EEN BLIK OP VEILIGHEID De OSART-missie in de kerncentrale van Doel 8 tot 25 maart 2010
1
EEN BLIK OP VEILIGHEID De OSART-missie in de kerncentrale van Doel 8 tot 25 maart 2010
INHOUD
Edito
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1. De kerncentrale van Doel, een introductie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1. Enkele kerncijfers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2. Hoe werkt een kerncentrale? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2. Organisatie van de veiligheid in de Belgische kerncentrales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1. De nucleaire veiligheid van de Belgische kerncentrales. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.1.
Het begrip ‘nucleaire veiligheid’. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.2.
Werken volgens het ‘defence in depth’-principe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2. Reglementering en medespelers inzake nucleaire veiligheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
3. Veiligheidsniveau in de Belgische kerncentrales . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
4. De INES-schaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
3. Het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 4. Het Operational Safety Review Team (OSART). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1. Wat is een OSART? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2. Wat is een OSART niet?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
5. Werkmethode OSART-missie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1. Het team. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2. Negen onderzoeksdomeinen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.1.
Management, Organisatie en Administratie (Management, Organization & Administration). . . . . . . . . . 17
2.2.
Opleiding en Kwalificatie (Training & Qualification). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.3.
Uitbating (Operations). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.4.
Onderhoud (Maintenance). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.5.
Technische Ondersteuning (Technical Support) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.6.
Ervaringsbeheer (Operational Experience). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.7.
Stralingsbescherming (Radiation Protection). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.8.
Scheikunde (Chemistry). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.9.
Noodplanparaatheid (Emergency Planning and Preparedness) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
6. OSART-missie in de kerncentrale van Doel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2
1. Het voorbereidend bezoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2. De eigenlijke missie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.1.
Begin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.2.
Negen dagen audit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.3.
Vier dagen besluiten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.4.
Exit meeting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
3. Eindrapport. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
4. Follow-up bezoek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
5. Tweede missie in ons land. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
6. Medewerkers bereiden zich voor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
7. Agenda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
8. Communicatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
9. Samenstelling van het OSART-team. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
3
Edito De Belgische autoriteiten, Electrabel, de Groep GDF SUEZ en de medewerkers van de kerncentrale van Doel staan op één lijn als het op veiligheid aankomt. Het was, is en blijft onze absolute topprioriteit. Perfect onderhouden installaties, opleidingen op alle niveaus en correct beschreven procedures en werkwijzen, zijn maar enkele van de zaken die wij hoog in het vaandel dragen. Maar meer nog dan dit is veiligheid een cultuur, een levenswijze. In België gebeurt de controle op veiligheid op verschillende niveaus. Er zijn de interne controles door de exploitant en de controles van de Federale Overheid via het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) en het onafhankelijk controleorganisme Bel V. Maar ook internationaal waken diverse instellingen over de veiligheid in de nucleaire sector. Erg belangrijk zijn de OSART-missies van het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA) dat wereldwijd toezicht houdt op de veiligheid van kerncentrales. Van 8 tot 25 maart wordt de kerncentrale van Doel, op vraag van de Belgische overheid, doorgelicht door de OSART-experts. Deze brochure wil u meer uitleg geven over het hoe en waarom van deze OSART-missie.
4
5
1. De kerncentrale van Doel, een introductie 17
4
reactoren van Doel zijn van het type PWR (Pressurized
1. Enkele kerncijfers 9
Om te vermijden dat radioactieve stoffen in het
24 3
11
10
5
Water Reactor). Water onder druk koelt de reactoren.
Centrale van Electrabel, Groep GDF SUEZ
reactoren volledig gescheiden van de secundaire.
16
14 1
milieu terechtkomen, zijn de primaire kringen van de
Oppervlakte site: 80 hectare
15 22
Water in de primaire kring absorbeert de warmte die
Ingebruikname drukwaterreactoren (PWR):
- Doel 1: 1975
vrijkomt door het splijten van uranium. Het onder hoge
- Doel 2: 1975
druk opgewarmde water gaat vervolgens naar een
- Doel 3: 1982
stoomgenerator waar het door duizenden buisjes wordt
- Doel 4: 1985
gepompt. Aan de andere zijde van deze buisjes warmt het water van de secundaire kring op tot stoom. De
21
12 2
20
8 13
23
Tertiaire kring
Secundaire kring
7
stoom van de secundaire kring doet een turbine en de
Totaal vermogen: 2 912 MW
- Doel 1: 433 MW
daaraan verbonden alternator draaien. De alternator
- Doel 2: 433 MW
zorgt voor de opwekking van elektriciteit. Stoom
- Doel 3: 1 006 MW
verlaat de turbine naar de condensor om gekoeld te
- Doel 4: 1 040 MW
worden door water van de tertiaire kring. De stoom koelt af, condenseert tot water en gaat terug naar de
6 25
19
Primaire kring
18
- ca. 21,2 miljard KWh
afkomstig uit de Schelde. De koeling van het water uit
- ca. 30 % van de Belgische elektriciteitsproductie
de secundaire kring zorgt ervoor dat dit Scheldewater lichtjes opwarmt. Daarom wordt het eerst afgekoeld
1.
Reactor
10. Hogedrukturbine
19. Opname koelwater
2.
Splijtstofstiften
11. Lagedrukturbine
20. Koud koelwater
3.
Regelstaven
12. Condensor
21. Opgewarmd koelwater
4.
Drukregelvat
13. Voedingspomp
22. Koeltoren
EMAS - milieubeheer en milieuaudit
5.
Stoomgenerator
14. Alternator
23. Opwaartse luchtstroom
ISO 14 001 - milieubeheer
6.
Primaire pomp
15. Bekrachtiger alternator
24. Waterdamp
OHSAS - gezondheids- en veiligheidsbeheer
7.
Voedingswater primaire kring
16. Transformator
25. Lozing koelwater
8.
Voedingswater secundaire kring
17. Hoogspanningslijn
9.
Stoom secundaire kring
18. Waterloop (Schelde)
in de koeltoren vooraleer het ofwel opnieuw naar de
Aantal medewerkers 01/01/2010: 961
stoomgeneratoren. De condensor gebruikt koelwater
Jaarlijkse productie:
condensor gaat of terug in de Schelde stroomt. Het
rendement van een PWR bedraagt ongeveer 33 %. Door
Investeringen/jaar: ca. 100 miljoen euro
het koelen en condenseren van de stoom die uit de
turbine komt, gaat immers warmte verloren.
Certificaten:
2. Hoe werkt een kerncentrale?
Electrabel, Groep GDF SUEZ, investeerde
Zowel in klassieke als in nucleaire centrales gebruikt
in 2009 honderd miljoen euro in de continue
men warmte om water om te zetten in stoom. In het
verbetering van de veiligheid en de performantie
eerste geval maakt men hiervoor gebruik van fossiele
van haar nucleaire installaties.
brandstoffen, in het tweede geval van splijtstof. De vier
6
7
2. Organisatie van de veiligheid in de Belgische kerncentrales 1. De nucleaire veiligheid van de Belgische kerncentrales
het reactorgebouw. Zij beschermen de reactor tegen ongevallen van interne en externe oorspong.
1.1. Het begrip ‘nucleaire veiligheid’ Nucleaire veiligheid is het geheel van technische en
Beheersing van de veiligheidsfuncties
organisatorische maatregelen die genomen worden in
Veiligheid in een kerncentrale betekent op technisch
alle levensstadia van een kerncentrale (ontwerp, bouw,
vlak vooral beheersing van de kettingreactie, de
werking, stillegging). Op deze manier wordt een veilige
splijtstofkoeling en de insluiting van radioactieve stoffen.
werking verzekerd en worden ongevallen en mogelijke
Voor deze kritische veiligheidsfuncties bestaan heel
gevolgen voor mens en milieu voorkomen of beperkt.
strenge reglementeringen op vlak van redundantie, diversificatie en fysieke scheiding van apparatuur en uitrustingen.
1.2. Werken volgens het ‘defence in depth’-principe Uitgangspunt voor nucleaire veiligheid is het ‘defence in
Competente medewerkers en een efficiënte
depth’-principe. Alle mogelijke technische en menselijke
organisatie
tekortkomingen worden systematisch in kaart gebracht.
Een veilige werking van een kerncentrale betekent
Voor elke denkbare tekortkoming worden extra
ook dat alle medewerkers op elk moment veilig
vangnetten voorzien. Om technische problemen op te
moeten werken. Alle medewerkers krijgen daarvoor
vangen, voorziet een kerncentrale bijvoorbeeld voor elk
een intensieve opleiding en worden gecoacht om
veiligheidstuig één of meerdere kopieën. Als één tuig
zich voortdurend alert, voorzichtig, gedisciplineerd,
het begeeft, neemt een ander de taak over. Dit heet in
voorzichtig en open te gedragen.
de vakterminologie ‘redundantie’. Human Performancetools vormen dan weer het vangnet voor allerhande menselijke fouten.
2. Reglementering en medespelers inzake nucleaire veiligheid
Opeenvolgende barrières
In België zijn de nucleaire installaties gereglementeerd
In een kerncentrale wordt de veiligheid gegarandeerd
door de wet van 15 april 1994 en het Koninklijk Besluit
door het ontwerp van de installaties. Om verspreiding
van 20 juli 2001 (ARBIS - Algemeen Reglement op de
van radioactiviteit in het leefmilieu te voorkomen
Bescherming van de Bevolking, van de werknemers
schermen vijf fysieke ‘barrières’ de reactor en
en het leefmilieu tegen het gevaar van Ioniserende
stralingsbronnen af van de buitenwereld. De eerste
Stralingen). Drie instanties staan in voor de controle op
barrière (1) is het splijtstoftablet. De hulzen waarin de
nucleaire veiligheid: de exploitant, de Federale Overheid
splijtstoftabletten zijn gestapeld vormen een tweede
en internationale instellingen.
barrière (2). De derde barrière (3) bestaat uit de
8
waterkringloop die warmte afvoert afkomstig van de
De exploitant
splijtstofelementen. De laatste twee barrières
De exploitant is verantwoordelijk voor de veiligheid van
(4 en 5) worden gevormd door de dubbele mantel rond
zijn installatie. Alleen hij kan concrete handelingen
9
stellen die een rechtstreekse impact hebben op de
De onafhankelijke intergouvernementele organisatie
leggen. Deze periodieke herziening is opgenomen
publiek te communiceren. De nood aan een efficiënte
veiligheid. Veiligheid is bijgevolg de topprioriteit: een
IAEA (Internationaal Atoomenergie Agentschap) is
in de vergunningen van de centrales. De exploitant
referentieschaal, die in geval van nucleaire incidenten of
veilige exploitatie staat garant voor de bescherming van
ontstaan in de schoot van de Verenigde Naties.
en Bel V moeten om de tien jaar overgaan tot een
ongevallen kon worden gebruikt, drong zich op.
werknemers, de bevolking en het milieu én garandeert
De organisatie stelt zich tot doel om een hoge standaard
vergelijking tussen de staat van de centrale en de
De INES-schaal (International Nuclear Event Scale),
van nucleaire veiligheid bij haar leden te promoten
regels die er worden toegepast en tussen de meest
opgesteld door het Internationaal Atoomenergie
en om de naleving van het non-proliferatieverdrag te
recente reglementen, normen en praktijken die in
Agentschap (I.A.E.A), werd in het begin van de jaren
controleren.
het buitenland van kracht zijn. Naast voortdurende
1990 voor het eerst geïntroduceerd. Het doel van de
verbeteringen aan de installaties, stimuleren
schaal is het bevorderen van communicatie over en een
deze periodieke herzieningen de evolutie van het
correct begrijpen van het belang voor de veiligheid van
veiligheidsniveau.
abnormale gebeurtenissen in nucleaire installaties.
een goede werking van de installaties. Electrabel heeft een nucleair veiligheidsbeleid dat door het hoogste operationele niveau in de onderneming (de gedelegeerd bestuurder) is goedgekeurd. Door
De niet-gouvernementele organisatie WENRA
het bepalen van de verantwoordelijkheden van de
(Western European Nuclear Regulators’ Association)
diverse spelers, het structureren van de organisatie
verenigt de nucleaire veiligheidsinstanties van 17
van de nucleaire veiligheid en het opleggen van een
landen, waaronder België. Ze ijvert voor de uitbouw
systematisch en formeel beheer van alle aspecten die
van een gemeenschappelijke Europese cultuur op
met nucleaire veiligheid en stralingsbescherming verband
vlak van nucleaire veiligheid. Met het oog op een
houden, wordt het veiligheidsniveau in stand gehouden
continu proces van verbetering en harmonisatie van
en geoptimaliseerd.
de veiligheidsmethodes streeft de organisatie drie doelstellingen na:
Interne controle op nucleaire veiligheid gebeurt in de
realisatie en uitbouw van een internationaal netwerk
Belgische kerncentrales op verschillende niveaus:
voor de uitwisseling van ervaringen tussen nucleaire
eerst en vooral is er de controle door de uitvoerende
veiligheidsverantwoordelijken;
diensten zelf. Elke centrale beschikt ook over een
van nucleaire veiligheid en reglementering binnen de
controleniveau. Daarnaast beschikt Electrabel over een
Europese Unie;
Deze verplichting is intussen in vele landen
ongeval).
gemeengoed en vastgelegd in de huidige internationale veiligheidsaanbevelingen.
De inschatting van incidenten en ongevallen is afhankelijk van drie criteria: de gevolgen voor de bevolking en het milieu (buiten de site), de gevolgen op
4. De INES-schaal
de site zelf en de aantasting van de ‘defence in depth’.
De ongevallen van Three Miles Island en Tsjernobyl
Ter illustratie: het ongeval in Three Miles Island werd
toonden hoe moeilijk de verantwoordelijken van de
geklasseerd op niveau 5 terwijl Tsjernobyl op niveau 7
nucleaire sector het hadden om met de pers en het
van de INES-schaal terechtkwam.
ontwikkeling van een gemeenschappelijke benadering
eigen controledienst die instaat voor een tweede controledienst op Corporate niveau (Electrabel Corporate
De schaal gaat van niveau 1 (storing) tot niveau 7 (groot
verwerven van een onafhankelijke onderzoeksbevoegdheid inzake nucleaire veiligheid.
Nuclear Safety Department), die op een derde niveau
Vijf opeenvolgende veiligheidsbarrières
onafhankelijke controles uitvoert. WANO (World Association of Nuclear Operators) De Federale Overheid
groepeert alle nucleaire operatoren van de wereld.
Het ontwerp van de kerncentrale voorziet onder meer 5 opeenvolgende barrières om een mogelijke
De controle op de Belgische nucleaire installaties
De organisatie heeft tot doel de veiligheid en
verspreiding van radioactieve stoffen in het milieu te vermijden.
valt onder de verantwoordelijkheid van het Federaal
betrouwbaarheid van de kerncentrales te maximaliseren.
Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC), een
Dit doet ze door de uitwisseling van informatie en
instelling van openbaar nut onder de voogdij van de
het aanmoedigen van communicatie, door gezonde
minister van Binnenlandse Zaken. Het FANC ziet erop toe
concurrentie tussen haar leden te stimuleren en ze
dat de bevolking en het leefmilieu op een doeltreffende
onderling te vergelijken. Op verzoek van haar leden
manier tegen het gevaar van ioniserende stralen worden
organiseert ze ‘WANO Peer Reviews’. Deze Peer
beschermd. Het statuut van het FANC geeft de instelling
Reviews zijn globaal op dezelfde principes gebaseerd
een grote onafhankelijkheid, wat onontbeerlijk is om haar
als de OSART-missies. De nucleaire sites van Doel en
verantwoordelijkheid ten aanzien van de samenleving in
Tihange worden periodiek aan dit type van WANO-audits
de grootste onpartijdigheid te kunnen nakomen.
onderworpen.
1
2
4
3
1. De splijtstof uraniumoxide is tot splijtstoftabletten
Voor de permanente controles op de nucleaire sites doet het FANC een beroep op de gespecialiseerde dochterorganisatie Bel V. Zij heeft, net als het FANC, een
3. Veiligheidsniveau in de Belgische kerncentrales
vrije en permanente toegang tot de kerncentrales van
De Belgische kerncentrales functioneren al meer dan
Doel en Tihange.
30 jaar. In deze periode heeft zich geen enkel incident voorgedaan, eigen aan de nucleaire activiteit, dat een
Internationale instellingen
gevaar vormde voor de werknemers, de bevolking of het
De organisatie van de veiligheid in België stemt overeen
milieu.
met het niveau dat internationale instellingen als IAEA, De Belgische overheid was de eerste om nucleaire
WENRA en WANO, aanbevelen.
4. De reactor is hermetisch ingesloten in een
samengeperst en gesinterd en door een reeks
dubbelwandig reactorgebouw. Een eerste primair
inkapselingen van de buitenwereld
omhulsel belet ontsnapping van mogelijke
afgeschermd.
radioactiviteit uit de primaire kring. Het omhulsel
2. De splijtstoftabletten zitten op hun beurt in
is bestand tegen sterke druk van binnenuit.
splijtstofstiften die hermetisch zijn dichtgelast.
5. Een tweede dik omhulsel uit gewapend beton
3. De splijtstofstiften worden gebundeld tot
beschermt het reactorgebouw tegen ongevallen
splijtstofelementen en geborgen in het
van buitenaf. Tussen beide omhulsels zorgt een
reactorvat. Dit vat bestaat uit een vijfentwintig
ruimte met onderdruk ervoor dat de radioactiviteit
centimeter dikke stalen kuip.
niet naar buiten kan ontsnappen.
exploitanten een tienjaarlijkse herziening op te
10
5
11
3. Het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA) Het Internationaal Atoomenergie Agentschap is een onafhankelijke intergouvernementele organisatie, gebaseerd op wetenschap en technologie. De organisatie ontstond in de schoot van de Verenigde Naties. Het IAEA ontwikkelt normen voor nucleaire veiligheid en bevordert, op basis van deze normen, het behalen en handhaven van een hoog niveau van veiligheid in de toepassingen van kernenergie, alsmede de bescherming van de menselijke gezondheid en het milieu tegen ioniserende straling. Ze verifieert via haar controlesysteem of lidstaten voldoen aan hun verplichtingen jegens het Non-Proliferatie Verdrag en andere non-proliferatie-overeenkomsten en ziet erop toe dat het gebruik van nucleair materiaal en nucleaire faciliteiten uitsluitend voor vreedzame doeleinden worden aangewend. Al vanaf begin jaren 70 legt het IAEA zich toe op de ontwikkeling van veiligheidsnormen voor het ontwerp en de exploitatie van kerncentrales. Niet lang daarna groeide hieruit een systeem voor de vergaring, analyse en verspreiding van veiligheidsinformatie ten behoeve van alle landen ter wereld met nucleaire installaties die in het systeem wensten te stappen. Naarmate het aantal nucleaire installaties toenam, breidde het IAEA - op aandringen van de exploitanten - zijn activiteiten uit met diensten die nauwer op de eigenlijke exploitatie aansloten: het agentschap stelde internationale teams samen die zich niet langer tot de studie van documenten beperkten maar die zich - op verzoek van de landen - ter plaatse begaven om na te
Meer info over het IAEA op www.iaea.org
gaan hoe de veiligheid van nucleaire installaties in de dagelijkse praktijk werd verzekerd. Zo ontstond in 1982 de OSART (Operational Safety Review Team).
12
13
4. Het Operational Safety Review Team (OSART) 1. Wat is een OSART? De opzet van het OSART-programma bestaat erin om de operationale veiligheid van de kerncentrales te versterken en om die veiligheid onafgebroken op te voeren. Alles draait om de uitmuntendheid in het domein van de nucleaire veiligheid. Het doel is dus de lidstaten aan te moedigen tot voortdurende verbetering van de operationele veiligheid van hun centrale(s). De kerndoelstellingen van het OSART-programma zijn:
de veiligheid van een kerncentrale onderwerpen aan een objectieve audit volgens een referentiekader dat op de beste praktijken ter wereld is gebaseerd;
de geauditeerde kerncentrales aanbevelingen en suggesties meegeven die de centrale helpen werken aan continue verbetering;
de beste praktijken identificeren die onder de aandacht van andere nucleaire exploitanten dienen te worden gebracht.
De OSART-missies bestaan uit een ‘peer review’, uitgevoerd door internationale teams van experts met een bewezen kennis in hun vakgebied. Een team van OSARTexperts wordt samengesteld, geleid en gecoördineerd door het IAEA zelf. Het Agentschap duidt onder meer zelf de teamleider en de adjunct-teamleider onder zijn eigen experts aan. Het IAEA voert een OSART-missie enkel uit op verzoek van de bevoegde veiligheidsautoriteit van het betrokken land.
2. Wat is een OSART niet? De OSART-teams gaan niet na of een kerncentrale de nationale regelgeving naleeft, noch evalueren zij
Een OSART is geen controle-instrument maar wil
het ontwerp van de centrale zelf. Hun taak bestaat er
lidstaten aanmoedigen om de operationele veiligheid
evenmin in om de kerncentrales te vergelijken of onder te
van centrales te verhogen.
brengen in een rangschikking.
14
15
5. Werkmethode OSART-missie 1. Het team
4. Onderhoud (Maintenance)
Een OSART-team bestaat meestal uit 12 experts.
Omvat de onderhoudsorganisatie en -infrastructuren,
Dat zijn enerzijds ervaren managers die werken in
maar ook de onderhoudsprogramma’s en -historiek,
kerncentrales of nucleaire organisaties en anderzijds
het beheer van materialen en wisselstukken, de
vaste medewerkers van het IAEA. Drie waarnemers van
staat van de uitrustingen en het revisiebeheer van nucleaire eenheden.
centrales of organisaties assisteren de experts bij hun missie. In principe omvat het team geen experts uit het
5. Technische Ondersteuning (Technical Support)
land van de geïnspecteerde centrale.
Bestrijkt de organisatie van de technische
De teamleider en zijn adjunct zijn in de praktijk
ondersteuning in de strikte zin, het
medewerkers van het IAEA. Ze zijn verantwoordelijk
bewakingsprogramma, het beheer van wijzigingen,
voor de voorbereiding, de selectie van de teamleden,
de splijtstofbehandeling en de informaticasystemen.
de algemene coördinatie, ze maken de teamleden
6. Ervaringsbeheer (Operational Experience)
vertrouwd met de gevolgde methode en leiden de
Betreft hoofdzakelijk de organisatie en werking van de interne en externe uitwisseling van ervaringen.
volledige missie in goede banen. De werktaal is Engels: vaak moeten er dan ook lokale tolken worden
7. Stralingsbescherming (Radiation Protection)
ingeschakeld om gesprekken met een voldoende
Omvat de organisatie en het beheer van de stralingsbescherming en het beheer van het
waantal personen van de betrokken centrale te kunnen
radioactief afval en de effluenten.
voeren.
8. Scheikunde (Chemistry)
2. Negen onderzoeksdomeinen
infrastructuren, de programma’s en de historiek van
1. Management, Organisatie en Administratie
de scheikunde.
(Management, Organization & Administration)
Heeft betrekking op de organisatie, de
9. Noodplanparaatheid (Emergency Planning and
Tot dit domein behoren de activiteiten met
Preparedness)
betrekking tot de organisatie en administratie,
Bestrijkt alle aspecten die met de afhandeling van
de industriële veiligheid, de kwaliteitszorg en het
crisissituaties verband houden, zoals organisatie,
documentbeheer.
procedures, opleiding, oefeningen en infrastructuren.
2. Opleiding en Kwalificatie (Training & Qualification)
16
Heeft betrekking op alle activiteiten en middelen
Voor elk domein is er dus één expert aangeduid,
die voor de opleiding en de kwalificatie van het
behalve voor het domein ‘Uitbating’, waarvoor er
personeel worden ingezet.
twee zijn: één voor de besturing en één voor de
3. Uitbating (Operations)
brandpreventie en -beveiliging. Iedere expert van
Slaat op de activiteiten en middelen met betrekking
het OSART-team handelt tijdens de hele missie voor
tot de besturing van een kerncentrale, maar
rekening van het IAEA. Hij of zij heeft tegenover zich een
omvat ook de middelen die worden ingezet voor
collega-expert van de centrale zelf, die ‘counterpart’
brandpreventie, -beveiliging en -bestrijding.
(gesprekspartner) wordt genoemd.
17
6. OSART-missie in de kerncentrale van Doel 1. Het voorbereidend bezoek
centrale met de standaarden van het IAEA die gebaseerd
Ongeveer één jaar voor de aanvang van de missie
zijn op de beste veiligheidspraktijken uit kerncentrales
wordt er een voorbereidend bezoek op de site van de
wereldwijd. Om de juistheid van deze observaties
centrale georganiseerd. Dan stellen twee IAEA-experts
te waarborgen, is de rol van de counterparts van de
de belangrijkste kenmerken van de OSART-missie
geauditeerde centrale van cruciaal belang.
en de organisatiemodaliteiten voor. Dit is meteen de
3. Vier dagen besluiten
gelegenheid voor een eerste contact met de site en met
Dan vatten de experts van het OSART-team
de rechtstreeks betrokken personen. In de kerncentrale
gedurende vier volle dagen hun besluiten voor de
van Doel vond dit voorbereidend bezoek plaats van 23 tot
onderzoeksdomeinen samen en trekken hun algemene
27 maart 2009.
conclusies. Op te merken valt dat de besluiten voor de geanalyseerde domeinen worden goedgekeurd door alle leden van het OSART-team: het gaat dus wel degelijk over
2. De eigenlijke missie
collectieve besluiten en niet over individuele conclusies.
1. Begin
4. Exit Meeting
De OSART-missie in de kerncentrale van Doel loopt
De missie eindigt op 25 maart 2010 met een afsluitende
van 8 tot 25 maart 2010. Een OSART-missie beslaat
vergadering, ook wel ‘Exit Meeting’ genoemd. Op die
dus in totaal drie weken. Wanneer de leden van het
vergadering stelt het OSART-team zijn eerste bevindingen
internationale OSART-team ter plaatse komen, hebben
voor, die in drie categorieën worden ondergebracht.
ze het AIP (Advanced Information Package) dat door de
Goede praktijk: de centrale presteert bijzonder goed in
exploitant is voorbereid, grondig doorgenomen. Dit lijvig
dit domein en elke centrale ter wereld kan hieraan een
document bevat de belangrijkste technische specificaties
voorbeeld nemen.
van de centrale, de historiek, de reglementaire
voorschriften, de procedures, de organisatie, enzovoort.
Suggestie: het team is van mening dat er in dit domein verbeteringsacties wenselijk zijn.
Voor elk OSART-domein zijn in de AIP ook de belangrijkste
Aanbeveling: het team is van mening dat de centrale
organisatorische aspecten, procedures, processen, …
in dit domein bijkomende inspanningen moet leveren
opgenomen.
om zich op de beste internationale praktijken af te
2. Negen dagen audit
stemmen.
De audit van elk domein, die negen volle dagen in
18
beslag neemt, begint met een bezoek aan de installaties
Wat de media betreft, kunnen er na de eigenlijke OSART-
en een algemene voorstelling van het betrokken
missie initiatieven worden ondernomen door de exploitant
onderzoeksdomein. Daarna volgen grondige besprekingen
en de bevoegde veiligheidsoverheden. Dit betekent
met de medewerkers, het onderzoek van documenten en
concreet dat er op 25 maart 2010, na de Exit Meeting,
– vooral – de observatie van activiteiten op het terrein op
een persconferentie georganiseerd zal worden. De OSART-
basis waarvan sterke punten en te verbeteren gebieden
teamleider zal deze persconferentie bijwonen. Conform
in kaart worden gebracht. De experts vergelijken en
de OSART-verwachtingen mag en zal tijdens de eigenlijke
beoordelen de programma’s en prestaties van de
missie zelf niet extern gecommuniceerd worden.
19
3. Eindrapport
bijzonder, al jarenlang bewandelen. Al die systemen en
Met de eerste conclusies die tijdens de Exit Meeting
audits dragen bij tot een voortdurende verbetering van de
worden voorgesteld gaat het IAEA vervolgens aan de slag
exploitatie, in de ruimste zin van het woord.
om het eindrapport te schrijven. Ongeveer zes maanden
9. Samenstelling van het OSART-team Functie / domein
OSART-team
Teamleader
IAEA, Wenen
na de missie wordt het officiële eindverslag overhandigd
Voor elk domein dat door het OSART-team wordt
Adjunct Teamleader
IAEA, Wenen
aan de exploitant en de autoriteiten. Het FANC heeft
onderzocht, werd er een themaverantwoordelijke
Management, Organisatie en Administratie
Kerncentrale Civaux, Frankrijk
beslist om het definitieve rapport nadien integraal te
(counterpart) aangeduid. Op alle niveaus van de
Opleiding en Kwalificatie
Kerncentrale Ling Ao / Daya Bay, China
publiceren op haar website. Dezelfde procedure is
organisatie zijn medewerkers rechtstreeks bij het project
ook van toepassing op de resultaten van de follow-up
betrokken. Ze zetten zich in het bijzonder in voor het
Uitbating
Kerncentrale Dungeness, Verenigd Koninkrijk Kerncentrale Seabrook, USA
inspectie (zie hieronder).
voorbereiden van alle dossiers die aan de auditeurs
Onderhoud
Kerncentrale Leibstadt, Zwitserland
Technische Ondersteuning
Kerncentrale Forsmark, Zweden
duidelijk bepalen en meedelen van de verwachtingen,
Ervaringsbeheer
Kerncentrale Bruce Power, Canada
Ongeveer achttien maanden na de OSART-missie
het bestuderen van werkgedragingen en -praktijken en
Stralingsbescherming
Kerncentrale Olkiluoto, Finland
vindt er een follow-up inspectie plaats. Tijdens dit
een grote aanwezigheid van het management op het
bezoek evalueert een groep van vier leden van het
Scheikunde
Kerncentrale Paks, Hongarije
terrein.
Noodplanparaatheid
International Safety Research, Canada
Waarnemer 1
IAEA, Wenen
Waarnemer 2
Kerncentrale Dukovany, Tsjechië
Waarnemer 3
Kerncentrale Smolensk, Rusland
moeten worden voorgelegd. Ook worden zowel eigen medewerkers als contractanten gemobiliseerd door het
4. Follow-up bezoek
oorspronkelijke OSART-team (onder leiding van een expert van het IAEA) de vorderingen die inzake de verbeteringen
7. Agenda
zijn geboekt. De voorstelling van de resultaten gebeurt op dezelfde manier als bij de eigenlijke missie.
Wanneer?
Wat?
23 tot 27 maart 2009
Voorbereidend bezoek
8 tot 25 maart 2010
(Preparatory Meeting) Uitvoering van de OSART-
25 maart 2010
missie Mondelinge mededeling van
5. Tweede missie in ons land In februari 2006 heeft de Belgische overheid het IAEA verzocht om een OSART-missie in de kerncentrale van Doel uit te voeren. Nadat in 2007 een OSART-missie werd uitgevoerd in de kerncentrale van Tihange is dit de tweede
de eerste conclusies van de
OSART-missie in België en de 157ste wereldwijd. De
experts op de Exit Meeting en
OSART-missie zal plaatsvinden van 8 tot 25 maart 2010 en zal zich richten op de tweelingcentrales Doel 1 en 2.
September / oktober
persconferentie Het IAEA overhandigt zijn
2010 Ongeveer anderhalf
definitief rapport Follow-up missie van het IAEA
jaar daarna:
6. Medewerkers bereiden zich voor In de kerncentrale van Doel werd de voorbije jaren hard gewerkt aan de voorbereidingen voor de OSART-missie.
8. Communicatie
Naast een beleid dat mee steunt op de kwaliteitscriteria
De omwonenden van de kerncentrale van Doel werden
van OHSAS (Occupational Health and Safety Assessment
de voorbije jaren reeds regelmatig geïnformeerd over de
Series), het milieuzorgsysteem EMAS (Eco-Management
OSART-missie door middel van diverse publicaties van
and Audit Scheme) en de aanbevelingen van WANO (World
de kerncentrale van Doel (buurtmagazine Doelbewust,
Association of Nuclear Operators) vormt de OSART-missie
Milieuverklaring, …) en persberichtgeving alsook via de
een nieuwe en belangrijke stap op weg naar operationele
websites van het FANC en Electrabel. Ook na de OSART-
uitmuntendheid die Electrabel in het algemeen en
missie zelf zullen die kanalen gebruikt worden om te
de medewerkers van de kerncentrale van Doel in het
informeren over de resultaten van de OSART-missie.
Meer info
http://www.electrabel.com/kernenergie
http://www.fanc.fgov.be
Infocenter Electrabel, Groep GDF SUEZ, Kerncentrale Doel, tel. +32 (0)3 202 20 50,
[email protected]
20
21
NOTITIES
22
23
Colofon Redactie: Els De Clercq Eindredactie, fotografie en lay-out: O2 Verantwoordelijke uitgever: Els De Clercq, Electrabel (Groep GDF SUEZ), Kerncentrale Doel, Haven 1800, Scheldemolenstraat, 9130 Beveren-Doel
24
SGS-COC-003216
Deze Milieuverklaring is volledig gedrukt op papier gecertificeerd door de Forest Steward Council FSC). Deze organisatie promoot en waarborgt een verantwoord bosbeheer dat economisch, ecologisch en sociaal rechtvaardig is. De papierleverancier heeft een ISO 14001 (milieu)- en een OHSAS 18001 (veiligheid en gezondheid)- certificaat. De drukpersen werken met plantaardige inkten. Papier- en kartonafval evenals gebruikte offsetplaten worden gerecupereerd en gerecycleerd.
3
