Een intellectueel avontuur Veranderen in organisaties College 2
Het Zuiderlicht www.hetzuiderlicht.nl
Intellectuele opstap Uit college 1
Beelden/drivers of change vorige keer • Besef dat de wereld uit polariteiten bestaat, waar je gebruik van mag maken. • Inherente complexiteit neemt verder toe, en toe, en toe.
• Schaarste als nieuw permanent kader. • Gezien en gevoeld: behoefte om bezinning meer een plek te geven in leven, werk & handelen.
2
Intellectuele opstap Uit college 1
Bijpassende intellectuele vragen • Hoe deal jij met dualiteit? • Hoe maak je effectief gebruik van de voor handen zijnde polariteiten in ontwikkel- / verandervraagstukken?
• Welke eigenschappen van jezelf (als gevolg van natuurlijke selectie en spontane mutatie) wil jij voor de ‘soort’ mens behouden, zodat de soort versterkt? • Wat is de volgende evolutiesprong?
3
Teamontwikkeling & motivatie What’s in a name? Samensmelten teamontwikkeling en motivatietheorie Pregnante vraag voor ontwikkeltrajecten bij organisaties voor iedere deelnemer: - hoe verhoud je je tot jezelf (motivatie) - hoe verhoud je je tot de ander / de wereld om je heen? (‘motivatie’ & ‘teamontwikkeling’)
4
Overzicht theorieën Motivatie
Zie bijlage voor overzicht met vier scholen over (arbeids)motivatie.
Meest recente onderzoeken en werk aangaande (arbeids)psychologie: • Positieve psychologie • ‘Flow’ - Csiksentmihalyi • Work Engagement / Bevlogenheid – Bakker / Schaufeli • Job Demands Resources Model – Bakker / Schaufeli • Zelf Determinatietheorie – Deci / Ryan
5
Positieve psychologie Sinds ca. 2000 • Waarom de beweging ‘positieve psychologie’ ? • Verhouding aantal wetenschappelijke onderzoeken naar arbeidspsychologie van de afgelopen 20 jaar (Bron, Bakker, 2012):
17 : 1 burnout, demotivatie, verzuim, arbeidsklachten, overspannen, etc.
geluk, motivatie, bevlogenheid, flow, etc.
6
Succesvolle teams
Positief (voelen, denken, praten)
vs
Negatief (voelen, denken, praten)
Succesvolle teams -> 6 : 1 Disfunctionele teams -> 1 : 10 Intern (naar binnen gericht)
vs
Succesvolle teams -> Disfunctionele teams -> De ander vs (vragen stellen, aandacht voor behoeften) Succesvolle teams -> Disfunctionele teams ->
Extern (naar buiten gericht) 1:1 3:1 Jezelf (meningen uiten, ventileren 1:1 1:3 7
Flow – Csiksentmihalyi 1975 ‘Flow … … refereert aan een mentale toestand waarin een persoon volledig opgaat in zijn of haar bezigheden. Flow wordt gekenmerkt door op de betreffende acties gerichte energie en activiteit, volledige betrokkenheid daarbij, alsmede het feit dat men de activiteiten succesvol uitvoert.’
… is een belangrijk concept in de zogenoemde positieve psychologie waarvan Csiksentmihalyi (naast Seligman) de belangrijkste proponent is. Flow wordt zo genoemd omdat enkele personen die door Csiksentmihalyi werden geïnterviewd voor zijn in 1975 verschenen boek over flow, het bij wijze van metafoor hadden over een "stroom die hen meevoerde"
8
Flow – Csiksentmihalyi 1975 Een gevoel van Flow kenmerkt zich door de aanwezigheid van meerdere van de volgende 8 elementen: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Men heeft een duidelijk doel; Concentratie en doelgerichtheid; Verlies van zelfbewustzijn, volledig opgaan in de activiteit en zichzelf vergeten; Verlies van tijdsbesef: de tijd vliegt voorbij; Directe feedback: succes en falen ten aanzien van de activiteit zijn onmiddellijk duidelijk zodat men het handelen vervolgens daarop weer kan aanpassen; Evenwicht tussen de eigen vaardigheid en de uit te voeren activiteit (zie volgende sheet model), uitdaging & uitvoerbaarheid; Een gevoel van persoonlijke controle over de situatie of activiteit; De activiteit is intrinsiek belonend, bijvoorbeeld erg leuk.
9
Flow & andere ‘emotionele’ toestanden Flow op de as van: x. je eigen inschatting over je vermogen iets uit te kunnen voeren (perceived skill level) y. de beleving van de mate van uitdaging waar je mee geconfronteerd wordt (perceived challenge level) Voorbeeld: een lage inschatting van eigen kunnen leidt in combinatie met een gemiddeld beleefde uitdaging in een uit te voeren taak/werk tot: zorgen (worry)
10
Work Engagement / Bevlogenheid Bakker et al
Work Engagement (als posi<eve tegenpool van burn-‐out) is een toestand die zich kenmerkt door: • Vitaliteit
voortvarendheid hoog energieniveau & grote mentale weerbaarheid bereidwilligheid fors te investeren in het werk vasthoudend, ook als het tegenzit
• Toewijding sterke betrokkenheid gevoel van significantie in het werk enthousiasme, inspiratie, trots, uitdaging
• Absorptie volledige concentratie prettig opgezogen door het werk gevoel dat de tijd snel voorbij gaat en werk loslaten lastig is
11
Bron: Chris+an, Garza, Slaughter, 2011
Bevlogenheid een klasse apart
werktoewijding
werk-‐/organisa<ebetrokkenheid
BEVLOGENHEID commitment
werk(nemers)tevredenheid
12
Flow / bevlogenheid
•
Wat levert het op?
•
Wereldwijd onderzoek onder duizenden mensen staaft dat er een positieve correlatie is tussen flow/work engagement en de resultaten van iemands werk in termen van financiën, ziekteverzuim, minder fouten, hogere kwaliteit, etc.
•
Bijkomstig, onderzoek wijst uit: bevlogen mensen zijn gezonder & gelukkiger.
Drijvende factoren achter flow en work engagement volgens het JD-R Model: (Job Demands Resources model): 1.
Werkgerelateerde hulpbronnen: autonomie, feedback, sociale steun, etc
2.
Persoonlijke hulpbronnen: optimisme, eigen effectiviteit, stressbestendigheid, eigen waarde, etc.
3.
Taakeisen: fysiek, mentaal, emotioneel. 13
Zelf determinatietheorie Deci / Ryan • Motivatie- en persoonlijkheidstheorie die zich volledig focust op de psychologische interne drijvers onder gedrag: intrinsieke motivatie Economische mens BehoeLe aan beheersen van de uitkomst en gevoel van meesterschap onderweg.
Sociale mens BehoeLe aan verbinding met mensen en de rest van de wereld om je heen.
Spirituele mens BehoeLe aan zingeving. In harmonie met de geïntegreerde ‘ik’.
14
Motivatie in perspectief
! Het zelfdeterminatiecontinuüm (Van de Broeck et al, 2009, p. 323; aangepast van Ryan en Deci, 2000)
15
Motivatie in perspectief ‘Crowding out’ effect Intrinsieke versus extrinsieke motivatie “Dat heb je goed gedaan voor mij!” “….zoals trouwens ook was afgesproken en de organisatie ook verwachtte….”
=> Inherente welwillendheid/motivatie gaat ten onder aan goedbedoelde externe bemoeienis. Vruchtbare aanpak: er niets van vinden, ‘het is zoals het is’
Bron: Fry / Jegen, 2001 16
Samenwerking bekeken vanuit de evolutiebiologie
Waarom werken we samen?
17
Samenwerking bekeken vanuit de evolutiebiologie Wat hebben darmkanker, mierenkoloniën, taal en global warming met elkaar gemeen? Evolutie
Drie pijlers:
1. toevallige mutatie (Darwin)
2. natuurlijke selectie (Darwin)
3. samenwerking = ‘meesterarchitect’ van de evolutie (Het Zuiderlicht)
18
Samenwerking bekeken vanuit de evolutiebiologie
Waarom werken we eigenlijk samen?
“The rational choice for either person is to defect. And in the absence of trust, reason can be self-destructive.”
Wij hebben van nature de neiging niet samen te werken: survival of the fittest.
Onze ervaringen hebben ons echter geleerd dat samenwerking ons uiteindelijk verder brengt dan alleen acteren. In basis zijn we daarop leren gaan vertrouwen.
19
Samenwerking bekeken vanuit de evolutiebiologie
Vijf ‘mechanismen’ die ons tot samenwerken brengen:
1) Directe wederkerigheid 2) Indirecte wederkerigheid 3) Ruimtelijke selectie 4) Groepsselectie 5) Verwantenselectie
20
Samenwerking bekeken vanuit de evolutiebiologie
1. Directe wederkerigheid ‘Tit for tat’ Op basis van willekeur ‘I help you, you help me’
De man op straat
‘Als jij samenwerkt, werk ik ook samen’ ‘Als jij niet meer samenwerkt, dan ook ik niet’ Vertrekpunt is samenwerken (doel: toekomstig eigenbelang veiligstellen)
21
Samenwerking bekeken vanuit de evolutiebiologie
2. Indirecte wederkerigheid ‘Gossip spreads reputation’ op basis daarvan besluit je al dan niet te helpen Al enigszins selectief ‘I help you, somebody helps me’
De ‘kennis van’
Voor directe wederkerigheid heb je een gezicht nodig Voor indirecte wederkerigheid heb je een naam nodig
22
Samenwerking bekeken vanuit de evolutiebiologie
3. Ruimtelijke selectie Op basis van ‘dichtbijheid’ Omgeving bepaalt of je al dan niet samenwerkt ‘Jij bent mijn buurman, en dus help ik jou’
Uit het oog, uit het hart
23
Samenwerking bekeken vanuit de evolutiebiologie
4. Groepsselectie Groepsdenken - wij vs. jullie Tribes ‘Jij hoort bij ons en dus help ik jou’ en vice versa
Je jaarclubgenoot
‘There can be no doubt that a tribe including many members who […] are always ready to give aid to each other and to sacrifice themselves for the common good, would be victorious over other tribes; and this would be natural selection.’ Charles Darwin
24
Samenwerking bekeken vanuit de evolutiebiologie
5. Verwantenselectie Helpen op basis van genetische verwantschap Onvoorwaardelijk ‘I will jump into a river to save you’
Je zoon/dochter
25
Samenwerking bekeken vanuit de evolutiebiologie
Succesvolle samenwerking? Ieder mechanisme is goed Combi brengt het verst
Principes onderweg die leiden tot succesvolle evolutie naar de volgende stap:
Altruïsme – je geeft weg en bent tevreden met ‘minder dan de helft’ Hoop – je gaat er vanuit dat de ander ook zo wil samenwerken Vergevingsgezind – als dat niet het geval is, is het ook oké
26
27
Samenwerking bekeken vanuit de evolutiebiologie
• Een bij leeft in een groep, een volk • Werksters staan aan het hoofd en zorgen dat er een koningin is • Koningin zorgt voor voortbestaan volk en wordt verzorgd door werksters • Als aantal eitjes of kwaliteit afneemt, bereiden werksters nieuwe koningin voor • Maximaal zeven dagen voor geboorte nieuwe koningin vertrekt oude koningin op eigen initiatief, helft volk gaat mee • Nieuwe koningin doodt minder sterke koninginnen en gaat op bruidsvlucht • Darren van eigen volk en uit omgeving komen hierop af • Aantal darren (max. 6) paart met koningin, deze darren sterven direct • Overige darren worden verjaagd door de werksters • Koningin heeft bevruchte zaadcellen voor rest van haar leven • Resterende darren worden verjaagd of gedood voor de winter om voedsel uit te sparen, • Koningin heeft bevruchte zaadcellen voor rest van haar leven 28
29
Bijenvolk… …of organisatie?
30
What’s in a name…
Systemisch….
….of systema<sch
31
Systematisch (college 1) • De organisatie als systeem • Regelkring • Metafoor: machine (Morgan) • Doelgericht • Scientific management (Taylor) • Extrinsieke motivatie
32
Systemisch
• Organisatie als levend systeem • Complexiteitsdenken • Metafoor: organisme, transformatie (Morgan) • Doelgeleid • Gericht op overleven • Intrinsieke motivatie
33
Organisatie als levend systeem
• Gericht op overleven • Ook weer deel van een groter geheel • De delen staan ten dienste van het geheel • Het geheel is meer dan de som van de delen
34
Uitgangspunten systemisch werken • De oorsprong dient als vertrekpunt • Erkenning van de historie, de basis voor het heden • Alles wat erbij hoort heeft recht op een heldere plek in het geheel • In de ordening van het geheel heeft elk deel een eigen plek • Er is een faire balans tussen geven en nemen
35
Patronen
• Identificatie • De besmette of belaste plek • De niet-beschikbare plek • De niet-bestaande plek • Parentificering • Patroonherhaling
36
Ervaren…
• 2 systemische oefeningen • 4 groepen uiteen • 2 vragen • Opstellen in de ruimte • Ervaringen bespreken • Ervaringen kort plenair delen
37
Ervaren…
1.
Hoe verhoud je je tot systemisch werken?
2.
Maak een ‘lijnvolgorde’ op basis van gezag
38
Intellectuele vragen It’s the question that drives us, not the answer
• Hoe deal jij met dualiteit?
• Hoe maak je effectief gebruik van de voor handen zijnde polariteiten in ontwikkel- / verandervraagstukken?
• Welke eigenschappen van jezelf (als gevolg van natuurlijke selectie en spontane mutatie) wil jij voor de ‘soort’ mens behouden, zodat de soort versterkt? • Wat is de volgende evolutiesprong?
39
