Taalgrenzen overschrijden!
$
Een exemplaar van het ideeënboekje voor de Europese Dag van de Talen 2004 wordt u geheel kosteloos toegestuurd...
Stuurt u ons vóór 30 oktober kleurenfoto's, een video, een programma of een verslag waardoor wij kunnen zien wat er op de Dag van de Talen op uw school is gebeurd... dan dingt u mee naar de prijzen en bijbehorend certificaat!
Het LinguaCentrum wenst u veel plezier!
© 2004
LinguaCentrum/ Europees Platform voor het Nederlandse Onderwijs Nassauplein 8 1815 GM Alkmaar telefoon
072- 5118502
fax
072- 5151221
e-mail
[email protected]
internet
www.linguacentrum.europeesplatform.nl
Auteur:
Katinka van Vuure
Vormgeving:
Katinka van Vuure
Druk:
EuroPrint, Alkmaar
ii
Inhoud
pag.
• Taalgrenzen overschrijden!
iv
• Het LinguaCentrum: tijd voor taal!
v
• Talen in Europa, Europa in talen
vi
• Werken met een taalportfolio
ix
• Wat gebeurt er op 24 en 26 september 2004? xi
• Voor wie en waarvoor is dit boekje bedoeld?
xii
• Voorbeeldopdrachten
1 t/m 40
• Tot volgend jaar!
41
iii
Taalgrenzen overschrijden!
Op 26 september 2004 is het weer zover: de jaarlijkse Europese Dag van de Talen! Voor scholen valt de dag dit jaar op de 24ste, aangezien de 26ste een zondag is.
Het LinguaCentrum is verheugd dat er opnieuw meer aandacht voor het talenonderwijs komt, met name voor de buurtalen. We stellen het nog maar eens: talen zijn essentieel voor (internationale) communicatie en wederzijds begrip, en verder zijn talen gewoonweg onmisbaar: geniet van liedjes, films, literatuur, poëzie…geen leven zonder talen! De vraag is dus:
Hoeveel taalgrenzen overschrijden wij dit jaar?
Katinka van Vuure (LinguaCentrum/Europees Platform)
Dit project is tot stand gekomen op initiatief van de Raad van Europa en dankzij een financiële bijdrage van het Ministerie van OCW. Het LinguaCentrum van het Europees Platform coördineert het project
Taalgrenzen overschrijden! en werkt hierbij samen met het Nab-MVT.
iv
Het LinguaCentrum: tijd voor taal! Het LinguaCentrum is onderdeel van het Europees Platform en heeft tot doel om geïnteresseerden op weg te helpen binnen het ‘talige’ aanbod van het Platform, dwarsverbanden te leggen tussen
verschillende plannen en projecten op het gebied van talen en internationalisering, en om scholen ertoe aan te zetten meer aandacht te besteden aan taal en talen binnen nationale en internationale
projecten. Activiteiten op het gebied van talenonderwijs worden gesubsidieerd en georganiseerd, vaak in samenwerking met andere op vreemdetalenonderwijs gerichte instellingen. Verder streven wij ernaar kennis en ervaringen van derden te verspreiden. Het LinguaCentrum heeft in 2004 een nieuw gezicht gekregen middels een nieuwe website en een nieuw logo, waaruit duidelijker blijkt dat het LinguaCentrum deel uitmaakt van het Europees Platform.
Naast de Europese Dag van de Talen is het LinguaCentrum actief op de volgende terreinen: Het Europees Label voor innovatief talenonderwijs
Æ Een jaarlijkse Europese prijs voor originele talenprojecten met innovatieve waarde, een Europese dimensie, een goede overdraagbaarheid en een creatieve component. Meer informatie vindt u op www.talenprijs.com
Bovengenoemde prijs voor innovatieve talenprojecten is afkomstig van de Europese Commissie en wordt gecoördineerd door NaB-MVT in samenwerking met het LinguaCentrum.
Taalportfolio
Æ Een innovatiespeerpunt van de Raad van Europa. Een taalportfolio heeft twee doelen: aan de ene kant is het een momentopname van de vaardigheden van een taalleerder volgens het Common
European Framework of Reference, maar het is meer dan dat: een taalportfolio kan ook benut worden als startpunt en stimulans voor de verdere ontwikkeling van kennis en vaardigheden.
ECML – Graz
Æ Het Europees Platform is de nominerende instantie in Nederland voor workshops en relevante
regionale bijeenkomsten van het European Centre for Modern Languages in Graz. De taak van het ECML is het bewerkstelligen van de implementatie van taalbeleid en het onder de aandacht brengen van innovatieve ideeën betreffende talen. Zie ook www.ecml.at
Diverse andere talenprojecten
Æ Het LinguaCentrum kan via subsidies extra taalprojecten stimuleren. Een voorbeeld daarvan is de Talenacademie Nederland, die onder andere een tandemproject organiseert waarbinnen Waalse en Nederlandse scholen samenwerken. Er rijdt inmiddels een Taalbus Frans in de grensregio rond Maastricht…
Kijk ook eens op de volgende sites: www.austausch.nl
www.e-changes.nl
www.netwerktto.europeesplatform.nl
www.talenopdebasisschool.nl
v
Talen in Europa, Europa in talen Op 1 mei 2004 zijn meer dan tien nieuwe talen toegetreden tot de Europese Unie, vertegenwoordigd door tien nieuwe landen. Binnen Europa zal de discussie over voertalen, tolken en vertalen
waarschijnlijk weer oplaaien. In de ontwerpgrondwet staat echter: De burgers van de Unie genieten [..] het recht om verzoekschriften tot het Europees Parlement te richten, zich tot de ombudsman van de Unie te wenden, alsook de Instellingen en de adviesorganen van de Unie1 in een van de officiële talen van de Unie aan te schrijven en in die taal antwoord te krijgen. (artikel IV-10) In Nederland zijn we er redelijk aan gewend om verschillende talen te horen en gebruiken, hoewel het
Engels sterk overheerst. Er is echter een tendens waar te nemen waarbinnen de aandacht gericht wordt op onze (andere) buurtalen: Frans en Duits. Bij vaststelling van de ontwerpgrondwet leidt dit tot 20
officiële talen, te weten Spaans, Deens, Duits, Grieks, Engels, Frans, Italiaans, Nederlands, Portugees, Fins, Zweeds, Tsjechisch, Ests, Lets, Litouws, Hongaars, Maltees, Pools, Sloveens en Slowaaks. En mogelijk volgen in 2007 Bulgaars en Roemeens. Er is duidelijk animo voor
buurtaalprojecten, en hoe kan het ook anders: Europese burgers studeren, werken en wonen steeds vaker buiten de eigen landsgrenzen, die overigens niet altijd taalgrenzen zijn.
Het kader biedt een overzicht van officiële en gesproken talen in de verschillende (kandidaat)lidstaten. Maar in hoeverre zijn wij Europeanen nu in staat om elkaar te verstaan? De Engelse taal is alom
overheersend, niet voor niets heet die taal de nieuwe lingua franca. Naast de moedertaalsprekers zegt ongeveer dertig procent van de huidige Europeanen een gesprek in het Engels te kunnen voeren.
Kijken we naar het Duits, dan daalt de score dramatisch: acht procent van de niet-Duitstaligen spreekt deze taal redelijk tot goed, terwijl Duits de grootste Europese moedertaal is. Frans doet het met
zestien procent iets beter, Spaans en Italiaans halen respectievelijke scores van twee en vier procent. Koplopers in talige communicatie zijn met grote voorsprong de Luxemburgers, daarna volgen de
Denen, Zweden en – nog altijd – de Nederlanders. Hekkensluiters zijn, in elk geval tot 1 mei 2004, de Engelsen, Ieren en Portugezen. Deze gegevens, afkomstig van de site van de Europese Unie, zijn
gebaseerd op eigen inschatting van de ondervraagden. Waarschijnlijk hebben zij gedacht ‘spreek ik
Engels, Duits of Frans?’ In dat geval zijn zij wellicht te bescheiden geweest; we mogen niet vergeten dat grote groepen autochtonen in de EU een andere taal spreken dan de meerderheidstaal van hun land.
Soms is die taal gelijk aan de taal van de meerderheid in een buurland, vaak ook niet. Ruim veertig
miljoen Europese burgers maken deel uit van één van de zestig autochtone gemeenschappen binnen
de EU waar een regionale of minderheidstaal gesproken wordt. Om te voldoen aan de eis ‘spreek drie EU-talen’ kunt u dus kiezen uit een overweldigend aanbod. Ken Europa, ken uw talen!
1
Dit betreft het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Europese Raad, de Raad van Ministers en het Hof
van Justitie; alsmede het Economisch en Sociaal Comité, het Comité van de Regio's en de Europese Ombudsman. De Europese Centrale Bank, de Europese Investeringsbank en de agentschappen van de Unie (bijvoorbeeld de Europese politiedienst Europol), zijn niet expliciet gebonden aan de verplichting in alle talen te publiceren en aanspreekbaar te zijn. In de praktijk betekent dit bijvoorbeeld dat de websites van veel van deze instellingen slechts in het Engels beschikbaar zijn (eventueel met een Franse of Duitse versie). Artikel III-339 bevat zelfs een exit-clausule voor de belangrijkste EU-organen waarvan artikel III-12 de bereikbaarheid waarborgt: als alle lidstaten ermee instemmen, kan de regeling van het taalgebruik door de instellingen van de Unie gewijzigd worden.
vi
Overzicht lidstaten en de daar gesproken talen2: Land (op volgorde toetreding)
Officiële taal/talen
Daarnaast wordt/worden gesproken
België
Frans – Nederlands - Duits
Luxemburgs
Duitsland
Duits
Deens – Fries - Sorbisch
Frankrijk
Frans
Catalaans – Baskisch – Bretons – Elzassisch – Nederlands – Corsicaans - Occitaans
Italië
Italiaans
Luxemburg
Frans – Duits - Luxemburgs
Frans – Duits- ServoKroatisch
Nederland
Nederlands
Denemarken
Deens - Duits
Fries Faeroees- Groenlands
Ierland
Iers (Gaelic) - Engels
Schots
Verenigd Koninkrijk
Engels – Welsh - Frans
Schots
Griekenland
Grieks
Albanees – Bulgaars – Romãni -
Portugal
Portugees
Turks Asturisch
–Galicisch
–
Romãni
–
Miranda do Douro Spanje
Spaans
Catalaans – Galicisch –Baskisch – Romãni – Occitaans – Valenciaans – Aragonees - Asturisch
Finland
Fins - Zweeds
Samisch
Oostenrijk
Duits
Kroatisch – Tsjechisch – Hongaars –
Zweden
Zweeds
Fins
Estland
Ests
Russisch – diverse minderheidstalen
Letland
Lets
Russisch – diverse minderheidstalen
Litouwen
Litouws
Pools- diverse minderheidstalen –
Polen
Pools
Duits – diverse minderheidstalen –
Tsjechië
Tsjechisch
Slowakije
Slowaaks
Sloveens – Turks - Servisch –
Duits
–
diverse
minderheidstalen – Samisch - Engels
Russisch – Wit-Russisch Wit-Russisch - Oekraïens Duits-
Pools
–
diverse
minderheidstalen - Slowaaks Tsjechisch – Hongaars – Duits – Pools – Romãni – Oekraïens Hongarije
Hongaars
Kroatisch – Duits – Roemeens Slowaaks - Romãni
Slovenië
Sloveens
Kroatisch – Hongaars – Italiaans –
Cyprus
Grieks - Turks
Armeens – Cyprisch-Arabisch
Malta
Maltees - Engels
Italiaans
Bulgarije
Bulgaars - Turks
Russisch - Armeens - Grieks -
Roemenië
Roemeens
diverse minderheidstalen
Wellicht in 2007: diverse minderheidstalen Oekraïens – Bulgaars - diverse minderheidstalen
2
In dit overzicht staan de talen die gesproken worden door de ‘oorspronkelijke’ bewoners van de betreffende
landen; de informatie is verstrekt door de landen zelf. In bijna alle landen wordt naast de vermelde talen een aantal minderheidstalen gesproken, wat niet steeds vermeld is. Verder komt een taal als Arabisch, die in diverse landen toch door een niet te verwaarlozen ‘nieuw’ deel van de bevolking gesproken wordt, daarom niet voor.
vii
Talen in Nederland in 2004 Zoals u weet, is Nederland in de tweede helft van 2004 voorzitter van de Europese Unie. Het motto van het Nederlandse voorzitterschap is: Leren van elkaar. Wat talen betreft is dit heel belangrijk; zonder
contact met moedertaalsprekers is het vrijwel onmogelijk een andere taal goed te leren beheersen. Taal speelt een rol bij tal van zaken die in Nederland vooraan in de actualiteit staan, zoals buurtalen en het Europees Burgerschap. Het Europees Platform heeft als kerntaak het bevorderen van de Europese
dimensie in het Nederlandse onderwijs, en doet dat op veel verschillende manieren. Via taalprojecten, het stimuleren van tweetalig onderwijs, versterkt talenonderwijs en vroeg vreemdetalenonderwijs. In het proefschrift ‘De Europese integratie als bron van onderwijsinnovatie’ (juni 2003, dr. G.H. Oonk,
directeur van het Europees Platform, kunt u lezen waar internationalisering toe heeft geleid, en de resultaten zijn zeer de moeite waard.
Maar er kan altijd meer, zoals ook via het nieuwe Elos-project. In het kader van dit ambitieuze project, gestart in september 2004, gaan veertien scholen werken aan een van ‘Europa’ doortrokken
curriculum. Op een Elos-school is Europa overal. Leerlingen werken aan internationale projecten via ict,
gaan op beroepsstage of lopen een aantal weken mee op een buitenlandse partnerschool. Zij krijgen deels les in andere talen en doen mee aan activiteiten rond Europese evenementen. Docenten
verwerken ‘Europa’ in lessen en projecten en werken actief mee aan de ontwikkeling van Elosmateriaal. Zoals u kunt lezen, spelen talen binnen Elos niet dé hoofdrol zoals binnen tweetalig
onderwijs, maar zónder talen geen Elos. Wonen, werken, naar school gaan/studeren over de grens, een goede beheersing van minimaal twee talen naast de moedertaal is onontbeerlijk. Nieuwsgierig geworden? Lees verder op www.elos.europeesplatform.nl
=============================================================== Een bescheiden oefening: hoe spreken wij de voorzitter van de Europese Commissie aan? Let op de drie connotaties ‘President’, ‘Premier’ en ‘Voorzitter’. President
Premier
Voorzitter
Duits (Präsident) Engels (President) Ests (President) Frans (Président) Italiaans (Presidente) Maltees (Presidenza) Portugees (Presidente) Roemeens (Presedinte) Spaans (Presidente)
Bulgaars (Predsedatenjat) Grieks (Προεδροσ) Hongaars (Elnöke) Litouws (Pirmininkas) Sloveens (Predsednik) Slowaaks (Predseda) Tsjechisch (Predseda)
Deens (Formand) Fins (Puheenjohtaja) Lets (Priekssedetajs) Nederlands (Voorzitter) Pools (Przewodniczacy) Zweeds (Ordförande)
Turks (Baskanligi)
Bron: www.grondweteuropa.nl
viii
WERKEN MET EEN TAALPORTFOLIO Op vele terreinen binnen en buiten het onderwijs wordt gewerkt met portfolio’s. Specifiek met betrekking tot talenonderwijs is onder inhoudelijke verantwoordelijkheid van het NaB-MVT de afgelopen jaren gewerkt aan de ontwikkeling van een leerlingentaalportfolio. Dit vond plaats binnen
een werkgroep waarvan het Europees Platform het secretariaat voerde. De overige leden van die werkgroep waren vertegenwoordigers van OCW, UVT (KUB), Cinop, Citogroep, SLO en CPS.
e LEERLINGEN d
Er zijn drie leerlingenportfolio’s ontwikkeld, die gebaseerd zijn op het Common European Framework of Reference (het Europese kader van taalniveaus lopend van A1 tot en met C2): •
Taalportfolio basisonderwijs
•
Taalportfolio 12+
•
Taalportfolio 15+
Inmiddels zijn de drie portfolio’s gevalideerd door de Raad van Europa in Straatsburg. Een taalportfolio bestaat altijd uit drie onderdelen: 1.
Een taalbiografie waarin de leerder zijn/haar eigen taalachtergrond kan noteren (alle talen die
zijn geleerd, op school of daarbuiten, en een overzicht van officieel behaalde diploma’s.
2.
Het logboek, dat stellingen over taalgebruik bevat waarmee de leerder kan nagaan en
3.
Het dossier, waarin voorbeelden van bijvoorbeeld verslagen van stages, uitwisselingen,
aangeven hoe goed hij/zij een taal beheerst;
spreekbeurten of presentaties kunnen worden opgenomen.
Met een taalportfolio kan de leerder de eigen taalkennis vastleggen en peilen, en dan strategieën opstellen om één of enkele talen beter te gaan beheersen. Hiervoor zijn werkbladen beschikbaar met leerzame taalactiviteiten. Het taalportfolio kan in het onderwijs een rol spelen bij de overgang van het basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs, waardoor een doorlopende leerlijn zou kunnen ontstaan. Later kan het
taalportfolio ook als bewijsstuk dienen voor een werkgever. Doordat het portfolio (zie boven) gekoppeld is aan het Common European Framework of Reference kan men ook in het buitenland de taalvaardigheid van iemand inschatten. Werken met het taalportfolio biedt dus veel voordelen. De leerder heeft een ‘bewijs’ van het eigen
niveau van taalvaardigheid dat bruikbaar is binnen alle geledingen van de – Europese - samenleving, krijgt inzicht in het eigen leerproces en kan zélf bepalen hoe, waar en wanneer hij/zij welke taal wil bijspijkeren. Website Op internet staan verschillende taalportfolio’s voor de verschillende doelgroepen, met name de website van de Raad van Europa (http://culture.coe.int/portfolio) is een goede Europese ingang.
ix
DOCENTEN ______________
Overigens bestaan er sinds kort ook docententaalportfolio’s, voor de volgende doelgroepen: •
Talendocenten po
•
Talendocenten vo
•
Talendocenten tto (tweetalig onderwijs)
•
Talendocenten bve
•
Docenten betrokken bij internationaliseringsprojecten
•
Docenten van inservice-opleidingen
Docenten kunnen hiermee hun taalvaardigheid, hun didactische inzichten met betrekking tot talen en
hun sociaal culturele inzicht onderhouden en vergroten. Deze portfolio’s zijn eveneens ontwikkeld binnen het kader van een werkgroep onder voorzitterschap van het NaB-MVT. Logischerwijs heeft het Europees Platform het voortouw genomen betreffende de taalportfolio’s internationalisering en tweetalig onderwijs. Het taalportfolioproject valt binnen het kader van het project Language Learning for European
Citizenship van de Raad van Europa.
******************************************************************************** Het leerlingentaalportfolio basisonderwijs is te bestellen bij: Europees Platform Nassauplein 8 1815 GM, ALKMAAR tel.: +31 (0)72 5118502 of via www.europeesplatform.nl ISBN: 90-74 220-45-2 voor details m.b.t. het taalportfolio(project) basisonderwijs, zie www.taalportfolio.com *************************************************************************************
x
Wat gebeurt er op 24 en 26 september 2004? In Nederland: Ook dit jaar hebben het Europees Platform, het NaB-MVT en CINOP de
handen ineengeslagen om alle activiteiten met betrekking tot de viering van de Dag van de Talen op elkaar af te stemmen.
6
Æ Een conferentie voor het beroepsonderwijs in het kader van het eerder genoemde
thema Taalgrenzen overschrijden. Deze eendaagse conferentie wordt op vrijdag 24
september georganiseerd door CINOP, SLO en het Europees Platform vindt plaats in Maastricht.
y
Æ
Een nationaal taaldebat, gericht op beleid rondom Duits en Frans. Dit vindt plaats op
zondag 26 september in de Rode Hoed in Amsterdam wordt georganiseerd door NaBMVT.
Æ Het LinguaCentrum van het Europees Platform zal wederom een boekje uitgeven met
ideeën voor activiteiten door en voor docenten en leerlingen op de Europese Dag van de Talen. Scholen die een verslag insturen kunnen een prijs winnen voor de beste en
leukste activiteit.
Æ
In Den Haag vindt op zondag 26 september de prijsuitreiking van de Poëziewedstrijd voor scholieren plaats, zie www.poëziewedstrijd.com Op Europees niveau: Wilt u zien wat er in de rest van Europa gebeurt? Kijk dan op www.coe.int/edl
voor een overzicht van alle evenementen per land en neem eventueel een voorbeeld aan anderen. Immers: internationalisering= talen= de toekomst!
xi
Voor wie en waarvoor is dit boekje bedoeld? De doelgroep
Dit jaar is gekozen voor het ontwikkelen van een nieuw ideeënboekje. Het ideeënboekje is bedoeld
voor docenten in het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. De ideeën zijn onderverdeeld naar doel: wonen, naar school gaan/studeren, werken en vakantie. Sommige activiteiten zijn zowel in het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs toepasbaar, andere zijn duidelijk gericht op jongere of oudere leerlingen.
Lay out
De opzet is, net als vorig jaar, eenvoudig, zodat het boekje gemakkelijk gekopieerd kan worden en er dus naar hartelust gebruik van kan worden gemaakt. De inhoud van het boekje is later integraal te downloaden van de LinguaCentrumwebsite van het Europees Platform, waar u ook de boekjes van 2002 en 2003 nog kunt vinden: www.linguacentrum.europeesplatform.nl
Het niveau
De ideeën voor de activiteiten zijn van uiteenlopend niveau, maar vaak kan één idee op verschillende niveaus worden uitgevoerd. Wees creatief en pas het niveau aan dat van leerlingen en/of collegadocenten aan!
Voorbereidingstijd
Mede omdat 26 september in het begin van het schooljaar valt, hebben wij geprobeerd met ideeën te komen die niet al te veel voorbereiding vereisen. Bijna altijd kan een activiteit groot- of kleinschalig worden uitgevoerd, met veel of weinig materiaal, de keus is aan u.
Benodigdheden
Deze verschillen per activiteit, maar woordenboeken en computers met toegang tot internet zijn voor
veel activiteiten onontbeerlijk.
Talen
De activiteiten kunnen over het algemeen in verschillende talen worden uitgevoerd. Wij vragen uw
speciale aandacht voor buurtalen en talen uit de nieuwe Europese landen.
Vragen
Voor prangende vragen of opmerkingen: stuur een e-mail naar
[email protected] onder vermelding van 'Europese Dag van de Talen'
xii
