoe wij zelf in staat zijn) dan is het niet meer dan vanzelfsprekend dat wij dat zelf ook doen. In het coalitieakkoord hebben we daarover een aantal richtinggevende uitspraken gedaan o.a.:
“In deze bestuursperiode zetten wij daadwerkelijk stappen voorwaarts op weg naar een CO2 neutrale stad (…) en hechten grote waarde aan biodiversiteit”;
“De gemeente geeft zelf het goede voorbeeld en krijgt zicht op de mate van duurzaamheid van haar maatregelen (sociaal-culturele, ecologische en economische samenhang van maatregelen zijn in beeld)”;
“Geen van de beleidsterreinen ontkomt aan een kritische doorlichting (…). Wij willen relatief ontzien: onderwijs, veiligheid, economie en bereikbaarheid, sport, en investeringen voor duurzaamheid”;
“Uiteindelijk is duurzaamheid ook heel rendabel (…). Het is goed om hierin te investeren”.
“Duurzaam bouwen levert voordelen op en velen krijgen een fris nieuw perspectief door de filosofie van cradle to cradle……voordat wij naar cradle to cradle zijn overgeschakeld is afval nog een kostenpost. Minder en gescheiden afval en een goed georganiseerde afvalverwerking kunnen de kosten drukken. “

4

2.1 Vertrekpunt voor het programma Als vertrekpunt van het programma duurzame ontwikkeling gaan we uit van de kwaliteiten die de stad Amersfoort heeft en wil behouden. Het coalitieakkoord 2010 – 2014 geldt daarbij als richtinggevend kader. Amersfoort heeft een prima uitgangspositie en beschikt over waardevolle kwaliteiten. In termen van kwaliteiten is Amersfoort: • Ontspannen, sociaal & veilig • Groen & ruimte voor ontmoeting & ontspanning • Kindvriendelijk, opgevoed en opgeleid • Economisch gezond & innovatief • Centraal & bereikbaar • Mooi & verantwoord Amersfoort zal zich de komende jaren verder moeten ontwikkelen van groeikern naar groeidiamant. De Amersfoorter moet lekker en gezond in zijn vel (blijven) zitten en kunnen genieten van de voorzieningen (cultuur & groen) die onze stad te bieden heeft. In het GA2030 traject heeft vrijwel de gehele gemeenteraad zich uitgesproken voor een koploperpositie van Amersfoort als het gaat om innovatief en inclusief bouwen. Innovatief is gedefinieerd als voor diverse doelgroepen, voor de lange duur en van alle gemakken voorzien. Inclusief is gedefinieerd als rood, groen en blauw in samenhang ontwikkeld, duurzaam, prettig en gezond. Die ambitie is duidelijk terug te vinden in het coalitieakkoord 2010 – 2014. 2.2 Missie en onderliggende principes De kwaliteiten van Amersfoort en de kernwaarden van het coalitieakkoord 2010 - 2014: “slagvaardig, verbonden en duurzame ontwikkeling” brengen ons tot de volgende missie die we als uitgangspunt gebruiken voor dit programma: Amersfoort wil samen met haar partners werken aan een toekomstbestendige balans tussen economie, ecologie en sociaal culturele kwaliteiten. Documenten als de Economische Agenda, het Klimaatactieplan 2009 – 2011, Visie op arbeidsmarktbeleid en GA2030 illustreren dat we de afgelopen jaren niet stil hebben gezeten. Deze reeds ingezette lijnen zijn de basis voor dit programma: we maken gebruik van het goede dat reeds bestaat en werken via het verbinden en versterken van dit beleid en deze projecten aan het intensiveren en versnellen van de uitvoering. Verbinding leidt tot het verhogen van de effectiviteit en de efficiency. Dat is in een tijd van krimpende budgetten waarbij partijen niet zijnde de overheid een belangrijke rol spelen in het realiseren van doelen, een belangrijk gegeven. Verbinden is daarom een belangrijk principe voor de uitvoering van dit programma. Denk daarbij aan het verbinden van reeds lopende projecten, het verbinden en combineren van beleidsdoelen en het verbinden van partijen in de stad omdat een belangrijk deel van de uitvoering zal liggen bij de markt, corporaties, NGO’s en burgers. Dat vraagt om innovatief gedrag van alle betrokken partijen. Daarvoor is lef en eigenwijsheid nodig. Lef omdat er ook de nodige dingen mis zullen gaan of mislukken en zelfbewustzijn om toch te durven gaan voor kansrijke projecten en beleid omdat we daarin geloven. Als gemeente kunnen we dat alleen van onze partners vragen als we ons eigen huis op orde hebben.

5

3.

Doel

Op basis van de maatschappelijke opgave, het vertrekpunt voor het programma en de missie en onderliggende principes streven we, uitgaande van de sociaal-culturele (people), economische (profit), ecologische (planet) kapitalen, de onderstaande doelen na. Per doel is in kwalitatieve zin inzichtelijk gemaakt aan welk kapitaal ze (hoofdzakelijk) een bijdrage leveren. Daarbij merken wij op dat niet alle doelstellingen door de gemeente kunnen worden ‘afgedwongen’. Voor de realisatie van een aantal doelstellingen zijn andere partijen bepalend en heeft de gemeente een beperkte of vrijwel geen invloed. Overzicht doelen duurzame ontwikkeling gemeente Amersfoort

We willen graag met partijen in onze stad in gesprek over of we alle en de juiste doelstellingen te pakken hebben en hoe we deze in uitdagende en concrete tussendoelen kunnen vastleggen. Het liefst zien we dat terug in concrete doelen. Hieronder hebben we de concrete doelen benoemd die we als gemeente willen halen. Voor ons betekent ons eigen huis op orde hebben het volgende: • 100% duurzaam inkopen in 2011. • 100% CO2-neutrale gemeentelijke organisatie in 2011. • In deze collegeperiode wordt een duurzaamheidsmonitor (bijvoorbeeld de Telos-systematiek zoals ondermeer gebruikt in de Staat van Utrecht) op de stad toegepast die kan dienen als integraal kompas voor onze keuzes en die op termijn wordt opgenomen in de outcomeindicatoren van de begroting. • De programmatische aanpak wordt binnen een jaar geformaliseerd, met jaarlijkse verantwoording en programmering. • In 2015 speelt in 75% van alle beleidsbeslissingen en inkopen, de Total Cost of Ownership (TCO) een doorslaggevende rol. 6

•

Bij 10 grote projecten wordt een workshop georganiseerd om duurzame ontwikkelingselementen mee te nemen en de juiste keuzes te kunnen maken.

Met de stad willen we aan de slag om de overige kwalitatieve doelstellingen door te vertalen in concrete tussendoelen en maatregelen en projecten die deze doelen dichterbij gaan brengen.

7

4.

Activiteiten

4.1 Criteria We werken met dit programma aan de realisatie van onze doelstellingen door een effectieve inzet van de beschikbare Fte en middelen. Dat betekent in de praktijk – zeker in tijden van bezuiniging – dat we keuzes moeten maken. Het is lastig om die keuzes te maken in een dynamische en innoverende omgeving die we hebben. Er zijn bijvoorbeeld talloze goede initiatieven in onze stad. Sommige komen tot wasdom, anderen blijken nog niet rijp en haalbaar. Ook de rijksoverheid die bijvoorbeeld een doorslaggevende rol speelt bij investeringen in energiebesparing en duurzame energie zal de komende jaren gaan bezuinigen. Dit zal ongetwijfeld ook gevolgen (positief óf negatief) hebben voor de keuzes die we willen en kunnen maken. Naast duidelijke keuzes moet er dus ook flexibiliteit zijn om in te spelen op nieuwe kansen die ontstaan. We hebben daarom een aantal criteria ontwikkeld op basis waarvan we de huidige en toekomstige ontwikkelingen en activiteiten kunnen beoordelen. Daarbij geldt dat activiteiten of ontwikkelingen die op meer of alle criteria voldoen de prioriteit krijgen. De criteria zijn: • Het belang voor Amersfoort moet duidelijk zijn. • Aansluiten bij de kwaliteiten van Amersfoort. Met andere woorden Amersfoort kan in de ontwikkeling of activiteit excelleren. • Het gebeurt niet of niet snel genoeg als de gemeente niet meedoet (innoveren, versterken en versnellen). • Het levert een bijdrage aan meerdere p’s van people-planet-profit (verbinden/verbreden). • Rendement (inspanning vs. opbrengst). • Samen met partners in de stad en met voldoende draagvlak en draagkracht bij deze partners. Met de criteria kiezen we ervoor niet alles te doen wat kan, maar te gaan voor datgene wat echt kansrijk is. Kortom kiezen voor datgene wat echt bijdraagt aan de doelstellingen van dit programma. 4.2 2 sporen Wij zijn er van overtuigd dat onze ambities voor duurzame ontwikkeling alleen kunnen worden gerealiseerd als we samenwerken met de bedrijven, instellingen en inwoners in de stad. Samen met hen willen we de komende jaren werken een goede balans tussen de economische (profit), ecologische (planet) en sociaal culturele (people) ontwikkeling van onze stad. Dat past ook bij onze stad. Niet voor niets zijn er bewonersinitiatieven in het Soesterkwartier en het Bergkwartier om met duurzame energie en energiebesparing aan de slag te gaan en is de campagne in onze stad voor energieadvies een groot succes gebleken. Ook zijn er volop initiatieven om rond lokaal geproduceerd en biologisch voedsel, zoals Echt Eten in de Eemstad en de Biologische Boerenmarkt. Ons bedrijfsleven laat zich zeker ook niet onbetuigd in ondermeer het Mobiliteitsplatform en het platform Duurzaam Bouwen. Er is dus een prima voedingsbodem in de stad voor investeringen door bedrijven, instellingen en inwoners in de duurzame ontwikkeling van de stad. We willen de kansen in de stad via 2 sporen benutten: 1. Stad aan de slag: voor de meeste maatregelen en projecten zijn anderen verantwoordelijk voor de resultaten. Door hen de ruimte te geven en hun initiatieven te steunen helpen we hen. Zij geven daarmee de doorslag voor het succes. Wat we als gemeente wel kunnen is kennis beschikbaar stellen, inspirerende voorbeelden aandragen en belemmeringen voor hen uit de weg ruimen. Voor de beeldbepalende gemeentelijke projecten en maatregelen (iconen) van de komende jaren gaan we intensief samenwerken met de stad. Het komend jaar gaan we de stad in om te kijken wie welke bijdrage wil leveren aan de duurzame ontwikkeling van onze stad. 2. Eigen huis op orde: Om partijen in de stad geloofwaardig te kunnen vragen om te werken aan en te investeren in de duurzame ontwikkeling van de stad, moeten we zelf het goede voorbeeld geven. Kortom een randvoorwaarde om goed te kunnen samenwerken. Extra inzet rond

duurzaam inkopen en het stimuleren van thuis- en flexwerken zijn maatregelen die we zelf kunnen nemen. Dat is substantieel. Jaarlijks kopen we voor zo’n € 150 miljoen in en met ruim 800 medewerkers zijn we een grote werkgever in de stad. In het navolgende werken we deze sporen nader uit. Per spoor geven we aan wat de doelen zijn, waarbij we tevens aangeven waar we aan willen werken. Voor het onderdeel stad aan de slag willen we samen met de stad een solide pakket van maatregelen en projecten maken. Voor het spoor Eigen huis op orde staan we zelf aan de lat. We richten ons in dit programma overigens alleen op de extra inspanning die we gaan leveren. De reeds lopende projecten en maatregelen zijn opgenomen in bijlage I bij dit document. Reguliere programma’s zoals het Klimaatactieplan, de Economische Agenda blijven doorlopen of worden hernieuwd als onderdeel van de normale beleidscyclus en de ‘reguliere lijnactiviteiten’ binnen de sectoren. 4.3 Stad aan de slag Duurzaamheid is niet iets wat de overheid bedenkt. Sterker nog de afgelopen jaren zijn er vele initiatieven van bedrijven, instellingen en inwoners van onze stad geweest die zonder onze bemoeienis een bijdrage hebben geleverd aan duurzaamheid. Een willekeurig rijtje van initiatieven: • • • • • • • •

Het Groene Spoor. Duurzaam Soesterkwartier. Duurzaam Bergkwartier. Zonnepanelen op het Centraal Station. Echt Eten in de Eemstad. Duurzaamheidsmaatregelen Vereniging van Eigenaren Surinamelaan. Duurzaamheidsplan bedrijventerrein De Wieken Vinkenhoef. Mobiliteitsplatform Amersfoort.

Die energie en inzet hebben we de komende jaren keihard nodig. Het blijven ondersteunen van bedrijven, instellingen en inwoners bij hun initiatieven is voor ons dan ook het belangrijkste spoor. In 2011 willen we dan ook met de stad aan de slag om samen maatregelen en projecten te bedenken. Wat ons betreft leidt dit in ieder geval tot een aantal zichtbare iconen die we samen met initiatiefnemers, bedrijven, instellingen en onze inwoners gaan realiseren. Uitgangspunt is dat initiatieven worden gerealiseerd door bedrijven, instellingen en inwoners van onze stad. We helpen daar waar mogelijk met kennis, netwerken en het wegnemen van belemmeringen. Hieronder hebben we de drie hoofdthema’s beschreven waarover we met de stad in gesprek willen en waar we volop kansen zien om met de stad aan de slag te gaan. Dit is voor ons het meest belangrijke spoor. 4.3.1 Duurzaam bedrijfsleven en duurzame arbeidsmarkt We streven naar een duurzame maatschappij waarin voldoende en passende banen zijn voor alle Amersfoorters zodat iedereen mee kan doen. Naast betaalde arbeid is vrijwilligerswerk daarvoor onmisbaar. Veel activiteiten in onze stad zouden spaak lopen zonder de 25.000 enthousiaste Amersfoorters. Het is daarvoor belangrijk dat het onderwijs en de arbeidsmarkt goed op elkaar aan blijven sluiten zodat vraag en aanbod van werknemers in balans blijven. Dat vermindert de effecten op de arbeidsmarkt door vergrijzing van de bevolking en het helpt Amersfoort voorop te lopen in nieuwe economieën, zoals de zorgeconomie en de duurzaamheideconomie. Daarnaast is onderwijs buitengewoon belangrijk voor een duurzame samenleving. Duurzaamheid is toekomstbestendig en wie de jeugd heeft…… Onderwijs speelt een rol zowel in het overdragen van praktisch of 9

economisch inzetbare kennis en vaardigheden als voor de overdracht van normen en waarden van de ene op de ander generatie. Om onze stad aantrekkelijk te houden voor inwoners en bedrijven zetten we voor de toekomst in op duurzame bedrijven in Amersfoort. We willen voorkomen dat bedrijven duurzaamheidsproblemen vergroten en we willen stimuleren dat bedrijven bijdragen aan het oplossen van deze problemen. Gevestigde bedrijven willen we daarom verduurzamen en in de toekomst willen we duurzame bedrijven en bedrijven die zich richten op duurzame markten voorrang geven om te vestigen in Amersfoort. Het bedrijfsleven en de inwoners van Amersfoort kunnen veel voor elkaar betekenen. Nieuwe innovatieve producten kunnen inwoners helpen en maken Amersfoortse bedrijven koplopers. We willen daarom innovaties stimuleren die maatschappelijke problemen kunnen oplossen of verlichten. Bijvoorbeeld ICT-innovatie in de zorg, het onderwijs, de culturele sector en in de sport. Ook zien we graag dat bedrijven aarden in onze stad en betrokken zijn bij onze samenleving. We willen de maatschappelijke betrokkenheid van bedrijven daarom stimuleren. Via Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) laten ondernemingen niet alleen zien mede verantwoordelijkheid te willen dragen voor het verminderen van de milieudruk en het verbeteren van het fysieke leefmilieu. Bedrijven nemen daarmee hun plek in binnen de samenleving en zijn betrokken bij hun sociale omgeving. Met de stad willen we aan de slag om te komen tot: • Een Duurzamer bedrijfsleven. • Het beter benutten van nieuwe kansrijke markten voor duurzaamheid. • Meer innovatieve oplossingen bedacht en toegepast in Amersfoort. • Hogere arbeidsparticipatie. • Betere aansluiting tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. • Grotere betrokkenheid van het bedrijfsleven bij de Amersfoortse samenleving. In bijlage III hebben we een lijst van maatregelen en projecten opgenomen die kunnen bijdragen aan deze doelen. Deze lijst dient als inspiratie om het gesprek met de stad aan te gaan. 4.3.2 Inrichting van onze leefomgeving In Amersfoort is het goed wonen en werken. Die kwaliteiten van de gebouwde omgeving, van de openbare ruimte en van het groen in en om de stad, willen wij ‘duurzaam’ behouden. En tegelijkertijd moeten en kunnen we vanuit dit segment een belangrijke bijdrage leveren aan onze klimaatdoelstellingen. Dat vraagt ontwikkelen, stimuleren en innoveren in gebieden en projecten, waarbij doelen vanuit profit, people en planet in goede verhouding tot elkaar worden bediend. Bijvoorbeeld het revitaliseren van bedrijventerrein deels financieren door intensief ruimtegebruik, maar dan gecombineerd met de aanleg van groene daken en gevels, alsook het benutten van bijvoorbeeld miniwindturbines of zonnepanelen. Of bij de bouw van scholen rekening houden met een vergrijzing van de wijk en dus andere ruimtegebruik op termijn mogelijk maken. Of bij de inrichting van groengebieden voldoende ruimte voor wateropvang realiseren en tegelijkertijd het inpassen van windturbines of zonnepanelen. Dan gaat het ondermeer om: CO2 neutraal bouwen, energieneutrale of liever zelfs energieopwekkende werk- en woonlocaties en het creëren van ruimtelijke mogelijkheden voor duurzame mobiliteit. Wij verwachten op deze terreinen het grootste rendement te halen op onze klimaatdoelstelling. Tegelijkertijd zijn wij hier sterk afhankelijk van de partijen die daadwerkelijk de investeringen op de locatie en/of in de gebouwen gaan doen. Een deel van onze ambities is niet afdwingbaar, daarin zijn wij beperkt tot de wettelijke kaders in het Rijksbeleid, zoals bijvoorbeeld het bouwbesluit. 10

Wij hebben niet alleen aandacht voor de nieuwe woongebieden als Vathorst of (op termijn) Vathorst West. De grootste woningvoorraad ligt in de bestaande stad, met een relatief negatief klimaateffect (oude gebouwen, ed.). Het ontwikkelen van rendabele maatregelen is hier de opgave; het vinden van een goede balans tussen de kosten enerzijds en een ‘duurzame opbrengst’ van de maatregel anderzijds. In de planontwikkelingen zullen wij ook zo goed mogelijk thema’s moeten meenemen als waterbestendige en hitteregulerende kwaliteit openbare ruimte; flexibel en levensloop bestendig bouwen. De gemeente is in veel gevallen niet de partij die beslist over duurzaamheidmaatregelen, maar kan wel een rol spelen in bijvoorbeeld het adviseren en stimuleren. Een voorbeeld daarvan is de Woonadviescommissie Amersfoort. Deze toetst nieuwbouwwoningen en de woonomgeving op toegankelijkheid, flexibiliteit, gebruikskwaliteit en sociale veiligheid. Een woning die aan de Basiseisen voldoet is daarmee duurzaam, toekomstbestendig en levensloopbestendig. Door haar directe contacten met ontwikkelaars en architecten is de Woonadviescommissie Amersfoort het platform bij uitstek om concrete maatregelen door te voeren in de nieuwbouw. Daarnaast kan de Woonadviescommissie binnen het programma duurzaamheid een rol spelen door mee te denken over energiebesparing voor de gebruikers van (nieuwbouw)woningen. Met de stad willen wij aan de slag om te komen tot: • Meer CO2 neutraal bouwen. • Meer ruimte en aandacht voor natuur en biodiversiteit. • Meer klimaatgericht, integraal en ruimte intensief ontwerpen en bouwen. • Duurzamere oude en nieuwe bedrijventerreinen • Een meer flexibele en levensloopbestendige woning- en kantoorvoorraad. • Een duurzamere bestaande woningvoorraad duurzamer. • Meer voorwaarden voor behoud van de landschappelijke kwaliteit en natuur in en om Amersfoort. • Meer toepassing van materialen volgens de principes van cradle to cradle. In bijlage III hebben we een lijst van maatregelen en projecten opgenomen die kunnen bijdragen aan deze doelen. Deze lijst dient als inspiratie om het gesprek met de stad aan te gaan. 4.3.3 Energie & Klimaat De ernst van het klimaatprobleem is iedereen inmiddels duidelijk. Amersfoort heeft een stevige ambitie: een CO2 neutrale stad in 2030. Om onze ambitie op het gebied van CO2-neutrale stad waar te maken moet de uitstoot van 855 kton CO2 in 2007 worden teruggebracht naar 0 kton in 2030. Hiertoe moet een jaarlijkse besparing van ca. 40 kton per jaar worden gerealiseerd. In het Klimaatactieplan is een set van ongeveer 50 concrete activiteiten opgenomen waarmee ongeveer 25 kton CO2 per jaar wordt gereduceerd voor de periode 2009 tot 2012. In de komende jaren zal hiermee dus niet voldoende worden gerealiseerd om de reductielijn richting 2030 volledig te volgen. De achterstand die we hiermee oplopen in het behalen van de doelstelling wordt jaarlijks groter. Mogelijkheden voor CO2-reductie door energiebesparing zijn beperkt.

11

Grafiek CO2–neutrale stad 2020

De resterende CO2-uitstoot kan alleen worden verminderd door grootschalige duurzame energieopwekking. Los hiervan liggen er op de langere termijn ook mogelijkheden om te komen tot CO2-reductie door het sluiten van (afval)materiaalketens. Focus voor komende periode: • Benutten alle kansen Duurzame Energie (DE). • Energiebesparing bestaande bouw (woningen en bedrijven). Met de stad willen we aan de slag om te komen tot • Minder CO2-uitstoot (in 2030 een CO2-neutrale stad en in 2011 een 100% CO2-neutrale gemeentelijke organisatie) en daarmee de effecten van klimaatverandering tegen te gaan (mitigatie). • Minder afhankelijkheid van fossiele brandstoffen die opraken. Betere aanpassing aan de gevolgen van de klimaatveranderingen (adaptatie). In bijlage III hebben we een lijst van maatregelen en projecten opgenomen die kunnen bijdragen aan deze doelen. Deze lijst dient als inspiratie om het gesprek met de stad aan te gaan.

12

4.4 Eigen huis op orde Duurzaamheid uitdragen betekent ook duurzaamheid doen! Jaarlijks besteedt de gemeente zo’n € 150 miljoen en nemen we tal van maatregelen en maken we beleid waarin duurzame ontwikkeling door kan en moet klinken. Als we de hulp van stad willen om onze duurzaamheidsdoelstellingen te realiseren dan kunnen we dat alleen vragen als we ons “Eigen huis op orde” hebben. Of het nu gaat om duurzame energie, cradle to cradle materialen of maatschappelijk verantwoord ondernemen bij inkoop, we zijn een stuk geloofwaardiger als we zelf het goede voorbeeld geven. Door duurzaam in te kopen geven we een stevige impuls aan het bedrijfsleven. Anderzijds geven we door duurzaam in te kopen en door een duurzame bedrijfsvoering het goede voorbeeld. Een voorbeeld dat de stad en haar inwoners moet inspireren en overtuigen en aanzetten tot meedoen! Bovenal willen we dat doen zoals Amersfoort al jaren handelt: zorgvuldig, maar ook pragmatisch! Per geval bekijken wat haalbaar is en het doel altijd voor ogen houden. Om dat te kunnen doen is het noodzakelijk dat de ambtelijke organisatie beschikt over de juiste kennis en informatie om de juiste keuzes te kunnen maken. Zorgsystemen als ISO14000 (milieuzorg) en ISO26000 (Maatschappelijke Verantwoordelijkheid voor Organisaties) zijn hulpmiddelen, maar het doel is belangrijker: continu te verbeteren op het desbetreffende gebied! ER3 doelstellingen • Meer een zichtbare voorbeeldfunctie vervullen voor de stad. • Alle dingen duurzamer doen. • Ambtelijke organisatie beschikt over meer en betere informatie om te kunnen kiezen voor duurzame ontwikkeling in de projecten en het beleid. SMART4 doelstellingen/ambities • 100% duurzaam inkopen in 2011. • 100% CO2-neutrale gemeentelijke organisatie in 2011. • 5% minder auto’s in de spits in 2012. • Onze verbonden partijen kopen ook 100% duurzaam in 2015. • In 2015 speelt in 75% van alle beleidsbeslissingen en inkopen, de Total Cost of Ownership (TCO) een doorslaggevende rol. • Bij 10 grote projecten wordt een workshop georganiseerd om duurzame ontwikkelingselementen mee te nemen en de juiste keuzes te kunnen maken. • Er ligt binnen een jaar een integraal programma duurzame ontwikkeling. • De programmatische aanpak wordt binnen een jaar geformaliseerd, met jaarlijkse verantwoording en programmering. • In deze periode wordt een duurzaamheidsmonitor (bijvoorbeeld de Telos-systematiek zoals ondermeer gebruikt in de Staat van Utrecht) op de stad toegepast die kan dienen als integraal kompas voor onze keuzes en die op termijn wordt opgenomen in de outcome-indicatoren van de begroting. De gemeentelijke invloed in dit spoor is groot. We kunnen de maatregelen en acties zelf doen en resultaten boeken. In bijlage II hebben we de maatregelen en projecten opgenomen waarmee we deze doelen gaan realiseren.

3 4

Doelstellingen eindigend op ER, zoals meer, minder, beter etc. Specifiek, Meetbaar, Acceptabe, Realistisch en Tijdgebonden: SMART.

13

5

Uitvoering van het programma

Om dit programma uit te voeren richten we een tijdelijke compacte en slagvaardige programmaorganisatie in. Hoofdtaak is het faciliteren van de initiatieven in de stad en het signaleren en agenderen van nieuwe kansen en knelpunten in de uitvoering. Verder betreft het taken als: • Het organiseren en faciliteren van de gesprekken met de stad in 2011. • Monitoring van de voortgang van het totale programma. • Opstellen van de jaarlijkse programmering en verantwoording. • Uitwerken van en faciliteren van de programmatische en projectmatige werkwijze inclusief de programmacommunicatie. • Faciliteren van de overlegstructuur. De uitvoering van het programma loopt via de vakafdelingen. Naast de programmaorganisatie maken we budget vrij om het proces aan te jagen om maatregelen en projecten met de stad uit te voeren.

14

Bijlage I

Overzicht lopend beleid, maatregelen en projecten

Vastgesteld beleid • Economische Agenda 2010. • Economische Visie Amersfoort 2030 ‘Een vitale stad in een complete regio’. • Visie op arbeidsmarktbeleid (2008) • Programma Groen Blauwe Structuur. • Milieubeleidsplan 2008 – 2011. • Klimaatactieplan 2009 – 2011. • Beleidskader WMO Amersfoort Ondersteunt 2008-2011. • Welzijn in Amersfoort 2010 -2015: Visie op het welzijnswerk in Amersfoort. • Actie op de uitval: actieprogramma onderwijsbeleid 2007 – 2010. • Actualisering jeugdbeleid: Operatie Amersfoort Jong: 2007 – 2010. • Operatie Amersfoort Jong 2007 – 2010: de 11 blikvangers. • Verordening overleg lokaal onderwijsbeleid 1999. • Inkoopbeleid 2008 – 2010. • Amersfoort in beweging – hoofdlijn van GA2030. • Amersfoort CO2 –neutraal in 2030, een routeplanner. • Citymarketingvisie Amersfoort. • Coalitie akkoord 2010-2014. • Amersfoort goed bekeken, kadernota monumentenzorg en archeologie (1991) • B&W notitie Luchtkwaliteit (2005) • Beleidsvisie Groen Blauwe structuur (2004) • Bestuursopdracht ABC-ontwikkeling 2000 • Bodembeheerplan (2002) • Bodemkwaliteitskaart (2002) • De Kracht van Sport, kadernota voor sportbeleid 2008-2015 (2008) • GA 2030 (stellingen 2008) • Geluidsnota (2006) • Groenblauwe Structuur en Groene stad, Visie en voortgang (2008) • Innovatieprogramma Amersfoort 2008-2011 (2007) • Masterplan Vathorst, wereld van verschil (1997) • Nota kwaliteit openbare ruimte Amersfoort (2005) • Nota lokaal gezondheidsbeleid 2008-2011 (2008) • Nota maatschappelijke opvang 2004 – 2008 Zorg onder dak • Nota parkeren (2008) • Nota Startersbeleid (2008) • Uitvoeringsprogramma startende ondernemingen in Amersfoort (2008) • VVP 2005, de kaders voor het Verkeers- en Vervoersbeleid 2005-2015 • Waterplan 2005-2015 (2004) • Woonvisie 2006-2010 (2006) • Zorg onder dak 2004-2008 • Nota Biodiversiteit • BiodiversiteitsActiePlan • GRP (gemeentelijk rioleringsplan) • Verlicht Amersfoort (openbare verlichting) + plan van aanpak energiebesparing • SPG , deelname aan opleiding stratenmakers • Beschikbaar stellen werkplek voor stagiaires • RIOR 2010, Richtlijnen voor de inrichting van de openbare ruimte • VTA (Visual Tree Assessment): op basis van de VTA is het mogelijk om CO2 compensatie en afvangen fijnstof door bomen te berekenen. 15

Beleid in ontwikkeling • Structuurvisie. • Visie Werklocaties. • Verkeer en Vervoersplan. • Woonvisie. • Klimaatactieplan 2012-2016. • Milieubeleidsplan Lopende maatregelen en projecten Thema

Project

Toelichting

Duurzaam inkopen (DUIK)

Milieu – en sociale criteria opnemen in alle aanbestedingen Pilot marktplaats voor inhuur externen Groen inkopen Innovatieve werkplekken in stadhuis?

Het meenemen van milieu en/of sociale criteria bij alle aanbestedingen Meer kansen creëren voor inhuur van ZZP-ers, onder voorwaarde van duurzaamheid. Inmiddels wordt 100% groen ingekocht. Beleidskeuze wat we doen met inrichting van stadhuis.

Duurzame investeringen plegen in (semi-)gemeentelijke gebouwen (200 sporthallen, wijkcentra, etc.) Duurzame energie stadhuis Basisscholen

Een voorbeeld van een bestaand project (opstartfase): waterzijdig inregelen bij SWA gebouwen.

Reiskostenregeling/ parkeerbeleid

Onderzoek in 2010 hoe reiskostenregeling kan worden aangepast in combinatie met parkeerbeleid (moet leiden tot uitgifte minder parkeerpassen) Invoering in 2011 Proef met inzet E-bike door medewerkers Uitstoot CO2 als gevolg van dienstreizen wordt gecompenseerd

Duurzame gemeentelijke gebouwen

Duurzaam woonwerkverkeer

Stimuleren E-bike (2 op 5) Dienstreizen Duurzaam bedrijfsleven

Convenant duurzaamheid

De gemeente heeft met een aantal bedrijven convenanten ondertekend, waaraan prestatieafspraken voor duurzaamheid zijn verbonden.

Milieuscan

Er zijn diverse milieuscans uitgevoerd bij bedrijven in de stad. Koplopers komen regelmatig samen voor het bespreken van mogelijkheden om duurzaamheid te stimuleren binnen het bedrijfsleven van Amersfoort. Thema bijeenkomsten over duurzaamheid waarin bedrijven ervaring en kennis uitwisselen. Op deze manier doen zij inspiratie op voor duurzame activiteiten. Gemeente heeft een cursus maatschappelijk verantwoord ondernemen aangeboden aan ondernemers.

Bedrijvendenktank

Duurzaamheidscafé’s

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Kansrijke markten

Installatie zonnepanelen stadhuis Diverse maatregelen voor energiebesparing en luchtkwaliteit op basisscholen.

Organiseren ronde tafel zorgeconomie Onderzoeken kansen zorgexperience

Partijen die zich kunnen inzetten voor versterking van de zorgeconomie gaan om tafel om kansen te verkennen en concrete initiatieven te ontwikkelen. Zorgexperience is een totaalconcept waar consumenten kunnen oriënteren, experimenteren en zorggerelateerde producten en diensten kunnen aanschaffen. 16

Thema

Project

Toelichting

Innovatie

Verkenning maatschappelijke breedbandtoepassingen

Verkenningstrajecten voor kansen van breedbanddiensten in de domeinen cultuur, sport, zorg, veiligheid, duurzaamheid, mobiliteit, onderwijs. Resulterend in 6 afgeronde verkenningen met een businesscase en projectplan. Pilot: Ontwikkelen van internet/video communicatiesysteem tussen zorgverleners en cliënten. Pilots: (1) multimediale leeromgeving, (2) samenwerking bibliotheken en onderwijs (3) samenwerking historische archieven en onderwijs.

Pilot ‘Zorg op Afstand’

Pilots Onderwijs Online (3 pilots)

Pilot Wijk TV

Pilots Cultuur Online (3 pilots)

Bewoners kunnen voor hun eigen buurt of wijk televisie maken. Voor meer synergie en samenwerking tussen bewoners en voor meer wijkgerichte communicatie. Pilots: (1) cultuureducatie online (2) cultuurbeleving online (3) cultuurhistorie online

Pilot Sport Online

Door middel van videodiensten de rol van sportvereniging versterken en betrokkenheid leden vergroten.

Vakcollege regio Amersfoort

Onderzoek naar mogelijkheid voor een of meerdere vakcolleges in de regio: Doorlopende leerlijn van VMBO-MBO tot vakman/vrouw (integratie met ROC).

Voorkomen vroegtijdig schoolverlaat

Door vroegtijdig schoolverlaat te voorkomen, wordt deelname aan de arbeidsmarkt gestimuleerd.

Verbeteren aansluiting onderwijs - bedrijfsleven - arbeidsmarkt (ICT)

Meer samenwerking tussen regionale ICT-bedrijven en onderwijsinstellingen op het gebied van stages en leerwerktrajecten.

Brancheservicepunt zorg en welzijn

Verhogen van arbeidsparticipatie in zorg- en welzijnssector: Centraal punt voor vacatures en begeleiding naar nieuwe baan in de zorg in geval van uitstroom.

Visie ontwikkeling in kader van G32

De G32 ontwikkelend een visie op de aansluiting van onderwijs en arbeidsmarkt. Opgevolgd door voorstellen aan het Rijk.

Aansluiting vraag en aanbod arbeidsmarkt

Professionalisering personeelsbeleid middelgrote en grote bedrijven

Stimuleren van professioneel personeelsbeleid bij middelgrote en grote bedrijven. We gaan hiervoor in gesprek met deze bedrijven en geven adviezen.

Groen Blauwe Structuur

Uitvoering programma

In het programma zijn 24 gebiedsgerichte projecten benoemd die bijdragen aan het versterken van de groenstructuur en watergangen in en om de stad, voor mens en natuur.

Publieksparticipatie in beheer

Het streven om bewoners een rol te geven in het toezicht en beheer van groenzone’s in buurt en wijk.

Duurzaam beheer

Het beheer van de stad is uitbesteed conform strakke richtlijnen en toezicht op uitvoering.

Toetsing bouwaanvragen.

Bouwaanvragen worden getoetst aan het Bouwbesluit, inclusief EPC- normen en duurzaamheidseisen.

Arbeidsparticipatie

Aansluiting vraag en aanbod arbeidsmarkt

Duurzaam bouwen &ruimtelijke ontwikkeling

17

Thema

Project

Toelichting

Toetsing van energetische maatregelen in bestaande bouw en monumenten

In toenemende mate nemen particuliere woningbezitters het initiatief tot het nemen van energetische maatregelen. Beoordeling en goedkeuring van de plannen is maatwerk, zeker waar het monumenten betreffen. Meander Medisch Centrum bouwt een nieuw ziekenhuis conform hoge milieu eisen en met een ecologisch ingerichte buitenruimte.

MMC in het groen

Bedrijventerreinen

Zwembad aan de Hogeweg

Onderzoek naar de mogelijkheid van energetische maatregelen.

Ruimtelijke Inpassing verkeersmaatregelen knooppunt Hoevelaken

Er ligt een bestuursopdracht om in de planontwikkeling van verkeerskundige maatregelen voor het knooppunt, op gelikwaardige wijze aandacht te geven aan ruimtelijke inpassing ter voorkoming van barrière werking en milieuoverlast. Herontwikkeling van bedrijventerrein tot aantrekkelijke locatie voor wonen en werken, met verbindende groenstructuren en opening naar het water van de Eem Particulier initiatief voor onderzoek naar eenvoudige maatregelen om biodiversiteit en flora en fauna op bedrijventerreinen te versterken en aantrekkelijk te maken voor mens en natuur.

Herontwikkeling Kop van Isselt

Kansen voor biodiversiteit op bedrijventerreinen

Kaderstelling

Klimaat Actie Plan (KAP)

Energiebesparing gebouwde omgeving

Stimuleren van energetische maatregelen in bestaande woningen en kantoren

Duurzame energie: Alle kansen voor duurzame energie benutten

Bodemenergie

Biomassa Windenergie Conceptontwikkeling voor het stimuleren van lokale duurzame energieopwekking Branchegerichte CO2 besparing Duurzame mobiliteit

Project specifiek gericht op branches Duurzame mobiliteit

KAP is in uitvoering (aantal projecten worden hieronder genoemd) • Uitvoering campagne gericht op energiebesparing in bestaande bouw. • Convenant met woningcorporaties. • Energiebesparing 5 portiekflats Surinamelaan. • Thermografische dakscan. • Duurzaamheidslening. Masterplan koude- en warmteopslag is opgesteld.

Inventariserend onderzoek is uitgevoerd. Haalbaarheidsstudie naar windenergie is uitgevoerd. • Inventariserend gesprekken met stakeholders zijn gevoerd. • Inventarisatie is gemaakt van burgerinitiatieven. Project in uitvoering bij supermarkten en zorginstellingen. • Eerste groene aardgastankstation is geopend • elektrische oplaadpunten zijn gerealiseerd • wagenparkscans zijn uitgevoerd

18

Bijlage II

Maatregelen en projecten Eigen huis op orde

De onderstaande projecten en maatregelen gaan we uitvoeren om ons eigen huis op orde te brengen. Thema

Project/ maatregel

Toelichting

Duurzame besluitvorming (3D/3P bril)

Verankeren duurzame ontwikkeling in de ambtelijke organisatie

Verankeren duurzame ontwikkeling in de dagelijkse werkzaamheden van: - ondersteuners; - beleidsadviseurs; - projectleiders; - accounthouders. Borging in beleidstukken, collegestukken; subsidieverordeningen en raadstukken. Dat kan door expertworkshops, informatiecampagnes etc. Een deel van dit project wordt uitgevoerd door de talenten.

Duurzaam Inkopen (DUIK)

Visie documenten scannen op duurzaamheid

Visies, projecten en maatregelen scannen op duurzaamheid en aanscherpen. Voor de structuurvisie staat dit onderdeel uitgewerkt in het onderdeel inrichting leefomgeving.

Ontwikkelen tool o.b.v. Groen Balans Methode inzetten bij herontwikkelingsplannen

Een tool maken en gebruiken om planners bewust te maken op resultaten van herontwikkeling (o.b.v. de “Groen Balans methode”).

Onderzoek naar haalbaarheid van een ‘duurzaamheidsfonds’

Het feit dat veel duurzaamheidinvesteringen zichzelf (vroeg of laat) terugverdienen, pleit voor een duurzaamheidfonds waar besparingen en subsidies in worden gestort en investeringen uit worden gefinancierd.

“Be good and tell it” Voorbeelden en afwegingen verzamelen en communiceren

Internet pagina: per voorbeeld 1 slide maken om te kunnen uitdragen en concreet te maken. We doen al veel, maar weten het niet / niet de goede voorbeelden te noemen.

Kritische doorlichting en herbevestiging werkafspraken DUIK

Weet iedereen dat we duurzaam moeten inkopen? Weet iedereen dat hij bij niet DUIK-en naar College moet?

DUIK dieper

Mogelijk maken om daadwerkelijk al onze inkopen, duurzaam in te kopen. Daarmee wordt uitvoering gegeven aan de aangenomen motie van GroenLinks en D66 dat 100% duurzaam inkopen betekent dat bij alle inkopen van de gemeente Amersfoort milieu en/of sociale eisen en wensen worden meegewogen.

Sociaal inkopen loont

Bij alle aanbestedingen (ook bij de aan ons verbonden partijen) sociale voorwaarden en/of social return meewegen als middel om de markt in beweging te brengen om maatschappelijk verantwoord te handelen.

Fysieke projecten zien als energiecentrales

Doorlichten fysieke projecten op kansen voor duurzame energieopwekking: “We bouwen geen 19

Thema

Project/ maatregel

Toelichting zwembad, we bouwen een energie-opwekkende bak met water waarin gezwommen kan worden.”

Duurzaam wagenpark gemeente

Duurzaam wagenpark gemeente: Gemeentebreed duurzaam inkopen van de gemeentelijke auto's of andere vervoersmiddelen; college-auto en taxivervoer en het onderzoeken van duurzame alternatieven van huidig gebruik eigen auto van leerplichtambtenaren, wijkmanagers, wijkbeheerders en belastingmedewerkers.

Duurzaam wagenpark van onze verbonden partijen

Het realiseren dat ook SRO en RWA en ROVA auto’s (leerlingvervoer busjes?) op groen of aardgas rijden en dit communiceren! “Deze auto rijdt op….”

Duurzaam groenaanleg en – onderhoud in de stad Duurzaam onderhoud, renovatie en

Aanbesteding SB groenbeheer 2012-2016.

beheer van gemeentelijke sport -, welzijns-, en onderwijsvoorzieningen. Duurzame gemeentelijke gebouwen

Duurzaam woonwerkverkeer

Prestatieafspraken met nv SRO maken over doelstellingen bij exploitatie van gebouwen, in lijn van de duurzaamheidscriteria, Duurzaam Bouwen en eisen SB bij aanbesteding groenbeheer.

Spoorboek Duurzaam stadhuis

Een plan van aanpak voor het verduurzamen van het stadhuis rond de thema’s energie, verlichting, water, papier en afval.

Total Cost of Ownership in kaart brengen voor gemeentelijke gebouwen

Kader van waaruit we bij onze eigen gebouwen de goede keuzes kunnen maken (bv de looptijd voor contractuele aanbestedingen, Total Cost of Ownership5 (TCO) zichtbaar maken, welke energietechnieken kunnen we benutten, welk verdiencapaciteit moeten we meenemen in de plannen). Kortom welke uitgangspunten of ‘no regret’ elementen moeten we altijd meenemen.

Inventariseren mogelijke duurzame investeringen in bestaande semigemeentelijke gebouwen verankeren contracten (200 sporthallen, wijkcentra, etc.)

Inventarisatie samen met van toepassingen in de bestaande semi-gemeentelijke gebouwen voor bijvoorbeeld waterzijdig inregelen bij SWA gebouwen.

Reiskostenregeling/ parkeerbeleid

Onderzoek in 2010 hoe reiskostenregeling kan worden aangepast in combinatie met parkeerbeleid.

Stimuleren thuis- en flexwerken

Afhankelijk van het lopende traject rond de nieuwe huisvesting en de interne kant van Amersfoort 2.0.

Stimuleren OV en Greenwheels voor zakelijke reizen

Bijvoorbeeld door OV chipkaart voor in bus, campagne.

5

Total Cost of Ownerschip, niet alleen kijken naar de investeringskosten maar ook naar bijvoorbeeld onderhoud en levensduur. Een grotere investering vooraf kan worden terugverdiend gedurende levensduur, bijvoorbeeld door goede isolatie waardoor de energielasten worden verlaagd.

20

Thema

Project/ maatregel

Toelichting

Duurzaamheidsmonitor

Ontwikkeling duurzaamheidsmonitor voor de staat in analogie naar de provincie Utrecht, Noord-Brabant, gemeente Leusden, Wijk bij duurstede etc.

Betrokken afdelingen gemeentelijke organisatie DIA-FZ, DIA-PSA, DIA-PO, CST-S&C, CST-FIN (inkoop), SOB-SB, SOV-VV, SOB-Milieu, SOB-RO, SOB-PO, SOB-EW en WSO-Vastgoed en Voorzieningen. Betrokken partijen in de stad • NV SRO. • ROVA. RWA. • Stichting Welzijn Amersfoort (SWA). • Alle leveranciers.

21

Bijlage III

Lijst van mogelijke maatregelen en projecten Stad aan de slag

Hieronder hebben we een lijst van maatregelen en projecten opgenomen die kunnen bijdragen aan deze doelen. Deze lijst dient als inspiratie om het gesprek met de stad aan te gaan.

Duurzaam bedrijfsleven en duurzame arbeidsmarkt Thema

Project/ maatregel

Toelichting

Duurzaam bedrijfsleven

Duurzaamheidsvignetten

Op verzoek van het Mobiliteitsplatform mede ontwikkelen van vignetten waarmee bedrijven hun maatschappelijk verantwoord ondernemen mee kunnen aantonen.

Duurzaamheid ZZP-ers

Stimuleren duurzaamheid van ZZP-ers gebruik makend van het project ZZP BV door middel van informatievoorziening. In samenspraak met ZZP-ers wordt bekeken hoe dit kan worden ingevuld. Dit moet leiden tot meer aandacht voor duurzaamheid in de bedrijfsvoering van ZZP-ers.

Project specifiek gericht op branches

CO2-reductie bij bedrijven stimuleren gericht op specifieke branches. Hierbij wordt aangesloten op de landelijke Meer met minder campagne en concrete initiatieven m.b.t. duurzame mobiliteit. Aanpak is primair gericht op ondersteunen eigen initatief en voorlichting. Ook is er ruimte om mogelijkheden om te onderzoeken om terugverdientijd van 5 jaar voor investeringen los te laten, maar te verkennen of kosteneffectieve maatregelen uitgangspunt kunnen zijn zoals bij andere milieuthema’s het geval is.

Duurzaamheidsadvies bij nieuwe bedrijven

Organiseren van advies op maat voor duurzaamheid bij vestiging van nieuwe bedrijven of verplaatsing/uitbreiding van bedrijven (bouwvergunning) op ook de niet verplichte ruimtelijke milieuaspecten (energie, afval, afvalwater, bouwmaterialen, mobiliteit).

Kansrijke markten

Ronde tafel duurzaamheidseconomie

Partijen die zich kunnen inzetten voor versterking van de duurzaamheideconomie gaan om tafel om kansen te verkennen en concrete initiatieven te ontwikkelen.

Duurzaam onderwijs

Onderwijsprojecten met als thema duurzaamheid, gericht op basisonderwijs

Samen met onderwijspartners en CNME de mogelijkheden verkennen om de duurzame balans tussen economische, ecologische en sociaal culturele aspecten in te bedden in onderwijsprogramma’s.

Verduurzamen voortgezet onderwijs

Samen met onderwijspartners de mogelijkheden verkennen om bij specifieke richtingen in het voortgezet onderwijs de programma’s te verduurzamen (bijvoorbeeld duurzaam bouwen, duurzaam koken etc.).

Matchmaking

Samen met bedrijven en goede doelen een methode ontwikkelen waarin we een match kunnen maken tussen nieuwe bedrijven en bestaande goede doelen. Nieuwe bedrijven krijgen meer mogelijkheden maatregelen of projecten te ondersteunen vanuit hun maatschappelijk verantwoord ondernemen beleid.

Branchegerichte CO2 besparing

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

22

Thema

Project/ maatregel

Toelichting

Duurzaamheidsconvenanten

Met bedrijven en sociaal-culturele instellingen verkennen of het mogelijk is een groep samen te stellen die zich verplicht tot het ophalen van extra leerwerkplekken, ondersteund door o.a. loondispensatie. Dit moet leiden tot duurzaamheidsconvenanten tussen 5 bedrijven en onderwijsinstellingen.

Betrokken afdelingen gemeentelijke organisatie DIA-PSA, DIA-PO, CST-S&C, SOB-Milieu, SOB-EW, WSO-SZ en WSO-Onderwijs. Betrokken partijen in de stad • Economische Agenda: Raad voor de Economische Ontwikkeling. • Diverse bedrijven en bedrijvenplatforms o.a.: Vereniging Amersfoortse Bedrijven, Vereniging Amersfoortse Ondernemers, Ondernemers Binnenstad Amersfoort, Koninklijke Horeca Nederland Amersfoort, Kamer van Koophandel Amersfoort. • Onderwijsinstellingen. • Partners sociale zaken. • Matchpoint.

23

Inrichting van onze leefomgeving Thema Duurzaam (her) ontwikkelen & bouwen

Project/ maatregel Vathorst West, Energie Positief

Toelichting Doelstelling Vathorst West is al om de wijk cradle-to-cradle te maken. Maar willen wij stadsbreed de CO2 doelstelling halen, dan dienen nieuwe projecten energie-positief te zijn t.o.v. de bestaande en historische stad die altijd enige mate van energie/ CO2 negatief zal blijven. Met bedrijven en kennisinstellingen willen we deze uitdaging realiseren.

Ruimtelijke Structuurvisie 2030 is Duurzaam

De nieuwe ruimtelijke structuurvisie voor de ontwikkeling van Amersfoort in de periode tot aan 2030 dient de voorwaarden te scheppen voor de duurzaamheidsdoelstellingen.

Duurzame (her) ontwikkelen van bedrijventerreinen

Bij de ontwikkeling van de Visie Werklocaties is duurzaamheid een belangrijk onderwerp dat we nader zullen uitwerken (gebruik SER-ladder, intensief ruimtegebruik e.d.). Als vervolg hierop zullen we hier in samenwerking met het bedrijfsleven een concrete vertaling van geven voor de ontwikkeling/uitgifte van Bedrijvenpark Vathorst en bedrijventerrein De Wieken.

Extra Impuls Platform Duurzaam Bouwen

Overleg met platform Duurzaam Bouwen om te bepalen of ze met hun werkprogramma een deel van de doelstellingen voor de stad kunnen realiseren. Platform werkt momenteel aan een eigen werkprogramma.

Ruimtelijk condities voor decentrale energieopwekking in en om de stad

De gemeente heeft een verkenning uitgevoerd naar mogelijkheden van duurzame energieopwekking in en om de stad door bedrijven en particulieren. Willen wij de ruimte creëren om daar uitvoering aan te geven, dan dienen de ruimtelijk condities daarvoor helder te zijn; waar is wat mogelijk onder welke voorwaarden, welke maatregelen vraagt dat etc. Dat biedt initiatiefnemers van decentrale energieopwekking meer zekerheid om te investeren.

Ruimtelijke condities benoemen voor klimaatadaptatie

Naast maatregelen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen zullen we ons ook moeten aanpassen aan de gevolgen van de klimaatverandering. Dan gaat met name om rekening houden met zaken toename neerslag (groene daken), rekening houden met stijgende temperaturen etc. Wij willen de condities, randvoorwaarden en knelpunten in beeld brengen om hier eventueel aanvullend beleid op te ontwikkelen.

Ruimtelijke en bouwtechnische condities benoemen voor energetische maatregelen in bestaande woningen en kantoren

Particulieren maken gebruik van de mogelijkheid voor een energiescan van hun huis. Hieruit komen aanbevelingen naar voren voor aanpassingen. Daarnaast zijn er diverse initiatieven van burgers en bedrijven voor energetische maatregelen. Het ontbreekt ons momenteel aan een kader om initiatieven te toetsen en/of te stimuleren. Met dit kader wordt het makkelijker voor bedrijven en inwoners om in energetische maatregelen te investeren.

24

Thema

Duurzame inrichting openbare ruimte & groen

Project/ maatregel

Toelichting

Aanpassing waterzuivering (rwzi) Amersfoort, van afvalwaterzuivering tot energiefabriek.

Het waterschap streeft naar aanpassing van de rwzi Amersfoort. Het zuiveringsproces kost momenteel energie, waarvan een deel wordt opgewekt uit het afvalwater. De vraag is of daar niet meer rendement uit te halen is, voor de zuivering zelf als voor de omliggende bedrijven op Isselt. Dit vraagt extra onderzoek naar realiteit en randvoorwaarden.

Onderzoek naar nut en noodzaak van een regionale voedselstrategie

Het onderzoek probeert het rendement in beeld te brengen van een regionale voedselstrategie op de people, profit en planet, zowel voor de stad en haar bewoners en bedrijven, als voor het (agrarische) buitengebied.

Betrokken afdelingen gemeentelijke organisatie SOB-SB, SOV-VV, SOB-Milieu, SOB-RO, SOB-PO, SOB-EW en SOB-VTH. Betrokken partijen in de stad • Partners in Platform Duurzaam Bouwen. • Partners in ontwikkeling van Vathorst en (op termijn) Vathorst West. • Bedrijven en gebruikers bedrijventerreinen. • Waterschap Vallei & Eem. • Agrarische sector in de regio. • Gemeenten in de regio en de provincie Utrecht.

25

Energie & klimaat Thema Kaderstelling

Project/ maatregel Actualiseren klimaatactieprogramma (KAP)

Toelichting Huidige KAP loopt tot en met 2011 en moet worden geactualiseerd.

Energiebesparing gebouwde omgeving

Stimuleren van energetische maatregelen in bestaande woningen en kantoren (en op termijn andere bedrijfsgebouwen)

Voortzetting campagne gericht op energiebesparing in bestaande bouw. Behalve coördinatie door programmamanager ook ondersteuning voor initiatieven van bewoners en bedrijven. Hierbij ook aandacht voor de doelgroep kantoren. Aansluiting zoeken bij Amersfoort Vernieuwt projecten

Duurzame energie: Alle kansen voor duurzame energie benutten

Bodemenergie

Implementatie masterplan koude- en warmteopslag

Onderzoek naar mogelijkheden afstemming warmtevraag en aanbod

Stimulering van nuttige toepassing van restwarmte door bedrijven, instellingen en inwoners door het in kaart brengen van warmtevraag en -aanbod.

Biomassa

Stimuleren/bijeenbrengen vragers en aanbieders van biomassa. Dat biedt mogelijkheden om de beschikbare voorraad biomassa zo veel mogelijk te benutten voor duurzame energieopwekking.

Windenergie

Duidelijkheid geven over op welke locaties windturbines kunnen worden geplaatst en ruimtelijke kaderstelling via structuurvisie/bestemmingsplan(nen) regelen. En daarna ondersteuning geven aan initiatieven/aanvragen voor windenergie. Plaatsing van kleinere windturbines wordt gestimuleerd op bedrijventerreinen i.h.k.v. de Crisis en herstelwet.

Conceptontwikkeling voor het stimuleren van lokale duurzame energieopwekking

Gemeente is faciliterend bij het opzetten van een lokaal duurzaam energiebedrijf en ondersteunt initiatieven vanuit de samenleving die daartoe bijdragen. Dat moet initiatiefnemers zekerheid bieden m.b.t. lokale duurzame energieproductie.

Energieaanbesteding

Bekijken of met de grote energievragers in de stad kan worden gekomen tot vraagbundeling en inkoop van (groene) energie. Inzet is om de totale energievraag in de stad te bundelen en zo de energievraag in een keer te verduurzamen.

Mobiliteitsplatform uitbreiden naar duurzame mobiliteit

Mobiliteitsplatform uitbreiden naar duurzame mobiliteit: samen met bedrijven verkennen welke mogelijkheden er zijn voor duurzame brandstoffen en duurzame vervoermiddelen.

Duurzaam Verkeer- en Vervoersplan en kaderstelling m.b.t. duurzame mobiliteit

In VVP maatregelen opnemen die het verkeer en vervoer verduurzamen. Kaderstelling is nodig om gemeentelijke bijdrage aan het investeringsklimaat voor duurzame mobiliteit te focussen. Aan welke maatregelen doen we nu wel en niet (bijv. stimuleren elektrisch vervoer en/of inzetten op aardgas etc.

Duurzame mobiliteit

26

Thema

Afval/C2C

Project/ maatregel

Toelichting

Parkeerbeleid verduurzamen

Maatregelen als het omruilen van een parkeervergunning voor een OV of Greenwheels abonnement of (korting op) een fiets verkennen. Daarnaast onderzoeken of aparte parkeertarieven/ plaatsen voor schoner vervoer mogelijk zijn.

Bevoorradingsservice (stadsdistributiecentrum) Binnenstad

Venstertijden verruimen voor milieuvriendelijk natransport vanaf een bevoorradingsservice/ stadsdistributiecentrum), eventueel (aanloop)subsidie.

Afvalactieplan opstellen

Kaderstelling is nodig om uitvoering te geven aan doelstellingen uit het Landelijk AfvalbeheerPlan 2 (2009-2021). Gericht op een integraal materiaal- en ketenbeleid en om in 2030 een afvalloos Amersfoort te bereiken (doelstelling LAP 2 en GA 2030).

Betrokken afdelingen gemeentelijke organisatie SOB-SB, SOV-VV, SOB-Milieu, SOB-RO, SOB-PO, SOB-EW en WSO-Vastgoed en Voorzieningen. Betrokken partijen in de stad • Woningcorporaties. • Diverse bedrijven en bedrijvenplatforms. • ServiceBureau / Gemeenten. • SRO. • Provincie Utrecht. • Milieuorganisaties.

27