Een realistische kijk op krimp

Een realistische kijk op krimp Je kunt het niet beïnvloeden, je moet er wel slim op reageren.

externe dimensie is een uitgave van SAB Adviesgroep nummer 8 | maart 2010

Let’s move

2

De Grenzeloze Toekomst van Ooststellingwerf

4

Nederlandse gemeenten kunnen leren van de Duitse ervaringen met krimp 6 Industriehaven ‘s-Hertogenbosch

8

Werk in uitvoering

10

Ruimte voor …

12

Let’s move Industrieschap

Bestaande bedrijventerreinen in Nederland verouderen snel. Ongeveer een derde van de bedrijventerreinen kan niet meer als volwaardig worden beschouwd. Gevestigde ondernemers vertrekken naar nieuwe bedrijventerreinen. Dit vergroot de problemen zoals leegstand, verloedering en overlast voor de omgeving op bestaande bedrijventerreinen. SAB heeft met het innovatieve concept Let’s Move een antwoord gevonden voor de problematiek rond verouderde bedrijventerreinen. Let’s Move biedt een duurzame en flexibele oplossing waarbij een bedrijventerrein zich kan aanpassen aan de wensen en eisen van het moment en de mogelijkheden biedt om mee te groeien met toekomstige veranderingen.

Stedenbouwkundig plan Verouderde bedrijventerreinen zijn gebaat bij een helder casco. Dit casco, gevormd door de hoofdinfrastructuur en de groen- en waterstructuur, vormt het frame van het stedenbouwkundige plan. Het plan bevat zowel een vaste als een flexibele zone. De vaste zone heeft de eigenschappen van een traditioneel industriegebied, de flexibele zone biedt ruimte voor het concept

Let’s Move. De hoofdontsluiting rondom het flexibele gedeelte zorgt voor een nagenoeg autovrij gebied en voor meer ruimte voor groen en water in de vaste zone.

Een “industrieschap” zorgt voor de organisatie, sturing en eventueel aan- en verkoop van gronden. In dit industrieschap zitten afgevaardigden van de gemeente, ondernemers, beleggers en ontwikkelaars. Op basis van vooraf vastgestelde spelregels werkt het industrieschap aan de uitvoering en het beheer van Let’s Move. Onderzoek van SAB naar trends, problematiek en toekomstige behoefte wijst uit dat op dat bedrijven minder lang op dezelfde plek blijven zitten en steeds vaker verhuizen. Bedrijventerreinen moeten hierop inspelen. Het flexibele middengebied van Let’s Move kan in een periode van 10 jaar (opnieuw) zijn uitgegeven. Het concept is dus niet alleen innovatief maar ook realistisch, haalbaar en duurzaam.

Flexibiliteit

Tweede prijs

Na het inkrimpen of vertrek van een bedrijf komt ruimte vrij voor een nieuwe ontwikkeling. Een permanent frame van stalen dragers vormt een constructie waar prefab vloeren, muren en daken aan bevestigd kunnen worden. Zo kunnen nieuwe bedrijven gerealiseerd worden en bestaande bedrijven naar wens inkrimpen, uitbouwen, verhuizen of verdwijnen. De bouwvolumes zijn vrij in te delen en dus geheel naar de wens van de ondernemer te maken. Het bedrijventerrein groeit mee met de tijd en biedt mogelijkheden voor een individueel en op maat gesneden invulling, nu en in de toekomst.

In het voorjaar van 2009 heeft Architectuurcentrum grAp in Gouda een prijsvraag uitgeschreven voor een plan dat de oplossing moet bieden voor het verouderde en deels leegstaande bedrijventerrein De Goudse Poort. Met het concept Let’s Move heeft SAB de tweede prijs in ontvangst mogen nemen. De jury was enthousiast en vond de gepresenteerde strategie “een zeer goed model voor de overgang naar een nieuwe fase. Met het concept kan flexibel ingespeeld worden op hoe de markt zich ontwikkelt en initiatieven die zich voordoen. Instabiliteit is hier tot kwaliteit gemaakt.” De jury roemde daarnaast “de sympathieke bottom-up houding en de aandacht die geschonken is aan de verdeling van verantwoordelijkheden wat betreft beheer en ontwikkeling van het gebied middels een zogenaamd industrieschap.”

Duurzaamheid Het omvormen van een verouderd bedrijventerrein tot een bedrijventerrein dat meegroeit in de tijd is een duurzame ontwikkeling. De oorspronkelijke structuur van het landschap blijft zichtbaar in de verkaveling en de structuur en richting van het groen en de waterlopen. Inheemse beplanting, tijdelijke natuur, natuurlijke oevers langs de watergangen, opvang van regenwater, afwatering via oppervlaktewater en de toepassing van zonne-energie dragen mede bij aan een hoge mate van duurzaamheid.

Contactpersonen: Arjan van der Laan en Samantha Hoogewerf, SAB Arnhem

2

SAB en het vertrouwen in de toekomst In oktober 2009 is Tanja Kraal Ruud van Noord opgevolgd als algemeen directeur van de SAB Adviesgroep. Tanja Kraal is jurist en was hiervoor vier jaar adjunct directeur van SAB. Tanja heeft de taak om SAB met de drie vestigingen Arnhem, Eindhoven en Amsterdam verder te profileren als vooruitstrevend en landelijk opererend advies- en ontwerpbureau op het gebied van de ruimtelijke ordening, planologie, stedenbouw, landschap, milieu en ecologie. Ruud van Noord is vijf jaar algemeen directeur van de SAB Adviesgroep geweest. Ruud van Noord is samen met Wim Lavooij en Ronald Reitsma aandeelhouder van SAB. Zij zullen in de komende jaren hun kennis en ervaring blijven inzetten voor SAB. Met hun nauwe betrokkenheid geven de drie aandeelhouders aan vertrouwen te hebben in de toekomst en in de verdere ontwikkeling van SAB Adviesgroep. SAB is een stabiele organisatie met een nieuwe generatie in het management, ervaren adviseurs voor de klant en met ruimte voor enthousiaste en vakgedreven medewerkers.

Boek met voorbeelden duurzame stedenbouw

SAB XTD We leven in een buitengewoon spannende tijd. Na enkele decennia van relatieve rust en gestage groei verandert onze vertrouwde wereld om ons heen in een rap tempo. De economie krimpt, de bevolking vergrijst en zelfs het klimaat dreigt te veranderen. Ik zie het als de uitdaging van SAB om deze veranderingen te duiden, alert te reageren en om mee te bewegen. Als we stil blijven zitten lopen wij en onze opdrachtgevers achter de feiten aan. Wij merken dat de economische en demografische veranderingen van grote invloed zijn op de ruimtelijke ontwikkeling van onze landschappen, dorpen en steden. Door schaalvergroting van agrarische bedrijven en het omzetten van vrijkomende landbouwgronden in natuurgebieden veranderen de landschappen van functie en vorm. In dorpen en de steden verschuift de aandacht van het aanleggen van nieuwe woonwijken en bedrijventerreinen naar herstructureren en het investeren in de bestaande voorraad. Ik ben er van overtuigd dat wanneer we over een jaar of vijf terugkijken naar 2010, er veel meer veranderd is dan we ons op dit moment kunnen voorstellen. Tegen die tijd zijn ruimtelijke processen complexer en nog meer gericht op creativiteit, flexibiliteit en op planmatig denken voor de lange termijn. Dit vraagt van ons een doortastende en ondernemende instelling en de bereidheid om samen met onze opdrachtgevers intensief te werken aan haalbare plannen.

In april 2010 komt de tweede en herziene editie van het voorbeeldenboek Duurzame Stedenbouw uit. Dit boek geeft aan de hand van een discussie en drie essays inzicht in de huidige stand van zaken op het gebied van duurzame stedelijke ontwikkeling en duurzame gebiedsontwikkeling. Daarnaast beschrijft het boek zes vooraanstaande voorbeelden in Nederland. Dit zijn voorbeelden uit Haarlem, Culemborg, Eindhoven, Ulft en twee uit Amsterdam. Het boek vergelijkt deze voorbeelden met 24 referentieprojecten in binnen- en buitenland. SAB is nauw betrokken bij het samenstellen en schrijven van het voorbeeldenboek Duurzame Stedenbouw. Zo maken medewerkers van SAB deel uit van de BNSP|NVTL Werkgroep Duurzame Stedelijke Ontwikkeling die verantwoordelijk is voor de inhoud en de productie van het voorbeeldenboek. Het voorbeeldenboek is voor € 37,- te koop in de betere boekhandel. U kunt het boek ook bestellen bij Uitgeverij Blauwdruk in Wageningen en bij SAB. Contactpersonen: Martin Dubbeling en Michaël Meijer, SAB Arnhem 3

SAB is, net zoals de wereld om ons heen, voortdurend in beweging. Vanuit onze drie vestigingen verdiepen wij ons in de vragen uit de markt en de wensen van onze opdrachtgevers. SAB werkt actief aan het verder ontwikkelen van aanwezige talenten, het uitwisselen van kennis en het bundelen van ervaring op het gebied van vertrouwde en actuele kennisgebieden. Daar hebben wij en onze klanten in de komende jaren behoefte aan. Tanja Kraal algemeen directeur SAB Adviesgroep

De Grenzeloze Toekomst van Ooststelling ‘De actieve rol van de raadsleden is de sleutel van het succes van de structuurvisie’

Eind 2009 heeft de gemeenteraad van Ooststellingwerf de Structuurvisie Ooststellingwerf 2010-20202030 met algemene stemmen aangenomen. De structuurvisie was het resultaat van een intensieve samenwerking tussen de gemeente Ooststellingwerf en een team van medewerkers van SAB. Wethouder Pieter Bouma en projectleider Geske Barendregt kijken samen terug op een enerverend jaar. “De gemeente Ooststellingwerf ligt in Zuidoost Friesland, op de grens met Drenthe en vlakbij de grens met Groningen”, zegt Pieter Bouma. We zijn ons ervan bewust dat onze gemeente in de komende jaren afhankelijk is van hoe Noord Nederland er als geheel voor staat. De ondertitel van de structuurvisie, ‘De Grenzeloze Toekomst’ is dan ook zeer passend gekozen. We moeten nieuwe samenwerkingen aangaan, niet alleen met andere overheden en buurgemeenten, maar ook met onze dorpen en de woningcorporaties. De tijd is voorbij dat dorpen in plattelandsgemeenten geleidelijk kunnen blijven groeien door nieuwe woonwijken en bedrijventerreinen kunnen aanleggen. We leven echt in een andere tijd dan een jaar of tien geleden.”

Dorpsvisites en inloopavonden Projectleider Geske Barendregt was verantwoordelijk voor het proces. “Al vanaf het begin zijn het voltallige college, de raadsleden en de inwoners van Ooststellingwerf bij de structuurvisie betrokken. De dorpsvisites en inloopavonden begonnen steevast met een inleiding over de structuurvisie waarna de aanwezigen werden verdeeld in gespreksgroepen. De raadsleden zaten de gesprekken voor en deden daarvan verslag. De verslagen van deze avonden zijn in de structuurvisie opgenomen. De directe betrokkenheid van de raadsleden bij het tot stand komen van en de communicatie over de structuurvisie heeft er zeker toe bijgedragen dat de structuurvisie unaniem is aangenomen.”

“Krimp, kwaliteit, economie en duurzaamheid zijn de thema’s van de komende jaren”

Actief en betrokken Wethouder Pieter Bouma kijkt met tevredenheid terug op de uitwisseling van ideeën met de inwoners van Ooststellingwerf. “De inwoners zijn duidelijk betrokken bij de toekomst van de buurtschappen en de dorpen en de actieve rol van de raadsleden in het proces is de sleutel tot succes geweest.” Geske Barendregt vult Pieter Bouma aan. “Wat zeker ook geholpen heeft is dat we alle hoofdstukken van de structuurvisie op de internetsite van de gemeente hebben geplaatst. De bezoekers kwamen duidelijk goed voorbereid naar de

dorpsvisites en de inloopavonden. Dit leverde open en soms scherpe discussies op.”

Keuzes maken voor de toekomst “We hebben in Noord Nederland te maken met een sterk vergrijzende bevolking, met schaalvergroting in de landbouw en een teruglopende werkgelegenheid,”zegt Pieter Bouman. “Dit grijpt allemaal in elkaar. We moeten in het maken van keuzes voor de toekomst heel scherp zijn in wat we doen. In Ooststellingwerf zijn we inmiddels begonnen met een paar stevige herontwikkelingsopgaven

4

werf

op het gebied van infrastructuur, de recreatie in Appelscha, het centrum van de Oosterwolde en de transformatie van een verouderd bedrijventerrein naar een woonwijk. Dit kunnen we niet alleen, maar we moeten er wel zelf in geloven en er het hardst aan trekken. Anders krijgen we het niet van de grond.” “Krimp, kwaliteit, economie en duurzaamheid zijn de thema’s van de komende jaren”, zegt Geske Barendregt, “die dan ook veel aandacht in de structuurvisie hebben gekregen. De structuurvisie is van wezenlijk

5

belang voor de koers in onzekere tijden. De ambities, opgaven en projecten uit de structuurvisie zijn nauwgezet uitgewerkt in een uitvoeringsprogramma. Dit uitvoeringsprogramma sluit naadloos aan op de gemeentebegroting. De structuurvisie geeft hiermee richting en inhoud aan de gewenste maatschappelijke en ruimtelijke ontwikkeling van de landschappen, de buurtschappen en de dorpen van Ooststellingwerf.” Contactpersoon: Martin Dubbeling, SAB Arnhem

Nederlandse gemeenten kunnen leren van de Duitse ervaringen met krimp

Krimp kan je niet beïnvloeden, je moet er wel slim op reageren XTD in gesprek met Bart Kennis en Stefan Netsch

De economie krimpt, de bevolking vergrijst en ontgroent, de woningbouw stokt en bedrijventerreinen lopen leeg. De gemeenten in Nederland staan voor een dilemma: inzetten op groei of een pas op de plaats ? Grote delen van Duitsland hebben al veel langer te maken met economische en demografische krimp. Ruimtelijk econoom Bart Kennis en de uit Duitsland afkomstige stedenbouwkundige Stefan Netsch menen dat Nederlandse gemeenten verkrampt omgaan met krimp. Een blik over de grens leert dat je er op een slimme manier op krimp moet reageren.

“Duitsland kampt al 20 jaar met een krimpende bevolking,” zegt Stefan Netsch. “Er zijn weliswaar verschillen maar er zijn zeker parallellen te trekken tussen Nederland en Duitsland. Buiten de grote stedelijke regio’s verlaten jongeren het platteland. Zij trekken naar de stad vanwege de betere kansen op de arbeidsmarkt. De bedrijvigheid in het landelijke gebied krijgt een geheel nieuwe invulling en over het algemeen staat het voorzieningenniveau sterk onder druk door een afnemend draagvlak. Net als op veel plekken in Nederland buiten de Randstad. Na het samengaan van West en Oost Duitsland eind jaren tachtig van de vorige eeuw zijn in Duitsland eigenlijk maar een paar

sterk groeiende stedelijke regio’s overgebleven, zoals Hamburg, Keulen, Stuttgart, München. Andere stedelijke regio’s maken een pas op de plaats. De grensgebieden met Nederland, Polen en Tsjechië lopen leeg en hebben het erg moeilijk. Daar komt nu langzaam verandering in. Je ziet dat gebieden waar de bevolking is weggetrokken en waar land, arbeid en onroerend goed veel goedkoper zijn geworden, nu weer in trek zijn. Hetzelfde zie ik in Nederland gebeuren. Een paar sterke stadsregio’s zullen het hoofd boven water kunnen houden en delen van Nederland zullen versneld leeglopen. De combinatie van economische en demografische krimp komt extra hard aan. Dit kan je niet beïn-

vloeden, je kunt er alleen maar op reageren. En let wel, tegen de klippen op starterswoningen bouwen of voor bijna niks industriegrond of kavels voor woningbouw weggeven maken het alleen maar erger.”

Creatieve economie Bart Kennis ziet ondanks alle pijn ook kansen voor gemeenten in krimpende regio’s. “Veel lokale overheden moeten heel erg wennen aan het idee dat een periode van krimp om heel ander economisch, ruimtelijk en sociaal beleid en om een andere instelling vraagt dan een periode van groei. Krimp is niet per definitie negatief, krimp kan het laatste zetje en richting 6

geven aan lang slepende, noodzakelijke en vooral kostbare transformatieopgaven. Het is een proces van pijnlijke keuzes maken en niet van pappen en nathouden. Gemeenten kunnen dit vaak niet alleen. Hiervoor zijn op regionaal niveau intensieve samenwerkingen nodig tussen gemeenten onderling, met provincies en met het Rijk. Daarnaast is het verstandig om naast de vertrouwde economie van productie en diensten vooral in te zetten op de economie van kennis, recreatie en duurzaamheid. En onderschat niet dat de creatieve economie de snelst groeiende sector is in Nederland. Krimp is niet alleen het afnemen in volume, maar is vooral een voorbode van ingrijpende veranderingen. Dat moet je als bestuurder wel onder ogen durven zien.”

XTD Opinie

Anders kijken Stefan Netsch beaamt dit. “Kijk nou naar het Ruhrgebied, daar is in korte tijd een groot deel van de industrie gesloten en zijn ruim een miljoen inwoners verhuisd naar andere en meer sterkere landsdelen waar meer werkgelegenheid is. Het Ruhrgebied ontwikkelt zich door onder andere investeringen in het hoger onderwijs als een regio voor ‘Dichter und Denker’. Het is van industrieregio een broedplaats voor kunsten en kennis geworden en het is in 2010 de culturele hoofdstad van Europa. En neem nou Mecklenburg-Vorpommern, het landsdeel in voormalig Oost Duitsland tussen Berlijn en de Oostzee, is nu een geliefd gebied om goedkoop op vakantie te gaan. Dit neemt niet weg dat je daar veel geld en energie moet steken in voorzieningen, zorg en de toegankelijkheid van steden voor de vergrijzende bevolking. Verder moet je veel meer dan voorheen anders kijken naar vastgoed en veel meer rekening houden met meervoudig gebruik en toekomstig hergebruik van gebouwen, bijvoorbeeld een basisschool annex gezondheidscentrum die je later kan hergebruiken als woningen voor ouderen.” Bart Kennis besluit met een voorspelling. “In de afgelopen jaren konden we in Nederland nog ontwikkelen en bouwen wat we wilden, het werd toch wel verkocht of verhuurd. Dit gaat echt veranderen. We moeten veel meer oog hebben voor werkelijke behoefte en voor de lange termijn.”

Bart Kennis is ruimtelijk econoom bij SAB Arnhem. Voordat hij in dienst trad bij SAB werkte Bart geruime tijd als beleidsadviseur bij de Kamers van Koophandel van Rivierenland en Midden Nederland. Stefan Netsch is stedenbouwkundige en opgeleid in Duitsland. Stefan werkt bij SAB Amsterdam. Daarnaast werkt hij als docent ruimtelijke planning en stedenbouwkundig ontwerpen bij de Hogeschool Rotterdam. 7

Herstructureren in tijden van krimp De groei is eruit. Zuid-Limburg, Noordoost-Groningen en ZeeuwsVlaanderen, de zogenaamde uithoeken van Nederland, zitten middenin de krimp. De krimpgebieden proberen dit sombere vooruitzicht om te buigen in nieuwe kwaliteit. Herstructureren, niet van bedrijventerrein naar woongebied, maar van stedelijk gebied terug naar landschap. Daar moet natuurlijk veel geld bij. En het zal niet bij deze drie gebieden blijven. Tegen demografische processen is niet veel te doen, behalve goede afspraken maken in regionaal verband. Maar zijn de Zuid-Limburg, Noordoost-Groningen en ZeeuwsVlaanderen eigenlijk wel uithoeken ? Waarom oriënteren ze zich niet op de buren over de grens? Parkstad Limburg ligt op een steenworp van Aken, waar krimp helemaal niet aan de orde is. Noordoost Groningen heeft Emden en Bremen als achterland en kan daarvan misschien wel meer verwachten dan van de Randstad. En wie weet wordt Zeeuws-Vlaanderen ook door de Belgen ontdekt. Tijd voor een nieuw, internationaal elan waarin de uithoeken van Nederland van nu veranderen in bloeiende grensoverschrijdende rand- en parksteden. Voor het zover is moeten we toch echt rood naar groen omzetten. Dat kost een hoop geld, maar dan krijg je ook wat. Verouderde flats gaan plaatsmaken voor parken en groene aders. Je woning in de achterstandswijk ligt ineens aan een groene ecologische zone. Als we er echt iets moois van willen maken, waarom doen we er dan geen schepje bovenop ? We zullen alle zeilen moeten bijzetten om ze te verzilveren, maar krimp biedt fantastische kansen. Een beter woonklimaat, minder files, meer ruimte voor de natuur, misschien wel beter voorzieningen. Wat wil je nog meer? Jaap Margry, SAB Eindhoven

Visie Industriehaven ’s-Hertogenbosch ‘De betekenis van het gebied zichtbaar maken’

In de groene lob van de Diezemond in ’s-Hertogenbosch ligt een grauw industrieterrein, de Industriehaven. Het gebied is naar binnen gekeerd en het omliggende water is niet voelbaar. In het gebied leven tientallen ideeën naast elkaar. De Industriehaven heeft grote potenties en een kwaliteitsslag is meer dan welkom. Het ontbreekt echter aan een heldere integrale visie die deze ideeën bundelt en ervoor zorgt dat ze elkaar versterken. De gemeente ’s-Hertogenbosch heeft SAB de opdracht gegeven een inspirerende en realistische visie voor de Industriehaven te maken. Met zo’n visie kan het gebied meer gaan betekenen voor de hele stad. Vogelvlucht

De (re)creatieve werkstad De diversiteit aan bedrijvigheid en de uiteenlopende gebruikers maken de Industriehaven tot een plek waarin veel gebeurt. Het is bijzonder dat bedrijvigheid zo dicht bij de binnenstad plaatsvindt. Dit principe is het uitgangspunt voor de visie. Recreatieve en creatieve industrie komen samen op het schiereiland van de Industriehaven. Diverse typen bedrijven krijgen hier een plek; kleine en grote bedrijven; high-tech en low-tech; multinationals en startende creatieve bedrijfjes bestaan hier naast elkaar. Door deze bedrijvigheid te combineren met recreatieve functies, ontstaat een levendig gebied. Een groot bedrijvengebouw bundelt in het gedachtegoed van de Gruyter Fabriek creatieve bedrijfjes op één plek. De Gruyter Fabriek ligt straks aan een levendige stadsstraat. Het terrein op de kop krijgt een functionele gridindeling, een

open karakter en ruimte voor nieuw te vestigen bedrijven. De Zandzuigerstraat wordt een stadsboulevard met een strook aan de Ertveldplas voor leisure en water gerelateerde bedrijven. In de visie zijn ook ideeën opgenomen voor andere delen van de Ertveldplas waar onder andere waterwoningen, recreatievaart en voorzieningen een plek krijgen.

Verbonden met omgeving In de toekomst zorgen bomen voor groene stadstraten en kaders voor parkeerterreinen. Door één havenarm te dempen, wordt het parkeerprobleem van de Brabanthallen opgelost, de ontsluiting verbeterd en de aansluiting op de omgeving versterkt. De aanwezigheid van water wordt beter voelbaar en zichtbaar, mede doordat functies naar het water zijn gericht. De kade en landtong worden deels parkachtig en deels ingericht als kade met houten vlonders en terrassen met horecafuncties. Mensen kunnen dan een bezoekje aan een evenement in de Brabanthallen uitbouwen naar een dagprogramma. Het water kan het beeld- en sfeerbepalende element in de openbare ruimte worden. Het gebied is verbonden met zijn omgeving en de combinatie van verschillende schaalniveaus zijn zo ingezet dat de niveaus elkaar versterken en het gebied tot een aantrekkelijke stedelijke ruimte maken die in verbinding staat met de binnenstad. Een nieuwe route schakelt de openbare ruimtes aan elkaar en zorgt voor een gespreide ontsluiting naar alle richtingen. De Diezekade kan ingericht worden voor langzaam verkeer en als park dat de Brabanthallen aan de Dieze plaatst. Contactpersonen: Jaap Margry en Rob van der Wijst, SAB Eindhoven

8

Sfeerbeeld

Visie

9

Werk in uitvoering Projectnaam: Structuurvisie Landelijk Gebied Opdrachtgever: Gemeente Bergen Soort project: Structuurvisie nieuwe stijl Contactpersoon: Eric Westerhuis Projectnaam: Woonzorgzone De Nieuwe Laak Opdrachtgever: Gemeente Zederik Soort project: Ontwikkelingsgericht bestemmingsplan Contactpersoon: Robbert Leenstra Projectnaam: Massastudie Dorpsstraat Wormer Opdrachtgever: Gemeente Wormerland Soort project: Stedenbouwkundig advies Contactpersoon: Steven Koning

Projectnaam: Bestemmingsplan Centrum Opdrachtgever: Gemeente Brunssum Soort project: Ontwikkelingsgericht bestemmingsplan Contactpersoon: Jenny Crommentuijn Projectnaam: Sluisbuurt, Zeeburgereiland Opdrachtgever: Projectbureau IJburg Soort project: Juridisch planologische advisering Contactpersoon: Erwin de Bos Projectnaam: Structuurvisie Westervoort Opdrachtgever: Gemeente Westervoort Soort project: Structuurvisie Contactpersoon: Mariël Gerritsen

Projectnaam: Velpsche Veste Opdrachtgever: Vivare Soort project: Inrichting openbare ruimte Contactpersoon: Tim van Oosterbos Projectnaam: Structuurvisie Ubbergen Opdrachtgever: Gemeente Ubbergen Soort project: Structuurvisie Contactpersoon: Irene Buitenhuis Projectnaam: Hogewegzone Amersfoort Opdrachtgever: Gemeente Amersfoort Soort project: bestemmingsplan 800 woningen en stedelijk zwembad Contactpersoon: Mariël Gerritsen

Gebiedsvisie Martinuskerk, Hillegom het gebied te voorkomen, de kwaliteit van dit unieke stukje Hillegom te waarborgen en extra allure te geven is SAB gevraagd om een gebiedsvisie op te stellen.

Rondom de Sint Martinuskerk aan het Burgemeester van Nispenpark in het centrum van Hillegom spelen diverse ontwikkelingen. De ligging van het park, direct ten noorden van het centrum, biedt kansen om meer mensen naar het park te trekken. De gemeente wil dit realiseren door de groene en recreatieve kwaliteit van het Van Nispenpark te verbeteren, door een duidelijke relatie met het

centrum en nieuwe functies te stimuleren. Verder speelt de wens voor een duidelijkere entree van Hillegom centrum en het opnemen van de Sixlaan en de omgeving van de kerk als beschermd dorpsgezicht. Het waterschap wil een waterverbinding realiseren tussen het water ten oosten en ten westen van de N208. Door hoge waterstanden is waterberging ook een aandachtspunt. Om versnippering van

In de visie heeft SAB gekozen voor het vergroten van het park door relaties met de omgeving op te zoeken. De openbare ruimte rond het park zal de verbindende schakel vormen tussen park, centrum en omgeving. Looproutes verbinden het park met het centrum en de begraafplaats naast het park. Door het uitbreiden van de waterstructuur kan het gebied deel uit maken van de kanoroutes door Hillegom en biedt het tevens extra waterberging. Het plein voor de Sint Martinuskerk krijgt een verblijfsfunctie en wordt zo onderdeel van het centrum. De rol van de auto zal hiervoor worden teruggedrongen. Een nieuwe functie als horeca, een tentoonstellingsruimte of een informatiecentrum voor toeristen kan meer mensen verleiden naar het park te komen. Door te kiezen voor een karakteristiek gebouw en een nieuwe hoogwaardige inrichting van de openbare ruimte kan dit gebied als een volwaardige entree en een bijzonder stukje Hillegom worden beleefd. De eerste reacties van omwonenden en betrokkenen op het voorstel om het Burgemeester Van Nispenpark te behouden en uit te breiden als groene plek in Hillegom zijn erg positief. Contactpersoon: Steven Koning, SAB Amsterdam

10

Vroonacker, de eigentijdse voortzetting van het ingetogen Diessen De uitbreidingswijk Vroonacker vormt de nieuwe dorpsrand van het dorp Diessen. In het plan staat een aangenaam woonmilieu voorop waarbij zorgvuldig wordt omgegaan met het buitengebied en het dorp een meerwaarde moet geven. Vier groene wiggen delen de uitbreidingswijk op in herkenbare woonbuurten. De wiggen zorgen voor de zichtrelaties naar het buitengebied. Door deze opdeling van de wijk ligt het gros van de woningen direct aan een groengebied, dan wel ligt een groengebied op korte afstand van een woning. De hoofdontsluitingsweg ‘slingert’ door de wijk. De zonering in het beeldkwaliteitplan volgt uit de opzet van het stedenbouwkundig plan en zorgt voor een goede oriëntatie in de wijk. In de eerste zone, de hoofdontsluiting, is een ruimtelijk open beeld voorzien. In de tweede zone, de woonstraten, is gestreefd naar een rustige warme sfeer. Contactpersonen: Rob van der Wijst en Anneke van Sonsbeek, SAB Eindhoven

Toekomstvisie Elburg 2020 In de gemeente Elburg spelen vele ontwikkelingen. Om deze ontwikkelingen in goede banen te leiden is een goed doordachte toekomstvisie van belang. Deze visie is de basis voor toekomstige beslissingen en legt het fundament voor de structuurvisie. SAB is in juli 2008 in opdracht van de gemeenteraad gestart met het ontwikkelen van de toekomstvisie. Omdat een toekomstvisie het volledige spectrum aan beleidssectoren omvat, is de samenwerking gezocht met BMC Advies en Management. Het opstellen van de visie werd zo een verfrissend en vernieuwend project met af en toe complexe overlegstructuren. De toekomstvisie is tot stand gekomen dankzij een zeer interactief proces met bevolking en belanghebbenden. Aan de hand van interviews met sleutelfiguren uit de samenleving, een enquête onder de bevolking, met maar liefst 1.500 respondenten, bewonersavonden in alle dorpen en een avond met het maatschappelijk

11

middenveld is een zeer gedragen visie tot stand gekomen. De gemeenteraad heeft dan ook unaniem ingestemd met de visie. De toekomstvisie biedt een goede uitgangspositie om te komen tot nieuwe uitwerkingen. Eén van die uitwerkingen wordt een ruimtelijke structuurvisie, waarvoor nu een helder

en inspirerend kader aanwezig is. De toekomstvisie is in november 2009 opgeleverd en vastgesteld door de gemeenteraad. De visie is te downloaden op www.elburg.nl. Contactpersonen: Ard Bijsterbosch en Erik Mekelenkamp, SAB Arnhem

ruimte voor…. In ‘Ruimte voor….’ Maakt u kennis met een medewerker van SAB. XTD licht de persoon achter de professional uit, zet achtergrond, ervaring en bijzondere wapenfeiten op een rij.

agenda

colofon

24 maart 2010 Het wonen overwogen VROM/WWI WoONcongres 2010 ADO Stadion Den Haag 13-15 april 2010 Urban Design, Inrichting en beheer openbare ruimte RAI Amsterdam 20-23 april 2010 Grounds for Change Ruimte, energie en klimaat Provincie Drenthe 19 mei 2010 Nationaal Congres Vitale Stad De succesvolle stad Den Haag 20 mei 2010 Het Groene Lente Festival NEPROM, VNG en BNA Cruise Terminal Rotterdam

XTD is een uitgave van SAB Adviesgroep redactie Martin Dubbeling, Mariël Gerritsen, Wouter van der Heijde en Arjan van der Laan coördinatie Jos de Geest fotografie Rens Plaschek, Alain Baars, Rens Hooyenga realisatie Diep Arnhem druk R&H drukkerij Kesteren oplage 2000 stuks

SAB Adviesgroep is een onafhankelijk ontwerp- en adviesbureau dat zich richt

Wouter van der Heijde, 33 jaar Sinds begin vorig jaar werk ik bij SAB als senior planoloog. Op dit moment houd ik mij vooral bezig met structuurvisies. Bijvoorbeeld in de gemeente Castricum. Structuurvisies bieden bij uitstek de gelegenheid te kijken naar grotere verbanden en lange termijn strategie. Hierbij komt mijn eerdere ervaring goed van pas. Na mijn studie planologie aan de Universiteit van Amsterdam heb ik bij het Ruimtelijk Planbureau (nu PBL) en het Ministerie van VROM gewerkt. Bij VROM was ik betrokken bij het ruimtelijke planning en beleid op nationaal en Europees niveau. Een groter schaalniveau is bijna niet mogelijk. Maar ik vind het ook leuk om aan lokale ruimtelijke opgaven te werken. De vraagstukken zijn concreter en de belangen minstens even groot. Het buitenland is een van mijn passies. In 2007 en 2008 werkte ik in Afghanistan en Kosovo bij de Verenigde Naties. Als planoloog adviseerde ik gemeenten bij de wederopbouw van steden. Dit

is een uitdagende en niet altijd makkelijke taak als er geen goed functionerende overheid is. Het vergde veel flexibiliteit en doorzettingsvermogen. Mijn beste eigenschappen zijn mijn leergierigheid en dat ik me snel kan inwerken in nieuwe situaties. Ik ben een generalist: iemand die van veel zaken op de hoogte is. Dat maakt me flexibel inzetbaar. Andere culturen ontdekken inspireert me. Ik kom vaak in Berlin, een boeiende stad, zeker voor planologen. Daarnaast houd ik van kunst en cultuur en fotografeer ik. Bij de Beroepsvereniging van Nederlandse Stedenbouwkundigen en Planologen ben ik bestuurslid. Het werken bij SAB biedt veel kansen. Samen met een leuke club collega’s werken aan een ruimtelijke ontwikkeling. Ik zie er mogelijkheden om mijn kwaliteiten als ruimtelijke procesmanager verder uit te bouwen. Daarbij vind ik het een uitdaging om bij gebiedsontwikkeling alle belangen inzichtelijk te maken en samen te zoeken naar het optimale resultaat.

Werken bij SAB

op vraagstukken met betrekking tot stedenbouw en ruimtelijke ordening. Met haar brede kennis en ervaring wil SAB een bijdrage leveren aan de inrichting van de openbare en private ruimte. Kwaliteit

SAB wil graag in contact komen met ondernemende en resultaatgerichte adviseurs met een stevig netwerk in het werkgebied van stedelijke ontwikkeling en de ruimtelijke ordening. SAB biedt ruimt aan adviseurs die met hun kwaliteiten en met aandacht en gedrevenheid onze klanten professioneel kunnen bedienen en die samen met collega’s van SAB het bureau verder willen uitbouwen.

en haalbaarheid staan hierbij voorop.

Wij bieden:

SAB Amsterdam

- Een uitdagende functie met ruimte voor initiatieven. - De mogelijkheid om je als adviseur verder te ontwikkelen. - Een ambitieus team en enthousiaste collega’s. - Een uitstekende werksfeer. - Een uitdagende en inspirerende werkomgeving. - Goede primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden.

Jacob Bontiusplaats 9 (unit 582)

Geïnteresseerd?

I www.sab.nl , E [email protected]

Stuur of mail ons een brief met jouw CV naar SAB Adviesgroep, t.a.v. Maaike Steenstra, Postbus 479, 6800 AL Arnhem of naar [email protected].

SAB is zich nadrukkelijk bewust van de verantwoordelijkheid die zij draagt bij het inrichten van de ruimte. Vanuit dit bewustzijn streeft SAB ernaar de publieke en private markt in Nederland te voorzien van creatieve ontwerpen en onafhankelijke adviezen, die in elk opzicht realistisch en doordacht zijn. Adviezen waaruit respect blijkt voor natuur, cultuur en leefomgeving. SAB wil zo zorgvuldig mogelijk met de inrichting van de ruimte omgaan.

1018 LL Amsterdam T 020 568 29 90 SAB Arnhem Frombergdwarsstraat 54 6814 DZ Arnhem T 026 357 69 11 SAB Eindhoven Meerkollaan 9 5613 BS Eindhoven T 040 212 55 75

De XTD wordt aan relaties van de SAB Adviesgroep gezonden. Als u deze niet meer wenst te ontvangen, stuur dan een email naar [email protected]

12