Een complete woonwijk, groen en vol variatie

WIJK VISIE

PRESIKHAAF 2025 Een complete woonwijk, groen en vol variatie Is het nog prettig wonen?

Heb ik fijne buren? Ben ik trots op mijn wijk? Woon ik er nog steeds?

Is er zorg op mijn maat? Heeft de jeugd goede toekomstkansen? Is Presikhaaf in Arnhem een geliefde wijk? Zijn er leuke en boeiende activiteiten? Heb ik nog een bloeiende onderneming? 42

Zijn de winkels en voorzieningen op peil?

Mensen maken de wijk

2

Leeswijzer In het eerste hoofdstuk van de wijkvisie wordt aangegeven hoe en waarom de wijkvisie tot stand gekomen is en wat het bijzondere van Presikhaaf is. Het wenkend perspectief voor de wijk wordt in hoofdstuk 2 be­ schreven volgens vier thema’s: aantrekkelijke wijk, prettige woon­ buurten, actieve wijk en zorgzame wijk. Deze visie is beschreven in toekomstbeelden alsof het 2025 is. In hoofdstuk 3 worden per thema concrete actiepunten aan­ gegeven waarmee een stap in de richting van de realisatie van de toekomstbeelden kan worden gezet. Tot slot worden in hoofdstuk 4 de vervolgstappen aangegeven.

Samenvatting Presikhaaf is een grote, ruim opgezette naoorlogse stadswijk in Arnhem-Noord, met veel onderwijsvoorzieningen met een regio­ naal verzorgingsgebied en een gemengde multiculturele bevolking. De wijk is gunstig gelegen ten opzichte van openbaar vervoer en de binnenstad. De wijk is volop in ontwikkeling. Veel mensen spannen zich op al­ lerlei terreinen in om van de wijk een boeiende en aantrekkelijke woon-, leer- en werkplek te maken. Scholen en voorzieningen wor­ den gebouwd, woningen opgeknapt of vervangen, het openbaar gebied wordt aangepakt, er zijn allerlei manifestaties en projecten op gebied van ontmoeting, sport, kunst en cultuur. De opvoeders werken samen in het Multi Functioneel Centrum Presikhaven en in de Brede School Oost, de gezondheidszorg werkt samen in het Ge­ zondheidscentrum Presikhaaf aan de Volkerakstraat. Ondernemers pakken samen kansen op. Ook is er aandacht voor de individuele problematiek (‘achter de voordeur’).

De kunst is deze beweging vast te houden, de kansen te benutten en vooral ook de initiatieven te verbinden om nog meer profijt te halen. De wijkvisie geeft daarbij de richting aan. In de wijkvisie wordt uit­ gegaan van de kracht van de wijk, worden de kansen ­benoemd en de mogelijkheden zo concreet mogelijk omschreven.

De rode draad van de wijkvisie De rode draad van de wijkvisie is het koppelen van de bestaande ­kwaliteiten van de wijk, waardoor zij worden versterkt. Het wenkend perspectief van de wijkvisie is: 1 Mensen maken de wijk. 2 Demografische veelkleurigheid als kwaliteit. 3 Handhaven en versterken van de groene en ruime opzet van de wijk. 4 Woningprogramma dat in ieder geval past bij de woon­wensen van de zittende bewoners. 5 De wijk en de bewoners laten profiteren van de onderwijsvoor­ zieningen in de wijk. Studenten binden aan de wijk. 6 Winkelcentrum Presikhaaf niet uitbreiden, maar de kwaliteit ­verhogen. Huidige winkelstrips versterken, al dan niet met een ­winkelfunctie. 7 Park Presikhaaf als evenementenpark. 8 Presikhaaf als icoon van duurzaamheid. 9 Uitdagend opvoedingsklimaat. 10 Zorg gaat uit van eigen verantwoordelijkheid van de h­ ulpvrager.

3

4

Inhoudsopgave

1 1.1 1.2 1.3 1.4

Een wijkvisie voor Presikhaaf Het doel van de wijkvisie De totstandkoming van de wijkvisie Globale karakteristiek van Presikhaaf Mensen maken de wijk

7 7 7 8 10

2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 2.11 2.12 2.13

Toekomstbeelden 2025 Aantrekkelijke wijk Ontmoeten in de openbare ruimte Gastvrije en aantrekkelijke voorzieningen Ruim opgezette wijk met markante punten Snelle en aantrekkelijke verbindingen Prettige woonbuurten Goede woonruimte voor iedereen Prettig openbaar gebied, groen in de buurt Veilige en gezonde wijk Scholen doen actief mee Actieve wijk Deelname van bewoners aan wijkleefbaarheid Werk genoeg Verbinding onderwijs en wijk Krachtig winkelcentrum, stabiele winkelstrips Aantrekkelijke bedrijventerreinen

11 13 13 13 14 14 15 15 16 17 17 18 18 18 19 20 20

2.14 2.15 2.16 2.17 2.18 2.19 2.20

Zorgzame wijk Uitdagend opvoedingsklimaat Vernieuwing in de zorg Ruimte voor jongeren Ruimte voor de kerkgemeenschappen Ruimte voor mensen met een beperking Ouderen zijn thuis in de wijk Aandacht voor ontsporingen

21 21 21 22 22 22 22 22

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 3.11

Eerste stappen naar realisatie Aantrekkelijke wijk Versterking groenstructuur Sterke relatie tussen onderwijs en wijk Het spoor en de wijk Verbetering verkeer en vervoer Communicatie van nieuw elan Prettige woonbuurten Stabiele bevolkingsopbouw per straat Sociaal actieplan voor P2 en P3 Milieuverbeteringen Woningen voor ouderen Herontwikkeling van plinten van flats Verbetering van de onbebouwde ruimte

23 25 25 25 26 26 27 28 28 28 29 29 30 30

3.12 3.13 3.14 3.15 3.16 3.17 3.18 3.19 3.20 3.21 3.22

Actieve wijk 31 Één wijkplatform 31 Meer werk 31 Kwaliteitsslag voor het winkelcentrum 32 Nieuw leven voor de winkelstrips 33 Herontwikkeling IJsseloord I 33 Zorgzame wijk 34 Ruimer aanbod van Nederlandse taalcursussen 34 Ontmoetingsplaatsen scheppen en gebruiken 34 Voorzieningen voor ouderen 35 Versterkt gevoel van veiligheid 35 Zorg op maat 36 Jongeren positief in beeld 36

4 Hoe verder Presikhaaf in cijfers Colofon

37 38 40

5

6

1 Een wijkvisie voor Presikhaaf 1.1 Het doel van de wijkvisie De wijkvisie levert een integrale visie op de fysieke, sociale en eco­ nomische ontwikkelingsmogelijkheden van de wijk in de ­komende tien tot vijftien jaar, gezien vanuit het belang van de wijk. De wijk­ visie biedt een onbevangen toekomstbeeld zonder remmingen door budget of bestaand beleid. Het beleid moet zo nodig gericht worden bijgestuurd in het belang van de wijk. De wijkvisie is niet primair gericht op consensus over ingrepen. In de wijk wordt draagvlak gezocht, door gemeente, woningcorpora­ ties en bewoners, voor de discussie over verschillende thema’s. Ook na het verschijnen van de wijkvisie gaat dit proces door. Wijkbewo­ ners, woningcorporaties en instellingen behouden het recht om hun eigen zienswijze op de wijkvisie kenbaar te maken. Het is de bedoeling dat de visie stimuleert tot nieuwe ontwikkelin­ gen. De visie geldt evenzeer als referentie waaraan nu nog niet voorziene ontwikkelingen kunnen worden getoetst. Niet alle in deze nota voorgestelde maatregelen kunnen op ­korte termijn worden gerealiseerd, meestal omdat hiervoor het be­ nodigde budget ontbreekt. De visie is richtinggevend voor mogelij­ ke wensen voor de toekomst. Belangrijk onderdeel van de wijkvisie is het leggen, in stand hou­ den en vergroten van de verbinding van alle betrokkenen bij de ­toekomst van Presikhaaf. De wijze waarop betrokkenen samenwerken is een belangrijke ­succesfactor voor de toekomst van de wijk. Partners hebben ­elkaar

nodig om iets te kunnen realiseren. Dat stelt eisen aan het proces van de totstandkoming van de wijkvisie, maar ook aan de wijze waarop partners deelnemen in de uitvoering. Bij het uitvoeringsprogramma zullen ook partijen worden betrok­ ken die nu niet deelnemen in de overlegstructuur van de wijk. De uitvoeringstructuur moet kunnen inspelen op de dynamiek van de wijk: snelle en slimme allianties om kansen te benutten.

1.2 De totstandkoming van de wijkvisie De opdracht voor de wijkvisie komt voort uit het Wijkactieplan (WAP) Presikhaaf in het kader van de Krachtwijkaanpak. De ­gemeente Arnhem is opdrachtgever. De wijkvisie is een cocreatie van de volgende partners: de ­gemeente Arnhem, de woningcorporaties Vivare, Portaal en Volkshuisvesting en bewoners, vertegenwoordigd door het gezamenlijk Wijkplat­ form Presikhaaf Oost en West. Maatschappelijke organisaties zijn betrokken bij het tot stand brengen van de ­wijkvisie, maar zijn geen partners, omdat zij een subsidierelatie hebben met de gemeente. Stichting Rijnstad/Opbouwwerk ondersteunt het proces van de wijkvisie vanuit het perspectief van bewoners. Vertegenwoordigers van de partners zijn, als leden van de be­ geleidingsgroep, actief betrokken geweest bij de opstelling van de wijkvisie. Voor het opstellen van de wijkvisie zijn ca. 35 functionarissen, ­bestuurders en ondernemers, werkzaam in de wijk, geïnterviewd. 7

Tevens hebben gesprekken plaatsgevonden met wijk­bewoners, ­actief in het wijkgericht werken. Ook zijn een groot aantal gemeen­ telijke beleidstukken doorgenomen. Op basis van deze informatie is een pamflet opgesteld waarin wordt gedroomd over de toekomst van Presikhaaf. Het pamflet is in de wijk huis aan huis verspreid. Naar aanleiding van het pamflet hebben twee workshops plaatsgevonden, zowel met ambtenaren van de gemeente Arnhem, als met de drie woningcorporaties. Ook hebben er vijf buurtgesprekken plaatsgevonden en hebben drie ge­ sprekken plaatsgevonden met bezoekers van de moskee aan de Maaslaan, moeders van leerlingen van de basisscholen en jongeren in het jongerencentrum. In totaal hebben een kleine 100 bewoners over de toekomst van Presikhaaf meegedacht. Er zijn door ­deze be­ woners 160 dromen gedroomd. Het pamflet is eveneens geplaatst op www.presikhaafnet.nl en www.presikhaaf.info. Naar aanleiding van de gesprekken en reacties is de inhoud van het pamflet bijgestuurd en uitgebouwd tot de wijkvisie.

1.3 Globale karakteristiek van Presikhaaf De wijkvisie betreft de acht deelgebieden van Presikhaaf: P1/Blau­ we Weide-Podium, P2/Deltakwartier, P3, Over het Lange Water, Elsweide, Winkelcentrum Presikhaaf, Park Presikhaaf en het bedrij­ venterrein IJsseloord I. Presikhaaf is vernoemd naar de voormalige buitenplaats die ter plaatse van het huidige Park Presikhaaf lag. Presikhaaf is een modernistische, lineair opgebouwde uitbreidings­ wijk, met als overwegende bouwperiode de jaren zestig van de vori­ge eeuw. De wijk kreeg een rationele verkaveling met open bouwblokken en strokenverkavelingen. Het toenmalige ­geloof in een betere, maakbare toekomst straalt nog steeds van de wijk af. 8

Één van de belangrijkste stedenbouwkundige principes die ten grondslag ligt aan Presikhaaf is de zogenaamde wijkgedachte. De­ ze ging uit van een hiërarchische en overzichtelijke samenhang van de stad, waarin relaties tussen de verschillende delen en functies zeer helder zijn gemaakt. Een hechte sociale structuur stond voor ogen, door een mix van woningtypen met een open blokstructuur en gemeenschappelijk groen voor optimale beleving van de open­ bare ruimte. Een van de uitgangpunten voor het ontwerp van de wijk was de ruimtelijke scheiding van functies. Wonen, werken en recreëren werd zoveel mogelijk geconcentreerd op bepaalde plekken in de wijk. Maatschappelijke voorzieningen en kantoorgebouwen, die ook op regionaal niveau betekenis hebben, kregen een eigen plek, ingebed in een ruime, groene omgeving. Elke buurt werd voorzien van een kleinschalige winkelstrip en en­ kele kleinschalige maatschappelijke voorzieningen op loopafstand van huis. Het centraal gelegen Winkelcentrum Presikhaaf kreeg een wijkfunctie, maar door bereikbaarheid en parkeer­mogelijk­ heden is dit winkelcentrum aantrekkelijk voor bezoekers van buiten Presikhaaf. Het winkelcentrum dateert uit 1960 en was van (inter) nationale allure. De buurten P1 (Blauwe Weide/Podium) en P2 (Deltakwartier) wor­ den geherstructureerd. In de inmiddels gerealiseerde en op stapel staande plannen voor P1 en P2 is de oorspronkelijke steden­ bouwkundige opzet van Presikhaaf niet meer te herkennen. In de overige buurten van Presikhaaf vindt op grote schaal renovatie plaats. Hier wordt slechts incidenteel sloop en nieuwbouw uitge­ voerd of voorgenomen. In de hele wijk zijn vrijwel alle verouderde scholen vervangen door moderne scholen, nieuwe woningen of multifunctionele gebouwen.

willen er van verzekerd zijn, dat zij ook in een volgende ­levensfase in de wijk kunnen blijven wonen. Ook hun kinderen moeten in ­Presikhaaf kunnen blijven wonen. De bevolkingsprognose geeft voor de periode tot 2025 voor Presik­ haaf West een stijging aan met 1200 inwoners en voor Oost een ­daling met 100 inwoners.

In Presikhaaf wonen in 2011 bijna 15.000 mensen. Er wonen veel verschillende mensen, jong en oud, hoog en laag opgeleid, met ­diverse leefstijlen en achtergronden. Ook de diverse buurten van Presikhaaf hebben allemaal een eigen karakter met specifieke ster­ ke en zwakke punten. In sommige buurten conflicteren de leef­ stijlen en/of is de draagkracht van bewoners gering. Presikhaaf wordt voor een groot deel, vooral de laagbouw­ woningen, bewoond door overwegend rustige mensen, die ­gehecht zijn aan hun privacy, geborgenheid en zekerheid. Men houdt niet zo van veranderingen. De instroom van nieuwe, vaak jonge alloch­ tone bewoners met andere leefstijlen, in vooral P1, P2 en P3, heeft in het begin dan ook tot enige onrust geleid. De realiteit is dat Pre­ sikhaaf anno 2011 een wijk is van mensen met zeer verschillende culturele achtergronden. In sommige buurten is de verhouding au­ tochtoon-allochtoon 30-70%. Opvallend is dat er een zeer sterke binding is met de wijk. ­Bewoners

Wat betreft de woningtypes is Presikhaaf vergelijkbaar met ­andere Arnhemse naoorlogse stadswijken als Vredenburg, Elderveld en De Laar. Presikhaaf heeft echter een gunstiger ligging ten opzichte van het centrum en een completer voorzieningniveau dan deze wijken. Toch is op de woningmarkt hier en daar sprake van een zwak ima­ go. In Presikhaaf maakt men zich weleens zorgen over bodemver­ vuiling. De bodem voldoet echter overal aan de normen voor ­woning­bouw. Alleen in het geval de bodem wordt gebruikt voor voedsel­productie, moestuinen e.d., is bijna overal aanvullend ­bodem­­onderzoek nodig. Met Buiten Gewoon Beter (BGB) wordt de onderhoudskwaliteit van het openbaar gebied weer op niveau gebracht. Er is een groot aantal kleine bedrijven. De winkelstrips functione­ ren zwak. Het winkelcentrum heeft te kampen met verhuur­ problemen. Plannen voor grootschalige uitbreiding van het winkel­ oppervlak, in combinatie met enkele nieuwe woongebouwen, zijn vanwege de economische crisis voorlopig stopgezet. Er is een economische tafel gestart om kansen te scheppen voor een gezonde wijkeconomie. Niet iedereen heeft betaald werk, vooral mensen met een lage op­ leiding hebben minder kansen. Laaggeletterdheid en gebrekkige taalvaardigheid belemmeren de zelfstandigheid. 9

In sommige delen van de wijk geven bewoners aan dat de buurt achteruit gaat. Een deel van de bewoners voelt zich niet verant­ woordelijk voor de zorg voor de veiligheid in de openbare ruimte en legt eventuele problemen bij de instanties neer. Veel bewoners zijn actief in de wijkaanpak. Een kleine groep ­bo­ven­gemiddeld actieve bewoners krijgt daarbij veel op de schou­ ders. De onderwijsinstellingen, Regionaal Opleidingscentrum Rijn IJssel (ROC), Hogeschool Arnhem-Nijmegen/HAN en Arentheem, zoeken verbinding met de wijk. Opvoeders werken samen in het MFC Presikhaven. Ook in Oost is een samenwerkverband Brede School gestart. Het Centrum voor Jeugd en Gezin is geopend. Voor jongeren worden aantrekkelijke activiteiten geboden met muziek, sport en cultuur. De kerkgemeenschappen leven voort ondanks de huisvestings­ problemen. Er is behoefte aan zorg. Er is een ruim aanbod van zorgverleners. Het aanbod van zorg en van welzijn is nog ­onvoldoende geïntegreerd. Vanuit de krachtwijkmiddelen wordt zorgcoördinatie tijdelijk gefinancierd. Ook wordt geïnvesteerd in achter-de-voordeurprojecten. Niet alle bewoners maken voldoende gebruik van de voorzieningen, waar ze recht op hebben. De zorg­ ontvanger lijkt passief. Door het nieuwe overheidsbeleid staat de zorg onder druk.

10

1.4 Mensen maken de wijk De kwaliteit van de wijk wordt gemaakt door de bewoners, de on­ dernemers en beroepskrachten van instellingen, woning­corporaties en gemeente die in de wijk werkzaam zijn. Presikhaaf biedt de ruimte en de mogelijkheden voor mensen die ergens voor willen gaan, mensen met passie, mensen die durven, mensen die iets willen bereiken: -- de bewoner, die in een rustige, groene wijk nabij het stads­ centrum wil wonen -- de ondernemer, die een bedrijf wil beginnen -- een ouder echtpaar, dat in alle rust van het pensioen wil genieten -- de wijkagent die de veiligheid wil verbeteren -- de leerkracht, die de kinderen een goede toekomst wil geven -- een gezin, waarin de kinderen naar hartelust opgroeien -- de student, die een schitterende basis wil leggen voor zijn ­carrière -- het jonge stel, dat wil gaan samenwonen -- de vrijwilliger, die het isolement van ouderen wil verminderen -- de alleenstaande ouder, die een goede toekomst wil voor zijn/ haar kind, enz. Een fijne wijk om te leven, te leren, op te groeien, te werken en te wonen, krijg je niet cadeau. Daar moet je actief energie in ­steken. Voor de toekomst van de wijk is iedereen nodig.

2 Toekomstbeelden 2025

11

12

Aantrekkelijke wijk

2.1. Ontmoeten in de openbare ruimte -- De, vanuit cultuurhistorisch oogpunt, bijzondere stedenbouw­ kundige structuur van Presikhaaf blijft intact. -- Het aantal ontmoetingsplaatsen in de wijk is toegenomen, ­zoals ontmoetingsruimten in de begane grondlaag van flatblokken, ­horecavoorzieningen in het winkelcentrum en de ­winkelstrips, het theehuis in Park Presikhaaf, jeu de boules­banen, ontmoe­ tingsplekken voor jongeren. -- Het gebruik van de parken is geïntensiveerd. Park Presikhaaf speelt een hoofdrol op wijkniveau met ruimte voor recreëren en evenementen. Park Kinderkamp heeft een grote rol op buurt­ niveau met een bouwspeelplaats bij de Oosthof, bloemenweiden en speelplekken. -- De stadsboerderij functioneert als centrum voor educatie en ont­ moeting, bij voorbeeld door de verkoop van ambachtelijke streek­ producten. Ook de zuivelboerderij bij IJsseloord I speelt hierin een rol. -- Presikhaaf timmert blijvend aan de weg met inspirerende ­manifestaties en ontmoetingen in MFC Presikhaven, de onderwijs­gebouwen, de parken en het winkelcentrum.

2.2. Gastvrije en aantrekkelijke voorzieningen -- In Oost is een Multifunctioneel Centrum voor kinderen en hun ouders. De beide basisscholen in Oost, alsmede de Oosthof, func­ tioneren als Brede School. Een sporthal biedt onderdak aan sportverenigingen uit de wijk. -- De moskee aan de Maaslaan heeft een regionale functie en ­organiseert eens per jaar een open huis met een aantrekkelijk programma, waar alle wijkbewoners welkom zijn. -- Het voortgezet onderwijs in de wijk is in de regio geliefd om de kwaliteit van het onderwijs, en de ontwikkelingsmogelijk­heden van de studenten. De wijk is verrijkt met een nieuwe VWO-vesti­ ging en een dependance van een universiteit. -- Als het een paar dagen vriest, ligt er in Park Presikhaaf een pracht schaatsbaan met licht en muziek. -- Sportverenigingen, Sportbedrijf (gemeente) en Brede Scholen stemmen aanbod af op de vraag en op elkaar. De sportactivitei­ ten en sportmanifestaties worden in een gezamenlijke ­folder huis aan huis gepresenteerd. -- De geïntensiveerde samenwerking van Hogeschool Arnhem-­ Nijmegen en Van Hall Larenstein werkt goed, mede als gevolg van een voet- en fietspad onder de A12. De Rijn IJssel Oost ­locatie (Lange Water/Middachtensingel) is gebruikt voor nieuwbouw voor de hogescholen. -- Een studentencomplex is gerealiseerd aan de Eemslaan/­ Merwedestraat. Hier is ook een sport-, cultuur- en ontmoetings­ centrum voor studenten gemaakt, evenals een mensa. -- De mensa aan de Merwedestraat staat open voor niet-studenten. In de wijk zijn verder enkele buurtcafés en eethuizen, waar je lek­ ker en gezond dicht bij huis kunt eten en drinken. -- De winkelvoorzieningen staan op hoog niveau.

13

2.3 Ruim opgezette wijk met markante punten -- De wijk is als vanouds een aangenaam ruim opgezette wijk. De modernisering van de wijk is niet ten koste gegaan van de on­ bebouwde ruimte. -- De sterke verbetering van het imago van de wijk door de her­ structurering en door prachtige gebouwen met vernieuwende ­architectuur op beeldbepalende plaatsen, zoals Arentheem, De Bethaan, Presikhaven, is verder doorgezet. -- De toegang van de wijk vanaf de Pleijroute wordt gemarkeerd door een hoog glazen gebouw. De voormalige toren van Rijks­ waterstaat is omgebouwd tot een icoon van duurzaamheid. -- De laanbeplanting langs hoofdwegen van de wijk is volledig her­ steld. -- Er is bijzondere kunst in de openbare ruimte tot stand gekomen.

2.4 Snelle en aantrekkelijke verbindingen -- Er is goed openbaar vervoer en goede verbindingen voor fiets, voetganger en auto. -- De voorzieningen op het gebied van de gezondheidszorg, ­onderwijs, sport, cultuur en bedrijvigheid zijn goed bereikbaar. Er is voldoende onbetaalde parkeerruimte. De goede verbindin­ gen en parkeervoorzieningen vormen een sterke troef van de wijk. -- Het station Presikhaaf heeft meer allure gekregen door een mooie overkapping. Vanaf dit station loopt een langzaam­ verkeersroute naar het Winkelcentrum Presikhaaf. -- Er is geen ondertunneling ter plaatse van spoorwegkruising op de Remagenlaan nodig gebleken. De sterke toename van het goederenvervoer over het bestaande spoor, waar in 2011 nog sprake van was, kon door de krachtige inzet van locale politiek 14

van Arnhem en haar buurgemeenten, worden afgewend. -- Ter hoogte van P3 en IJsseloord I is een nieuw NS-station ge­ maakt met goede aansluitingen voor langzaam verkeer naar zo­ wel de wijk als naar het bedrijventerrein Het Broek. -- De verbinding op maaiveldniveau van Park Presikhaaf met het winkelcentrum is verbeterd door een nieuwe brug voor voetgan­ gers over de watergang. -- De fietsroutes in en door de wijk zijn goed gemarkeerd en kennen veilige kruisingen. De fietsroutes zijn zoveel mogelijk aan weers­ zijden van een weg gelegen. -- Er is een nieuwe wandel- en fietsverbinding gemaakt naar de ­IJssel. De ijsboer die ´s zomers aan de IJssel staat, is voor veel mensen een extra reden om naar de IJssel te gaan. Langs de IJs­ sel is een wandelmogelijkheid gemaakt. -- De fietsverbinding van de wijk naar het zuiden via IJsseloord I is logisch, goed gemarkeerd en bewegwijzerd. -- Door het gereed komen van de ecologische verbindingszones om de wijk, is het mogelijk een rondje om de wijk te wandelen.

Prettige woonbuurten

2.5 Goede woonruimte voor iedereen -- De wijk heeft vanwege zijn complete voorzieningen, zijn ruime en groene opzet en zijn dynamiek, een goede positie op de woning­ markt, zowel in de koop- als de in de huursector. -- De wijk is voor iedereen. Er is acceptatie en waardering van het verschil in leefstijlen. Etniciteit speelt daarbij een ondergeschikte rol. Mensen spreken elkaar aan. In de wijk als geheel is geen do­ minante groep aanwezig. Per buurt zijn wel verschillen in de aan­ wezigheid van groepen mensen met dezelfde leefstijl, waardoor per buurt wel sprake kan zijn van een dominante groep. -- Voor je wooncarrière hoef je de wijk niet meer uit. -- De meeste mensen vinden dat ze leuke buren hebben. -- In sommige buurten zijn leefstijlprofielen opgesteld. Deze wor­ den door woningzoekenden gebruikt bij het kiezen van een ­woning. -- Illegaal wonen, illegaal gebruik en illegale woningsplitsing wordt direct aangepakt. -- Op de Rijn IJssel West locatie (Lange Water/Lange Wal) is een mooi appartementencomplex in de duurdere huur gerealiseerd. -- De meeste woningen zijn duurzaam gebouwd of gerenoveerd. Het beheer is op orde. Bewoners hebben en krijgen de ruimte. In P2 ten zuidoosten van de Volkerakstraat en P3 zijn de ­laatste ja­ ren geen grondgebonden corporatiewoningen meer gesloopt.

15

Hierdoor zijn voldoende betaalbare woningen in het onderste segment beschikbaar gebleven. -- De garageboxen op de begane grond van de gestapelde bouw hebben voor een deel nieuwe functies gekregen, waardoor een levendig beeld op de begane grond is ontstaan. -- De woningcorporaties verkopen woningen met het oog op de leefbaarheid. De corporaties wijzen in onderlinge afstemming complexen aan voor de verkoop. -- De kwaliteit van de buitenschil van veel corporatiewoningen is op niveau gebracht met betrekking tot de warmte-isolatie, ­geluidisolatie, ventilatie en onderhoud. -- Woningen in P3 zijn duurzaam gerenoveerd en hebben lage woonlasten. -- De particuliere eigenaren van de woningen aan de Volkerakstraat en het gebied tussen de Lange Wal en de Honigkamp hebben, ge­ stimuleerd door de gemeente, hun woningen in goede staat ge­ bracht.

2.6 Prettig openbaar gebied, groen in de buurt -- Kale kopgevels van bouwblokken op beeldbepalende plekken, zijn voorzien van geveltuinen en verticaal groen. -- Rommelige overgangen tussen achtertuinen en openbaar gebied komen niet meer voor. -- Het onderhoud van het openbaar gebied is goed op orde. Bewo­ ners, ondernemers, woningcorporaties en gemeente leveren ie­ der hun aandeel hierin. -- Het probleem van de vuilnis rond de containers is uit de wijk ge­ bannen. -- Buurtbewoners voelen zich verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun directe woonomgeving en nemen daar ook zelf actie in. 16

-- Bewoners melden gebreken in het openbaar gebied bij de ­servicelijn. -- Graffiti is nauwelijks een probleem. -- De politie werkt nauw samen met jongerenwerkers om ­( groepen) jongeren die zich overlastgevend manifesteren, te geleiden naar voor hen passende mogelijkheden. -- De ecozones rond de wijk zijn klaar. De aansluiting op de IJssel is gemaakt via een doorgang door IJsseloord. Er bestaat een goede afstemming tussen de ecologische waarde en het ­gebruik door bewoners van de wijk door natuurlijke speelplekken, lemen pa­ den, geen verlichting, e.d. -- In de wijk krijgt de natuur volop een kans met plekken voor bijen­ kasten, nestgelegenheid voor vleermuizen, mussen en gierzwalu­ wen, en bloeiende weiden en bomen. -- Op verschillende plekken in de wijk zijn fitnessapparaten voor 65+ers aangelegd in de openbare ruimte. -- Elke week is er de nordic ecoronde voor bewoners, jong en oud: een wandeling van zeven kilometer door de fraaie groene rand van de wijk. -- De losloopgebieden voor honden worden volop benut. Iedereen is er inmiddels aan gewend de rommel van de eigen hond op te ruimen in de ruim aanwezige afvalbakken. -- Het karakteristieke Presikhaafse beeld van de treurwilgen is be­ waard. Het openbaar groen heeft overal royale profielen en duur­ zame beplantingen.

2.7 Veilige en gezonde wijk -- De wijk wordt steeds veiliger. Enge plekken zijn verdwenen door het aanbrengen van openbare verlichting. De meeste achterpa­ den zijn afgesloten voor buitenstaanders. Het SMS-waarschu­ wingssysteem van de buurtbewoners functioneert goed. -- In overleg met de bewoners zijn de doodlopende woonpaden, pa­ rallel aan de lange Wal, aan de Keulse Slag, de van Ghentstraat en de Sonoystraat onderling gekoppeld. -- De periodieke gebiedsscan wordt door de beheerpartners ­( politie, gemeente, woningcorporaties, bewoners) benut voor gerichte projectmatige aanpak van veiligheidsproblemen. -- De politie reageert adequaat op meldingen en informeert de mel­ der over het resultaat. -- Bewoners zijn zelf alert en gericht op oplossingen. -- De wijk kent een gezond milieu en een aangename leefom­geving. De geluidhinder door rail- en wegverkeerslawaai is ­beperkt. -- De luchtkwaliteit is sterk verbeterd door de afname van de ver­ keersbelasting van de Pleijroute na de realisatie van het doortrek­ ken van de A15 tot Zevenaar. -- De watergangen zijn schoon. De visstand verbetert met het jaar. -- De woningen zijn duurzaam. -- De energievoorziening vindt zoveel mogelijk plaats met schone bronnen, zoals windenergie, aardwarmte, stadswarmte, zonneenergie, energie uit biomassa, energie uit afval, warmte/koude opslag uit de bodem of uit de IJssel. -- De wijk kent verschillende oplaadpunten voor elektrische ­auto’s. -- De afvalverwerking is duurzaam geregeld (gescheiden aanbie­ den, milieuvriendelijk transport, hergebruik).

2.8. Scholen doen actief mee -- De scholen in de wijk zijn voortrekker in de zoektocht naar nieuwe vormen van duurzame energievoorziening. Dit ­levert diverse studenten de start van een eigen bedrijf in Presikhaaf op. -- De scholen maken actief gebruik van de openbare ruimte in de wijk, zowel in de lesprogramma’s, als in de rustpauzes.

17

Actieve wijk

2.9 Deelname van bewoners aan wijkleefbaarheid -- De kracht van bewoners wordt met elkaar gedeeld. -- Bewoners met buurt- en wijkinitiatieven worden gestimuleerd en ondersteund. Ook jongeren kunnen, met ondersteuning, ideeën en initiatieven realiseren. -- De deelname aan vrijwilligerswerk is toegenomen door een goe­ de organisatie, een grote mate van zekerheid voor de vrijwilligers en de status die dit met zich mee brengt, vooral bij vrijwilligers in de zorg. -- Er is één wijkplatform voor heel Presikhaaf waar bewoners actief meedenken over de wijkaanpak. Daarnaast zijn bewoners vooral op buurtniveau in allerlei werkgroepen en projectgroepen actief om initiatieven te realiseren.

2.10 Werk genoeg -- De participatiecoaches bereiken elk jaar vele jongeren en ­volwassenen, die door een advies en coaching op maat weer per­ spectief zien en daar zelf actief aan gaan werken. -- De bedrijven in Presikhaaf hebben in nauwe samenwerking met de gemeente aantrekkelijke (start)arbeidsplaatsen gemaakt voor jongeren. Collega-werknemers zijn coach.

18

2.11 Verbinding onderwijs en wijk -- Er is een innovatief bedrijf opgezet door de gemeente, de Hoge­ school Arnhem-Nijmegen en Van Hall Larenstein. Van daaruit worden zakelijke samenwerkverbanden ontwikkeld met het be­ drijfsleven. Ingeschreven kan worden op sectoren, bij voorbeeld autotechniek, informatie en communicatie technologie (ICT), bouwkunde. Externe partijen zijn bedrijven uit de regio, maar ook Rijnstate, Burgers Zoo, Openluchtmuseum, gemeente en provincie. Bedrijven schrijven in voor minimaal 10 jaar met een bijdrage aan de kosten van Onderzoek en Ontwikkeling en mini­ mum aantal werknemers. -- Door een goed opgezette stagebank van alle opleidingen, ­kunnen bijna alle studenten van het voortgezet onderwijs een stageplek in de wijk vinden. -- De scholen geven cursussen voor wijkbewoners op alle ­niveaus. Dit loopt uiteen van een taalcursus in Presikhaven voor nieuwko­ mers, tot een ICT-cursus voor ouderen op de HAN. De prachtige onderwijsgebouwen in de wijk hebben daardoor ook een wijk­ functie. -- De ‘Droompot’ aan de Roompotstraat is een laagdrempelig cen­ trum voor cursussen en ondersteuning van 16+ers voor het star­ ten van een mooie carrière. Het ontdekken waar je goed in bent en de aandacht voor taalvaardigheid en sociale vaardigheden versterken de kansen op de arbeidsmarkt. -- Ouderen zijn actief in de scholen en zetten hun ervaring en vaar­ digheden in. -- Resto VanHarte in Leerpark Presikhaaf viert zijn 10-jarig bestaan. Het heeft zich bewezen als ontmoetingsplek voor wijkbewoners en als leerwerkplek voor leerlingen van Arentheem. -- Leerwerkbedrijf Diagonaal is een begrip en een voorbeeld voor andere wijken. 19

-- Kunstportaal viert haar 10-jarig bestaan. -- Alle jongens en meisjes maken hun opleiding af.

2.12 Krachtig winkelcentrum, stabiele winkelstrips -- Het Winkelcentrum Presikhaaf is een krachtige bovenwijkse trek­ ker. -- Het winkelcentrum is naar buiten gericht. De route van de voet­ gangersbrug over het winkelplein naar Presikhaven is aantrekke­ lijk vormgegeven. Aan deze route ligt een Grand Café. -- Door nieuwe groot- en kleinschalige detailhandel is het verblijven in het winkelcentrum aantrekkelijker geworden. Mensen nemen de tijd voor het winkelen en ervaren het als een uitje. -- De route vanaf het NS-station Presikhaaf door het park naar het winkelcentrum wordt vooral in het weekend veel gebruikt door bezoekers van buiten de wijk.

-- In het winkelcentrum wordt veel aandacht besteed aan een goe­ de branchering. De winkeliers hebben weer vertrouwen in de toekomst en investeren volop. Albert Heijn is vergroot tot een XL. -- Het parkeren is nog steeds gratis. -- De ondernemersvereniging organiseert promotieacties voor be­ paalde doelgroepen in de wijk, zoals ouderen, ouders met kinde­ ren, sporters (flyers, manifestaties, kortingsacties, e.d.). -- De openingstijden van de winkels zijn allemaal gelijk. -- ‘Ondernemend Presikhaaf’ is een belangrijke schakel in het ­onderlinge overleg en de wederzijdse inspiratie van de ruim dui­ zend ondernemers in de wijk. Hieruit ontstaan nieuwe ­allianties van ondernemers, publieke voorzieningen en onderwijsinstellin­ gen. -- De vier winkelstrips van Presikhaaf hebben een stabiele basis en spelen een belangrijke rol voor de leefkwaliteit van de ­directe omgeving. -- In deze winkelstrips is nieuw leven geblazen door dat naast de winkels ook kleine bedrijven, horeca en gezondheidsvoor­ zieningen een plek hebben gevonden.

2.13 Aantrekkelijke bedrijventerreinen -- IJsseloord I heeft een betere uitstraling gekregen door enkele ka­ vels in het gebied aan te kopen ten behoeve van groen, ­parkeren en een langzaam verkeer route. -- Het NS-station IJsseloord vormt de aanzet voor de revitalisatie van het aansluitende deel van IJsseloord I. Het bedrijventerrein is goed aangesloten op P3. Inmiddels staan in IJsseloord I ­onderwijs- en zorggebouwen. -- De toegang via de Driepoortenweg is voorzien van een breder vi­ aduct. 20

Zorgzame wijk

2.14 Uitdagend opvoedingsklimaat -- Er is ruimte om te (blijven) leren en op te groeien, ruimte om je­ zelf te zijn en te worden, gezond, met betekenisvolle relaties. Voor ouderen worden verschillende cursussen gegeven. Bewo­ ners voelen zich hierdoor nog meer dan vroeger betrokken bij de wijk. -- De programma’s van de beide Brede Scholen leveren een ­gezond opvoedingsklimaat, dat ook de ouders aanspreekt. Vrijwel alle kinderen in de leeftijd van 4 - 12 jaar gaan in de ­eigen wijk naar school en hebben de mogelijkheid van een dagprogramma. -- Sport- en cultuurprogramma’s zijn aantrekkelijk voor een ­brede doelgroep. Bij de activiteiten ontmoeten velen elkaar. -- Jongerenwerkers bereiken jongeren, die niet uit zichzelf de weg vinden. -- De cultuurscouts bereiken alle kinderen in de wijk. -- De successen van kinderen die iets bereiken, worden gevierd en getoond. -- In de opvoeding is aandacht voor gezond eten en bewegen, leef­ stijlen. Je mag trots zijn op je zelf. -- Het Centrum voor Jeugd en Gezin kent een lage drempel en biedt advies en steun aan alle ouders/huishoudens waar kinderen op­ groeien. -- Scholen, sociaal cultureel werk, sport en cultuur hebben een ge­ zamenlijk programma.

2.15 Vernieuwing in de zorg -- In samenwerking met onderwijsinstellingen en zorginstel­lingen zijn hoogwaardige zorgproducten ontwikkeld. -- In de zorgwinkels en op internet zijn deze producten voor ­iedereen bereikbaar en vinden deze ook buiten Arnhem gretig af­ trek. -- Er zijn nieuwe informele vormen van mantelzorg ontwikkeld. 21

2.16 Ruimte voor jongeren -- Jongeren kunnen in de wijk elkaar ontmoeten en zich manifeste­ ren. -- Er is fysieke en maatschappelijke ‘ruimte’ voor jongeren om gren­ zen op te zoeken. -- Jongeren doen actief mee met wijkactiviteiten. -- Er is verbinding tussen jongerenwerk en ROC en Leerpark. -- Aandacht voor jongeren is gebaseerd op hun eigen kracht en is gericht op hun ontwikkelingskansen.

2.17 Ruimte voor de kerkgemeenschappen -- Voor de kerkelijke ontmoetingen van de verschillende geloofsge­ meenschappen wordt gebruik gemaakt van de diverse wijkac­ commodaties en van de moskee.

2.18 Ruimte voor mensen met een beperking -- Op een aantal plekken in de wijk is ruimte voor begeleid wonen. -- De voorzieningen in de wijk zijn goed bereikbaar voor mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking. -- Bij het organiseren van de wijkmanifestaties wordt actief ­in­gespeeld op de doelgroep van ouderen en mensen met een be­ perking.

2.19 Ouderen zijn thuis in de wijk -- De wijk kent goede wooncomplexen voor zorgbehoevenden en ouderen, waarbij is ingespeeld op de veranderde woonwens van ouderen, zoals een ruime woonkamer, meerdere slaap­kamers, domotica. 22

-- Elke oudere heeft een netwerk van buren, kennissen, vrienden of familie. -- De oudere koopt zelf de professionele hulp op maat in. -- De Weldam, Waalstaete en enkele winkelstrips hebben een zorgen ontmoetingsfunctie voor de buurten om hen heen. -- In het Gezondheidscentrum Presikhaaf aan de Volkerakstraat is een consulent Mantelzorg werkzaam, waar de mantelzorgers voor advies terecht kunnen. De consulent organiseert jaarlijks een ontmoeting van mantelzorgers. In dit Gezondheidscen­trum werken huisartsen, fysiotherapeuten, zorginstellingen en apo­ theek effectief samen. Het zorgmeldpunt is 24 uur per dag ­bereikbaar. -- De coördinatie van de zorg wordt structureel gefinancierd. Vraag en aanbod van de zorg worden op elkaar afgestemd.

2.20 Aandacht voor ontsporingen -- Er is een sluitend vangnet, verzorgd door de betrokken partijen van zorg en welzijn. -- Het achter-de-voordeurproject wordt gefinancierd door de geza­ menlijke instellingen. Het project wordt gericht ingezet in enkele straten en buurten. -- Bij betalingsproblemen aan nutsbedrijven, verhuurders, postor­ derbedrijven, e.d. worden hulpverleners ingeschakeld, vóórdat de deurwaarder komt. -- Er zijn getrainde vrijwilligers op gebied van huiselijk geweld, bud­ getadvies, botsende buren. -- Vrijwilligers en professionals zijn alert op signalen van zorg­ mijders.

3 Eerste stappen naar realisatie

23

24

Aantrekkelijke wijk

3.1 Versterking groenstructuur -- De sterke structuur van openbaar groen met parken, verbindings­ troken, brede profielen en lange zichtlijnen, is essentieel voor de wijk. Openbaar groen geeft een gevoel van ruimte. Het openbaar groen kan wel veel gevarieerder en functioneler worden inge­ richt, waarbij gedacht wordt aan verschillende soorten bomen en planten, wilde bloemen, kinderspeelplekken en picknickvoorzie­ ningen, afhankelijk van de doelgroep. Ook het beheer kan beter. Vooral in P3 zijn veel plantsoenen op gelijke wijze ingericht. Hier kan in gevarieerd worden. Bestaande ­bomen waar mogelijk handhaven. -- Herstellen en versterken van de laanbeplanting langs hoofd­ wegen. -- De herstructurering van P1 is teveel ten koste gegaan van de openbare groene ruimte. Misschien kan dat in Deltakwartier nog worden gecorrigeerd of gecompenseerd. Bij eventuele ­latere her­ structureringen in bijvoorbeeld P3 de oorspronkelijke steden­ bouwkundige opzet van Presikhaaf respecteren. -- In P1 waar mogelijk aanbrengen van meer openbaar groen, ­zoals groene verbindingsstroken, een speelplek of trapveld. Het Park Presikhaaf en de ecozones beter met elkaar verbinden. Spelen in ecozone mogelijk maken. -- In Park Presikhaaf veel gratis muziek- en culturele evenementen organiseren, goed afgestemd op elkaar. De evenementen zijn ook

bedoeld voor bezoekers van buiten de wijk. -- In het Park Presikhaaf realiseren van barbecuevoorzieningen, ­toiletvoorzieningen en een watertappunt. Een deel van het gras­ veld kan worden voorbereid op het ’s winters onder water zetten ten behoeve van een ijsbaan. Betrek bewoners uit de wijk bij ex­ ploitatie van evenementen rondom het theehuis. -- Park Kinderkamp intensiever gebruiken, vooral door kinderen. Park Kinderkamp verbeteren van Kinderkamp naar Kinderpark met een uitdagend speelgebied, liefst uitgedacht door/met kin­ deren. -- In Elsweide betere speelgelegenheid voor kinderen aanleggen, vooral met het oog op de aanstaande verjonging in de komende jaren. In het algemeen geldt: geen kijk- maar gebruiksgroen. -- Stimuleren van groene privétuinen. -- Beschermen en versterken van nestgelegenheid van vleermuis, huismus en gierzwaluw.

3.2 Sterke relatie tussen onderwijs en wijk -- Overleg tussen de gemeente en de HAN over het opzetten van fa­ ciliteiten voor kleine bedrijfjes van (ex-)studenten van de HAN. Voorbeeld zijn te vinden in Aken en Amsterdam. De voormalige RWS toren kan geschikt worden gemaakt voor experimenteer­ ruimtes, appartementen voor ouderen of studenten en een lunch­ room/grand café op de begane grond. -- Stimuleren van een studentencomplex aan de Eemslaan/­ Merwedestraat, inclusief voorzieningen als een mensa en een sport- , cultuur- en ontmoetingscentrum voor studenten, -- In het Park Kinderkamp of ter plaatse van de huidige sporthal Kermisland MFC Oost realiseren met twee scholen, een sport­ zaal/Budosport, een gezondheidscentrum en een wijkcentrum 25

(Oosthof). Dit hoeft niet allemaal in één nieuw gebouw. Als het MFC Oost niet op korte termijn kan worden gerealiseerd, dit wel op de politieke agenda zetten. -- In de wijk ruimte maken/houden om positief te kunnen reageren op verzoeken om locaties door bij voorbeeld een VWO of een de­ pendance van een universiteit. Gedacht kan worden aan de Rijn IJssel Oost ­locatie (Lange Water/Middachtensingel), IJsseloord I tegen de spoorlijn of de Merwedestraat. -- Betrekken van Van Hall Larenstein bij de inrichting van het open­ baar groen. Betrekken van Helicon bij het beheer van het open­ baar groen.

26

3.3 Het spoor en de wijk -- Het NS-station Presikhaaf toegankelijk maken voor rolstoelers. Twee personenliften zijn gewenst. -- Geen uitbreiding van het aantal goederentreinen op de spoorlijn ­Arnhem-Zutphen. -- Een nieuw NS-station IJsseloord.

3.4 Verbetering verkeer en vervoer -- Langs het spoor Arnhem-Zutphen een fietspad naar Velp aanleg­ gen. -- De fietsroute Driepoortenweg, Volkerakstraat, Lange Wal in zijn geheel aan weerszijden van de weg leggen. -- De fietsverbinding vanuit P3, door IJsseloord naar Westervoort v.v. kan logischer worden vormgegeven en aangegeven. -- Tussen het winkelcentrum en Park Presikhaaf kan een extra brug over de watergang worden gemaakt, aansluitend op een over­ steekplaats over de IJssellaan. De route tussen NS-station-Park Presikhaaf-winkelcentrum verbeteren en goed aangeven. -- De hele wijk vrijwaren van betaald parkeren. -- Het openbaar vervoer naar Elsweide ‘s avonds verbeteren. -- Onderzoeken of P1 voor autoverkeer beter kan worden aan­ gesloten op de IJssellaan, bijvoorbeeld via de Eemslaan/­ Merwedestraat of Maaslaan. Nu is er eigenlijk maar één goede toegang, namelijk via de Waalstraat. -- De bewegwijzering naar het parkeren op eigen terrein bij de mos­ kee aan de Maaslaan volledig richten op de Eemslaan, in verband met het voor­komen van parkeeroverlast voor de naastliggende woonbuurt bij de Maaslaan. -- Het beveiligen van de oversteek over de Laan van Presikhaaf voor kinderen vanuit P1 naar Park Presikhaaf met een zebra, mogelijk

in combinatie met verkeerslichten. Dit geldt ook voor de voetgan­ gersoversteek bij MFC Presikhaven. -- Onderzoeken of de viaducten bij de Driepoortenweg kunnen worden verbreed, waardoor de relatie tussen de wijk en het be­ drijventerrein Het Broek kan worden verbeterd. -- Onderzoeken op welke wijze de tunnel van P3 naar de Blanken­ weg (bedrijventerrein Het Broek) veiliger kan worden ­gemaakt. -- In de hele wijk aandacht voor rolstoelvriendelijke trottoirs. Voor slecht ter been zijnde ouderen kunnen uitstapjes met het scoot­ mobiel worden georganiseerd.

3.5 Communicatie van nieuw elan -- Een promotiecampagne door bewoners starten met als doel het verbeteren van de identiteit van Presikhaaf. De boodschap is o.a.: Wonen in Presikhaaf? Ja graag. Presikhaaf is geen krachtwijk meer, maar een groene, duurzame wijk met uitstekende voorzie­ ningen en een prima winkelcentrum, veel evenementen in Park Presikhaaf, blije gezinnen, gratis parkeren e.d. -- De promotiecampagne richten op bezoekers en potentiële ­verhuizers naar de wijk. -- Een communicatiegroep, bestaande uit bewoners, vertegen­ woordigers van ondernemers, opbouwwerk, gemeente, ­woningcorporaties en onderwijs, oprichten die aan de slag gaat met wijkcommunicatie, promotie van de wijk en die de regie voert over de evenementen. -- Op in het oog springende plekken in de wijk opvallende, ­moderne, kwalitatief hoogwaardige gebouwen bouwen. De recente reali­ satie van het Rijn IJssel College, MFC Presikhaven en De Bethaan geven hiervoor een goed voorbeeld.

27

Prettige woonbuurten

3.6 Stabiele bevolkingsopbouw per straat -- De woningcorporaties kunnen leefstijlprofielen opstellen voor straten en buurten, te beginnen bij meer gevoelige woonlocaties zoals de rustige en veilige woonpaden tussen het Lange Water en de Kinderkamp. Woningzoekenden krijgen de beschikking over deze leefstijlprofielen. Dit zal helpen bij een evenwichtige wo­ ningkeuze. -- Vivare en Portaal bieden duidelijkheid over de renovatie of sloop van woningen in het zuidelijke deel van P2 en in tweede instantie in P3. Woningen blijven betaalbaar en bewoners hebben de mo­ gelijkheid tot verhuizen binnen de wijk.

3.7 Sociaal actieplan voor P2 en P3 -- De gemeente en de corporaties continueren de integrale aanpak van P2 en P3 op sociaal gebied (samenleven, werk, veiligheid, opvoeding). Dit doen zij samen met bewoners en andere part­ ners. Het plan sluit aan bij de geplande grootschalige renovatie. De gemeente maakt hiervan met ingang van 1 januari 2012 een speerpunt. De wooncoach, wijkagent, participatiecoach en zorg­ coördinator werken nauw en zeer gericht samen om urgente za­ ken snel op te lossen.

28

3.8 Milieuverbeteringen -- De corporaties pakken de kansen om de bestaande woningen in P3 duurzamer te maken. De woningen kunnen duurzaam worden door goede isolatie, lage temperatuurverwarming, het gebruik van groen en glas, zonnecellen, windmolens, witte daken of se­ dumdaken, e.d. -- De woningcorporaties betrekken de HAN zoveel mogelijk bij de planvorming voor de verduurzaming van de woningen in de wijk. -- Gemeentelijke gebouwen kunnen worden voorzien van zonne­ panelen. Dit heeft een voorbeeldfunctie voor overige vastgoed­ eigenaren in de wijk. -- Gepleit moet worden voor de verkeersafname op de Pleij­route door de doortrekking van de A15.

3.9 Woningen voor ouderen -- Er is grote behoefte aan betaalbare senioren- en zorgwoningen in de wijk, in de huur- en koopsector. De behoefte in Oost is daar­ bij het grootst. De locatie Rijn IJssel West (Lange Water/Lange Wal) is bijvoorbeeld zeer geschikt voor appartementen voor ou­ deren. Gezamenlijk kan worden gezocht naar locaties en ontwik­ kelingsmogelijkheden voor woningen voor ouderen. -- De corporaties realiseren ouderenwoningen in P2 en P3. -- Er is grote vraag naar gedecentraliseerd wonen voor gehandicap­ ten en zorgbehoevende ouderen in de wijk. De gemeente kan ini­ tiatief nemen bij het zoeken naar realisatoren.

29

3.10 Herontwikkeling van plinten van flats -- Woningcorporaties gaan onderzoeken of de garageboxen op de begane grond van de gestapelde bouw (voor een deel) nieuwe functies kunnen krijgen, zoals seniorenwoningen, een gezamen­ lijke ontmoetingsruimte voor oudere flatbewoners, een extra slaapverdieping voor de bovengelegen flatwoning, kleinschalige niet hinderlijke werkgelegenheid aan huis, een werkruimte of ­galerie voor een kunstenaar, ruimte voor een fysiotherapeut, kapster e.d.

30

3.11 Verbetering van de onbebouwde ruimte -- De rommelige overgangen tussen achtertuinen en openbaar ge­ bied verbeteren door de toepassing van uniforme afscheidingen met bij voorbeeld Hedera. -- De groene uitstraling van de wijk kan op korte termijn worden versterkt door het aanbrengen van gevelgroen op kale eindge­ vels van flatblokken en door perken aan te leggen ter plaatse van weggehaalde garageboxen in de onderbouw van flatblokken. -- In het kader van Buiten Gewoon Beter kunnen wegen worden versmald ten gunste van openbaar groen. In het geval van bij voorbeeld de Middachtensingel werkt dit tevens snelheid ver­ lagend. -- Schoon, heel en veilig Presikhaaf. Vooral in P3 heeft men last van vuilnistoerisme. Door de gewichtsafhankelijke afvalbelasting in de gemeente Westervoort, komen inwoners uit deze gemeente regelmatig vuilnis in Presikhaaf dumpen. De gemeente kan over­ leg voeren met de gemeente Westervoort over ­oplossing van dit probleem. -- Een schone wijk begint bij de opvoeding van kinderen: rommel in de bak. Hier ligt een taak voor de ouders. Dit kan worden onder­ steund door een campagne op de basisscholen. -- Voor het onderhoud van plantsoenen in eigendom van zowel de gemeente als een woningcorporatie, moeten de partijen duide­ lijke afspraken maken of grond ruilen. -- De gemeente kan starten met de aanplant van een nieuwe ­generatie treurwilgen. -- Op verschillende plekken in de wijk kunnen fitnessapparaten voor 65+ers worden aangelegd.

Actieve wijk

3.12 Één wijkplatform -- Met de beide wijkplatforms bespreken om de twee wijkplatforms op te laten gaan in één wijkplatform voor heel Presikhaaf. Zes keer per jaar komt het wijkplatform dan bijeen, waarbij telkens een wisselend thema aan de orde is. De leden van het wijkplat­ form worden aangesteld voor vier jaar met een eventuele verlen­ gingsmogelijkheid van nog eens vier jaar. Het wijkplatform geeft gevraagd of ongevraagd adviezen over alle zaken die de wijk ra­ ken. -- Het bewonersbudget wordt ingezet voor de ondersteuning van leefbaarheidsinitiatieven. -- Bewoners, gemeente en corporaties hebben een gezamenlijke vi­ sie op bewonersparticipatie anno 2012. -- De Smaakmakers van de Gezonde Wijk zorgen voor zichtbaarheid van de eigen kracht van bewoners en voor verbindingen tussen projecten.

3.13 Meer werk -- Opzetten van een stagebank, waardoor grote en kleine onderne­ mers en scholen aan elkaar worden gekoppeld. Vooral de verbin­ ding met HAN/ROC is belangrijk voor ondernemende jongeren. -- Werk aan huis kan worden gefaciliteerd door in de bestemmings­ plannen de mogelijkheden hiertoe te verruimen. 31

-- In de onderbouw van bestaande flatgebouwen zijn werkruimtes mogelijk, mits niet onevenredig verkeersaantrekkend. -- Bij de Eemslaan/Merwedestraat is ruimte voor woonwerk­units. -- Het vrijwilligerswerk kan sterker worden georganiseerd en meer status krijgen. De begrippen ‘voorleesvader- of moeder’ en

‘maatje’ kunnen nieuw leven worden ingeblazen, vooral met be­ trekking tot het leren van Nederlands. -- Er is een stedelijke en wijkgerichte aanpak van (jeugd)werkloos­ heid. -- Acties op maat als het gaat om Nederlandse taalbeheersing in re­ latie met de (toekomstige) werksituatie. -- Uitvoeren van actieprogramma participatie en werk, als onder­ deel van de economische tafel.

3.14 Kwaliteitsslag voor het winkelcentrum -- De uitbreidingsplannen voor het Winkelcentrum Presikhaaf, met betrekking tot zowel het winkeloppervlak als de appartementen, laten vallen. Het is beter in te zetten op verbetering van het hui­ dige winkelcentrum. De voorgenomen groei van de verkoopop­ pervlakte is in tegenspraak met de groeiende internetverkoop en de wens om gratis te blijven parkeren. -- Het winkelcentrum kan aantrekkelijker worden door goede ­entrees die meer naar buiten zijn gekeerd, één of twee goede res­ taurants/grand cafés, een uitgaansgelegenheid en winkels voor jongeren (kleding, muziek). Mogelijk een bioscoop en een trai­ teur en een buitenpierenbad in de zomer. -- Door het laten vallen van de uitbreiding van het winkel­centrum, stijgen ook de kansen voor het behoud van de winkelstrips. -- De gemeente kan een overleg met de eigenaar Corio over de ge­ wijzigde inzichten aangaan om de gewenste kwaliteitsslag voor elkaar te krijgen. -- Onderzoeken of vrij vervoer met pendelbusjes voor 65+-ers van/ naar Winkelcentrum Presikhaaf kan plaatsvinden -- De gemeente kan de route tussen het winkelcentrum en het NSstation Presikhaaf verbeteren. 32

3.15 Nieuw leven voor de winkelstrips -- De vier winkelstrips moeten blijven, maar de functie kan verande­ ren. -- Winkelstraatmanagement levert een economische visie op de vier winkelstrips in relatie tot de buurtdynamiek en het winkel­ centrum. Winkelstraatmanagement levert gedurende twee jaar resultaat op het terrein van samenwerkend vermogen, KVO (Keurmerk Veilig Ondernemen), kwaliteit van onder­nemerschap en omzetverhoging.

-- De winkelblokken van de Vrij Nederlandstraat met zijstraten en de Volkerakstraat opknappen. De gemeente spreekt zo­nodig de eigenaren aan. -- Het openbaar gebied van de winkelstrip Vrij Nederlandstraat met de zijstraten aanpakken. Het verbeterde openbaar gebied bij de winkelstrip bij de Honigkamp is een goed voorbeeld. -- De winkelstrips kunnen een gevarieerd aanbod bieden, voorna­ melijk in de dagelijkse levensbehoeften, aantrekkelijk voor al­ lochtonen en autochtonen. Minimum voorzieningen zijn een su­ permarkt, chinees/cafetaria, geldautomaat en waar mogelijk een ontmoetingsruimte in combinatie met een gezondheidsvoorzie­ ning. -- Leegstand in de winkelstrips voorkomen. Tijdelijke leegstand op een esthetisch hoogwaardige manier afschotten.

3.16 Herontwikkeling IJsseloord I -- IJsseloord I kan een betere uitstraling krijgen door enkele ­kavels in het gebied aan te kopen ten behoeve van groen, parkeren en een langzaam verkeer route. Bij de aanleg van een NS-station IJs­ seloord, ontstaat ook de mogelijkheid om aan de westzijde van IJsseloord I sterke verbeteringen aan te brengen, mogelijk in combinatie met een zwembad (bij voorbeeld in ­samenwerking met de gemeente Rheden) en onderwijs- en zorggebouwen.

33

Zorgzame wijk

3.17 Ruimer aanbod van Nederlandse taalcursussen -- Acceptatie van en respect voor elkaars cultuur en leefstijl is erg belangrijk. Begrip voor elkaar begint bij communicatie. Commu­ nicatie is afhankelijk van met elkaar kunnen spreken, vooral tus­ sen allochtonen en autochtonen. Het is daarom belangrijk dat ie­ dereen Nederlands spreekt. De scholen kunnen een rol spelen bij het geven van cursussen Nederlands op alle ­niveaus, al of niet met ‘maatjes’, voorleesouders e.d.

3.18 Ontmoetingsplaatsen scheppen en gebruiken -- Promoten van het gebruik van het openbaar gebied door evene­ menten en activiteiten. -- Een school is belangrijk voor het ontmoeten van mensen uit wis­ selende lagen van de bevolking en uit gevarieerde culturen. Hier­ door kan begrip en respect ontstaan. Het MFC Presikhaven werkt goed als culturele ontmoetingsplaats. Het is belangrijk dat in Pre­ sikhaaf Oost ook een MFC komt. Het MFC Oost op de politieke agenda plaatsen. -- De Budosportvereniging in Over het Lange Water werkt zeer goed, heeft sterke sociale functie, zowel voor allochtonen, als au­ tochtonen. Het gebouw uitbreiden of vernieuwen, bij voorkeur als onderdeel van MFC Oost. -- Op straatniveau is behoefte aan straatfeesten, barbecues, rom­ 34

melmarkten en sportdagen. Het wijkbudget kan daarvoor wor­ den aangesproken. -- Kerkgemeenschappen en moskee gaan met elkaar in gesprek om ervaringen en faciliteiten uit te wisselen.

3.19 Voorzieningen voor ouderen -- Handhaven en versterken van de winkelvoorzieningen, goed strooibeleid, een boodschappenbezorgdienst en sportvoorzienin­ gen voor ouderen, zoals een jeu de boules- en trimbaan. Ouderen verzorgen zelf de organisatie van activiteiten. -- Bij de woonzorgcentra, zoals Waalstaete, kan een bescheiden ho­ telfunctie in het leven worden geroepen. Deze hotelkamers zijn bedoeld voor familieleden van de bewoners, maar anderen kun­ nen er ook overnachten. Bij beheer en exploitatie kunnen de scholen, in het bijzonder Arentheem, worden betrokken.

3.20 Versterkt gevoel van veiligheid -- Ouders zijn verantwoordelijk voor hun kinderen. Scholen kunnen een campagne voeren om de ouders dit begrip meer bij te bren­ gen. -- Bewoners helpen elkaar, geven complimenten en geven het goe­ de voorbeeld. -- Stimuleren van het ontwikkelen van straat- en buurtwebsites. -- Politie en woningcorporaties verzorgen aanpak van wan­gedrag, wanneer het de bewoners onderling niet lukt. -- Stimuleren van deelname door bewoners aan Burgernet (Politie).

35

3.21 Zorg op maat -- De zorgcoördinator kan met de betrokken hulporganisaties een sluitend vangnet voor ontsporingen ontwikkelen. -- De vrijwilligers, die in de wijk actief zijn, krijgen een gerichte trai­ ning aangeboden in het herkennen en omgaan met zorgwekken­ de signalen. -- Contact zoeken met de HAN en ROC om te onderzoeken wat zij kunnen betekenen bij het vernieuwen van zorg en zelfstandiger maken van de hulpvrager.

36

3.22 Jongeren positief in beeld -- Website en wijkkrant inzetten om de vele positieve verhalen van jongeren in beeld te brengen. -- Bij bewonerspeilingen, worden jongeren apart over dit onder­ werp geraadpleegd.

4 Hoe verder De partners bij het proces van de tot stand koming van de wijk­visie, zet­ ten met de wijkvisie Presikhaaf een gezamenlijke richting neer voor de toekomst van de wijk. Door het tekenen van een convenant verklaren de partners dat er draag­ vlak is voor de wijkvisie en dat de wijkvisie richtinggevend is voor de ont­ wikkelingen in de wijk voor de komende 10 jaar. De partners onderschrij­ ven daarmee tevens het belang van de inte­grale en gezamenlijke aanpak. Op korte termijn zullen een aantal kansrijke projecten verder worden uit­ gewerkt, de zogenaamde quickwins. Gedacht wordt aan: -- uitbreiden van voorzieningen en evenementen in Park Presikhaaf -- herinrichting Park Kinderkamp in samenhang met voorstudies voor een MFC Oost -- versterken van de relatie onderwijs - wijk -- verbeteren van woon- verblijf- en werkvoorzieningen voor ­studenten van de HAN -- vergroten van het aanbod en variatie van taalcursussen Nederlands -- starten van een promotiecampagne over de wijk -- start van duurzame renovatie van de woningen in P2 en P3 -- zoeken naar ontwikkellocaties voor ouderenwoningen -- overleg met de eigenaar van winkelcentrum Presikhaaf over een kwaliteitsslag. -- het versterken van de winkelstrips (de winkelstraatmanager is hiermee al gestart).

Één keer per jaar, te beginnen in de tweede helft van 2012, zal de voort­ gang van de wijkvisie worden geëvalueerd door de partners en bewo­ ners van Presikhaaf. Doel is te bespreken welke concrete stappen er, in het kader van de wijkvisie, gezet zijn en welke stappen de komende ­jaren gezet kunnen worden. Ook kan worden besproken of er aanleiding is om de ambities bij te stellen. De gemeente zal de voortgang bewaken en het initiatief nemen voor het organiseren van de jaarlijkse evaluatie.

37

Presikhaaf in in cijfers cijfers Presikhaaf Bron:wijkprofielen, gemeente Arnhem Bron: gemeente Arnhem, Onderzoek en Statistiek Bevolkingssamenstelling Aantal inwoners Bevolkingssamenstelling Leeftijd Aantal druk inwoners Groene (verhouding < 20jr op 20-64jr) Aantal huishoudens Grijze druk (verhouding 65+ op 20-64jr) Gemiddelde huishoudengrootte Etniciteit Leeftijd niet-westerse allochtonen Aandeel Groene westerse druk (verhouding < 20jr op 20-64jr) Aandeel allochtonen Grijze druk (verhouding 65+ op 20-64jr) Aandeel huishoudens Etniciteit Gezin met kinderen % niet-westerse allochtonen Eenoudergezin % westerse Gezin zonder allochtonen kinderen % huishoudens Alleenstaande Gezin met kinderen Gemiddelde huishoudengrootte Eenoudergezin Gezin zonder kinderen Fysieke woonomgeving Alleenstaande Aantal woningen Verhuisbewegingen Woningvoorraad % vestiging in de wijk vanuit andere wijk in Arnhem Aandeel huurwoningen (t.o.v. gemiddelde bevolking) Aandeel koopwoningen % vertrek uit de wijk naar andere wijk in Arnhem Onbekend (t.o.v. gemiddelde bevolking) Aandeel ééngezinswoningen % binnenverhuizingen (t.o.v. gemiddelde bevolking) Aandeel meergezinswoningen Onbekend Fysiekewoonomgeving woonomgeving Sociale Aantal woningen Leefbaarheid en Veiligheid Woningvoorraad Rapportcijfer leefbaarheid % corporatiebezit Rapportcijfer veiligheid in uw buurt % particuliere huurwoningen Rapportcijfer woonomgeving % koopwoningen Rapportcijfer voorzieningen in de wijk % onbekend

38 38

Presikhaaf-Oost Presikhaaf-Oost 2001 2003 2001 2003 6.287 6.373

2005 2005 6.389

2007 2007 6.256

2009 2009 6.451

2011 2011 6.452

Presikhaaf-West Presikhaaf-West 2001 2003 2001 2003 8.534

8.793

2005 2005

2007 2007

2009 2009

2011 2011

8.587

8.618

8.574

8.176

6.287 22,2 40,6

6.373 24,1 3.503 40,3 1,82

6.389 24,5 3.550 40,8 1,79

6.256 25,5 3.535 42,3 1,77

6.451 26,9 3.659 40,0 1,76

6.452 26,6 3.675 38,3 1,76

8.534 36,3 21,4

8.793 36,3 4.558 21,0 1,90

8.587 36,3 4.536 20,2 1,86

8.618 36,3 4.707 19,3 1,80

8.574 35,1 4.787 18,4 1,76

8.176 34,8 4.455 20,3 1,80

10,3 22,2 11,1 40,6

13,6 24,1 10,7 40,3

14,9 24,5 10,7 40,8

16,6 25,5 11,1 42,3

17,8 26,9 11,4 40,0

18,2 26,6 11,3 38,3

33,2 36,3 10,2 21,4

36,8 36,3 11,0 21,0

38,5 36,3 10,5 20,2

40,4 36,3 10,6 19,3

43,3 35,1 10,9 18,4

45,2 34,8 10,5 20,3

15,8 13,6 4,5 10,7 33,4 46,2 15,8 1,82 4,5 33,4 46,2

15,2 14,9 4,5 10,7 33,0 47,4 15,2 1,79 4,5 33,0 47,4 3.339

15,0 16,6 4,5 11,1 30,7 49,8 15,0 1,77 4,5 30,7 49,8 3.339

15,3 17,8 4,6 11,4 29,7 50,4 15,3 1,76 4,6 29,7 50,4 3.398

18,2 11,3

33,2 10,2

17,8 36,8 8,7 11,0 25,0 48,5 17,8 1,9 8,7 25,0 48,5

16,1 38,5 9,3 10,5 24,1 50,5 16,1 1,86 9,3 24,1 2005 50,5 3.840

15,0 40,4 8,9 10,6 21,8 54,3 15,0 1,8 8,9 21,8 2007 54,3 3.739

14,4 43,3 8,9 10,9 20,4 56,2 14,4 1,76 8,9 20,4 2009 56,2 3.784

7,4

7,8

12,7

11,9

1,5

1,1

7,4 51,8 48,2 7,1 0,0 46,0 1,3 52,5 1,5

14,1

6,6

8,3 52,4 47,6 7,5 0,0 45,8 2,3 53,5 0,7

13,1

6,5

6,8 53,0 47,0 8,8 0,0 45,9 1,4 53,8 0,3

2,3

2,2

17,1 83,6 16,4 17,3 0,0 31,9 4,8 67,8 0,3

13,4 82,8 17,2 15,7 0,0 32,5 4,8 66,5 1,0

15,7 83,3 16,7 22,6 0,0 31,6 6,0 67,2 1,1

3.339

3.339

3.398

3.398

3.840

3.739

3.784

3.675

7,1 30,8 6,9 22,3 7,2 47,0 7,2 0,0

7,1 30,8 7,1 21,6 7,2 47,6 7,1 0,0

7,1 31,1 6,6 20,7 48,2 7,2 0,0

30,3 20,6 48,4 0,7

6,2 75,2 6,2 8,4 6,0 16,4 6,8 0,0

6,6 74,9 6,4 8,0 6,3 17,2 7,1 0,0

6,3 74,4 5,6 8,8 6,3 16,7 6,8 0,0

69,5 10,5 20,0 0,0

10,3 11,1

7,1 6,9 7,2 6,8

7,1 7,1 7,1 7,0

15,0 5,0 29,1 50,8

6,4 6,3 6,5

6,1 6,1 6,0 6,7

45,2 10,5 15,1 9,1 21,1 54,7

Presikhaaf-Oost Presikhaaf-Oost Buurtperspectief % dat vooruitgang ziet van de buurt %Woningvoorraad dat achteruitgang ziet van de buurt ééngezinswoningen %%dat vooruitgang verwacht van de buurt meergezinswoningen %%dat achteruitgang verwacht van de buurt % onbekend Participatie Werk Aantal bedrijfsvestigingen Sociale woonomgeving Aantal arbeidsplaatsen Leefbaarheid en Veiligheid Aandeel Niet Werkende Werkzoekenden (NWW-ers) Rapportcijfer leefbaarheid Aandeel Wet Werk en Bijstand Rapportcijfer veiligheid in uw (WWB-ers) buurt Inkomen Rapportcijfer woonomgeving Gemiddeld gestandaardiseerd Rapportcijfer voorzieningen inbesteedbaar uw buurt huishoudenink. (*1.000 euro) Buurtperspectief Aandeel huishoudensziet minimuminkomen % dat vooruitgang van de buurt (tot 120% Wettelijk sociaal minimum) % dat achteruitgang ziet van de buurt Aandeel minimakinderen (huishouden met inkomen tot 120% Wettelijk sociaal minimum) % dat vooruitgang verwacht van de buurt Aandeel schuldhulpaanvragen (t.o.v. potentiële beroepsbevolking) % dat achteruitgang verwacht van de buurt Aandeel Arnhem Card houders (t.o.v. potentiële beroepsbevolking) Sport Aandeel inwoners dat aangeeft te sporten Participatie Aandeel kinderen Arnhem Card houder dat sport Werk Cultuur Aantal bedrijfsvestigingen Aandeel bibliotheekpashouders < 16 jaar Aantal arbeidsplaatsen Aandeel bibliotheekpashouders > = 16 jaar % Niet Werkende Werkzoekenden (NWW-ers) aantal NWW-ers Voorzieningen perc. van de potentiële beroepsbevolking (15-64 jr) Aantal gemeentelijke sportaccommodaties in de wijk %Arnhem Wet Werk en Bijstand (WWB-ers) aantal pers.WWB < 65 jr perc. (in totaal 69) van de potentiële beroepsbevolking (15-64 jr) Aantal wijk- en buurtcentra (in Arnhem totaal 27 ) Aantal maatschappelijke hulpverlening instellingen (in Arnhem totaal 39)

Presikhaaf-West Presikhaaf-West

2001 2001 4 22 3 32

2003 2003 3 26 7 37

2005 2005 5 28 45,9 12 53,8 42 0,3

2007 2007 6 19 45,8 23 53,5 26 0,7

2009 2009 13 23 46,0 28 52,5 27 1,5

350 8.260 5,8 7,1 6,9

430 9.260 7,6 7,1 3,7 7,1

460 9.120 9,3 7,1 4,2 6,9

450 9.490 8,1 7,1 4,4 7,1

480 8.980 6,2 7,1 3,8 6,6

6,8

7,2 7,0

7,1 20,3 7,2

7,2 7,1

4 22

3 26

5 28

13,76

3 32

7 37

12 42

350 8.260 5,8

2011 2011

2001 2001 7 36 9 57

2003 2003 3 51 10 62

2005 2005 7 47 31,9 25 67,8 49 0,3

2007 2007 11 37 32,5 41 66,5 33 1,0

2009 2009 30 30 31,6 42 67,2 25 1,1

210 3.610 12,6 6,4 6,3

230 2.150 13,1 6,1 9,5 6,1

240 1.780 16,5 6,2 10,6 6,2

260 1.930 13,3 6,6 10,1 6,4

320 1.880 11,4 6,3 8,4 5,6

7,2 7,2

6,5

6,0 6,7

6,0 6,8

6,3 16,8 7,1

6,3 6,8

19

13 23

7 36

3 51

7 47

11 37

28,930 30

23 26

28 27

9 57

10 62

25 49

41 33

42 25

46,0 52,6 1,4

6,6 4,5

61

55

430 9.260 7,6

460 9.120 9,3

450 42,3 9.490 13,8 8,1

480 8.980 6,2

6,6

3,7

4,2

4,4

5 3,8

4,5

2011 2011

31,5 67,3 1,2

11,6 9,3

51

1 0

210 3.610 12,6

230 2.150 13,1

240 1.780 16,5

260 1.930 13,3

320 49,4 1.880 9,3 11,4

11,6

9,5

10,6

10,1

8,4

1 9,3 2 0

39 39

Colofon

Werkgroep:

Vormgeving

Dit document kan worden aangehaald als 'Wijkvisie Presikhaaf 2025'.

Ed van Dael, gemeente Arnhem DPS (programmaleider Krachtwijk Presikhaaf)

Verheij & van der Heide, Arnhem

Wim Petersen (opbouwwerker Rijnstad) Opdrachtgever

Peter Koelewijn (K3, redactie)

Fotografie

gemeente Arnhem, Directie Programmasturing en Strategie (DPS)

Hans Oosterbaan (K3, redactie)

Voermans van Bree Fotografie

Opdrachtnemer

Begeleidingsgroep

K3 architectuur en stedenbouw B.V, Arnhem

Hanneke Rückert (bewoner, BWK Presikhaaf)

René Vriezen, Arnhem Jos van Beek, Arnhem

Greeth Janssen (bewoner, BWK Presikhaaf)

Drukwerk

René Vriezen (bewoner, wijkplatform West)

JP Offset , Duiven

Henk Folkeringa (bewoner) De wijkvisie is een coproductie van

Gies Burgers (bewoner, wijkplatform Oost en BWK)

gemeente Arnhem

Ed van Dael (programmaleider)

woningcorporatie Portaal

Wim Petersen (opbouwwerker Rijnstad) Hans Haarler (wijkmanager, gemeente Arnhem) woningcorporatie Vivare

woningcorporatie Volkshuisvesting

Inèz Kessels (Vivare) Agnes van de Biezen (Portaal)

gezamenlijke Wijkplatforms Presikhaaf Oost - West

40

Yvonne Bierings (Volkshuisvesting)

september 2011

Kirsten van Rijen (gemeente Arnhem, SO)

MFC Presikhaven

Peter Koelewijn (K3)

Laan van Presikhaaf 7

Hans Oosterbaan (K3)

6826 HA ARNHEM

WIJK VISIE

PRESIKHAAF 2025 Een complete woonwijk, groen en vol variatie Het is er prettig wonen

Ik heb fijne buren

Ik ben trots op mijn wijk Ik woon er nog steeds Er is zorg op mijn maat De jeugd heeft goede toekomstkansen Presikhaaf in Arnhem is een geliefde wijk Er zijn leuke en boeiende activiteiten Ik heb een bloeiende onderneming

De winkels en voorzieningen zijn op peil