Een kwestie van mindset. Jan Hoek en Annette Vermij

M A A RT 2 0 0 4

Magazine Verder in dit nummer:

Er zijn nooit streefcijfers nodig geweest. Radio Nederland Wereldomroep heeft

2 Standplaats Sjanghai: Betta Plebani bracht een bliksembezoek aan Nederland en vraagt zich nu af of ze hier nog welkom is 3 Uitgelicht: Het belang van monitoren, meten & weten en wat houdt de Week of Action in? 6 Perslink: Aranka Kellermann (LBR) brengt standpunten over in woord en beeld 7 Verslag: Meer kleur in Flevoland 7 Journalistiek studenten bezoeken Lombok 8 Miraboulevard

geen beleid nodig om allochtonen aan te nemen. Wel krijgt iedere buitenlander, meestal ingevlogen van verre, een taalcursus aangeboden. Die is niet verplicht. “Iedereen wil het leren.” Mira Magazine nam poolshoogte in Hilversum.

Een kwestie van mindset

Redactioneel In februari was er een bijeenkomst met onze Europese partners. Onderwerp: hoe gaan de media in de diverse landen om met etnische diversiteit?’. Van de antwoorden werden we niet vrolijk. De enige migranten die Spanjaarden op de tv te zien krijgen zijn de dode migranten die aanspoelen na een mislukte poging het land binnen te komen. De Roma minderheid in Hongarije is beter zichtbaar, maar dan vooral om grappen over te maken, of in relatie met verhalen over criminaliteit. En de wijze waarop de veelgelezen tabloids in Engeland over migranten schrijven grenst soms aan een hetze, vertelden onze collega’s. Is het in Nederland beter? Als het om kwantiteit gaat zeker. Toen ik na de bijeenkomst thuiskwam en even ontspannen wilde zappen, was op drie van de negen Nederlandse zenders op mijn kabel een programma bezig waarin de multiculturele samenleving en/of migranten aan bod kwamen. En dat lijkt meer regel dan uitzondering te zijn. Ik zeg ‘lijkt’ omdat het een indruk is, en geen bewezen feit, dat er iedere avond twee of meer programma’s aandacht schenken aan diversiteit. Die avond gebeurde dat in mijn ogen bovendien op een redelijk genuanceerde manier, maar dat lijkt dan weer wel een uitzondering, gezien de vele reacties in de kranten en op websites over de ongenuanceerde en eenzijdige beeldvorming in de media over Marokkanen en Antillianen. Opnieuw ‘lijkt’ omdat het meten van de mate van genuanceerdheid moeilijk is. Toch moeten we het weten; hoe kunnen we anders meer diversiteit en een genuanceerder beeldvorming bepleiten? Tijdens de week of action (14-21 maart) worden in een aantal Europese landen monitoringsgegevens gepresenteerd en voorstellen gedaan voor activiteiten om de diversiteit in de media te vergroten. In dit magazine vindt U alvast een voorproefje. Het Mira Mediateam

Jan Hoek en Annette Vermij

Door Saron Petronilia Buiten is duidelijk sprake van een wereldomroep. Er staat een vrouw met een camera in haar hand te praten met de man van wie ze een opname zal maken. Zij heeft een Somalisch uiterlijk. Hij lijkt Pakistaans. De voertaal is Engels. Verderop loopt een clubje mensen, ook donkergetint. Binnen in het imposante gebouw wordt deze eerste indruk weggevaagd: de witte Nederlander regeert. Tot en met de schoonmaakster. Een blik in het jaarverslag van de Wereldomroep bevestigt die indruk. Van beschermheer, via de directie, hoofdredactie en adviesraad tot en met de ondernemingsraad: op een enkeling na zijn ze allemaal autochtoon. Aan het woord zijn de directeur Jan Hoek en Annette Vermij, het hoofd Personeel en Organisatie. Beiden zijn autochtoon, evenals de aanwezige persvoorlichter. Veertien procent van de medewerkers van Radio Nederland Wereldomroep heeft echter een andere dan de Nederlandse nationaliteit vertellen ze. Zeven procent van hen valt in de categorie allochtoon. Hoek is trots op al die kleur. Hij houdt van andere invloeden. Hij spreekt ook graag en vaak over het bruggen slaan tussen culturen. Maar veertien procent blijft natuurlijk een minimum voor een Wereldomroep. Het verschil met de AVRO, waar 7,1 procent van de werknemers allochtoon is, is bepaald niet ruig te noemen.

Vakantiegangers Radio Nederland Wereldomroep heeft meer dan vierhonderd medewerkers in dienst, het is de internationale publieke omroep van Nederland. De omroep doet veel meer dan zijn bekendste activiteit: vakantiegangers in den vreemde op de hoogte houden van de weersomstandigheden in Nederland. Via radio, televisie en internet biedt de omroep nieuws, informatie en cultuur over de gehele wereld. Alleen de gebieden op het noordelijke halfrond, voorbij Siberië, worden – via de korte golf slechter bereikt. Om technische redenen, overigens, via satelliet is het bereik groter. De programma’s worden aangeboden in het Nederlands, Engels, Frans, Spaans, Portugees, Indonesisch, Sarnami en Papiamento. De omroep maakt zestig uur radio per dag. De doelstelling is “..het, mede namens en ten behoeve van Nederland, leveren van een bijdrage aan een beter geïnformeerde wereld door een combinatie van onafhankelijke journalistiek en dienstverlening.” “De Wereldomroep heeft geen beleid om allochtonen aan te nemen,” vertelt Hoek. Er zijn nooit streefcijfers nodig geweest. “Dat zoveel mensen uit andere culturen afkomstig zijn, is het effect van de manier waarop we hier werken. De omroep wil bruggen slaan tussen culturen. De informatie, of die nu de gezondheidsMira Magazine 1 / maart 2004 / 1

vervolg van pagina 1 zorg of de positie van de vrouw betreft, wordt de luisteraars aangeboden in een voor hen begrijpelijk perspectief. Dat betekent dat programmamakers goed op de hoogte moeten zijn van de cultuur van de luisteraars. Anders kunnen ze ook geen verschillen in cultuur aangeven. Vaak zijn de medewerkers afkomstig uit die culturen.” Buitenlanders krijgen een cursus Nederlandse taal aangeboden. Die is niet verplicht, maar wel erg verstandig om te volgen. Niet alleen om met de collega’s te kunnen praten. Ook om Nederland te leren kennen. Anders kunnen ze luisteraars in het buitenland niet goed informeren over de gang van zaken alhier. Neem bijvoorbeeld de Nederlandse visie op democratie, het homohuwelijk, euthanasie of drugs, maar denk ook aan het Sinterklaasfeest. Vermij: “Het is eigenlijk geen discussie of ze de cursus wel of niet volgen. Iedereen wil ook zelf de taal leren. Bovendien, heel veel informatie wordt in dit bedrijf in het Nederlands gegeven.”

Indonesisch ontbijt Bij de Wereldomroep zijn de medewerkers als het ware op natuurlijke wijze gewend geraakt aan de vreemdeling in hun midden. Hoek: “We hebben wel eens met elkaar ontbeten. Dan

stond er een Nederlands, een Indonesisch, een Latijns-Amerikaans en een Engels ontbijt. Je raakt er met elkaar aan de praat. En natuurlijk werken we gewoon samen.” De ‘nieuwe’ medewerkers zijn dan ook als vanzelfsprekend verdeeld over alle afdelingen en de verschillende salarisklassen. Drieëntwintig procent van hen heeft een managementfunctie. Vermij: Het fenomeen allochtoon is hier zo gangbaar. Het is geen enkel probleem als hij of zij de taal niet goed spreekt. Het is een kwestie van mindset.” Ook vanzelfsprekend: Er zit geen enkele allochtoon in een echte topfunctie. De Wereldomroep heeft geen speciale cursussen, laat staan een zorgvuldig uitgestippeld beleid, voor de autochtone medewerker. Hoek: “Het oprekken van de referentiekaders gaat hier vanzelf. Er lopen hier ook vrouwen met een hoofddoek. Dat voegt alleen maar iets toe. Deze medewerkers maken een organisatie levendiger, kleurrijker.” Vermij verhaalt van de cultuurverschillen die haar zijn opgevallen. De sollicitatieprocedure op de Latijnsamerikaanse afdeling verloopt heel anders dan zij gewend was. “De Nederlander zit klaar in net pak, met een vriendelijke glimlach en koffie. Als een gesprek uitloopt wordt de volgende sollicitant daar even van op de hoogte gebracht.” Zo niet, op de Latijnsamerikaanse afdeling. Daar gaat het allemaal wat losser. “Ik was

Schrikken van Nederland Betta Plebani ziet grote veranderingen in een jaar Na een bliksembezoek aan Nederland keert journalist Betta Plebani terug naar China. In Shanghai zal ze zich weer buigen over economische en zakelijke consequenties van Chinees beleid voor het bedrijfsleven. Ze is er webredacteur en doet voor Mira Magazine verslag van het Chinese mediaklimaat. DOOR SARON PETRONILIA Betta Plebani is geschrokken van Nederland. Vond ze zich altijd een goed geïntegreerd persoon, nu vraagt ze zich af of ze nog wel welkom is. “Er is hier in een jaar tijd zoveel veranderd. Het nieuws wordt geregeerd door regels, boetes, straffen en harde taal. In Rotterdam ben je zelfs niet welkom als je niet over een bepaald inkomen beschikt. Dat was voorheen ondenkbaar. Het zoeken naar en behouden van werk is erg moeilijk geworden. Ik was zelfs bang om ’s avonds op een fiets zonder licht te rijden. Daar kon ik een boete voor krijgen, vertelden vrienden. Ik kon het bijna niet geloven.” De van oorsprong Italiaanse Plebani hield zich in Nederland onder meer bezig met radiomaken. Ook stond ze aan de basis van PALM, het platform van lokale allochtone redacties en omroepen. Haar ervaringen tot nu toe hebben haar geleerd dat ze zich gemakkelijk elders thuis voelt. Maar Plebani betwijfelt of ze ooit definitief terug zal keren naar Nederland. “Ik zou me er misschien een buitenlander voelen.” Toch zal ze zich ook niet definitief vestigen in China. “Ik moet me er 2 / Mira Magazine 1 / maart 2004

erg aanpassen. Op de lange duur heb ik daar geen zin in. Teveel onderwerpen die ik zou willen bespreken zijn onbespreekbaar. Daarnaast kan ik me ook niet neerleggen bij de traditionele en onderdanige positie van de vrouw.” Het land van haar toekomst ligt waarschijnlijk in Afrika of Zuid-Amerika. “Die komen meer overeen met mijn spirit.” Binnenkort reist ze toch met veel plezier weer af naar China. In Shanghai werkt ze voor een bedrijf dat in Hongkong wordt gerund door twee Europeanen, onder wie een journalist die al acht jaar in China woont en werkt. Het is haar opgevallen dat het voor diegenen die de taal spreken gemakkelijk is werk te vinden. En dat buitenlanders snel de waarden en normen van de Chinezen adopteren. “Contracten hebben bijvoorbeeld weinig waarde. Vrijwel alles wordt cash betaald. Als je al wordt betaald. Het betekent dat je moet investeren in een goede vertrouwensrelatie met de Chinezen. Daar moet je de tijd voor nemen.” Dat ze voor de vrije media werkt, is op zich niet zonder risico. De media zijn in principe in handen

erg verbaasd toen de chef opstond tijdens het sollicitatiegesprek, even op zijn horloge keek, en zei: ‘Ik ben even twintig minuten weg. Ik moet een uizending doen.’” De verdienste is dat de Nederlanders allemaal wat losser zijn geworden. Nog een verschil. De Latijnsamerikaanse medewerker wil graag onderhandelingsruimte waar het bijvoorbeeld zijn salaris betreft. Vermij houdt daar rekening mee. “Er gaan een aantal gesprekken overheen voordat overeenstemming is bereikt. Het gaat hem om het spel.” Andere medewerkers daarentegen moeten juist worden beschermd. “Bij anderen moet ik ervoor zorgen dat ze een goed bod krijgen. Overigens ontvangen ze gewoon het salaris dat bij de functie hoort. Anders krijg je scheve ogen binnen een organisatie. Alleen de weg waarlangs overeenstemming wordt bereikt is verschillend.” Over het algemeen vindt ze de Nederlandse medewerker het meest mondig. Die kan goed zijn eigen belangen bewaken. De gemixte populatie van de Wereldomroep heeft ook een meerwaarde voor de inhoud van de programma’s. Iedere dag wordt er immers vergaderd over de uiteenlopende nieuwsitems. Verschillende visies op het nieuws tuimelen dan over elkaar. Het effect ervan is dat het nieuws in een wereldser perspectief wordt geplaatst. Anders gezegd: je kunt niet Radio 1 vertalen en uitzenden in Latijns-Amerika.

van de staat. “We worden gedoogd. In China kan veel. Maar je moet wel weten wanneer, met wie en hoe. Tijdens de Sars-epidemie ging onze website dagenlang down. Vooralsnog houden wij het op technische problemen. Maar dat weet je nooit. Men zegt dat er meer dan 100.000 internetpolitieagenten zijn. Gelukkig veroorzaken wij geen problemen. We doen namelijk niet aan politiek.” “Het is fantastisch om in een land te zijn dat verandert van een derde wereldland naar een eerste wereldland.” Er heerst echter een gespannen sfeer in China. “Het verschil tussen arm en rijk wordt steeds groter. Het is de vraag tot op welke hoogte de Chinezen dit zullen accepteren. Het is een 24uurs economie. Dus werken ze veel en hard en verdienen ze erg weinig. Ze wonen in kleine huizen, bij familie of op de straat. De situatie verandert er per dag. Dat maakt het bestaan onzeker.” De Chinezen accepteren de gang van zaken als min of meer normaal. “Chinezen zijn tamelijk ongecompliceerd. Ze zijn tevreden met weinig. Ze nemen het leven per dag. Over politiek wordt nooit gesproken. Het is moeilijk een debat te krijgen met jongeren. Zij geloven dat China altijd zal blijven groeien. Je ziet ook nooit een poster met protest. Ze mogen zich niet organiseren. Het is onnavolgbaar, een wonder, hoe het kan dat Chinezen ineens bijeenkomen voor een protestbijeenkomst. Informatie wordt verspreid via geruchten en sms. Dat zijn de serieuze tekenen.” In het volgende nummer van Mira Magazine bericht Betta Plebani weer vanuit Shanghai.

Uitgelicht

Monitoren en verbeteren

Vrijwel alle activiteiten van Mira Media zijn gericht op het bevorderen van een media-aanbod waarin de multiculturele samenleving wordt weerspiegeld. Om dat mogelijk te maken is het noodzakelijk de vinger aan de pols te houden: hoe divers zijn de media momenteel? Wat zijn criteria voor diversiteit? Welke factoren belemmeren of stimuleren diversiteit? En hoe kun je invloed daarop uitoefenen? In dit nummer van het Mira Magazine beschrijven we welke activiteiten Mira Media onderneemt om inzicht te krijgen in dit soort vragen. Ook is er een interview met Leen d’Haenens, onderzoekster aan de Universiteit van Nijmegen over nut en noodzaak van monitoring van de media. Tenslotte beschrijven we welke activiteiten in binnen en buitenland worden ondernomen in het kader van de Week of Action die aansluit op de vorig jaar gehouden Week of Monitoring.

Om goed te kunnen werken doet Mira Media zelf ook aan onderzoek naar diversiteit en media. Daarvoor worden momenteel vier methodes gehanteerd: het kijkerspanel, gekoppeld aan de kijkerstoets, de blauwdruk, het weblog en literatuuronderzoek.

Mira Media Monitor

Het jongeren-kijkerspanel

Het Kijkerspanel is een methode om aan de hand van televisieprogramma’s en een voorgestructureerde vragenlijst met een geselecteerde groep televisiekijkers de mate van diversiteit in deze programma’s te scoren en te bekijken hoe met deze diversiteit wordt omgegaan. De resultaten worden vervolgens met de redactie en/of producenten van deze programma’s doorgesproken. In december en januari heeft op deze wijze een groep jongeren nieuws- en actualiteitenprogramma’s getoetst. Een beschrijving van deze toets en de voorlopige resultaten is te vinden op www.miramedia.nl, onder het kopje publiek, rubriek Kijkerspanel). De vragenlijst van het Kijkerspanel wordt momenteel met subsidie van de Digitale Pioniers bewerkt tot digitaal instrument voor mediaconsumenten; de Kijkerstoets. Bedoeling is dat individuele personen via een voorgestructureerde digitale vragenlijst de diversiteit in programma’s kunnen beoordelen en in kunnen sturen. Zowel het Kijkerspanel als de Kijkerstoets brengen de

discussie over het media-aanbod en publieksbeïnvloeding van de media op gang bij mediaconsumenten. Daarnaast kunnen programmamakers de toets gebruiken als evaluatie-instrument om meer aan (zelf)monitoring met betrekking tot multiculturaliteit te doen. Deze methode is nog in ontwikkeling. Informatie over zowel Kijkerspanel als Kijkerstoets kan worden gegeven door Carmelita Serkei ([email protected]).

De Blauwdruk is geen meetmethode voor diversiteit, maar een analysemodel voor factoren die etnische diversiteit in de media kunnen stimuleren of juist afremmen. Het bestaat uit verschillende onderdelen: een model van het medialandschap, waarin de belangrijkste actoren in kaart zijn gebracht, aanbevelingen, voorbeelden van good practices en webadressen van op dit terrein relevante organisaties Op basis van de Blauwdruk kunnen activiteiten worden ondernomen om de stimulerende factoren te versterken en de belemmerende factoren te verkleinen. De Blauwdruk wordt dit voorjaar in enkele rondetafelgesprekken in binnen- en buitenland beproefd en verder uitgewerkt. Deze rondetafels worden georganiseerd voor onder meer mediamakers, politici, NGO’s, vakbonden, brancheorganisaties en allochtone mediaprofessionals. Meer informatie bij Derk Beltman ([email protected]). Door middel van literatuuronderzoek haalt Mira Media gegevens over diversiteit boven tafel, verbindt deze met elkaar en trekt daaruit conclusies. Deze conclusies worden via de rubriek Feiten & Cijfers op de Mira Media site gepubliceerd. Afgelopen jaar bijvoorbeeld over het percentage allochtonen in het personeelsbestand van mediaorganisaties, over de inspanningen die mediaorganisaties verrichten om tot een diverser programma-aanbod te komen, en over het kijk-, luister- en computergedrag van allochtone jongeren. Vragen over en suggesties voor literatuuronderzoek kunt u zenden aan Susan Bink ([email protected]).

Het Weblog is zeker geen wetenschappelijke methode, maar wel een manier om inzicht te krijgen in meningen van kijkers en om kijkers aan te sporen na te denken over wat zij zijn. In een vaste rubriek op de Mira Media site doen bekende en onbekende Nederlanders verslag van wat hen de afgelopen week is opgevallen in de media op het gebied van etnische diversiteit. Andere webbezoekers worden uitgenodigd hierop te reageren. Het Weblog is te vinden op de Mira Media website onder In Focus. Mira Magazine 1 / maart 2004 / 3

Uitgelicht

Vorig jaar vond voor het eerst de European Day of Media Monitoring (Europese Dag van Media en Minderheden) plaats op initiatief van On Line/More Colour in the Media. Op 13 november 2003 hebben alle National Focal Points van het

RAXEN-netwerk van het EUMC (Europees Waarnemingscentrum voor Racisme en Vreemdelingenhaat) in elke EU-lidstaat zoveel mogelijk mediaberichten geanalyseerd. Er is gekeken hoe minderheden werden belicht in nieuws- en actualiteitenprogramma’s en in dagbladen. In de hieropvolgende week hebben verschillende minderhedenorganisaties in Europa een zelfde onderzoek gedaan, maar dan gedurende meerdere dagen.

European Day of Media Monitoring Inmiddels hebben minderhedenorganisaties uit Spanje, Groot-Brittannië, Hongarije en Denemarken hun resultaten bekend gemaakt. De resultaten hebben betrekking op de wijze waarop minderheden in de media verschijnen en met welke onderwerpen ze in verband worden gebracht. In Spanje zijn gedurende vier dagen (13, 19, 21 en 24 november 2003) twintig dagbladen en zes televisiestations geanalyseerd. Hieruit volgt dat in Spanje minderheden zeer weinig aan bod komen in de media. En als ze aan bod komen, is het vooral zijdelings, als onderwerp van migratiebeleid. Ook worden etnische minderheden vaak in verband gebracht met criminaliteit, geweld en armoede. Op televisie worden nauwelijks beelden van minderheden in het dagelijks leven, zoals op straat of in warenhuizen, vertoond. De multiculturele samenleving komt dan ook niet tot zijn recht in televisiebeelden of in krantenberichten in Spanje. In Denemarken worden minderheden ook het meest in verband gebracht met terrorisme en criminaliteit. Gedurende één week (17 november – 23 november 2003) zijn negen dagbladen bekeken en twee nationale televisiezenders. In 89 van de in totaal 141 berichten over etnische minderheden werden minderhe-

den als probleem gezien (63.1%). De Deense media laten minderheden vooral zien als groep en niet als afzonderlijke individuen, wat vaak leidt tot generaliserende berichtgeving.

ken zijn er in totaal 121 berichten over de Roma verschenen. Tachtig procent verscheen in de vijf landelijke dagbladen. In de landelijke dagbladen worden minderheden het meest in verband gebracht met minderhedenbeleid, discriminatie en vooroordelen. In lokale dagbladen gaat de aandacht uit naar educatie, armoede en huisvesting als het om minderheden gaat. Verder valt op dat in 72.3% van alle berichten minderheden niet aan het woord worden gelaten.

Burden on society In Groot-Brittannië zijn gedurende de monitoringweek 84 artikelen over minderheden in landelijke en lokale kranten verschenen. De meeste (70%) verschenen in landelijke dagbladen en waren nieuwsberichten. Slechts twee artikelen stonden op de voorpagina. In de meeste gevallen (48%) werden minderheden beschouwt als ‘a burden on UK society’ (een last voor de Britse maatschappij). In 23 artikelen (27%) werden minderheden in verband gebracht met criminaliteit. In dit monitoringonderzoek zijn geen televisiezenders geanalyseerd. Het onderzoek in Hongarije richtte zich op de beeldvorming van de Roma in de media. De Roma is een zigeunervolk dat de helft van alle etnische minderheidsgroepen in Hongarije omvat. Gedurende twee weken (17 november – 1 december 2003) zijn vier landelijke televisiezenders, vijf landelijke dagbladen en negen lokale dagbladen geanalyseerd. De lokale dagbladen worden het meest gelezen in Hongarije. In de twee monitoringwe-

Een goede vergelijking tussen de vier bovenstaande onderzoeken is helaas niet mogelijk, omdat de onderzoeken verschillen in uitvoering. Zo is er in Spanje vier dagen geanalyseerd en in Hongarije twee weken. In het onderzoek uit Groot-Brittannië ontbreekt een televisie-analyse en bij alle onderzoeken zijn verschillende onderwerpcategorieën gebruikt. Verder is er in Hongarije maar één bevolkingsgroep onderzocht. Meer uniformiteit in de uitvoering en rapportage van de onderzoeken verdient daarom aanbeveling. Wel kan uiteindelijk één duidelijke conclusie getrokken worden uit de onderzoeken: etnische minderheden worden in de media voornamelijk in verband gebracht met conflict, criminaliteit en migratiepolitiek. Voor meer informatie omtrent de European Day of Media Monitoring, zie http://www.multicultural.net/ edmm/index.htm, of neem contact op met Joost van Beek, tel. 030 230 22 40 of [email protected].

WEEK OF ACTION • WEEK OF ACTION • WEEK OF ACTION • WEEK OF ACTION • WEEK OF Organisaties in zestien Europese landen waren in november 2003 betrokken bij de organisatie van een Week of Monitoring. Tijdens deze week werd in deze landen op verschillende wijze aandacht besteed aan het meten van diversiteit in de media. De monitoringsactiviteiten strekten zich over een langere periode uit. De resultaten van deze onderzoeken worden in de zogenaamde Week of Action (14-21 maart 2004, gekoppeld aan de Anti-racismedag) gepresenteerd. Tegelijkertijd worden daaraan activiteiten gekoppeld om de dialoog tussen media en minderheden te bevorderen. Hieronder volgt per land een selectie van de activiteiten die eind februari door de deelnemers gepland waren. Een uitgebreidere update van dit overzicht is te vinden 4 / Mira Magazine 1 / maart 2004

op: http://www.multicultural.net/ en in de activiteitenagenda en het nieuwsoverzicht op www.miramedia.nl OOSTENRIJK (ZARA) Debat over de wijze waarop minderheden in de Oostenrijkse media aan bod komen. Info: [email protected] BELGIË (Forum van etnisch culturele minderheden) Presentatie van monitoring rapport, gevolgd door reacties, in de vorm van gesproken columns, waarin bekende Vlaamse migranten over mediaverslaggeving spreken. Info: [email protected]

DENEMARKEN (Fair Play) Prijsuitreiking voor het beste voorbeeld van een reportage over een multicultureel onderwerp Werkbezoeken aan redacties, met ontmoetingen met eind- en hoofdredacteuren. Een mediaseminar met NGO’s en Deense journalisten op 20 maart. Info: [email protected] of [email protected]

FINLAND (RASMUS, in samenwerking met de gemeente Helsinki) Combinatie van meerdere activiteiten in het kader van de dag tegen het racisme, de herdenking van de afschaffing van de slavernij 200 jaar geleden en de dag van media monitoring. Seminar en discussieforum over de rol van

Leen d’Haenens is hoofddocente Communicatiewetenschap aan de Universiteit

Uitgelicht

van Nijmegen, gespecialiseerd in onderzoek naar etnische diversiteit in de media. Zij is betrokken bij diverse monitoringonderzoeken: onderzoeken die over een langere periode onderzoeken hoe het is gesteld met de etnische diversiteit in de media. De Universiteit van Nijmegen zit samen met de universiteiten van Amsterdam en Twente in een onderzoekspool (Netherlands School of Communications) die de diverse aspecten van etniciteit in de media onderzoekt.

Meten is weten (om daarna iets te doen) Gevraagd naar het belang van monitoringonderzoek stelt d’Haenens: “Iedereen heeft wel een mening over de wijze waarop de media omgaan met migranten. De media vinden over het algemeen dat ze voldoende aandacht aan migranten besteden en daarin zorgvuldig te werk gaan, migrantenorganisaties klagen steen en been dat ze niet gehoord en gezien worden. Het is daarom van belang dat je die beweringen kunt onderbouwen. En dat kan: door empirisch onderzoek. Dergelijk onderzoek wordt echter maar zelden uitgevoerd. Aan de ene kant omdat het relatief kostbaar is, aan de andere kant omdat het alleen echt zin heeft als je het over een langere periode doet. Een momentopname geeft immers geen correct beeld. Monitoringonderzoek is niet alleen relevant om meningen te onderbouwen, maar kan ook leiden tot aanbevelingen en verbeteringen om de diversiteit in de media te vergroten en bij te dragen aan evenwichtiger beeldvorming.”

noteert gedetailleerd in een codeboek welke aspecten opvallen in de manier van berichtgeving. Vervolgens probeer je daar patronen in te ontdekken en de achtergronden van die patronen te verklaren. Dat kan door interviews met de makers, maar ook door (groeps)gesprekken met mediagebruikers. Daarmee kun je de gegevens in een context plaatsen en er zinvolle en haalbare aanbevelingen aan verbinden.”

Onevenwichtige beeldvorming blijkt momenteel vooral veroorzaakt te worden door de kop en de lead van het artikel, en het gebruik van illustraties. Aanbevelingen zouden zich derhalve meer moeten richten op eind- en fotoredacties. Wat betreft de audiovisuele media is er duidelijk verschil tussen publiek en commercieel. Hoewel ook zij veel steken laten vallen, zijn de publieke media veel meer doordrongen van een verantwoordelijkheidgevoel met betrekking tot evenwichtige beeldvorming dan de commerciëlen. Dat is gezien hun taakstelling ook logisch.” Desalniettemin vindt d’Haenens dat de politiek op dit gebied te veel eisen stelt aan de publieken, en te weinig aan de commerciëlen.

Meer informatie: Van Dijk, T. (1991). Racism and the Press. London: Routledge. Van Dijk, T. (1993). Elite discourse and racism. Newbury Park, CA: Sage. Costera Meijer, I. (2001) The colour of soap opera: an analysis of professional speech on the representation of ethnicity. European Journal of Cultural Studies vol. 4, nr. 2 pp 207-230. Costera Meijer, I. & Van Dijck, B. (2001) Talk / Show. Kwaliteit en ethiek van praatprogramma’s. Amsterdam: Veen. d’Haenens, L. & Saeys, F. (1996). Media en multiculturalisme in Vlaanderen. Gent: Academia Press. d’Haenens, L. (2003). ICT in de multiculturele samenleving. In J. de Haan & J. Steyaert (reds.), Jaarboek ICT en samenleving 2003. De sociale dimensie van technologie. Amsterdam: Uitgeverij Boom. d’Haenens, L. ea. ‘Multimedia: toolkit voor integratie of multiculturele firewall?, Mediamenu’s van Turkse en Marokkaanse jongeren’ (werktitel). In voorbereiding, verschijnt in juli.

“Je kunt monitoringsonderzoek op verschillende manieren aanpakken: je kunt een systematische analyse van televisie- en radioprogrammas maken op basis van vooraf opgestelde criteria en volgens vaste formats. Dat is vooral zinvol bij kwantitatieve analyses: hoeveel tijd wordt aan onderwerpen besteedt? hoe lang zijn woordvoerders aan het woord? Interessanter wordt het als je een interpretatie aan die analyse kan koppelen. Je meet (op een scoretabel) de kwantitatieve gegevens en

Katholieke Universiteit Nijmegen (2000). Etnische minderheden

“Dit soort onderzoek is niet nieuw, maar het is wel van belang dat het regelmatig herhaald wordt. De aanbevelingen die midden jaren negentig door de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) zijn geformuleerd in de vorm van gedragscodes voor journalisten blijken effect gesorteerd te hebben. In de hoofdtekst van krantenartikelen worden deze aanbevelingen in ieder geval aangehouden, wat leidt tot een evenwichtiger beeldvorming.

en de media (cd-rom). Nijmegen: Katholieke Universiteit Nijmegen, Sectie Communicatiewetenschap. webdressen Katholieke Universiteit Nijmegen: http://www.socsci.kun.nl/ maw/cw/ Universiteit Twente: http://www.utwente.nl/ Universiteit van Amsterdam http://www.uva.nl Vrije Universiteit: www.vu.nl Netherlands School of Communications: http://www.nescor.nl

F ACTION • WEEK OF ACTION • WEEK OF ACTION • WEEK OF ACTION • WEEK OF ACTION de media in het bestrijden van racisme en bevor- Conferentie in Verona over media en minderderen van integratie. Evvenement voor kinderen heden. Bijdrage aan debat over media, minderen jongeren met video show. Tentoonstelling. heden en welzijnactiviteiten, georganiseerd in Info: [email protected] samenwerking met de RAI (Turijn). Lokale conferenties over media en minderGROOT BRITTANIË (Pressswise Trust) heden in Bologna en Florence. Serie regionale ontmoetingsbijeenkomsten Bijdrage ‘het beeld van immigranten in de tussen vluchtelingenorganisaties, lokale media en Italiaanse pers’ aan een cursus voor journalisten. plaatselijke NGO’s. Ontmoeting media en migrantenorganisaties Info: [email protected] (Florence). Info: [email protected]

ITALIË (Cospe, in samenwerking met diverse lokale organisaties) Gehele dag radiouitzending in het kader van dag tegen racisme en dag van media monitoring. Presentatie monitoring resultaten.

NEDERLAND (Mira Media en Universiteit van Nijmegen) Bijeenkomst met allochtone woordvoerders en deskundigen over hun ervaringen met de media

en de strategieën en mogelijkheden om de aanwezigheid van migranten in de pers te vergroten. Info: [email protected]

Presentatie monitoringsgegevens Nederland Info: [email protected]

. GRIEKENLAND Ronde tafel gesprekken met journalisten en NGO’s in Athene, Thessaloniki en Volos. Tussen april en september zullen verder nog zes interculturele festivals gehouden worden en wordt een tv-spot geproduceerd voor gebruik door lokale media. ZWEDEN Presentatie rapport aan journalisten. Mira Magazine 1 / maart 2004 / 5

Perslink.nl link met de pers, link voor de pers Vaste rubriek in Mira Magazine is de presentatie van een woordvoerder of deskundige die is opgenomen in dé digitale database voor journalisten. Ditmaal Aranka Kellermann, een van de woordvoerders van het Landelijk Bureau ter bestrijding van Rassendiscriminatie (LBR). Perslink is een initiatief van NOS/bureau beeldvorming en diversiteit, Mira Media, NVJ en IRP. Loopbaan

Taakverdeling

Studeerde Nederlands recht aan de Universiteit van Amsterdam, met de focus op mensenrechten. Na haar studie solliciteerde ze als juridisch medewerker bij het LBR. Na enige tijd kreeg zij daarbij ook communicatietaken als het woordvoerderschap, het onderhouden van perscontacten en het organiseren van evenementen en debatten over juridische onderwerpen en (onder meer) de betrokkenheid van Marokkanen, Antillianen en Surinamers bij de Tweede Wereldoorlog. Naast haar functie als juriste en communicatiemedewerker is Aranka ook documentairemaakster. Zij maakte onder andere een film over ex-kindsoldaten in Oeganda die op de Nederlandse en Vlaamse televisie is uitgezonden.

Het woordvoerschap bij het LBR is verdeeld over drie personen. “Met mijn twee collega’s handel ik de vragen van de pers af. We hebben daarbij geen vaste verdeling in taken of onderwerpen. Vast beleid is wel dat als het over een specifiek terrein gaat de deskundige op dat terrein de vraag beantwoordt. Alleen als het gaat om profilering van het LBR naar buiten toe is onze directeur, Hubert Fermina, in principe de woordvoerder.”

Motivatie Kellermann: “Zowel de keuze voor mijn studie en mijn werk bij het LBR als mijn documentaires komen voort uit het belang dat ik hecht aan gelijkwaardige partcipatiemogelijkheden voor iedereen. Bij het LBR zit dat in de doelen. In de documentaires kan ik het visualiseren. Een deel van de motivatie komt ook voort uit de mogelijkheden die ik in dit werk heb om verschillende capaciteiten te gebruiken. Ik vind het leuk om te organiseren en ik ben daar ook goed in, denk ik. En ik ben in staat om ideeën en standpunten over te brengen, zowel in woord als in beeld.”

LBR en monitoring Het LBR hecht veel belang aan monitoring. “We monitoren hoe het staat met de gelijkwaardige participatie van migranten. Met hun kansen om actief deel te nemen aan de samenleving. Participatie speelt een belangrijke rol bij de beeldvorming over migranten en daardoor ook in het publieke debat over integratie. We zijn zelf actief in het volgen van ontwikkelingen en trends met betrekking tot arbeid, onderwijs, en huisvesting. We werken daarbij samen met instellingen als de Anne Frank Stichting, de Universiteit van Leiden en de Landelijke Vereniging van anti-discriminatiebureaus en Meldpunten (LV).”

Valkuilen “Echte blunders worden door ons zelden of nooit gemaakt. Wel heb ik gemerkt dat je veel

B van Baantjer van start Op 28 januari 2004 is het project B van Baantjer feestelijk van start gegaan. Dit nieuwe media educatie project richt zich op de relatie ‘boek en televisie’ en wordt speciaal voor het VMBO onderwijs ontwikkeld. Tijdens de contacten die Mira Media onderhoudt met het voortgezet onderwijs, werd steeds duidelijker dat er geen intercultureel media educatie materiaal beschikbaar is voor het VMBO. B van Baantjer gaat daar verandering in brengen. Gekozen is voor de enorm populaire tv-serie Baantjer, waarbij de nadruk ligt op het tot stand komen van zo’n tv-serie. Welke stappen gaan er allemaal aan vooraf en hoe wordt ervoor gezorgd dat wat er op papier staat, straks ook op tv aantrekkelijk overkomt. François Stienen, die een scenario schreef voor Baantjer, is aangetrokken 6 / Mira Magazine 1 / maart 2004

zorg moet besteden aan het doorgeven en uitleggen van juridische informatie aan journalisten. Juridische informatie dankt zijn bestaansrecht veelal aan nuances, en die nuances verdwijnen vaak in de pers. Dat heeft niet zozeer te maken met onzorgvuldigheid of opzet, maar met het gebrek aan tijd. Tijd om het goed uit te leggen, maar ook tijd aan de kant van de journalist om het genuanceerd op te schrijven.”

Tips voor woordvoerders - zorg ervoor dat je goed bereikbaar bent - leg duidelijk uit waarop je wél en niet aanspreekbaar bent - laat je -zeker bij juridische onderwerpen- niet opjagen door de pers, maar zorg er wel voor dat ze hun informatie op tijd hebben Maar vooral: - werk aan een goede relatie met de pers, en onderhoudt die zorgvuldig

als projectmedewerker. Samen met VMBO-docent en audiovisueel deskundige Marieke Middelkoop wordt het lespakket ontwikkeld. Onderdeel van het lespakket wordt een CDROM, waarmee een castingspel is te spelen. Stel dat je een castingbureau hebt en je moet een casting voor een serie doen. Wie vind je geschikt voor welke rol? Welke overwegingen spelen daarbij en wat zijn de consequenties van je keuze? Naast leerlingmateriaal wordt in een docentenhandleiding ingegaan op achtergronden met betrekking tot beeldvorming, stereotyperingen, detectives, andere politie-tv-series, interviews met auteurs, makers, schrijvers, regisseurs. Partijen die bij dit project betrokken zijn: CED Groep, Uitgeverij Partners en de Universiteit van Utrecht, Film en Televisie Studies. Het project wordt financieel mogelijk gemaakt door St. Lezen en het VSB Fonds. Meer informatie: projectleider: Ad van Dam [email protected]

Stichting de Samenhang en Mira Media organiseerden op 20 februari een conferentie over de mogelijkheden om ‘meer kleur’ in de Flevolandse media te brengen. Daarbij werd zowel ingegaan op het personeelsbeleid van de omroepen en kranten in de regio als op de wijze waarop deze media een beeld geven van de diversiteit in Flevoland. De dag werd goed bezocht en er was een levendige uitwisseling van informatie. Opvallend daarbij was dat een aantal mediavertegenwoordigers expliciet aangaf zelf ook niet tevreden te zijn met de wijze waarop zij functioneren in de multiculturele samenleving en naar manieren zoekt om dat te verbeteren.

Conferentie Meer kleur in Flevoland

Tim Beltman: Almere Vandaag zoekt nog naar manieren om groter bereik onder allochtonen te krijgen.

In zijn inleiding stelde journalist en universitair docent Sjoerd Moenandar dat zonder allochtonen in de redacties het dagelijks leven van migranten als iets exotisch zal blijven worden gerepresenteerd, en niet als een normaal onderdeel van de Nederlandse cultuur. Hij riep op geen ‘media ghetto’s’ of ‘mediathuislanden’ voor migranten in te stellen. Dat dit nog niet zo makkelijk is voor redacties

werd geïllustreerd door Tim Beltman, chef redactie van Almere Vandaag. Zijn krant probeert tot een groter bereik onder allochtonen te komen, maar heeft nog moeite met het vinden van een methode om dit voor elkaar te krijgen. Giovanni Massaro, hoofd Communicatie en Informatie bij Mira Media, stelde dat diversiteit nooit bereikt kan worden door één enkele actie, maar door een samenhangend beleid gericht op diversiteit van de Programma’s, diversiteit in het Personeelsbestand en het betrekken van het Publiek bij de activiteiten en programma’s van de media. Mira Media noemt dit ‘de drie P’s’ en werkt in haar projecten en activiteiten gericht met deze drie P’s.

maar ook op de economische aspecten daarvan. Om die diversiteit te bereiken kan de politiek een rol spelen, maar het is vooral belangrijk dat de organisaties en personen die aan de conferentie deelnamen de media en de politiek blijven prikkelen om aandacht aan dit onderwerp te besteden. Een uitgebreid verslag van de dag is te vinden op www.miramedia.nl (onder het kopje Over Mira Media, in de rubriek Verslagen).

Het tweede deel van de conferentie bestond uit workshops rond diversiteitsbeleid en beeldvorming. De dag werd afgesloten door Laura Bouwmeester, gedeputeerde van de provincie Flevoland. In haar toespraak wees ze niet alleen op de maatschappelijke noodzaak van diversiteit in de media,

School voor Journalistiek in Lombok

Ook een bezoek aan de moskee in Lombok stond op het programma.

Op dinsdag 10 februari organiseerde Mira Media een excursie door de Utrechtse wijk Lombok voor studenten van de School voor Journalistiek uit Utrecht. Gekozen was voor Lombok omdat de bevolkingssamenstelling van deze wijk zeer divers is. De studenten maakten tijdens de excursie kennis met verschillende aspecten van diversiteit in de wijk. Het programma bestond uit bezoekjes aan verschillende organisaties binnen de wijk, waar vertegenwoordigers iets vertelden over de organisatie. Onder meer de moskee, de hammam (vrouwenbadhuis) en een jongerencentrum werden bezocht.

Een van de docenten gaf aan dat hij de kennis van zijn studenten en die van mediaprofessionals in het algemeen rondom diversiteit in de samenleving erg beperkt vindt. Uit voorbeelden die hij gaf kwam vooral naar voren dat er angst voor het onbekende is. Het houden van straatinterviews met ‘nieuwe Nederlanders’ levert nogal eens de reactie op dat ‘ze’ niet te vinden waren. De excursie heeft een dan ook een drempelverlagend doel. De studenten maken kennis met mensen uit andere culturen, zonder zelf het eerste initiatief te hoeven nemen.

Mira Magazine 1 / maart 2004 / 7

MiraBoulevard In de vorige Mira Boulevard vroegen wij ons af wie het zal gaan maken in het jaar 2004. Grote kanshebber was TOURIYA HAOUD. Zij lijkt deze vermoedens inderdaad te gaan waarmaken. Niet alleen schitterde ze in de speelfilm Shouf Shouf Habibi, ook heeft ze een megadeal gesloten met het jeansmerk Replay. Hierdoor zal zij wereldwijd op billboards te bewonderen zijn. Niet alleen zakelijk doet ze het erg goed. Ook lukt het haar om in de media te verschijnen door collega’s te bekritiseren. Haoud is geen fan van Nada van Nie en Patty Zomer. “De Modepolitie mag van

mij echt van de buis. Dat vind ik geen mode programma”. Ach, Nada heeft tenminste een Één van de donkere NOS programma. nieuwslezers is ermee gestopt. CAROLIJN LILIPALY -voorheen onder meer MTV Europe, Canal+ en CNBC Europe- heeft ontslag genomen. “Zeker nu we om het uur journaals maken, voel ik me soms een beetje een robot. Er is niet veel ruimte voor creativiteit en eigen inbreng”, aldus Lilipaly’s motivatie voor deze Door het vertrek van Lilapily is er een stap. donker gezicht minder op de Nederlandse televisie. Misschien dat SYLVANA SIMONS dit goed kan maken. Zij gaat namelijk een nieuw programma over boeken presenteren. Het programma gaat ‘Kaft’ heten’en zal voornamelijk populaire boeken op een luchtige wijze behanNiet delen. Kaft start vanaf 4 april bij RTL4. alleen op televisiegebied vinden er veranderin-

•

•

•

gen plaats. Ook de bladenbranche is volop in beweging. Zo brengt ex-TROS omroepster en ex-Stoa-medewerkster SENAY ÖZDEMIR een nieuwe tijdschrift op de markt. Het glossy magazine “Sen” ligt vanaf eind maart in de winkels. Het blad is bedoeld voor alle vrouwen, maar de nadruk ligt voornamelijk op dames met een mediterraan tintje. Hoe onthullender hoe beter. Nieuwtjes? Gossip? Andere wetenswaardigheden? Meldt ze bij MiraBoulevard! Rachida Bouali,, 030-230 22 40, [email protected]

Agenda

Voor meer informatie zie www.miramedia.nl (activiteitenagenda).

7 april start Dag van het TV Idee. De Dag van het TV Idee bestaat uit een periode van twee maanden waarin mediaprofs (onder begeleiding) aan een idee voor een tv-programma werken, dat uit moet monden in een pitch. De Dag van het TV Idee wordt georganiseerd door de Nederlandse Beroepsvereniging van Film- en Televisiemakers (NBF) en de Vereniging van Nieuwe Film en TV Makers (NFTVM), de Nederlandse Film en Televisie Academie, Mira Media en Media Desk. Voor meer informatie: Linda von Winckelmann, [email protected], 030-232 4000

8 april Dag van het eigen bedrijf Doel van deze dag is om mensen op weg te helpen bij het starten van een eigen onderneming in de mediasector. Organisatie: Mira Media en de Vereniging van Nieuwe Film en Televisiemakers (NFTVM). Voor meer informatie: Linda von Winckelmann, [email protected], 030-232 4000

8 en 22 april: Perslink mediatraining voor woordvoerders van migrantenorganisaties en allochtone deskundigen. Voor meer informatie zie www.miramedia.nl (rubriek media en minderheden/perslink) of neem contact op met Rachida Bouali via [email protected].

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Fokje Pietersen, [email protected], 030-230 2240.

12 en 13 mei AV Manifestatie Met op 13 mei een masterclass Pitchen; regionale formats voor landelijke televisie. Voor meer informatie: [email protected], 030-232 4000

11 juni Adviescommissie drama Deadline voor inzending: 31 mei.

14 april Kijken verplicht! Conferentie over interculturele media-educatie. Uitgangspunt vormen de ervaringen van VOscholen die deelnamen aan het project Reality@school. De dag staat in het teken van praktische workshops en beleidsgerichte ronde

“Radio en televisie hebben een andere betekenis voor ons gekregen, we hebben nu zelfs vrijwillig naar de radio geluisterd!! Mira Media heeft inmiddels regionale mediadagen georganiseerd in verschillende provincies. Op woensdag 4 februari was het de beurt aan Omroep Flevoland, waar de klassen 3R, B en C van Scholengemeenschap Lelystad werden ontvangen.

tafel gesprekken. De conferentie is met name bedoeld voor docenten uit het VO, medewerkers van media, film en educatie instellingen, omroepmedewerkers en ICT&onderwijs medewerkers.

Voor meer informatie: met Linda von Winckelmann, [email protected], 030-232 4000

Mira Magazine is het kwartaalblad van

Colofon

19 maart Perslink bijeenkomst Deskundig en Ervaren. Discussiebijeenkomst voor allochtone woordvoerders en deskundigen over hun ervaringen met nieuws- en actualiteitenprogramma’s en de mogelijkheden om die ervaringen overdraagbaar te maken voor nieuwe of minder ervaren woordvoerders en deskundigen.

stichting Mira Media. Aan dit nummer werkten mee: Rachida Bouali, Yolanda Jansen, Giovanni Massaro, Rifka van der Meer, Nancy Kamperveen (redactie); Susan Bink, Youssef Ouchene, Ad van Dam, Saron Petronilia. Fotografie: Suet Fun Liu, Ad van Dam, Mara Jansen, Bob Karhof, Giovanni Massaro, Mustafa Mortaji, Betta Plebani, Frans Schellekens/ Hollandse Hoogte. Redactie-adres: postbus 1234, 3500 BE Utrecht Email: [email protected] Telefoon: (030) 230 22 40 Fax: (030) 230 29 75 Website: www.miramedia.nl Layout: Studio Voetnoot Druk: Drukkerij Zuidam & Uithof Oplage 2500 ISSN: 1567-276X

8 / Mira Magazine 1 / maart 2004