een concerthuis voor Simeon ten Holt het afstudeerwerk van Frank van Leersum
a f s t u d e e r o p g av e
Een groot componist verdient het om herinnerd te worden. Daarom ontwerp ik een concertgebouw in Bergen, Noord Holland voor de muziek van de onlangs overleden componist Simeon ten Holt. Zijn pianomuziek zal het uitgangspunt van mijn ontwerp zijn. Middels onderzoek ga ik ontdekken hoe ik muziek kan vertalen in architectuur. Dit concerthuis is niet slechts een omhulsel voor zijn muzikale klanken, maar is zelf daadwerkelijk een toevoeging en eerbetoon aan Ten Holt’s oeuvre. In Nederland blijkt elke grotere stad al een concertgebouw te hebben -of een theater wat als zodanig dienst doet. Voor een concertgebouw voor klassieke muziek ligt er dus niet direct een vraag. Wat ik interessant vind aan culturen ten oosten van ons (waar ook het merendeel van de klassieke muziek vandaan komt) is dat muzikanten gevierd worden in de plaats waar ze geboren zijn. Zo heb je in Bayreuth de Wagner-cultus: voorstellingen van zijn opera’s zijn zó populair dat je tien jaar van tevoren al een kaartje moet reserveren om in een veel te krappe concertzaal een once-in-a-lifetime opera mee te maken. In november 2012 is de Nederlandse componist Simeon ten Holt overleden. Hij is vooral bekend van het werk ‘Canto Ostinato’, wat hij in de jaren ‘70 componeerde. Zijn werk heeft raakvlakken met andere vormen van kunst en daarom lijkt zijn persoon mij een mooie gelegenheid om een concertgebouw voor te ontwerpen. De muziek van Ten Holt kent een zekere gelaagd-
heid. Telkens als je een stuk van hem luistert kun je nieuwe dingen ontdekken. Op het eerste gehoor is het gedreun van de piano zeer monotoon, maar als je verder luistert blijken er telkens subtiele overgangen in te zitten die het werk aaneenrijgen tot één geheel. Doordat er zo’n vast ritme in zit kun je je ook op een bepaalde manier concentreren. Een concentratie die je met andere muziek niet lukt; het stimuleert je onderbewustzijn in het mediteren. Ik ontwerp een klein tot middelgroot concertgebouw voor de muziek van Simeon ten Holt, maar andere muziek moet er ook in kunnen worden uitgevoerd. De grootte is ongeveer 400 zitplaatsen. De concertzaal moet aansluiten bij de muzikale beleving van Ten Holt’s pianomuziek, maar tegelijkertijd ook flexibel zijn om alternatieve orkestopstellingen te kunnen huisvesten. De locatie van dit concertgebouw zal zijn in het Noord-Hollandse Bergen, omdat Ten Holt daar geboren en getogen is. 2
o v e r s i m e o n t e n h o lt Simeon Ten Holt werd in 1923 geboren in het Noordhollandse Bergen. Naast het feit dat hij een autodidact was werd hij ook onderwezen door componist en pianist Jakob Van Domselaer. Op een aantal jaar in Frankrijk na heeft hij het grootste deel van zijn leven in Bergen gewoond als een soort kluizenaar en kunstenaar. In zijn autobiografie schrijft hij over hoe hij het maken van deze kunst beleefde. “Het kunstwerk dicteert op een goed moment zichzelf.” Simeon zag zichzelf als een kunstenaar die zich dienstbaar opstelt ten opzichte van een proces. De componist is een procesbewaker. Hij moet geen uitdrukking geven aan zijn eigen wil, maar aan de wil van het stuk zelf. Hij was een perfectionist en werd behoorlijk in beslag genomen door zijn werk: ‘Het onderhouden van hobby’s is mij vreemd. Nevenaktiviteiten zouden mij verontrusten als ze niet meer in dienst van het hoofdspoor zouden plaatsvinden en eigen aantoonbaar bestaan zouden gaan leiden.’
Ook literair had hij een levendige fantasie, wat blijkt uit het volgende citaat: “Wellicht geprikkeld door het steeds sluimerende vraagstuk van een ‘leven met en voor de creativiteit’ werd ik in de jaren tachtig sterk bezig gehouden door de metafoor van het woud en de citadel. de metafoor handelt over de kunstenaar, die vroeg of laat in zijn leven het jungleachtige woud wordt ingestuurd en van niemand anders dan zichzelf de opdracht krijgt met zijn bijltje, dat hij al op school heeft leren hanteren, een weg te banen naar de plek waar hij zichzelf zal tegenkomen. Als hij doorzet en de open plek metterdaad bereikt, zal hij aan de voet komen te staan van een citadel die wordt omsloten door een gracht waarin monsters de wacht houden. De dikke muren van het bolwerk zijn blind, dat wil zeggen men onderscheid geen venster of opening. er is brug noch poort die toegang geeft. De opdracht om binnen de muren van de citadel te komen, geheel alleen en zonder hulpmiddelen, lijkt een absurditeit. Toch is dat de opdracht en is men ertoe geroepen.”
uitvoeringen van de Canto Ostinato op het station in Groningen, het concertgebouw in Amsterdam en op de TU in Eindhoven 3
i n t e r v i e w j e r o e n va n v e e n
“De muziek van Simeon ten Holt behoort tot de ‘minimal music’ en dat genre ontleent zijn bestaansrecht aan de musea. Het werd daar gespeeld bij openingen van tentoonstellingen en dergelijke. [...] Het rituele aspect, het ‘deelnemen aan een proces’ is in de minimale muziek belangrijk; het grenst daarom heel nauw aan de jazz. Je maakt als het ware zelf het muziekstuk gaandeweg. Je hebt een aantal secties, en daarin zit een logische volgorde. Je kunt niet de ene sectie willekeurig aan de andere verbinden want het is lineaire muziek. Wel kun je zelf bepalen hoelang je een bepaald ritme volhoudt.”
“Je kunt de muziek van Simeon ten Holt voorstellen als een serie vlakken. De regel is dat in elk vlak een deur en een raam moet zitten, maar je mag zelf weten waar je ze plaatst. De vlakken mogen verschillend van lengte zijn [...] Wat er in dat vlak zelf gebeurt, is afhankelijk van het aantal spelers, het aantal en soort instrumenten en de akoestiek van de ruimte. Het is prachtig om te zien hoe die compositie tijdens een concert tot stand komt.”
4
“Als je uitgaat van een stuk voor vier piano’s speel je ongeveer voor 300 mensen, want dan heb je namelijk nog net het gevoel dat het intiem is. Ten Holt’s muziek heeft een bepaalde vorm van intimiteit. Als je dat in de grote zaal van De Doelen in Rotterdam uit zou voeren, is dat niet gepast. Het geluid verdwijnt in zo’n badkuip.”
“Voor deze muziek is het het mooist als het publiek aan alle kanten kan zitten, en dus niet een klassieke opstelling met voorin het podium; met het publiek wat allemaal naar voren kijkt. Mensen willen bij een concert er graag omheen lopen.” 5
“De muziek werkt ook erg goed in openbare ruimtes, zoals bijvoorbeeld onze uitvoering op Utrecht Centraal. Je haalt daarmee eigenlijk de barrières, de deuren weg. Het zou mooi zijn als je een concertzaal als grote, open ruimte had waar je gewoon doorheen kunt lopen. De democratisering van de muziek.” 6
c a n t o o s t i n at o e n a n d e r e w e r k e n ‘Er is Canto Ostinato en er is de rest’ aldus Jeroen van Veen in het interview. Er is een groot publiek wat alleen dat stuk luistert, en een veel kleiner deel wat heel zijn oeuvre kent. De meeste van Ten Holts composities zijn geschreven voor twee of meer piano’s, zoals hierboven genoemd stuk, Lemniscaat, Horizon en Incantatie IV. Stukken voor één piano zijn onder andere de Soloduivelsdansen en Natalon in E. De muziek van Ten Holt kent een zekere gelaagdheid. Telkens als je een stuk van hem luistert kun je nieuwe dingen ontdekken. Op het eerste gehoor is het gedreun van de piano zeer monotoon, maar als je verder luistert blijken er telkens subtiele overgangen in te zitten die het werk aaneenrijgen tot één geheel. Doordat er zo’n vast ritme in zit kun je je ook op een bepaalde manier concentreren. Een concentratie die je met andere muziek niet lukt; het is hypnotiserend en stimuleert je onderbewustzijn in het mediteren. Een citaat van Ineke Verdoner verwoordt het treffend: “Door de herhaling van de thema’s en de afwezigheid van bombast ontstaat er een soort ‘stilte’ in de muziek. Waar anderen gek worden omdat het repeterende ze irriteert, kom ik tot rust, adem dieper en ontspan me direct. Of dat nu Metamorphoses van Glass is, de eindelijk erkende Canto of het Triple Concert van Reich; minimal creëert ruimte. Een verademing!”
7
Canto Ostinato voor toetsinstrumenten/ for keyboard instruments 1976 — 1979
b b &b b b b b &b b b b b &b b b
Simeon ten Holt 2
(q=60-65)
§
24 0 6
§
24 0 6
..
.. ..
.. .. œ
..
.. ..
? bb b b b
§
24 0 6
.. ..
.. ..
£ œ œ
œ œ
.. ..
œ .
œ
5
œ.
5
œ
5
5
.. ..
5
5
œ œ £ œ œ œ œ
staccato, legato, non legato
5
staccato, legato, non legato
5
.. ..
œ
œ
œœ
5
.. ..
œ œ œ œ
con ped./senza ped.
‘
.. ..
.. ..
‘
.. ..
NB
- 3 -
? b b b .. bb ? b b b .. bb
bœ
œ
œ
œœ
œ œ œ œ
5
n œœ ..
.. ..
‘
..
5
œœ
5
.. .. œ œ
NB)
.. ..
œœ œ
œœ ..
œœ
..
.. .. b œ . œ œ œ œ . œ œ œ .. œœ œœ
5
‘
.. ..
5
.. .. œ . œ œ œ œ . œ œ œ .. .. œœ œœ
alternatively (ad lib.)
© Copyright 1979 by Donemus, Amsterdam
œ
œœ œ
5
œœ £ œœ œœ œ œœ œ œ œ œ œ œ .. .. œ .. .. œ œ .. .. £œ œ œ œ
5
.. ..
œ
4
.. ..
..
.. ? bb b b b
3
œ
œ œ
( )
œ œ
œ œ
( )
œ
œ (>) œ œ (>) œ œ œ 5
5
œ (>) œ œ (>) œ œ œ 5
5
5
5
.. ..
..
œœ œ 5
(idem)
5
..
œœ œ œ œ œ .. œ 5
..
.. Don 0293
8
d e m u z i e k s a m e n g e vat
Hetzelfde thema, maar telkens een beetje anders: langzaam in de tijd verschuivende klankstapelingen
Democratisch: bottom-up organisatie
Elk concert is uniek en zowel de uitvoerenden als het publiek hebben veel vrijheid. Mijn dubbel gekromde vloer biedt maximale vrijheid om het concert naar eigen wens in te richten.
Bezoekers kiezen zelf hun plek en delen met hun matje of zitzak zelf de zaal in.
Het is hypnotiserend: het denderen, tinkelen, van de piano vult je hele wezen. Deze muziek is zeer geschikt om op te mediteren.
9
d e m u z i e k s a m e n g e vat
Het is een ketting van muziek en de verbinding met verleden en toekomst is niet goed te duiden: je komt los van de tijd
Ontzettend lang genieten: een concert kan 1, 2 of wel 30 uur duren. Dus maak ik een zaal waar je niet weg hoeft om een drankje te halen; de bar is onderdeel van de zaal en kan zelfs tijdens het concert gebruikt worden.
“Tijd wordt de ruimte waarin het muzikale object gaat zweven” — Simeon ten Holt
Het is minimalistische muziek met gevoel. “Muziek heeft alles met sensualiteit te maken”
Naar mijn mening is de muziek te kaal om zo naar te luisteren; ook is het heel goed aan te vullen met andere media als projecties, dans en film.
De muziek wordt meestal uitgevoerd op gelijksoortige instrumenten. Tot nu toe zijn er concerten geweest met:
1 piano
2 piano’s
4 piano’s
8 cello’s
harp + 2 VJ’s
klokkenspel
orgel 10
beleving
Een concerthuis van Simeon ten Holt is een plek waar je tot rust kunt komen in de hectiek van deze tijd. Waar je meegevoerd kunt worden naar een andere wereld en je alle dingen om je heen eventjes vergeet. Tijd wordt ruimte waarin het muzikale object gaat zweven. Het begint al met hoe het gebouw zich presenteert naar de buitenwereld. Op een open plek aan de rand van Bergen zweeft een mysterieus volume wat je uitnodigt om te gaan ontdekken wat er binnenin gebeurt. Het bevindt zich zowel aan de rand van het dorp als bos en is verbonden met het museum Kranenburgh wat zich aan de overzijde van de straat bevindt. Het is op loopafstand van het centrum van Bergen met zijn karakteristieke Ruïnekerk, de plek waar Simeon ten Holt precies 35 jaar geleden zijn eerste uitvoering van de Canto Ostinato hield. De muziek is hier ontstaan en gegroeid. Ik parkeer mijn auto in een uitsnede van het bos en via een laan loop ik tussen de metershoge bomen met een boog naar het gebouw toe. Ik passeer een sloot over een romantisch bruggetje en stapt de open plek binnen. Het gebouw toont zich nu volledig: de gevel gloeit op in het licht van de ondergaande zon. Het is eerst nog wat onduidelijk waar de ingang zit, want het lijkt een alzijdig gesloten blok. Maar dan zie ik het: het landschap zakt lichtjes omlaag om ruimte te geven aan een opening in het gebouw. In deze buitenruimte -die gevormd wordt door het gebouw en de boomkruinen- kunnen ‘s zomers open lucht concerten worden gegeven. Voordat je naar binnen kunt zul je eerst moeten afdalen. Afdalen om vervolgens weer op te stijgen en herboren te worden middels de mysterieuze klanken van de Canto. Ik loop onder de gevel door - die als een wit gordijn losjes over het gebouw valt. Ik haal mijn ticket uit mijn jaszak en geef mijn jas af bij de garderobe. De voorfoyer waar ik nu sta is een kleine, relatief donkere ruimte met
diverse hoeken. Een dubbel gekromd betonnen dak zweeft boven mijn hoofd en geeft de ruimte een zekere dramatiek en zwaarte. Buiten in het bos hoorde ik de vogels fluiten, maar hier in het gebouw lijkt alles verstild. Hoe kan dat? Dan zie ik het: de wanden om me heen zijn afgewerkt met een soort stof waardoor veel geluid wordt geabsorbeerd. Bij binnenkomst zag ik dat de trap omhoog zich in een rechte as tegenover de ingang bevindt. Maar voordat ik daarnaartoe ga vergaap ik me nog even aan een met de hand getekende partituur van Simeon ten Holt. Wat een monnikenwerk! Onder aan de trap laat ik mijn kaartje zien aan een medewerker en ik loop omhoog, naar het licht toe. De ruimte vernauwt zich hier als een zandloper zodat je het dak bijna aan kunt raken. Boven aangekomen pak ik een matje van de stapel en zoek ik naar een plek tussen de tientallen andere bezoekers die al eerder waren. De concertzaal is een wereld apart. De gevel van verticale lamellen veranderd mee met het omgevingslicht en is zowel zichtbaar als voelbaar omdat de schaduwen van de bomen op de gevel geprojecteerd worden door de ondergaande zon. De subtiele en constante wisseling van het licht door het bewegen van de bladeren van de bomen zorgen voor een sacrale sfeer. Zoals je vroeger in een kerk kon kijken naar de glas in lood ramen, kun je hier kijken naar het schaduwspel van de gevel die je aan alle zijden omringt. Voor vanavond is het podium in het midden opgesteld en geven twee pianisten een uitvoering van de Canto Ostinato, Ten Holt’s bekendste werk. Doordat de vloer van de zaal heel subtiel gekromd is heeft iedereen een goed zicht op de pianisten. De sfeer is gemoedelijk. Men zitten vrij chaotisch door elkaar - als je het met een normale concertzaal vergelijkt. De mensen maken ontspannen een praatje met hun buren. Doordat de zaal compact is en de bezoekers in een
kring om het podium zitten en liggen heeft de plek een zekere intimiteit en huiselijkheid; ik kan de gezichten van de mensen aan de andere kant van de zaal nog zien. Dan worden de lampen gedoofd. Het geluid van pratende mensen sterft weg en het tweetal pianisten treedt binnen. Een enkel spotlicht begeleidt hen naar hun plek. Nadat ze op hun krukje zijn gaan zitten zijn ze even stil en kijken ze elkaar aan: dit is het moment. Dan zetten ze heel trefzeker de eerste noten van deze anderhalf uur durende uitvoering in. Tijdens het concert kun je zelf kiezen waar je naar kijkt: de constant veranderende gevel, het knappe vingerwerk van de pianisten of de videokunst op een scherm die live op basis van de muziek geprojecteerd wordt. De muziek brengt me tot rust. Wat heerlijk om na een stressvolle dag ontladen te worden door deze zee van klanken, die als branding toeneemt en weer weg ebt. Mensen komen luisteren naar deze muziek om te verwerken, te rouwen, om meegevoerd te worden in hun gedachten, om te mediteren, om tot rust te komen of geïnspireerd te werken. De onrustige dissonanten die transformeren tot een prachtige harmonie breken gevoelens die al jaren vastzitten in je open. Je komt los van verleden en toekomst en vergeet waar je vandaan kwam of waar je naartoe gaat. Tot de adembenemende stilte aan het einde van het concert. Even blijft het stil: is dit werkelijk het einde? Dan barst de zaal los in een donderend applaus. De muzikanten staan op om het in ontvangst te nemen. Onderweg naar de uitgang loop ik langs de winkel waar ik een CD en een boek over het leven en werk van Ten Holt koop. Het bos buiten is tot rust gekomen. Boven me is inmiddels een heldere sterrenhemel te zien. Nog nagenietend in mijn hoofd loop ik samen met de andere bezoekers terug naar de parkeerplaats. Verzadigd van rust keer ik huiswaarts. 11
l o c at i e Ik heb ervoor gekozen om dit concertgebouw te ontwerpen in het NoordHollandse Bergen. Simeon ten Holt is hier geboren en getogen. De muziek is hier ontstaan en gegroeid, en in zijn autobiografie lees je dat zijn leven sterk vervlochten is met deze plek. Bergen is een kunstenaarsdorp en kent een eigen ‘Bergense school’ van schilders: onder andere Charley Toorop en John Rädecker komen hier uit voort. De plek heeft een lange geschiedenis. De oudste vermelding die voorkomt is deze kaart uit 1660. Prominent aanwezig is het Oude Hof, een buitenverblijf wat in Franse landschapsstijl is aangelegd. Op de locatie van mijn concerthuis stond toen de Maesdammerhof, op deze kaart ‘Cranenbergh’ genoemd. Die buitenplaats is rond 1825 afgebrand en sindsdien is het een open plek in het bos. De brede sloten die het terrein omringden zijn nog aanwezig. Momenteel wordt de open plek gebruikt als voetbalveldje voor de naastgelegen Van Reenenschool. Qua architectuur is Bergen een bijzonder dorp. Het is zeer kleinschalig; bijna alle woningen zijn vrijstaande villa’s. Omdat het een kunstenaarsdorp is hebben veel bewoners ook echt iets van hun huis proberen te maken: organische rieten kappen; exotische baksteen; ouderwetse trapgevels en ook witte moderne gebouwen met een plat dak.
Topografische kaart van Bergen uit 1611
12
Het concerthuis vanuit de lucht gezien
13
De locatie gezien vanaf de parkeerplaats
14
h m seu nburg u m ne Kra
e ma
p
n
concert
Simeon
Situatietekening schaal 1:1000
huis
ten Ho
lt
Va
e
en
e nR
l
oo
h nsc
begraafplaats
aan
a rla me am
fl ho
sd
ren
e ark
15
Als je aan komt rijden schemert het gebouw al door de bladeren
16
gebouwvorm
Het concerthuis wat ik ontworpen heb is een alzijdig gebouw op een open plek in het bos aan de rand van Bergen. Aan alle zijden wordt het gebouw omsloten door boomkruinen; ik plaats het volume zo dat er aan de voorzijde (bij de entree) wat meer ruimte overblijft zodat je daar het gebouw in zijn geheel kunt beleven. Het maaiveld beweegt mee met het gebouw en zakt aan de voorzijde een paar treden zodat je daar ‘s zomer buiten kunt zitten in het licht van de ondergaande zon, en kunt genieten van een openlucht concert. Van drie zijden is deze plek te bereiken: vanuit het zuiden middels een wandelroute door het bos, vanaf de parkeerplaats en museum Kranenburg, en middels een bruggetje aan de noord-oost zijde, wat de meest directe route is naar het centrum van het dorp. De verschijningsvorm is een abstract volume waarvan de bezoeker niet direct door zal hebben ‘hoe het werkt’. Wel is de dubbele kromming van de vloer al afleesbaar in de vorm. De verticale ribben structuur hangt als een sluier om de concertzaal en als je het gebouw wilt betreden zul je daar onderdoor moeten.
17
concept
De muziek van Simeon ten Holt brengt je in een bepaalde vorm van meditatie. Je vergeet waar je bent en komt los van verleden en toekomst. Het werkt bezwerend. Dat loskomen van ‘waar je op dit moment druk mee bent’ wil ik bij de bezoeker stimuleren door een ondergangs- en bovenkomproces wat architectonisch is vormgegeven in dit gebouw. Voordat je naarbinnen gaat zakt het landschap een viertal treden omlaag waarna je onder de sluier door het gebouw binnen stapt. In de voorfoyer is het vrij donker en ‘dof ’ omdat het geluid wordt geabsorbeerd door de wanden die met stof zijn bekleed. De kromming van het dubbel gekromde dak boven je begeleidt de onderdompeling die je ondergaat als je vervolgens de trap betreedt en naar het licht toe de concertzaal inloopt. Dit is een zeer lichte en akoestisch reflectieve ruimte, en daarmee de tegenpool van de donkere onderwereld.
18
het programma Het programma voor dit concertgebouw is eenvoudig ingedeeld. De zaal is opgetild en daaronder bevind zich in vier blokjes de ondersteunende functies. De antiruimte daarvan vormt de beweegruimte voor het publiek. Begane grond Als het publiek middels de tochtsluis binnenkomt vindt het aan zijn rechterhand de kassa en kan men aan de linkerhand de jas afgeven in de garderobe. De voorfoyer aan de rechterkant dient als overloop ruimte voor het geval er veel mensen tegelijk binnenkomen en de garderobe dat volume niet allemaal gelijk kan afwerken. De kassa is tegelijkertijd het infopunt waar men terecht kan voor vragen, bijvoorbeeld over de begeleiding van iemand met een rolstoel. Bij binnenkomst is meteen duidelijk dat men rechtdoor moet, de trap op omhoog omdat deze as duidelijk zichtbaar is. De toilet bevindt zich aan de linkerkant waarbij de bezoeker geen deur hoeft te passeren. De dames en heren toiletten bieden beide een andere ervaring. De dames hebben uitzicht over het bos terwijl ze hun make up controleren. De herentoilet is efficiënt ingedeeld met een aantal urinoirs, en daar valt het licht van de zijkant naar binnen. Beide toiletramen zijn voor zien van spiegelend glas zodat niet van buiten naar binnen kan worden gekeken, maar wel andersom. Een gedeelte van de foyerruimte is geprogrammeerd als winkel waar bezoekers boeken, films en cd’s kunnen kopen over
het leven en werk van Simeon te Holt. De meest rechtse boekenkast is tegelijkertijd een verborgen draaideur die toegang geeft tot de opbergruimte voor deze winkel. Als het publiek daar heeft gekeken laat men een kaartje zien aan de bediende en neemt de trap of lift omhoog de zaal in. De muzikant kan het gebouw op twee manieren betreden. Hij kan zijn auto parkeren aan de achterkant op de speciale muzikanten parkeerplaats en via de achteringang komen. Of hij kan tussen het gewone publiek parkeren en de vooringang nemen. In de muzikantenlounge kan hij of zij tot rust komen voor het concert aanvangt. Meestal zijn de pianisten met meerdere, en dus heb ik een bank ontworpen rondom de piano zodat de ene muzikant iets aan de anderen kan laten zien en horen. De ruimte is voorzien van een eigen bar en spiegel met strijklicht om te kijken of men er goed uitziet. Ook uiteraard is voorzien in douche en toiletten om zichzelf op te frissen. De logistieke entree zit aan de achterkant van het gebouw. Als de vrachtwagen aan komt rijden kunnen de goederen eerst tijdelijk in een overslag ruimte worden gestald, om vervolgens opgeslagen te worden in de opslag, of direct met de goederenlift omhoog te worden gebracht. Voor de piano’s en andere gevoelige instrumenten is een eigen geklimatiseerde en bevochtigde opslag gereserveerd. Ook de vuilcontainers hebben hun eigen opslagruimte om stankoverlast te voorkomen, en kunnen direct naar buiten worden gereden.
Verdieping De bezoekers komen aan twee zijden boven en dat biedt de concertdirecteur de mogelijkheid om ze op de begane grond al voor te laten sorteren op het soort ticket dat ze gekocht hebben. De concertzaal is een volledig vrij in te delen dubbel gekromde betonnen vloer. Aan de randen wordt de loopruimte gedefinieerd door de kolommen die op 1,8 meter van de gevel staan. In deze volledig open ruimte bevind zich één massa: het programmablok. Hierin zijn de benodigde ondersteunende functies opgenomen, zoals de bar aan de achterkant. Deze kan tijdens het concert afgesloten worden met een luik om geluidsoverlast te voorkomen. Dit massieve blok is afgewerkt in hout en heeft een verdieping waar zich de controleruimte bevindt. De zaal heeft een houten podium wat uit de vloer omhoog komt. Dit podium kan in de vloer verzonken worden zodat de zaal ook voor dansfeesten kan worden gebruikt. Dak De dakverdieping bestaat uit een driedimensionaal vakwerk waartussen ruimte is gereserveerd voor een aantal technische functies. Er is ruimte voor de luchtbehandelingsinstallaties, die trillingsvrij op een betonnen vloer worden opgesteld. Er zijn twee rondgangen voor de technici die de licht- en geluidsapparatuur aan de te verlagen plafonds kunnen hangen.
BEG AN E G RO N D
logistiek
muzikanten trap
opslag & techniek
winkel foyer garderobe & toiletten
kassa & kantoren
entree
EERS TE VERDI EPI N G
bar & lift trap
controle
trap
podium
concertzaal
19
lucht behand eli
ng
lift
goeder en lift
oversla g ruimte
opslag vuilcon tainers
begane grond
muzikan ten lounge
opslag instrume nt
opslag winkel
en
kassa
winkel
heren
foyer e
invalide n toilet
garderob
dames
kassa schoon maak ruimte
terras
kantoren
entree
20
ling
lift
goedere n lift
oversla g ruimte
opslag vuilcon taine
lucht behand e
rs
1:200 begane grond schaal
muzika nten lounge
opslag instrum en
opslag winkel
ten
kassa
winkel
invaliden toilet
heren
foyer gardero be
dames
kassa schoon m ruimte aak
terras
kantore
n
entree
21
22
De foyerruimte bij binnenkomst
23
De winkel met links toegang tot de toiletten
24
de concertzaal
K LA S S I E K C O N C E R T
stoelen van één kant beleven vaste opstelling formeel alleen muziek
S I M E ON TEN H OLT C ONC ER T
stoelen, zitzakken en matjes rondom zitten flexibele opstelling informeel diverse media
kromming n.a.v. kijkhoek 25
eerste verdieping schaal
bar goedere nlift
hal
26
1:200
27
verschillende soorten concerten
ligconcert met 4 piano's
dansconcert met 2 piano's
dansfeest met 2 VJ's en een harp
200 zitzakken - 900x900 mm 70 ligplaatsen - 2000x700 mm
214 zitplaatsen 152 zitzakken
200 staplaatsen op vlakke gedeelte v/d vloer 180 zitzakken
270 totaal
366 totaal
380 totaal
28
De concertzaal bij een ligconcert met twee piano’s
29
De concertzaal bij een dansconcert met twee VJ’s en een harp
30
1:200 dak schaal
afzuigin g luchtbe ha
ndeling
leidinge nsch horizon acht taal technis ch opslag e
overloo
p opslag licht- en g
eluidste
afzuigin g luchtbe ha
verlaag
chniek
ndeling
d plafo
nd 01
rondga
ng
verlaag
d plafo
nd 02
31
32
De entree van het concerthuis
33
akoestiek Ik heb met een akoestisch expert van Peutz mijn plan doorgenomen en zij vertelde me dat ik op moest passen voor drie akoestische defecten. 1. Volume en hoogte. De zaal is waarschijnlijk wel groot genoeg. Met 28 meter heeft het de breedte van de concertzaal van het Concertgebouw in Amsterdam. Maar de 7,5 meter die ik aangehouden had was waarschijnlijk te laag. Ik kies er dus voor om het dak akoestisch transparant te maken, maar wel af te werken met een materiaal met gaasstructuur.
2. Focussing van het geluid door de dubbel gekromde vloer. Dit kan voorkomen worden door een tegenvorm te introduceren in het dak. Omdat ik al een technisch verlaagd plafond heb geef ik deze een kromming in de tegengestelde richting. 3. Staande geluidsgolven door de parallelle wanden. Doordat de wanden van mijn concertzaal behoorlijk parallel zijn kan dit ervoor zorgen dat het geluid ‘heen en weer gaat zingen’. Dit voorkom ik door de glaslijn van de gevel per stramien te laten verspringen.
de galm en reflectietijd is regelbaar middels absorberende panelen die tegen het dak zijn gemonteerd
de reflectietijd van de zaal kan verkort worden middels een beweegbaar plafond; ook de licht- en geluidstechniek wordt hierin opgenomen
Verder zorgen de verticale lamellen voor akoestische diffusie of verspreiding van het geluid, zodat iedereen in de zaal hetzelfde volume hoort en er geen ‘dode punten’ ontstaan, waar het geluid wegvalt. In het dak wordt een bepaalde hoeveelheid akoestisch absorberend materiaal opgenomen
het dak is akoestisch transparant en visueel semi-transparant
gevel en constructie zorgen voor diffusie (= verspreiding) van het geluid.
frisse lucht wordt aangevoerd via de vloer, dat is het meest efficient en stil
het podium heeft een houten vloer, dat geeft volgens muzikanten een warme toon aan het geluid
34
constructie De concertzaal kun je zien als een doos die wordt opgetild door de foyer. De dubbel gekromde betonnen vloer van deze doos wordt gedragen door betonnen schijven die de vier programma blokken vormen. Het dak van de zaal wordt gevormd door een driedimensionale vakwerkligger die gedragen wordt door kolommen die één stramien naar binnen staan vanaf de gevel. Hierdoor wordt een tussenruimte gedefinieerd, een gangzone voor het publiek. Het vakwerk heeft een interne hoogte van 2100 mm zodat een technicus er tussendoor kan lopen en het licht en geluid kan bijstellen. In de zaal bevind zich het programmablok, en de massa daarvan dient tevens om de krachten in horizontale richting op te vangen. De gevel van stijlen en glas wordt op twee plekken aan de constructie bevestigd en draagt alleen zijn eigen gewicht + windbelasting.
35
De buitenruimte om het concerthuis tijdens een openlucht concert
36
gevel
50
00
mm
37
38
