O PI N I E
Defensie Helikopte
Een beel van binn Op 4 juli 2008 is het Defensie Helikopter Commando (DHC) opgericht. Na een plechtige oprichtingsceremonie ging het DHC met een luchtdefilé van 22 helikopters boven de vliegbasis Gilze-Rijen vliegend van start. Met de vorming van het DHC heeft Nederland een belangrijke stap voorwaarts gezet op het gebied van militaire helikopteroperaties. Niet alleen nationaal, maar ook internationaal.1) Met dit artikel geef ik u een beeld op hoofdlijnen. Daarbij wordt ingegaan op vragen als: Waarom is het DHC opgericht? Wat is nu dat DHC? Wat wordt het in de toekomst? Wat zijn zo een jaar na oprichting van het DHC de eerste ervaringen?
Cdre Theo TEN HAAF
Commandant Defensie Helikopter Commando
Carré 11 - 2009 pagina 6
006_CA11.indd 6
22-10-2009 9:16:15
ikopter Commando
eeld innenuit Waarom is het DHC opgericht? Wat willen we ermee bereiken? Daar zijn drie hoofddoelstellingen voor. De eerste doelstelling is het verhogen van de effectiviteit van helikopteroperaties. Door de centralisatie van helikopters in het DHC ontstaat er 1 helikopterloket waarbij vraag en antwoord optimaal op elkaar worden afgestemd. Simpel gezegd: de juiste helikopter op de juiste plaats en op de juiste tijd. Ook zal de centralisatie van helikopteronderhoud op termijn leiden tot een hogere inzetbaarheid. 2) De tweede doelstelling is een verhoging van de efficiency. Het mag duidelijk zijn dat samenvoeging in één commando een groot doelmatigheidsaspect heeft. Concrete voorbeelden: van drie staven (Soesterberg, Gilze-Rijen, Marheli) naar één DHC staf op de vliegbasis Gilze-Rijen. Van drie fase-onderhoudslocaties naar één centrale onderhoudslocatie op Gilze-Rijen. Deze efficiencywinst is trouwens niet geheel ingeboekt. De efficiencywinst is weer voor een groot deel gebruikt om bestaande tekorten in de organisatie op te heffen. Kortom er is gereduceerd in Chiefs en geïnvesteerd in Indians. Dit heeft op zichzelf natuurlijk ook weer een verhoging van de effectiviteit tot gevolg.
Het derde doel dat is gesteld is een verbetering van standaardisatie op het gebied van helikopteroperaties, helikopterprocedures en helikopterdoctrines. Het overnemen van elkaars best practices heeft een synergetisch effect. Door een betere onderlinge afstemming wordt één en één drie in plaats van twee. Wat is het DHC?
Het DHC is nu één van de grootse defensieonderdelen die we in Nederland kennen. In totaal bestaat het DHC nu uit 85 helikopters, met meer dan 2200 vte’n (80% luchtmacht-, 19% marine- en 1% landmachtpersoneel) en verspreid over vier vliegvelden (in de toekomst drie). De organisatie heeft een defensiebrede taakstelling en is onderdeel van het Commando luchtstrijdkrachten. In de huidige omvang beslaat het DHC iets meer dan een kwart van de Nederlandse Luchtmacht. De verhuizing van Soesterberg naar Gilze-Rijen is inmiddels voltooid en de huidige samenstelling en belegging is als volgt: Vliegbasis Gilze-Rijen (EHGR): Hier zijn de Apaches (301 Sq), Cougars (300Sq), Chinooks (298 Sq) en Alouette helikopters (300 Sq) gestationeerd. Ook de staf DHC, het fase-onderhoudsquadron (930 Sq),een logistiek squadron (932 Sq), een opleidingssquadron (299 Sq) en het basissquadron (931 Sq) bevinden zich op deze locatie. Martitiem Vliegkamp de Kooy (MVKK): Op het vliegkamp de Kooy zijn de Lynx helikopters (21) gestationeerd. Op deze locatie bevinden zich een opleidingen SAR squadron (7 Sq), een boordhelikoptersquadron (860 Sq), een Lynx onderhoudssquadron (990 Sq) en een vliegkampsquadron (991 Sq). Tevens is op De Kooy de Full Mission Flight Simulator Lynx geplaatst. Deze simulator wordt niet alleen door het DHC maar ook door diverse andere landen (o.a. Duitsland, Noorwegen, Denemarken en Portugal) gebruikt. Vliegbasis Leeuwarden: Het DHC is te gast op de vliegbasis Leeuwarden. Daar zijn drie AB-412 helikopters gestationeerd (303 Sq). Vliegbasis Deelen: De vliegbasis Deelen wordt uitsluitend gebruikt als oefenlocatie en er kan getankt worden voor oefenvluchten van en naar de laagvlieggebieden op de Veluwe en in Noord-Nederland.
Foto’s : AB-412 en een Chinook en Apache takeoff voor resupplymissie.
Carré 11 - 2009 pagina
006_CA11.indd 7
22-10-2009 9:16:30
Foto’s: Boordvliegploeg aan het werk met Lynx en de NH-90.
De locatie is ideaal gelegen voor de grootste klant van het DHC te weten de 11e Luchtmobiele Brigade. 3) Voorts is op de School voor Grond-Lucht Samenwerking te Schaarsbergen het Kwaliteitsbureau Helicopter Handling (KBH) en het Bureau Externe Ladingen (BEL) van het DHC gestationeerd. Fort Hood (USA): Op Fort Hood bevindt zich het Netherlands Apache Training Detachement (NATD) dat de Initial Mission Qualification Training Apache en vluchttrainingen Apache verzorgt en er zijn op Fort Hood 8 Nederlandse Apaches gestationeerd. Het detachement zelf maakt geen deel uit van de DHC organisatie, maar het bestand Apache helikopters kan, wanneer dat noodzakelijk is, in voorkomend geval worden ingezet t.b.v. DHC operaties. 4) Bedrijfsvoering: Binnen het DHC zijn vier hoofdprocessen te onderkennen. Dit zijn het uitvoeren van operaties, het uitvoeren van onderhoud & logistiek, het opleiden & het leveren van helikopterexpertise en last but not least het faciliteren en verzorgen van de platformlocaties. De organisatie is navenant georganiseerd. Commandant DHC heeft een chefstaf tevens plaatsvervangend commandant en stuurt vier postholders aan. De operationele squadrons zijn gegroepeerd onder de Postholder Operaties, de logistieke en onderhoudssquadrons onder de Postholder Onderhoud & Logistiek, de opleidingssquadrons en expertisebureaus onder de Postholder Opleidingen & Expertise en de basissquadrons welke vliegvelddien sten verzorgen onder de Postholder Faciliteiten en Ondersteuning. Planning en productiebesturing van helikopteroperaties vindt centraal plaats door het bureau Operationele Plannen en Productie met daarin opgenomen het DHC Onderdeels Coördinatie Centrum (OCC DHC). De uitvoerende squadrons zijn productgericht ingericht. Zo is bijvoorbeeld het 930 onderhoudssquadron verantwoordelijk voor het uitvoeren van het vereiste aantal fase-inspecties aan de Chinook, Apache, Cougar en op termijn de NH-90 om aan de gestelde vliegurenvraag van de operationele squadrons te kunnen voldoen. In een ander artikel van deze Carré wordt de DHC bedrijfsvoering nader toegelicht. Huidige operaties (Current Operations): Het DHC levert defensiebreed helikoptercapaciteit. Het zwaartepunt van de DHC landoperaties ligt momenteel bij de ISAF operaties in Afghanstan. De DHC helikopters
maken deel uit van de 1 NLD Air Task Force. Op Kamp Holland bij Tarin Kowt bevinden zich 5 Apaches en op de vliegbasis Kandahar 3 Chinooks. De Chinooks opereren in de zomer in Afghanistan en de Cougar helikopters in de winter. Ten tijde van het schrijven van dit artikel vindt de aflossing van Chinooks door Cougars plaats. Op maritiem gebied zijn DHC Lynx helikopters ingezet voor counterdrug operaties en Kustwachttaken in de Nederlandse Antillen en Aruba en voor ondersteuning van de operatie Atalanta voor de kust van Somalië. 5) De inzetbaarheid en beschikbaarheid van DHC helikopters geldt niet alleen voor ondersteuning van expeditionaire operaties van de krijgsmacht. Inzet vindt ook plaats boven Nederland in opdracht van CDS en zoals hiervoor aangegeven in Koninkrijksverband. Nationale taken worden 24/7 uitgevoerd door de Lynx (SAR, ondersteuning DSI/UIM) en AB-412 (SAR en patiëntentransport vanaf de Waddeneilanden). In voorkomend geval worden Apaches (bijvoorbeeld zoekacties t.b.v. Justitie), Chinooks en Cougars (bijvoorbeeld bos- en industriebrandbestrijding, evacuaties bij watersnood) eveneens ingezet voor nationale taken. Uitvoering van de nationale taken moet niet worden onderschat. Het is een continue commitment waar veel vraag naar is en in geval van rampen en militaire bijstand is deze inzet beeldbepalend hoe de Nederlandse samenleving over Defensie denkt. Internationaal gezien behoort Nederland kwalitatief gezien tot de top drie in helikopteroperaties en vervult het een voortrekkersrol. Zo zijn we op dit moment een van de drie hoofdrolspelers op het gebied van helikopteroperaties in Afghanistan. Bij de orkaan Katrina waren we als een van de eerste landen in staat om bij New Orleans hulp te bieden. De Helicopter Weapon Instructors Course (HWIC) wordt internationaal als een van de meest toonaangevende tactische helikopteropleidingen gezien. In Europees verband bestaat hiervoor veel belangstelling. Met de vorming van het DHC bevestigt Nederland deze voortrekkersrol. Het DHC is het eerste commando in Europa waar sprake is van een maximale integratie van marine- en luchtmachthelikopters. 6) Wat wordt het DHC?
Het DHC is nu een jaar oud, maar is nog maar net begonnen aan een transitie die nog tot eind 2013 duurt. Grote projecten in dit transitietraject zijn de introductie
Carré 11 - 2009 pagina
006_CA11.indd 8
22-10-2009 9:16:39
van de NH-90 helikopter en de invoering van 6 extra Chinooks van het ‘F’ model. Met de introductie van dit type wordt tevens de taakstelling op het gebied van Special Forces operaties uitgebreid. NH-90: De invoering van de NH-90 is de rode draad die de transitie van het DHC in de komende jaren bepaalt. Er worden in totaal 20 NH-90’s aangeschaft waarvan 12 in de Nato Frigate Helicopter versie (NFH) en 8 in de Transport Nato Frigate Helicopter versie (TNFH). De NFH’s worden op MVKK gestationeerd en de TNFH’s op de vliegbasis Gilze-Rijen. Met de introductie van de NH-90 wordt niet alleen de kwaliteit van de maritieme helikopters enorm verhoogd, maar tevens vindt een significante toename van transportcapaciteit plaats voor ondersteuning van amfibische operaties. Invoering van de NH-90 leidt tevens tot reductie van helikoptertypes (uitfasering AB412 en Lynx) en van locatiebelegging (concentratie SAR en patiëntentransporttaak op De Kooy). In de huidige planning wordt de eerste NH-90 in december 2009 aan Nederland overgedragen, na acceptance test wordt de eerste echte DHC NH-90 in maart 2010 op MVKK verwacht. 7) Daarna begint een transitietraject dat tot eind 2013 duurt en een aantal significante mijlpalen kent. De eerste mijlpaal betreft het bereiken van de Walops kwalificatie met de NH-90 NFH eind 2011. Taken als SAR en patiëntentransport kunnen dan met de NH-90 worden uitgevoerd binnen 860 Squadron en de AB-412 wordt dan afgestoten en het personeel van 303 squadron wordt eveneens in 860 Squadron opgenomen. Een tweede mijlpaal is het bereiken van de Boordops kwalificatie in 2012. Op dat moment kan de NH-90 NFH worden ingezet voor alle operationele taken. Met het bereiken van deze kwalificatie worden de Lynx helikopters afgestoten. De invoering van de NH90 loopt vervolgens verder door met de introductie van de TNFH bij het 300 Squadron op Gilze-Rijen. De eerste vier TNFH zullen naar verwachting eind 2012 zijn gearriveerd. De resterende vier eind 2013. De TNFH wordt zowel ter ondersteuning van land- als van maritieme operaties ingezet. CH-47F Chinook: De transportcapaciteit van het DHC wordt de komende jaren significant uitgebreid. Zes nieuwe helikopters van het type CH-47 F stromen
in 2010 en 2011 in. Dit is het allernieuwste model Chinook dat momenteel ook bij de US Army wordt ingevoerd. Het totale bestand aan Chinook helikopters komt daarmee op 17. Om redenen van operationele effectiviteit en onderhoudbaarheid worden de ‘oude’ Chinooks in de jaren daarna gemoderniseerd en op de ‘F’ standaard gebracht. Met de invoering van de CH-47F vindt ook een uitbreiding van de taakstelling plaats. Bij de aanschaf van deze helikopter is ook speciale uitrusting (SF pakketten zoals warmtebeeld-apparatuur (FLIR) en betere zelfbescherming) aangekocht waardoor de Chinook de primaire helikopter wordt voor het uitvoeren van SF operaties van de Nederlandse krijgsmacht. Verdere rationalisatie: Met de Begroting voor 2010 is de studie rationalisatie helikoptercapaciteit aangekondigd. Het behoeft geen betoog dat verdere reductie van helikoptertypes kan worden bereikt door in de toekomst helikoptertypes nog verder te reduceren. In dit traject is het van belang om het ‘kind niet met het badwater weg te gooien’ door een terugval in transporthelikoptercapaciteit te veroorzaken. Reductie van types is eerst mogelijk wanneer afdoende transportcapaciteit blijft bestaan en tevens door vliegend- en technisch personeel voldoende ervaring is opgedaan met nieuwe toestellen. De studie zal een antwoord geven op de vragen wat de beste rationalisatieoptie is en welk tijdpad hiervoor het meest optimaal is. Dhc: een jaar na oprichting, de eerste ervaringen.
Wat zijn zo, een jaar na oprichting van het DHC, de eerste ervaringen? Brengt het nu de opbrengst die is verwacht? Een korte schets langs de lijnen van de hoofddoelstellingen effectiviteit, doelmatigheid en standaardisatie. Allereerst de effectiviteit. Deze is op diverse gebieden inderdaad verbeterd. Zo is bijvoorbeeld een tekort aan redders op de AB-412 opgelost door de inzet van redders van 7 Squadron. Multi-type training, een training waarbij de diverse helikoptertypes met elkaar in tactische formaties vliegen, wordt nu veel vaker uitgevoerd. Idem voor wat betreft training van Cougar helikopters voor maritieme operaties. Dit alles verhoogt de kwaliteit van de vliegende bemanningen. Opvang van tekort aan helikoptercapaciteit geschiedt sneller en meerdere helikoptertypes worden daarbij
Foto’s: Cougar en een Lynx a/b HrMs Rotterdam.
Carré 11 - 2009 pagina
006_CA11.indd 9
23-10-2009 8:42:44
Foto’s: NLD & UK Chinooks vertrekken van Kandahar voor een luchtaanval op Musa Qala. Op de andere foto een Apache.
ingezet (bijvoorbeeld in geval van niet-inzetbaarheid AB412 voor SAR en patiëntenvluchten wordt de Lynx en/ of Cougar ingezet). De inzet van helikopters en platforms wordt snel en effectief aangestuurd en uitgevoerd getuige een weekend van ongeplande nationale bijstand in september waarin tegelijkertijd Cougars en Chinooks vanaf maritiem vliegkamp De Kooy werden ingezet voor bosbrandbestrijding bij Schoorl, de SAR Lynx tweemaal uitrukte op de Noordzee en de AB-412 een patiëntentransport uitvoerde vanaf de Waddeneilanden. Tekorten aan Lynx onderhoudspersoneel zijn verminderd door 6 leerlingmonteurs Chinook en Apache te derouteren naar de Lynx. 8) Zijn we er daar mee? Neen, het DHC kan nog altijd niet in afdoende mate aan de krijgsmachtbrede vraag naar helikopters voldoen. Maar dat heeft meer te maken met een algemeen inzetbaarheidprobleem (m.n. bij de Lynx en de Chinook) dan dat komt door de vorming van het DHC. Ten aanzien van de efficiency kan ik kort zijn. Die winst is bereikt. De verhuizing van Soesterberg naar GilzeRijen is voltooid en de staven MARHELI en Vliegbasis Soesterberg zijn opgeheven. Het fase-onderhoud wordt nu gecentraliseerd uitgevoerd op Gilze-Rijen en inmiddels zijn de eerste Cougars en Chinooks binnen de gestelde termijnen uit de fasedocks gerold. De logistieke diensten van Soesterberg en Gilze-Rijen zijn nu geïntegreerd en centraal gehuisvest op Gilze-Rijen. Ik ben er van overtuigd dat het DHC ook hier nog verdere efficiencywinst kan halen. De verhuisperiode is pas een paar maanden afgerond en een organisatie moet zich na een verhuizing ook nog verder inregelen. Dat proces is nu nog volop gaande en zal zeker leiden tot verdere verbetering. Dan de standaardisatie. Ook hier zijn de eerste effecten zichtbaar. Zo zijn procedures op het gebied van vliegveiligheid en operationele informatievoorziening aan vliegend personeel geharmoniseerd. Best practices van de diverse opleidingen worden overgenomen en geïmplementeerd. Standaardisatie van militaire luchtvaarteisen op operationeel gebied (MAR-Ops) en opleidingsgebied (MAR-FCL) wordt helikopterbreed en eenduidig uitgerold. Tenslotte is de regie over het geheel aan vlieg- en technische opleidingen sterk verbeterd. Natuurlijk is het DHC er nog niet. We hebben pas het eerste jaar voltooid van een proces van reorganisaties
en veranderingen dat nog tot eind 2013 duurt. Iedere cultuuromslag kost tijd en effort en dat is bij het DHC niet anders. Zo komen bijvoorbeeld nog steeds storingsreacties voor waarbij tegenvallers worden verweten aan de vorming van het DHC terwijl de oorzaken vaak elders liggen. Op Maritiem Vliegkamp de Kooy heerst bij een deel van het personeel nog onzekerheid en onduidelijkheid over de eigen positie in het transitietraject Lynx- NH-90. Nu het besluit CDS is genomen om het fase-onderhoud NH-90 op Gilze-Rijen te concentreren kan een personeelstransitienota worden afgerond. Na overleg met de medezeggenschapscommissie kan naar verwachting in november aanstaande de resterende onduidelijkheid worden weggenomen. Toch is er wel degelijk een DHC-gevoel ontstaan. Zo zijn er bijvoorbeeld uiterst geslaagde korpsdiners voor officieren en onderofficieren gehouden. Het DHC logo wordt algemeen herkend en veel gedragen. Transporthelikopters en Apaches opereren voor hun schietoefeningen op de Waddeneilanden nu standaard vanaf De Kooy in plaats van Leeuwarden (sorry Leeuwarden). En het allerbelangrijkste: mensen beginnen elkaar over en weer goed te kennen en te begrijpen. Tot slot zij nog vermeld dat medezeggenschap in het DHC een vaste en goede vorm heeft gekregen. Initieel werd de medezeggenschapscommissie gevormd door de bestaande MC’s van Soesterberg, De Kooy en Gilze-Rijen bij elkaar te voegen en te laten optreden als MC DHC. Inmiddels zijn de (elektronische) verkiezingen gehouden en is het MC volledig gelegitimeerd. De belangstelling voor de MC is groot (19 leden en alle posities gevuld) en het overleg wordt van beide kanten als constructief ervaren. Afsluiting
Het Defensie Helikopter Commando is goed van start gegaan. Zoals in iedere organisatie die een verandering ondergaat is/was een gevaar voor verwarring en onzekerheid als gevolg van reorganisatie potentieel aanwezig. Ik constateer echter dat de operationele taakuitvoering zowel expeditionair als nationaal in het eerste jaar ondanks de samenvoeging marine/luchtmacht helikopters en de verhuizing van Soesterberg naar GilzeRijen goed is uitgevoerd. Ook is de organisatie niet ‘de weg kwijt’ door alle reorganisaties. Er is een begin van
Carré 11 - 2009 pagina 10
006_CA11.indd 10
22-10-2009 14:00:45
een DHC-gevoel ontstaan en de DHC korpsgeest begint zich te ontwikkelen. Al met al zijn we een organisatie met zelfvertrouwen. We hebben tot nu toe in onze operaties bewezen dat we goed zijn. Onze ambitie is om bij de beste helikopterorganisaties ter wereld te blijven behoren. Daarom blijven we kritisch op onszelf en waken we voor zelfgenoegzaamheid. We gaan dus niet achterover leunen op onze eerdere successen. Neen, we realiseren ons ook drommels goed dat ‘wie hoog vliegt diep kan vallen’. Waar het uiteindelijk om gaat is dat de helikopters van het DHC er zijn wanneer ze worden gevraagd. Dat is en blijft de enige maatstaf waar het DHC op wordt afgerekend en waar het om draait!
Noten 1) Binnen het DHC zijn alle helikopters van zowel Marine als luchtmacht geïntegreerd in één commando opgenomen. Daarmee loopt Nederland voor op andere landen. 2) Het helikopteronderhoud is geconcentreerd op de vliegbasis Gilze-Rijen. Daar wordt nu in een gigantische hangar onder één dak fase-onderhoud verricht aan de Cougar, Chinook en Apache helikopters. Op termijn komt daar het fase-onderhoud van de NH-90 bij. Gestart wordt met het opleiden van monteurs op meerdere types helikopter (Multi-tasking). Daardoor kan flexibeler worden ingespeeld op piekmomenten door zwaartepunten in het onderhoud te verleggen. Ook wordt het werk voor de mensen zelf inhoudelijk nog interessanter en worden de doorgroeimogelijkheden vergroot. Om- cq bijscholing vergt echter nog tijd (zo moeten bijvoorbeeld na een opleiding monteurs minimaal een half jaar ervaring op het nieuwe type opdoen). 3) Momenteel is de staf van de 11e Luchtmobiele Brigade gestationeerd op Kamp Vrijland op de vliegbasis Deelen. Dit in afwachting van nieuwbouw op de Oranjekazerne te Schaarsbergen. 4) Zo zijn ten tijde van de UNMEE missie in Eritrea Apache helikopters vanuit Fort Hood direct ingevlogen naar Djibouti. 5) Dat de inzet van de Lynx helikopter effectief is blijkt maar weer uit het feit dat een ‘skiff ’ (snelle boot) met waarschuwingsschoten vanuit de helikopter tot stoppen is gedwongen. 6) Vergelijkbare commando’s zijn te vinden in het Verenigd Koninkrijk en Zweden. Het VK kent een Joint Helicopter Command, maar daar zijn de boordhelikopters van de Engelse fregatten niet in opgenomen. Deze maken nog steeds deel uit van de UK Navy. In Zweden beschikt men nog niet over de kwaliteit helikopters zoals deze te vinden zijn in het DHC. 7)De introductie van de NH-90 is reeds begonnen. Er zijn in totaal al 38 luchtvarenden en technisch personeel opgeleid. Op MVKK vindt momenteel een fabrieksopleiding plaats op een NH-90 van de fabriek. De eerste ervaringen met deze NH-90 zijn goed.Ten tijde van het schrijven van dit artikel is reeds meer dan 90 uur gevlogen. Drie vliegers zijn klaar met hun typerating en aan de opleiding van de vierde vlieger is begonnen. De ‘kat in de zak’ (typering Telegraafartikel) doet het tot nu toe dus niet slecht. 8) Voor deze jonge mensen een nog bredere en nog meer uitdagende beroepservaring. Deze mensen hebben inmiddels ook gevaren om ervaring op te doen met helikopteroperaties aan boord. Zij zijn zeer enthousiast en hebben de garantie gekregen dat wanneer ze willen ze weer op termijn worden omgeschoold op de Chinook resp Apache. Kortom maatwerk dat zowel de organisatie als de individuele medewerker dient.
Carré 11 - 2009 pagina 11
006_CA11.indd 11
22-10-2009 14:01:07
