Een onderzoek naar de mogelijkheden van ergotherapie in de Gemeente Wijk bij Duurstede

Ergotherapie in de Gemeente Wijk bij Duurstede ‘Een onderzoek naar de mogelijkheden van ergotherapie in de Gemeente Wijk bij Duurstede’

Product : Productomschrijving Datum: 18-06-2008 Opdrachtgever : Drs. T.G.J. Weustink Opdrachtnemer : Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, opleiding Ergotherapie Adviesbureau ErgoVisie Senioradviseurs : Drs. M.A.H. van Kuyk-Minis Mw. J. Broekman Junioradviseurs : Judith Hamers Ilse van Iersel Els Kistemaker Theuniëlle Pap

Begrippen : Ergotherapie, werkzaamheden, behandelen, adviseren en WMO. © 2008 Copyright Opleiding ergotherapie HAN

Ergotherapie in de gemeente Wijk bij Duurstede

Productomschrijving

Inhoudsopgave 1. Inleiding 1.1. Opbouw 1.2. Doel- en vraagstelling 1.3. Soort rapport 1.4. Relatie met andere (eind)producten 1.5. Begrip 2. Wat is ergotherapie? 3. Toegevoegde waarde van ergotherapie 4. Behandel- en/of adviessetting van ergotherapie 5. Financiering van ergotherapie 5.1. Financiering door de zorgverzekeraar 5.2. Persoonsgebonden budget 5.3. Financiering door bedrijven en/of instellingen 5.4. Financiering door particulieren 6. Werkwijze van ergotherapie 6.1. Proces van behandelen 6.2. Proces van adviseren 6.3. Strategieën van de ergotherapeut 6.4. Ergotherapeutische relatie 6.5. Benadering 7. Ergotherapeutische werkzaamheden Literatuurlijst Bijlage 1: Effectiviteit ergotherapeutische interventies

Adviesbureau ErgoVisie

2 2 2 2 2 2 3 3 4 4 4 4 4 4 5 5 5 6 6 6 7 16 18

2


Productomschrijving

1. Inleiding 1.1. Opbouw In de productomschrijving staat achtereenvolgens beschreven wat ergotherapie is, wat de toegevoegde waarde is van ergotherapie, in welke settingen ergotherapie kan plaatsvinden, hoe de financiering met betrekking tot ergotherapie is geregeld en hoe de werkwijze is van de ergotherapeut. Daarnaast wordt informatie gegeven over de doelgroep ouderen. Tenslotte volgt een schematische weergave van ergotherapeutische werkzaamheden binnen de ouderenzorg. In dit schema worden voorbeeld hulpvragen en adviesvragen benoemd, welke hierop aansluiten. 1.2. Doel- en vraagstelling De productomschrijving sluit aan bij de volgende doelen vraagstelling: 1.2.1. Doelstelling In week 24 heeft adviesbureau ErgoVisie een productomschrijving opgesteld waarin staat beschreven wat een ergotherapeut met betrekking tot ouderenzorg in de gemeente Wijk bij Duurstede kan bieden. 1.2.2. Vraagstelling Wat kan een ergotherapeut met betrekking tot ouderenzorg in de gemeente Wijk bij Duurstede bieden en welke werkzaamheden brengt dit met zich mee? 1.3. Soort rapport De productomschrijving is opgesteld voor de opdrachtgever. De productomschrijving is een handreiking om het product ergotherapie te profileren bij de verwijzers, aangevers van zorg, opdrachtgevers en inwoners met betrekking tot ouderenzorg in de gemeente Wijk bij Duurstede. 1.4. Relatie met andere (eind)producten De productomschrijving staat in relatie met het adviesrapport en de theoretische onderbouwing. Het adviesrapport geeft inzicht in het huidige aanbod en de situatie van ergotherapie in de gemeente Wijk bij Duurstede en bevat aanbevelingen met betrekking tot de toekomstige mogelijkheden. In de theoretische onderbouwing worden de gemaakte keuzes ten aanzien van de productomschrijving en het project onderbouwt. 1.5. Begrip Ouderen Dit document richt zich op ouderen van 65 jaar en ouder, welke niet meer werkzaam zijn. Vanaf 65 jaar zal op termijn een nieuwe overgangsfase ontstaan waarin activiteit geleidelijk overgaat in inactiviteit en voor sommigen in zorgbehoevendheid. Een langer leven moet samen gaan met een langere periode van activiteit eventueel in aangepaste omstandigheden (Ministerie van VWS, 2005a).


3


Productomschrijving

2. Wat is ergotherapie? Ergotherapie is een beroep dat mensen in staat stelt om een betekenisvol en een bevredigend leven te leiden door participatie in het handelen (WFOT, 2005). Het is een paramedisch beroep, bedoeld om mensen met fysieke, cognitieve, psychische, en/of sociale beperkingen te begeleiden (WFOT, 2005). Ergotherapie speelt effectief in op de mogelijkheden van de cliënten en de omgeving waarin zij willen functioneren, met het oog op het bevorderen, terugwinnen, en/of in stand houden van het zo zelfstandig mogelijk functioneren in hun persoonlijke leef-, werken ontspanningssituatie (EN, 2008a). Rekening houdend met hun draagkracht en de draaglast vanuit hun omgeving (WFOT, 2005).

3. Toegevoegde waarde van ergotherapie Binnen ergotherapie staat het doen centraal. De wil, de mogelijkheden en de leefomgeving van de cliënt vormen het uitgangspunt. In plaats van te kijken naar wat de cliënt niet kan, kijkt de ergotherapeut naar wat de cliënt wel kan en waar hij of zij dat het liefst wil doen. De omgeving (zowel de mensen uit de omgeving als ook de fysieke omgeving) waarin de cliënt wil leven en de activiteiten die de cliënt wil uitvoeren, zijn doorslaggevend voor de therapie. De ergotherapeut betrekt op allerlei manieren de context waarin de cliënt leeft in de behandeling. Door mensen uit de naaste omgeving (partner, familie, buren) in de therapie te betrekken weten zij waar de cliënt op dat moment aan werkt en hoe zij hem of haar daarbij kunnen helpen in de eigen leefsituatie. De ergotherapeut kan op deze manier samen met de cliënt en mensen uit diens omgeving actief zoeken naar oplossingen (EN, 2008b). Als cliënten de vrijheid krijgen om op hun eigen manier betekenis aan hun leven te geven, doen ze minder een appèl op andere vormen van zorg. Ergotherapie is een bewezen zeer kosteneffectieve paramedische discipline. Ergotherapie stelt immers mensen met een belemmering in staat zelf keuzes te maken voor de (her)inrichting van hun leven. Ergotherapie levert eenvoudige oplossingen voor veelal complexe vraagstukken. Daarmee draagt ergotherapie bij aan een goede samenleving, waarin mensen in zo hoog mogelijke mate in staat zijn hun leven in te richten en daarmee betekenis te geven (EN, 2008c). Voor ergotherapie is een versterkte rol weggelegd bij de zorg voor dementerende mensen, mensen met milde vormen van depressie en stress, met chronische aandoeningen, met arbeidsgerelateerde klachten (gericht op re-integratie). Met name in de zorg voor ouderen en chronisch zieken is de interventie van een ergotherapeut aantoonbaar (kosten) effectief. Tevens zorgt ergotherapie er voor dat mensen met milde vormen van depressie tweemaal zo snel aan het werk zijn ten opzichte van cliënten die niet door een ergotherapeut worden begeleid (EN, 2008c). Ergotherapie is de enige paramedische discipline die problemen inventariseert, analyseert en ingrijpt op de plek waar een aandoening of belemmering wordt ervaren (thuis, op de werkplek, bij vrijetijdsbesteding) (EN, 2008b).


4


Productomschrijving

4. Behandel- en/of adviessetting De ergotherapeut kan de cliënt in verschillende settingen behandelen. Bijvoorbeeld in de praktijk van de ergotherapeut of bij de cliënt thuis. De meest effectieve manier van behandelen is de behandelsetting aan te laten sluiten bij de hulpvraag van de cliënt. Mensen willen steeds langer zelfstandig thuis blijven wonen en hoe ouder men wordt hoe meer problemen hierbij kunnen worden ervaren in en rondom het huis (NVE & LHV, 2007). Studies wijzen uit dat interventies thuis bij ouderen de effectiviteit hiervan verhogen, met name op het gebied van mobiliteit, uitvoering van ADL-activiteiten en vrije tijd (EN, 2007). De ergotherapeut-adviseur kan werkzaam zijn in verschillende settingen, de adviesvraag kan hier invloed op hebben.

5. Financiering van ergotherapie 5.1. Financiering door de zorgverzekeraar Ergotherapie is vanaf 1 januari 2006 opgenomen in het basispakket van de zorgverzekering. De zorgverzekeraar vergoedt vanuit deze basisverzekering maximaal 10 uur ergotherapie per jaar (RIVM, 2008). Over het algemeen is 10 uur ergotherapie voldoende om aan de vraag te voldoen. Mantelzorgers hebben ook recht op 10 uur ergotherapie voor behandeling en advies over de begeleiding van de zorgvrager. Wanneer 10 uur ergotherapie niet afdoende blijkt voor een cliënt kan bij de zorgverzekeraar een verzoek voor meer uren worden ingediend. Het is afhankelijk van de zorgverzekeraar of deze uren worden gehonoreerd (Agis, 2008). Er is een verwijzing noodzakelijk van de huisarts, revalidatiearts of een andere medisch specialist om in aanmerking te komen voor een vergoeding van ergotherapie door de zorgverzekeraar. Ook zonder verwijzing kan ergotherapie worden gegeven, maar dan dient deze anders gefinancierd te worden (Ministerie VWS, 2005b). De 10 uur ergotherapie die vergoedt wordt is ergotherapie die geboden wordt vanuit de eerste lijn en kan zowel in een praktijk als thuis geboden worden. De tarieven zijn landelijk en per 1 januari 2008 €13,90 per kwartier. De huisbezoektoeslag is €23,30 per bezoek (Agis, 2008). Dit is slechts een richtlijn, de ergotherapeut is vrij om te onderhandelen en haar eigen tarief te bepalen. De meeste zorgverzekeraars kiezen voor rechtstreekse declaratie van de zorgverlener bij de zorgverzekeraar. Sommige zorgverzekeraars keren de vergoeding uit aan de zorgvrager. De zorgvrager betaalt dan zelf de rekening en declareert de kosten vervolgens zelf bij de zorgverzekeraar. 5.2. Persoonsgebonden budget Een persoonsgebonden budget (PGB) is een geldbedrag waarmee zelf zorg en begeleiding ingekocht kan worden. De cliënt kan zelf zorgverleners en begeleiders uitkiezen (Per Saldo, 2005). In enkele gevallen is het mogelijk om ergotherapie te vergoeden vanuit het PGB. 5.3. Financiering door bedrijven en/of instellingen Bedrijven en instellingen kunnen de diensten van de ergotherapeut inkopen, het zal dan voornamelijk gaan om de adviserende diensten. De klant (het bedrijf/de instelling) betaalt alle kosten die de opdracht met zich meebrengt. De werkgever kan aanspraak maken op bepaalde subsidieregelingen (Ergotherapie Veldhoven, 2008). 5.4. Financiering door particulieren Particulieren kunnen de ergotherapeut inschakelen voor een onafhankelijk advies. Bijvoorbeeld bij de aanschaf van hulpmiddelen of aanpassingen in huis, waarbij rekening wordt gehouden met de wensen van de particulier, los van de gemeente of de leverancier.


5


Productomschrijving

6. Werkwijze ergotherapie 6.1. Proces behandelen Het proces dat de cliënt samen met de ergotherapeut doorloopt is cyclisch van aard (Visser, & Weise, 2001). Het plan wordt uitgevoerd en na afloop geëvalueerd waarop het proces afgesloten of opnieuw opgestart wordt met bijgestelde doelen. Na verwijzing van de (huis)arts, zal de ergotherapeut een afspraak maken. Als eerste zal een intake plaatsvinden. Hierbij zal zij samen met de cliënt kijken waar op dit moment beperkingen worden ervaren en vooral ook naar wat de mogelijkheden van de cliënt zijn. Op verschillende manieren zullen overige gegevens verzameld worden, dit kan door het voeren van gesprekken, door observatie van activiteiten en/of door het afnemen van testen (Kinebanian & Granse le, 2006). Deze gegevens zijn van belang om de oorzaken van het probleem en de mogelijkheden voor het oplossen van het probleem in kaart te brengen. Samen met de cliënt zal de ergotherapeut een behandelplan opstellen. In het behandelplan zijn de belangrijkste problemen omgevormd naar doelen en zal de aanpak beschreven worden. De behandeling kan bestaan uit training, begeleiding en/of advisering in het kader van de behandeling. In alle gevallen zal de ergotherapeut zoeken naar een manier waarop de zorgvrager weer optimaal gebruik kan maken van zijn of haar mogelijkheden in combinatie met de mogelijkheden van de omgeving. Door het optimaliseren van mogelijkheden wordt gestreefd naar het behouden of vergroten van de zelfstandigheid. Na de behandeling zal een evaluatie plaatsvinden met de cliënt en zal een kort verslag van het verloop en het resultaat van de behandeling naar de verwijzer worden gestuurd. 6.2. Proces adviseren Het advies van de ergotherapeut levert op indirecte wijze een bijdrage aan de gezondheid en het welzijn van een persoon of groep personen met problemen in het handelen. Adviseren in de rol van ergotherapeut-adviseur wordt onderscheiden van het direct adviseren aan de cliënt en/of het cliëntsysteem vanwege de andere positie ten opzichte van de cliënt, de belanghebbende van het advies. Een ergotherapeut die adviseert heeft een klant als opdrachtgever en heeft daarnaast eventueel te maken met de cliënt. Het proces van adviseren is als volgt: de hulpvraag wordt aangenomen en verhelderd, daarna wordt de hulpvraag geanalyseerd, na de analyse is er een inventarisatie van de eisen en wordt een pakket van eisen opgesteld, vervolgens wordt een keuze gevormd voor de meest (goedkope) adequate oplossing, daarna wordt uitleg gegeven bij aflevering, implementatie of installatie en uiteindelijk wordt het advies nog geëvalueerd (Kinébanian & Granse le, 2006).


6


Productomschrijving

6.3. Strategieën van de ergotherapeut De ergotherapeut kiest (per behandelsessie/adviestraject) een strategie. Met strategie wordt bedoeld de wegen waarlangs, de wijze waarop en middelen waarmee de ergotherapeut geformuleerde doelen wil nastreven. Dit houdt in dat zij bepaalt hoe en met welke middelen zij de gestelde behandeldoelen dan wel adviesdoelen wil behalen. De volgende strategieën worden onderscheiden voor de rol van ergotherapeut-behandelaar en ergotherapeutadviseur: strategieën gericht op het herstellen, vergroten of behouden van de aanwezige capaciteiten van de cliënt De cliënt ontwikkelt vaardigheden die gewend of vereist zijn voor zijn zelfredzaamheid, productiviteit en/of vrijetijdsbesteding. De ergotherapeut construeert situaties, waarin de cliënt de benodigde vaardigheden kan trainen en waarin hij door actieve participatie leerervaringen opdoet. strategieën gericht op het benutten van omgevingsvariabelen Deze hebben betrekking op het realiseren van aanpassingen in een woning of op een werkplek, op het vereenvoudigen van taken of op het helpen versterken van het sociale netwerk van de cliënt. strategieën gericht op het raakvlak van de cliënt en omgeving Deze zijn gericht op het vinden van een betekenisvol handelingspatroon: de ergotherapeut construeert situaties waarin de cliënt zich, door actieve participatie, heroriënteert op zijn taken en rollen en via alternatieve handelingspatronen probeert om tot een keuze te komen (NVE, 1999). 6.4. Ergotherapeutische relatie De ergotherapeut-behandelaar heeft een samenwerkingsrelatie met de cliënt en ziet iedere cliënt als een individu met zijn eigen wensen en behoeften. Het behandelplan dat wordt opgesteld is een middenweg tussen de inbreng van de professionele kennis van de ergotherapeut en de ervaringsdeskundigheid van de cliënt. De ergotherapeut accepteert niet zonder meer de keuzes van de cliënt, maar bekijkt gezamenlijk of de keuzes passen in het leven van alledag. Er wordt een compromis gezocht, wat aansluit bij de cliëntgerichte benadering van een ergotherapeut (Kinébanian & Granse le, 2006; Granse le, 2003). De ergotherapeut-adviseur onderscheidt zich van de ergotherapeut-behandelaar, omdat zij ten opzichte van de adviesvrager geen therapeutische relatie met de cliënt heeft, maar een adviesrelatie met de adviesvrager of de opdrachtgever. Bij een advies is rolherkenning en -bepaling van belang om te onderscheiden voor welk deel van het advies de ergotherapeut verantwoordelijk is of verantwoordelijkheid neemt. Als de ergotherapeut adviseert is er naast de belanghebbende nog een partij te onderscheiden: de geadviseerde(n). De geadviseerde kan de opdrachtgever zijn, maar dit kunnen ook meerdere personen of organisaties zijn. De opdrachtgever is namelijk niet altijd degene die het advies in de praktijk brengt (Kinébanian & Granse le, 2006). 6.5. Benadering De wijze waarop de ergotherapeut te werk gaat is methodisch, wat inhoudt dat op een systematische manier het veranderingsproces wordt doorlopen en vormgegeven om de vooraf opgestelde doelen te verwezenlijken (Kinébanian & Granse le, 2006). De mogelijkheden en belemmeringen in het handelen van de cliënt worden holistisch benaderd, omdat op die manier alle aspecten van de emotionele, cognitieve, sociale, motorische en sensorische vaardigheden in samenhang met elkaar worden gezien (Kinébanian & Granse le, 2006). De ergotherapeut streeft samen met de cliënt te allen tijde naar het optimaliseren van de kwaliteit van leven, met als aanknopingspunt het naar tevredenheid doelgericht en betekenisvol handelen (Visser & Weise, 2001)


7


Productomschrijving

7. Ergotherapeutische werkzaamheden In de tabellen hieronder worden ergotherapeutische werkzaamheden weergegeven met daarbij een omschrijving en voorbeelden van hulpvragen/adviesvragen waarmee de cliënten/opdrachtgevers bij de ergotherapeut terecht kunnen. De werkzaamheden die onder behandelen en begeleiden worden beschreven zijn de directe-cliëntgebonden werkzaamheden. De indirecte werkzaamheden zijn bewust niet uitgeschreven, omdat deze erg kunnen variëren, veelzijdig zijn en niet wezenlijk anders zijn dan die van een andere paramedicus. De werkzaamheden welke onder adviseren worden beschreven kunnen zowel de declarabele als niet-declarabele werkzaamheden zijn. Dit omdat het afhankelijk is van de opdrachtgever en de adviesvraag welke werkzaamheden onder welke noemer vallen.

Behandelen en begeleiden Bij behandelen en begeleiden werkt de ergotherapeut aan een veranderingsproces waarbij de interventies gericht zijn op herstel van functies en het vergroten van de handelingsmogelijkheden door het aanbieden van nieuwe vaardigheden. Daarnaast kan de ergotherapeut zich richten op integratie in de maatschappij door het vergroten van de handelingscompetentie en het bieden van nieuwe handelingsperspectieven op het gebied van wonen, werken en dagbesteding (Kinébanian & Granse le, 2006).

ZELFREDZAAMHEID Handelingen die routinematig worden uitgevoerd om het welzijn en de gezondheid van de persoon in zijn omgeving te onderhouden (Toorn van der, Welvaadt, Speth-Lemmens, & Berendsen, 2004; Kinébanian & Granse le, 2006).

Persoonlijke Verzorging Persoonlijke verzorging heeft alles te maken met een menswaardig bestaan. Het zijn alle activiteiten die horen bij het verzorgen van de eigen persoon.

Interventie: Het vergroten van de zelfzorg en het bevorderen of het in stand houden van de zelfstandigheid van de cliënt. Daarnaast wordt de cliënt door de ergotherapeut gemotiveerd om actief te blijven en wordt het gevoel van eigenwaarde vergroot (AZ Vesalius, 2008). De ergotherapeut kan bijdragen aan het verbeteren van de handelingen zoals wassen, aan- en uitkleden, toiletgang, eten en drinken, door deze te trainen. Indien de cliënt motorisch moeilijkheden ondervindt, leert de ergotherapeut de cliënt alternatieve handelingsmethoden aan of adviseert het gebruik van bepaalde hulpmiddelen (Turner, Foster & Johnson, 2002). Indien de cliënt moeite heeft met het handelingsplan, structureert de ergotherapeut de handelingen. Dit houdt in het bepalen van de volgorde van de handelingen en/of het juiste gebruik van de materialen (AZ Vesalius, 2008). De ergotherapeut kan ondersteunen indien de cliënt niet zelfstandig kan eten of drinken omwille van een gestoorde motoriek (vb. amputatie van de hand, verminderde kracht) of omwille van gestoorde mentale functies. De ergotherapeut kan bepaalde hulpmiddelen adviseren (AZ Vesalius, 2008).

Voorbeelden van hulpvragen: Ik kan mezelf niet meer aan- en uitkleden, omdat ik mijn schouder niet meer hoog op kan tillen. Ik heb moeite met eten en drinken door een verlamming aan mijn rechterkant. Ik heb een kousenaantrekker gekregen, maar ik snap niet hoe ik deze moet gebruiken. Ik heb moeite met het douchen, omdat ik niet lang kan staan.


8


Productomschrijving

Mobiliteit Mobiliteit is een algemene term voor alle verplaatsingen van mensen en is essentieel voor een persoon om onafhankelijk te zijn in zijn of haar handelen en om de zelfredzaamheid te vergroten (Turner et al., 2002).

Interventie: De ergotherapeut bekijkt de persoonlijke vaardigheden van de cliënt met betrekking tot mobiliteit in relatie tot zijn omgeving. De ergotherapeut bekijkt of de fysieke conditie verbetert dient te worden of dat het nodig is om compenserende handelingsmethoden toe te passen om het onafhankelijke functioneren te verbeteren of te ondersteunen. De ergotherapeut houdt rekening met de leefstijl van de cliënt en zijn of haar wensen ten aanzien van mobiliteit buitenshuis. De ergotherapeut kan een advies geven over het meest geschikte vervoersvoorziening buitenshuis (Turner et al., 2002). De ergotherapeut leert technieken aan zodat de cliënt zich kan verplaatsen (zelfstandig, met ondersteuning of met een hulpmiddel). Transfertechnieken waarbij mensen zich verplaatsen van stoel naar rolstoel, of dienen op te staan of te lopen, dienen te worden aangemoedigd, waardoor het individu onafhankelijker is in zijn handelen (Turner et al., 2002). Voorbeelden van hulpvragen: Ik kan niet zelfstandig vanuit bed in mijn rolstoel komen. Ik heb moeite met het behouden van mijn balans tijdens het douchen. Ik zou graag mijn boodschappen zelf doen, maar ik kan niet meer ver lopen. Ik heb een scootmobiel, maar ik durf er niet mee de straat op.

Communicatie Communicatie is een essentiële vaardigheid om ondersteuning te bieden aan alledaagse activiteiten (Turner et al., 2002). In het dagelijks leven gaat het om sociale en functionele communicatie, zoals het communiceren in de eigen woon-, leef- en werkomgeving of binnen zorgomgevingen, met het oog op onder andere zelfredzaamheid, veiligheid, dienstverlening en alarmering (Kinébanian & Granse le, 2006). De computer neemt een meer centrale plaats in als communicatie- en informatiemiddel (Kinébanian & Granse le, 2006). Problemen met de communicatie kunnen zich in verschillende fasen van de communicatie voor doen zoals het formuleren, het presenteren, het ontvangen, het verwerken en het begrijpen. Sommige problemen zijn direct te wijten aan een stoornis of beperking, anderen zijn te relateren aan ontwikkeling, cultuur of sociale context (Turner et al., 2002).

Interventie: De ergotherapeut kan doormiddel van training en advies helpen bij problemen in de communicatie. Communicatieaanpassingen en hulpmiddelen bestaan er in diverse vormen, toepassingen en bedieningsmogelijkheden. Zo zijn er verschillende spraakvervangers, telefoon-, computer-, bedienings- en leesaanpassingen.

Voorbeelden van hulpvragen: Ik heb artrose en het lukt het me niet meer om brieven te schrijven. Ik kan niet meer telefoneren door mijn beroerte, als ik wil bellen weet ik niet meer hoe het moet.


9


Productomschrijving

Seksualiteit Seksualiteit is een moeilijk te definiëren begrip, omdat het steeds meer is gaan omvatten in de samenleving en in de gezondheidszorg (Encyclo, 2008; Nuenen, 2008). Seksualiteit is voor iedere persoon verschillend, hierbij heeft men behoefte aan identiteit, relaties en liefde. Het is meer dan alleen biologisch, afkomst en psychische processen, of de manier van gedragen. Het heeft betrekking op iemands eigenwaarde en zelfvertrouwen. Seksualiteit bestaat uit het mannelijke en vrouwelijke zelfbeeld, uitdrukking van de emotionele toestand, communicatie over gevoelens voor anderen en omvat alles wat een individu is, denkt, voelt en doet gedurende het leven. Seksueel gedrag is, meer dan elk ander gedrag, gerelateerd aan intimiteit, emotie en sociaal welbevinden (Turner et al., 2002).

Interventie: Lichamelijke beperkingen en verandering van sociaal gedrag kunnen invloed hebben op iemands seksualiteit, zoals niet weten hoe de client zichzelf moet presenteren; voorkomen, kleden, persoonlijke verbale en non-verbale communicatie, zelfverzekerdheid en sociale interacties. Daar waar een beperking de persoonlijkheid en psychologische processen heeft beïnvloed, kunnen deze misschien opnieuw aangeleerd worden (Dansac, 2008). Onderdeel van zelfredzaamheidtraining binnen de ergotherapie kan zijn het (opnieuw) leren uitdrukken van de seksualiteit. Lichamelijke beperkingen kunnen de individuele mogelijkheden in intieme seksuele relaties beïnvloeden. Pijn, het dragen van een stoma, gevoelloosheid, controle verlies over spieren, medicijnen, hormonen, chemotherapie, radiotherapie en de algehele conditie kan de behoefte aan seks veranderen (Turner et al., 2002). Naast deze beperkingen kunnen tevens veranderingen ontstaan in de seksuele relatie tussen de cliënt en diens partner door de verzorgingstaken die nu op de partner rustten. De partner, die vermoeid is door de verzorgingstaken of bij wie het beeld van de ander is veranderd door de andere intieme band die is ontstaan, kan invloed hebben op de seksuele relatie. Speciale begeleiding en ondersteuning voor beide partijen om de situatie te verbeteren of op een andere manier te structureren, kan begeleid worden door de ergotherapeut (Turner et al., 2002). De ergotherapeut is in staat om een gedeelte van bovengenoemde onderwerpen te behandelen, om mensen meer zelfvertrouwen en eigenwaarde terug te geven. De ergotherapeut kan helpen bij het in kaart brengen van de invloeden op de relatie als gevolg van een stoornis en kan begeleiding bieden bij het leren omgaan met de nieuwe situatie en denkt mee bij het vinden van oplossingen. Ergotherapeuten dienen hierbij gevoelig om te gaan met de mogelijke problemen en moeten kennis hebben van experts naar wie het individu of koppel toe kan gaan wanneer zijn of haar expertise op dit gebied ophoudt (Turner et al., 2002). Voorbeelden van hulpvragen: Hoe zal mijn partner aankijken tegen mijn „nieuwe‟lijf? Mijn partner helpt mij elke dag met douchen en aan- en uitkleden, ziet hij mij nog wel als zijn vrouw?


10


Productomschrijving

PRODUCTIVITEIT De activiteiten of taken die gedaan worden ten behoeve van jezelf, familie of samenleving door het vervaardigen van producten en het verlenen van diensten om gezondheid en welzijn te bevorderen (Kinébanian & Thomas, 1999).

Huishouden Huishouden is het geheel van zaken betreffende de dagelijkse zorg voor een woning en haar bewoners (Van Dale, 2008). Onder huishouden vallen onder andere plannen, organiseren en budgetteren; boodschappen doen; eten bereiden, koken en serveren; wassen, strijken en opvouwen; en het huis schoonmaken.

Interventie: Wanneer de cliënt problemen ervaart bij het uitvoeren van het huishouden kan de ergotherapeut een belangrijke bijdrage leveren door het analyseren en (opnieuw) leren en trainen van huishoudelijke vaardigheden. Voorbeelden van training kunnen zijn; het veilig verplaatsen in huis, het optimaliseren van de werkhouding en tiltechnieken. De ergotherapeut kan helpen met het vergroten van de fysieke belasting en het vergroten van de fysieke en organisatorische vaardigheden en kan geschikte en veilige arbeidsbesparende technieken aanbevelen. Met als doel een balans herstellen tussen belasting en belastbaarheid. Wanneer de cliënt niet meer zelfstandig of met hulp van de familie in staat is bepaalde taken in het huishouden te doen, kan de ergotherapeut helpen naar het zoeken van alternatieven.

Voorbeelden van hulpvragen: Ik heb artrose en het uitwringen van een vaatdoek en het gebruik van een kaasschaaf is pijnlijk aan mijn polsen Ik heb moeite met de organisatie en de verdeling van de huishoudelijke taken na mijn beroerte. Ik wil een maaltijd bereiden en het huishouden verzorgen met één arm. Ik heb een trippelstoel gekregen om te gebruiken tijdens het koken, maar maak er eigenlijk nooit gebruik van omdat ik niet weet hoe ik de trippelstoel moet inschakelen..

Verzorgen Verzorgen kan betrekking hebben op alle aspecten van het dagelijks leven. De zorgvrager kan de partner, een goede vriend, buurvrouw, kind of kleinkind zijn. De zorg die wordt verleend, kan zijn: advies, begeleiding, stimulatie of aanmoediging van de cliënt voor het veilig uitvoeren van een activiteit of het kan praktische hulp zijn om de beperkingen van de cliënt te compenseren (Turner et al., 2002). Iemand die dergelijke zorg verleent wordt een mantelzorger genoemd.

Interventie: Het probleem kan zich voor doen dat de verzorgende overbelast wordt of geen tijd en ruimte meer heeft voor eigen wensen en behoeften. De ergotherapeut kan begeleiding bieden bij het in kaart brengen van de wensen en behoeften van de verzorgende en helpen bij het zoeken naar alternatieven en oplossingen.

Voorbeelden van hulpvragen: Ik zou graag advies willen over wat mijn moeder nog wel veilig zelf kan, nu ze vergeetachtig wordt. De verzorging van mijn man is zo zwaar dat ik lichamelijk klachten krijg. Hoe krijg ik het voor elkaar, dat mijn dementerende moeder minder rusteloos is en zich niet in gevaar brengt?


11


Productomschrijving

Betaald werk en vrijwilligerswerk Werk is een betekenisvolle manier van inspanning (Turner et al., 2002). Bij de doelgroep ouderen zal, maar een kleine groep actief zijn in het arbeidsproces. Een grotere groep zal zich richten op vrijwilligerswerk. De interventies komen bij beide erg overeen.

Interventie: De ergotherapeut bekijkt de persoonlijke vaardigheden van de cliënt met betrekking tot de werkzaamheden die hij of zij moet uitvoeren. Daarbij wordt bekeken waar het probleem ligt. De interventies die toegepast kunnen worden zijn: het aanleren van copingstrategieën om zelfstandig te kunnen werken, het verbeteren van de vaardigheden die nodig zijn om het werk uit te kunnen voeren, het verbeteren van psychische (bijv. concentratieproblemen) en communicatieve vaardigheden, het verbeteren van lichamelijke mogelijkheden (bijv. coördinatie, werkhouding en balans verbeteren) en het ondersteunen bij het maken van een dagindeling die aansluit bij de belasting en belastbaarheid van de cliënt (Turner et al., 2002). De ergotherapeut bekijkt niet alleen de persoonlijke vaardigheden, maar ook de werkomgeving. Indien het probleem ligt bij de werkomgeving zou dit mogelijk op te lossen kunnen zijn door enkele aanpassingen te doen in deze omgeving. Wanneer het probleem niet verholpen kan worden door training kan gekeken worden of het gebruik van een hulpmiddel door de cliënt een oplossing kan zijn.

Voorbeelden van hulpvragen: Ik wil graag weten wat voor (vrijwilligers) werk ik nog kan doen met mijn beperking. Ik begin steeds meer dingen fout te doen tijdens het (vrijwilligers)werk, omdat ik vergeet hoe het wel moet. Ik word daar erg onzeker van.


12


Productomschrijving

ONTSPANNING Ontspanning is een bezigheid waardoor men tot rust kan komen (Van Dale, 2008). Het is een manier van besteding van de vrije tijd (Van Dale, 2008). Ontspanning kan verdeeld worden in drie gebieden: passieve recreatie (bijv. televisie kijken, handenarbeid, lezen), actieve recreatie (bijv. sporten, uitstapjes, reizen), sociale contacten (bijv. visites afleggen, telefoneren, correspondentie) (Kinébanian & Granse le, 2006).

Passieve recreatie Passieve recreatie is een vorm van vrijetijdsbesteding, waarbij niet veel actie wordt ondernomen (Van Dale, 2008).

Interventie: Wanneer er problemen ontstaan bij het uitvoeren van deze vorm van recreatie wordt eerst het probleem in kaart gebracht en daarna worden de lichamelijk-, cognitieve- en omgevingsmogelijkheden bekeken. Vanuit deze bevindingen volgt het trainen van bepaalde vaardigheden, zowel cognitief als fysiek of de ergotherapeut bekijkt of het probleem op gelost moet worden door de activiteit en/of de omgeving aan te passen.

Voorbeelden van hulpvragen: Ik kan slecht zien hierdoor lukt het borduren niet meer zoals het vroeger ging.

Actieve recreatie Actieve recreatie is een vorm van vrijetijdsbesteding, waarbij men geneigd is tot handelen (Van Dale, 2008).

Interventie: Wanneer de cliënt merkt dat hij of zij meer beperkingen ondervindt zou dit onzekerheid op kunnen roepen. De onzekerheid kan een oorzaak zijn dat mensen in huis blijven en niet meer buitenshuis activiteiten gaan ondernemen. De ergotherapeut kan met de cliënt overleggen en naar mogelijke oplossingen zoeken om de onzekerheid te verminderen (Turner et al., 2002). Dit zou kunnen wanneer de oorzaak van de onzekerheid bekeken wordt en de mogelijkheden onderzocht worden om de beperkingen, die de cliënt mogelijk ervaart, te verminderen, of zelfs te verhelpen.

Voorbeelden van hulpvragen: Ik ben net met pensioen gegaan en ik weet niet wat ik met al die vrije tijd aan moet.

Sociale contacten Sociale contacten is onderlinge communicatie willen hebben en het onderhouden van contact met mensen, of groepen mensen, waar graag mee wordt omgegaan als vorm van vrijetijdsbesteding (Van Dale, 2008).

Interventie: Het behouden of maken van nieuwe contacten kan een motivatie zijn om lid te worden van een bepaalde vereniging (Turner et al., 2002). Het vervoer naar een bepaalde activiteit, vereniging, of een bezoek aan vrienden/familie kan een probleem zijn. De interventie die de ergotherapeut kan uitvoeren komt vrijwel overeen met de interventies die beschreven staan bij het onderwerp mobiliteit dat bij handelingsgebied zelfredzaamheid hoort (Turner et al., 2002).

Voorbeelden van hulpvragen: Ik ging altijd naar de bingo in het verzorgingshuis, ik wil dit graag weer op gaan pakken na mijn beroerte.


13


Productomschrijving

ADVISEREN Adviseren is het geven van advies aan een ander, het geven van raad vanuit deskundigheid (Van Dale, 2008). Bij adviseren gaat het om situationeel handelen, waarbij kennis, attitude en (advies)vaardigheden bewust en doelgericht toegepast worden binnen een specifieke context (Heijsman, Lemette, Veld de & Kuiper, 2007).

Advisering in het kader van zorg en/of begeleiding De ergotherapeut geeft advies over het uitvoeren van zorg, begeleiding en behandeling. Het advies kan gegeven worden aan zorg- en dienstverlenende organisaties en personen. Advisering is gericht op het leren van vaardigheden, deskundigheidsbevordering, het ontwikkelen van programma’s, protocollen en producten (Heijsman et al., 2007).

Opdrachtgevers: Hierbij valt te denken aan: thuiszorgorganisaties, zorginstellingen, zorgorganisaties, mantelzorgorganisaties of vrijwilligersorganisaties in de gemeente Wijk bij Duurstede.

Voorbeelden van adviesvragen: Een hoofd van de afdeling psychogeriatrie ziet dat verschillende verpleegkundigen niet de juiste til- en transfertechnieken toepassen. De ergotherapeut krijgt de vraag de verpleegkundigen hierover te adviseren. Een medewerker van een vrijwilligersorganisatie signaleert dat (oudere) vrijwilligers niet weten hoe er veilig buiten kan worden gewandeld met een rolstoel. De ergotherapeut krijgt de vraag de vrijwilligers hierover te adviseren. Een medewerker van het steunpunt mantelzorg signaleert dat (oudere) mantelzorgers het zwaar vinden dat de zorg voor hun partner elke dag terug komt. De ergotherapeut krijgt de vraag de mantelzorgers hierbij te ondersteunen.

Advisering in het kader van een wet, verzekering, regeling en/of wettelijk geïndiceerd hulpmiddel of voorziening Het advies van de ergotherapeut heeft betrekking op uitvoerders en uitvoeringsinstanties van wetten, verzekeringen en regelingen. Advisering is gericht op typering, selectie en/of uitvoering van producttechnische voorzieningen, hulpmiddelen en aanpassingen. Tevens kan advisering plaatsvinden over indicatiestelling (Heijsman et al., 2007).

Opdrachtgevers: Hierbij valt te denken aan: Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) Utrecht en de verschillende zorgverzekeraars.

Voorbeelden van adviesvragen: Een medewerker van het CIZ signaleert dat er veel aanvragen zijn rondom zorg voor ouderen. De ergotherapeut krijgt de vraag te indiceren over hoeveelheid zorg, welke verschillende belanghebbenden nodig hebben. Een medewerker van een bedrijf of instelling signaleert dat er veel aanvragen zijn voor trippelstoelen. De ergotherapeut krijgt de vraag te indiceren of verschillende belanghebbenden in aanmerking komen voor een trippelstoel. Een medewerker van een bedrijf of instelling ontvangt een aanvraag voor een leeshulpmiddel voor een (oudere) belanghebbende met chronische oogproblematiek . De ergotherapeut krijgt de vraag het goedkoopste en adequate hulpmiddel bij deze complexe problematiek te selecteren.


14


Productomschrijving

Advisering in het kader van wonen, werken en vrije tijd Het advies van de ergotherapeut richt zich op organisaties en personen die woonvoorzieningen, dagverblijven en dergelijke aanbieden. Advisering is gericht op woonen leefomstandigheden en activiteiten op het gebied van wonen, werken en vrije tijd (Heijsman et al., 2007).

Opdrachtgevers: Hierbij valt te denken aan: woningstichtingen, zorgorganisaties, belangenbehartigingsorganisaties of particuliere opdrachtgevers in de gemeente Wijk bij Duurstede.

Voorbeelden van adviesvragen: Een medewerker van een woningcorporatie signaleert dat er onvoldoende kennis binnen de corporatie is over levensloop bestendig bouwen. De ergotherapeut krijgt de vraag om advies te geven ten aanzien van levensloop bestendig bouwen. De manager van een zorgorganisatie signaleert dat er veel ouderen vallen in hun kamer van het verzorgingshuis. De ergotherapeut krijgt de vraag advies te geven ten aanzien van valpreventie in het verzorgingshuis. De directeur van het bibliotheek signaleert dat er minder ouderen de bibliotheek bezoeken in het verband met oneffenheden op de parkeerplaats. De ergotherapeut krijgt de vraag te adviseren over de toegankelijkheid van de bibliotheek.

Advisering in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) Het advies van de ergotherapeut heeft betrekking op uitvoerders van de WMO. Advisering is gericht op de typering, selectie en/of uitvoering van producttechnische voorzieningen, hulpmiddelen en aanpassingen. Tevens kan advisering plaatsvinden over woonen leefomstandigheden en activiteiten op het gebied van wonen en vrije tijd. Daarnaast kan het advies gericht zijn op deskundigheidsbevordering (Heijsman et al., 2007).

Opdrachtgever: Gemeente Wijk bij Duurstede

Voorbeelden van adviesvragen (naar werkzaam prestatieveld): Prestatieveld 3: Het geven van informatie, advies en cliëntondersteuning. o Een WMO consulent signaleert dat een aantal demente ouderen ondersteuning nodig hebben bij het uitvoeren van dagelijkse activiteiten. De ergotherapeut krijgt de vraag als consulent op te treden en de ouderen te ondersteunen bij het uitvoeren van dagelijkse activiteiten. o Een WMO consulent van de gemeente signaleert dat er veel vragen bij WMO loket worden gesteld over specifieke voorzieningen. De ergotherapeut krijgt de vraag zitting te nemen in het WMO loket, waardoor deze vragen adequaat kunnen worden afgehandeld. Prestatieveld 4: Het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers. o Een WMO consulent van de gemeente signaleert dat veel (oudere) mantelzorgers moeite hebben met de verdeling van tijd. De ergotherapeut krijgt de vraag de mantelzorgers hierover te adviseren en hen hierbij te ondersteunen. o Een WMO consulent van de gemeente signaleert dat de (oudere) vrijwilligers moeite hebben met de werkdruk waaraan zij worden blootgesteld tijdens een middag koffie schenken in een zorginstelling. De ergotherapeut krijgt de vraag de vrijwilligers te ondersteunen.


15


Productomschrijving

Prestatieveld 5: Het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijke verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem. o Een WMO consulent signaleert dat het aantal ouderen dat reist per regiotaxi afneemt. De ergotherapeut krijgt de vraag advies te geven over de toegankelijkheid van de regiotaxi. o Een WMO consulent signaleert dat onder invloed van de vergrijzing de ouderen langer zelfstandig thuis moeten blijven wonen. De ergotherapeut krijgt de vraag te adviseren over noodzakelijke aanpassingen en eventuele hulpmiddelen in nieuw te bouwen woningen in de gemeente Wijk bij Duurstede. Prestatieveld 6: Het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en aan mensen met een psychosociaal probleem ten behoeve van het behoud van hun zelfstandig functioneren of hun deelname aan het maatschappelijke verkeer. o Een WMO consulent signaleert dat er onder ouderen veel aanvragen worden gedaan voor trapliften. De ergotherapeut krijgt de vraag te indiceren of de verschillende belanghebbenden in aanmerking komen voor de traplift. o Een WMO consulent krijgt een aanvraag van een oudere in het verzorgingshuis voor een rolstoel. De ergotherapeut krijgt de vraag de goedkoopst en adequate voorziening te selecteren. Per januari 2009 wordt de ondersteunende begeleiding aan de WMO toegevoegd. Op dit moment is de ondersteunende begeleiding onderdeel van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). De ondersteunende begeleiding wordt geïndiceerd door het CIZ. Ondersteunende begeleiding: Alle ondersteunende activiteiten in verband met een somatische, psychogeriatrische of psychiatrische aandoening of beperking (Centrum Indicatiestelling Zorg, 2006). o Een WMO consulent signaleert dat er onder ouderen veel aanvragen worden gedaan voor ondersteunende begeleiding. De ergotherapeut krijgt de vraag te indiceren of de belanghebbende hiervoor in aanmerking komt.


16


Productomschrijving

Literatuurlijst AGIS (2008). Overeenkomst Agis Zorgverzekeringen – Vrijgevestigd Ergotherapeut/Instelling 2008-2009. Opgevraagd op 24 april 2008. Afkomstig van www.agisweb.nl AZ Vesalius (2008). Patiëntenbrochure, Ergotherapie. Ook in het AZ Vesalius! Opgevraagd op 13 mei 2008. Afkomstig van www.azvesalius.be Centrum Indicatiestelling Zorg, CIZ (2006). Protocol indicatiestelling voor ondersteunende begeleiding. Driebergen: CIZ. Dansac (2008). Hoe zit het nu eigenlijk met de seks? Voor mensen met een stoma en hun partner. Opgevraagd op 21 mei 2008. Afkomstig van www.intermobiel.com Encyclo (2008). Online encyclopedie; seksualiteit. Opgevraagd op 14 mei 2008. Afkomstig van www.encyclo.nl Ergotherapie Nederland, EN (2008a). De bijdrage van ergotherapie. Opgevraagd op 15 maart 2008. Afkomstig van www.ergotherapienederland.nl Ergotherapie Nederland, EN (2008b). Ergotherapie Nederland Standpunt „dynamische eerstelijnszorg‟. Opgevraagd op 17 maart 2008. Afkomstig van www.ergotherapienederland.nl Ergotherapie Nederland, EN (2008c). Persbericht: Ergotherapie voorkomt overbodige zorg. Opgevraagd op 1 april 2008. Afkomstig van www.ergotherapienederland.nl Ergotherapie Nederland, EN (2007). Beschrijving product “Ergotherapie en langer thuis wonen.” Opgevraagd op 24 april 2008. Afkomstig van www.ergotherapie.nl Ergotherapie Veldhoven (2008). Financiering. Opgevraagd op 12 mei 2008. Afkomstig van www.ergotherapieveldhoven.nl Granse, M. le (2003). Bevorderen van autonomie: een uitdaging voor de Ergotherapie! Opgevraagd op 24 april 2008. Afkomstig van www.ece.hva.nl Heijsman, A., Lemette, M., Veld, A. de & Kuiper, C. (2007). Adviseren als ergotherapeut: competenties en verhalen uit de praktijk. Den Haag: Lemma. Kinébanian, A. & Thomas, C. (1999). Grondslagen van de ergotherapie. Maarssen: Elsevier/ De Tijdstroom. Kinébanian, A. & Granse, M. le (2006). Grondslagen van de ergotherapie. Maarssen: Elsevier gezondheidszorg. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, VWS (2005a). Ouderenbeleid in het perspectief van de vergrijzing. Opgevraagd op 14 maart 2008. Afkomstig van www.minvws.nl Ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport, VWS (2005b). Antwoorden op vragen over de nieuwe zorgverzekering; vragen van patiënten en antwoorden die u kunt geven. Opgevraagd op 12 mei 2008. Afkomstig van www.minvws.nl Nederlandse Vereniging van Ergotherapie, NVE (1999). Beroepsprofiel Ergotherapeut. Utrecht: Lemma.


17


Productomschrijving

Nederlandse Vereniging voor Ergotherapie, NVE en Landelijke Huisartsen Vereniging, LHV (2007). Projectplan Handreiking Huisarts en Ergotherapie. Versterking en toegankelijkheid Ergotherapie in de eerstelijnszorg. “Prettiger leven in de thuissituatie.” Opgevraagd op 14 mei 2008. Afkomstig van www.ergotherapienederland.nl Nuenen, K. (2008). De definitie van seksualiteit. Opgevraagd op 14 mei 2008. Afkomstig van www.edith.nl Per Saldo; dé belangenvereniging van en voor mensen met een persoonsgebonden budget (2005). PGB. Opgevraagd op 12 mei 2008. Afkomstig van www.pgb.nl Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, RIVM (2008). Wat dekt het basispakket 2008? Opgevraagd op 14 mei 2008. Afkomstig van www.kiesbeter.nl Toorn, A. van der, Welvaadt, G., Speth-Lemmens, I. & Berendsen, I. (2004). Zelfredzaamheid, cliëntgerichte ergotherapie bij mobiliteit, wassen en kleden. Utrecht: Lemma. Turner, A., Foster, M. & Johnson, S.E. (2002). Occupational Therapy and Physical Dysfunction, Principles, Skills and Practice. Churchill: Livingstone. Van Dale (2008). Online Woordenboek. Opgevraagd op 24 april 2008. Afkomstig van www.vandale.nl Visser, M. & Weise, A. (2001). Visie op ergotherapie. Opgevraagd op 12 mei 2008. Afkomstig van www.ergoarte.ch World Federation of Occupational Therapy, WFOT (2005). Definitions of Occupational Therapy. Opgevraagd op 15 maart 2008. Afkomstig van www.wfot.com


18


Bijlage 1

Productomschrijving

Effectiviteit ergotherapeutische interventies

Effectiviteit van ergotherapeutische interventies bij ouderen (65 plussers) thuis Hieronder staan bewijzen uit de literatuur (vanaf publicatiejaar 1999 t/m april 2007) en, daar waar geen bewijzen uit de literatuur beschikbaar zijn, aanbevelingen afkomstig van een consensusbijeenkomst (april 2007, Nijmegen)i betreffende de effectiviteit van ergotherapeutisch interventies bij ouderen (65 plussers) thuis. N.B.: Deze concept-factsheet richt zich niet op valpreventie, ergotherapeutische interventies bij cliënten met psychiatrische aandoeningen, adviseren (als het puur om adviseren gaat en het adviseren niet onderdeel is van een behandeltraject) en mantelzorg (als de interventie uitsluitend op de mantelzorger gericht is) De literatuurbronnen en een verklaring over de niveaus van bewijs zijn bijgevoegd.

DIAGNOSTIEK

Vraagverheldering Aanbeveling (Niveau 5) De werkgroep is van mening dat een gesprek waarvan het doel is de problemen die de oudere (65 plusser) ervaart te identificeren en te valideren, in de eigen omgeving van de cliënt dient plaats te vinden. De probleemverheldering met een eventuele mantelzorger vindt ook bij voorkeur thuis plaats.

Nader onderzoek AMPS in de thuissituatie Tullis, A., en M. Nicol 19991 (Niveau 1) De auteurs hebben een systematic review uitgevoerd over de waarde van functionele assessments voor ouderen met dementie. Ze vonden twee artikelen van goede methodologische kwaliteit met het volgend resultaat: Ouderen met dementie (Nygard e.a., 1994) of zonder dementie (Park e.a., 1994) presteren beter in hun eigen huis dan in een gesimuleerde klinische setting.

T ESTEN EN OBSERVATIES ALGEMEEN Aanbeveling (Niveau 5) De werkgroep is van mening dat het van belang is, testen en observaties in de betreffende context (thuis) uit te voeren, als men uitspraken wil doen of een oudere in een bepaalde context een activiteit al dan niet kan uitvoeren.

TOTAAL ERGOTHERAPEUTISCH PROCES (DIAGNOSTIEK T/M EVALUATIE)

CVA ET thuis voor CVA cliënten algemeen Walker, M.F., e.a. 20042 (Niveau 1) Ergotherapeutische interventies thuis verbeteren significant de uitvoering van ADL en vrije tijd activiteiten van cliënten met een CVA. Handelingsgerichte ET heeft het meeste effect. Dat betekent, dat ADL-training de uitvoering van ADL verbetert maar bijvoorbeeld niet de vrije tijd activiteiten en andersom. Walker, M.F., e.a. 19993 en 20014 (Niveau 2) Cliënten met CVA < 1 maand geleden, die niet in het ziekenhuis opgenomen waren, profiteren van een ergotherapeutische ADL interventie thuis en zijn minder afhankelijk bij ADL activiteiten. Gemeten een jaar ná de behandeling waren de positieve effecten nog aanwezig.

ET thuis voor CVA cliënten die net uit het ziekenhuis ontslagen werden Gilbertson, L., e.a. 20005 (Niveau 2) Cliënten met CVA (28-89 jaar oud, gemiddeld 71 jaar) die kort na ontslag uit het ziekenhuis een multidisciplinaire follow-up revalidatie (in een CVA-setting of dagbehandeling) kregen, hebben baat bij een kortdurend extra ergotherapeutisch programma thuis.


19


Productomschrijving

ET thuis voor CVA cliënten/ Mobiliteit buitenshuis Logan, P.A., e.a. 20046 (Niveau 2) Met deze studie werd aangetoond, dat door een specifieke ergotherapeutische interventie thuis (b.v. scootmobieltraining) de mobiliteit buitenshuis bij thuiswonende CVA cliënten (gemiddeld 74 jaar) op korte en lange termijn verbeterd wordt.

Dementie Graff, M.J.L., e.a. 2006 en 20077,8 (Niveau 2) Tien ergotherapie sessies verdeeld over een periode van vijf weken bij de cliënten thuis verbeteren het dagelijkse functioneren van cliënten met dementie. M.n. de procesvaardigheden verbeteren en de hulpbehoefte voor IADL en ADL neemt af. IADL (instrumentele ADL) zijn huishoudelijke activiteiten. Verder verbeteren de stemming, de kwaliteit van leven en de gezondheidstoestand van de cliënt. Deze positieve effecten waren ook na 12 weken nog aanwezig. Hoppes, S., Davis, L.A., Thompson, D. 20039 (Niveau 4) De resultaten geven aan dat de mogelijkheid voor cliënten om zich aan te passen, vermindert met de progressie van de dementie. De cliënten presteren bij de uitvoering van activiteiten, bij welke de motoriek een rol speelt (fijn/grofmotorische taken, aankleden, eten) beter in hun eigen familiare omgeving dan in een instelling.

Mantelzorgers ET thuis voor de mantelzorgers van cliënten met dementie Graff, M.J.L., e.a. 2006 en 20077,8 (Niveau 2) Tien ergotherapie sessies verdeeld over een periode van vijf weken thuis bij de cliënt met dementie hebben positieve effecten op de mantelzorger. De zorgbelasting van de mantelzorger neemt af en deze voelt zich competenter. Verder worden de stemming de kwaliteit van leven en gezondheidsstatus verbeterd. Tevens is bij de mantelzorger het gevoel controle over het leven te hebben verbeterd. De positieve effecten waren ook na 12 weken nog aanwezig.

Ouderen na heupoperatie Rivard, A., e.a. 200310 (Niveau 3) De plek waar ergotherapeutische pre-operatieve interventies plaatsvinden vóór totale heup operaties heeft geen impact op de duur van de ziekenhuisopname. Ook heeft het geen effect op de plek, waar de cliënt na ontslag terechtkomt (thuis of revalidatie-inrichting). (Negatieve indicatie voor interventies thuis)

Ouderen algemeen Steultjens, E., e.a. 200411 (Niveau 1) Omvattende ergotherapie thuis kan een positief effect hebben op het behouden van functionele mogelijkheden, sociale participatie en kwaliteit van leven van thuiswonende ouderen. Er is sterk bewijs voor een positief effect van het adviseren van hulpmiddelen als een gedeelte van een risicoinventarisatie huisbezoek op de functionele mogelijkheden

ET thuis om functionele beperkingen te reduceren / gebruik van controlegeoriënteerde strategieën Gitlin, L.N., e.a. 200612 (Niveau 2) Een cliëntgerichte ET/FT interventie thuis, gericht op het toepassen van controlegeoriënteerde gedragsstrategieën en aanpassingen thuis, leidt tot de reductie van functionele beperkingen en verhoogt de onafhankelijkheid van thuiswonende ouderen.

ET

THUIS OM MORTALITEIT TE REDUCEREN

/

GEBRUIK VAN CONTROLEGEORIËNTEERDE STRATEGIEËN

Gitlin, L.N., e.a. 200613 (Niveau 2) Een ET/FT interventie thuis, om de dagelijkse beperkingen te verminderen, zou de kans op mortaliteit bij thuiswonende ouderen kunnen reduceren. Het blijkt, dat het sterfterisico vermindert door het toepassen van aanpassingen thuis en andere controlegeoriënteerde strategieën. Vooral de meest kwetsbare ouderen hebben hier baat bij.


20


Productomschrijving

ET thuis voor het aanleren van activiteiten Aanbeveling (Niveau 5) De werkgroep is van mening dat het aanleren van activiteiten binnen de behandelfase bij ouderen thuis moeten plaatsvinden, indien de patiënt afhankelijk is van routinevaardighede

Bronnen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

Tullis, A. en M. Nicol, “A systematic review of the evidence for the value of functional assessment of older people with dementia”. British Journal of Occupational Therapy, vol. 62, december 1999, p. 554563. Walker, M.F., e.a., “Individual Patient Data Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials of Community Occupational Therapy for Stroke Patients”. Stroke, vol. 35, juli 2004, p. 2226-2232. Walker, M.F., e.a., “Occupational therapy for stroke patients not admitted to hospital: a randomised controlled trial”. The Lancet, vol. 354, july 1999, p. 278-280. Walker, M.F., e.a., “Randomised controlled trial of occupational therapy at home: results at 1 year”. Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry, vol.70, 2001, p. 267. Gilbertson, L., e.a., “Domiciliary occupational therapy for patients with stroke discharged from hospital: randomized controlled trial”. Britisch Medical Journal, vol. 320 (7235), maart 2000, p. 603606. Logan, P.A., e.a., “Randomized controlled trial of an occupational therapy intervention to increase outdoor mobility after stroke”. British Medical Journal, vol. 329 (7479), december 2004, p.1372-1375. Graff, M.J.L., e.a., ”Effects of community occupational therapy on quality of life, mood and health status in dementia patients and their caregivers: a randomized controlled tiral”. In press. Graff, M.J.L., e.a., ”Community based occupational therapy for patients with dementia and their care givers: randomised controlled trial”. British medical journal, vol. 333 (7580), november 2006, p. 1196 1201. Hoppes, S., Davis, L. A., Thompson, D., “Environmental effects on the assessment of people with dementia: a pilot study”. The American Journal of Occupational Therapy, vol. 57, no. 4, juli/augustus 2003, p. 396-402. Rivard, A., e.a., “The efficacy of pre-operative home visits for total hip replacement clients”. Canadian Journal of Occupational Therapy, vol. 70, no. 4, oct 2003, p. 226- 232. Steultjens, E., e.a., “Occupational therapy for community dwelling elderly people: a systematic review”. Age and Ageing, vol. 33, april 2004, p. 453-460. Gitlin, L.N., e.a., “A Randomized Trial of a Mulitcomponent Home Intervention to Reduce Functional Difficulties in Older Adults”. Journal of the American Geriatrics Society, vol. 54, no. 5, mei 2006, p. 809816. Gitlin, L., e.a., “Effect of an in-home occupational and physical therapy intervention on reducing mortality in functionally vulnerable older people: preliminary findings“. Journal of the American Geriatrics Society, vol. 54, no. 6, June 2006, p. 950-955.

Hiërarchie van evidence Er geldt de volgende hiërarchie, waarbij niveau 1 het niveau met de sterkste bewijskracht is: Niveau 1: systematische review of meta-analyse van (kwalitatief goede) RCT´s Niveau 2: gerandomiseerde gecontroleerde trials (Randomised Controlled Trial of RCT) Niveau 3: gecontroleerde klinische trials (Clinical Controlled Trial of CCT) Niveau 4: niet-experimentele (kwalitatieve, beschrijvende) studies Niveau 5: mening van deskundigen (Kuiper, C., e.a., Evidence-based practice voor paramedici. Lemma BV, Utrecht, 2004.) Meer informatie? Voor vragen over ergotherapeutische interventies thuis kunt u contact opnemen met de NVE, Kaap Hoorndreef 56B, 3563 AV Utrecht, tel: 030-2628356, fax: 030-2615967, Website: www.ergotherapie.nl Utrecht, juni 2007 HSZuyd te Heerlen, NVE, juni 2007 i

NVE – Hogeschool Zuyd – Franziska Biehler en Gisela Philipps – juni 2007

De deelnemende ergotherapeuten vertegenwoordigden tijdens de consensusbijeenkomst de volgende expertisegebieden: wetenschappelijk onderzoeker paramedische zorg / gezondheidswetenschapper en voornamelijk extramuraal werkende ergotherapeuten in de ouderenzorg


21



Productomschrijving

22

Een onderzoek naar de mogelijkheden van ergotherapie in de Gemeente Wijk bij Duurstede

Recommend Documents