Educatief materiaal

Educatief materiaal.

Inhoud

1. Proloog 2. Achtergronden en overige informatie 3. Lessen per discipline a. Beeldend b. Dans c. Literatuur d. Muziek e. Theater f.

Overig

4. Speciaal onderwijs 5. Bijlagen en documenten

Educatief materiaal Het Narrenschip 2015.

Proloog Voor Den Bosch wordt 2016 een speciaal jaar. Veel activiteiten zullen in het teken staan van Jeroen Bosch, ter herdenking aan zijn 500ste sterfdag. Als aanloop en opwarmer voor dit jaar gaat Stichting Meierij Theaterproducties Het Narrenschip uitvoeren. Deze Nederlandstalige productie is voor hen speciaal geschreven en gecomponeerd. Er wordt gewerkt met een vast productie- en artistiek team en een projectdeelname voor de spelers. Als logisch gevolg op de succesvolle productie De Marskramer heeft men nu gekozen voor Het Narrenschip. Geïnspireerd op het gelijknamige schilderij van Jeroen Bosch. Hierin vind je beelden die de fantasie prikkelen en veel verhaallijnen door elkaar laat zien. Het Narrenschip vertelt dat we allemaal narren mogen zijn en is een grote spiegel naar onze samenleving. De Zeven Hoofdzonden vormen daarin een belangrijk thema. Voor een productieteam zijn dit interessante gegevens om een mooi spektakel neer te kunnen zetten. Meer informatie over Stichting Meierij Theaterproducties en de productie Het Narrenschip is terug te vinden op onze website http://www.meierijtheater.nl/ Om de Het Narrenschip te laten leven bij de kinderen uit ’s-Hertogenbosch hebben we een lespakket samengesteld waaruit, zonder veel voorbereiding, lesideeën gebruikt kunnen worden. Het is bestemd voor alle kinderen uit het regulier- en speciaal basisonderwijs. Het schilderij Het Narrenschip prikkelt sterk de fantasie. Daarom hebben we bij het samenstellen van de lessen gekozen voor de creatieve vakken: muziek, beeldend, drama en dans. Daarnaast vind je nog enkele suggesties voor ander vakken. Er is rekening gehouden met de kerndoelen die onder de desbetreffende vakgebieden vallen. De lessen zijn samengesteld door ervaren en bevlogen spelers en koorleden uit het onderwijsveld. We hopen dat je wat van onze lesideeën in je planning gaat gebruiken. Voor de kinderen zal het zeker een leuke en leerzame opwarmer zijn voor het Jeroen Bosch-jaar!

Namens de educatiewerkgroep, Irene van Hoorn, Cecile Brinkhoff, Silvie Schreuder, Chantal de Vrieze, Babiche Vugts, Youri Weijts, Maya Pol. Speciale dank aan Kim Visser voor haar ondersteuning vanuit de expertise speciaal onderwijs.


Achtergronden en overige informatie Narrenschip - Blauwe Schuit. Een schip op wielen dat bij parades over land werd voortgetrokken vinden we terug in verscheidene culturen en historische tijdperken. Al in 2600 voor Christus werden dergelijke schepen door de straten van Babylonië getrokken, ter gelegenheid van de Sacea- of Nieuwjaarsviering. In het oude Egypte werd eind december de stier Apsis rondgereden tijdens de zonnewendefeesten. De Grieken en Romeinen deden dit rond 21 maart -toen nog het begin van het nieuwe jaar- ter ere van Dionysus (of Bacchus voor de Romeinen), de schenker van levensvreugde en wijn. De Germanen vierden zo de wedergeboorte van de zon en de vruchtbaarheidsgodin Nerthus. Op deze Carrus Navalis of scheepswagens troonde meestal een slaaf die voor één dag als een koning werd vereerd. Armen verkleedden zich in rijken en rijken in armen. Dit omkeren van de maatschappelijke orde is nog steeds de wezenlijke kern van carnaval. Zodra de burgemeester de stadssleutels overhandigt aan Prins Carnaval neemt deze voor enkele dagen symbolisch de macht over in de stad. Alles mag, alles kan. Aan het eind van de Middeleeuwen deed de carnavalswagen zijn intrede in de Lage Landen: een narrenschip vol zotten die aan lager wal geraakte figuren voorstelden. Stuk voor stuk hadden zij een grote ondeugd of tekortkoming , die evenwel nog uitzicht bood op herstel. Moordenaars bijvoorbeeld werden uitgesloten. Samen vormden deze verlopen figuren gildes die een goed heenkomen zochten op de Blauwe Schuit. Lieden van alle rangen en standen waren er welkom op voorwaarde dat ze zich even losbandig, zondig en verkwistend bleven gedragen als ze al deden. Verlopen adel, rijkeluiszoontjes, domme kooplieden, vraatzuchtige monniken, geile nonnen, bazige vrouwen en gebuisde studenten. Ze werden pas ontheven van hun lidmaatschap als ze hun wijsheid terugvonden, trouwden of rijk werden. In het kielzog van een narrenschip organiseerde de plaatselijke bevolking overal wilde feesten en braspartijen. Sporen van dergelijke Schuitgildes werden teruggevonden in Antwerpen, Breda, Nijmegen, Bergen op Zoom en Utrecht. De gildes ontpopten zich tot heuse cabaretgezelschappen. Via grappen en grollen namen zij de maatschappelijke structuren op de korrel en bespotten de mentaliteit en materiële bekommernissen van hun tijdgenoten. Zij hekelden de kerkelijke overheid en maakten heilige huisjes met de grond gelijk. Vandaar vermoedelijk de naam Blauwe Schuit. Het Blauw als sacrale kleur en de Schuit als middeleeuws zinnebeeld van kerkelijke instellingen werden het decor voor kluchten, allegorieën en parodieën. In de literatuur duikt de naam "Blauwe Scuut" voor het eerst op in 1413 in een gedicht van Jacob van Oestvoren, een 'repertoirehandschrift' bedoeld om voorgedragen te worden bij de vastenavondviering. Vermoedelijk baseerde Jeroen Bosch (1450-1516) zijn Narrenschip op dit gedicht.


De nar is het beeldmerk van de middeleeuwse spot- en lachcultuur die systematisch de wereld op zijn kop zette: de koning is een zot! Hij verstoorde rinkelend God's orde en luidde daarmee de moderne tijd in. Het narrenschip werd het symbool van de "Mensheid-op-Drift", van de maatschappij die beseft haar koers kwijt te zijn. De aarde was niet langer het middelpunt van het heelal noch Europa het centrum van de wereld. Deze twijfel maakte de revolutionaire expansie mogelijk die de continenten zou omspannen en de wetenschap deed exploderen. Dit is de bijdrage van de carnavaleske traditie in de geschiedenis van Europa en de Europese bijdrage aan het erfgoed der mensheid. Het "Narrenschip" werd ook "Zottenschuyt", "Zuypschuyt", "Speelschuyt" of "Blauwe Scuut" genoemd en het inspireerde artiesten als Jheronimus Bosch en Albrecht Dürer. Zeer belangrijk is Sebastian Brant. Hij schreef 's-werelds eerste bestseller in 1494 te Basel: "Das Narrenschiff" en dat tot een 'divina satira' werd uitgeroepen.


Beeldend Groep 1-2

DE NAR EN HET SCHIP

Wat doet de leerkracht? De leerkracht kiest woorden die aansluiten bij de kinderen, bijvoorbeeld: nar, grapjes, muts, enz. Hij/Zij richt het lokaal in met 'rijke beelden' en met materialen die kinderen uitdagen tot beeldend werken. Hij/Zij biedt kunst aan: laat het Narrenschip van Jeronimus Bosch op het digibord zien. Hij/Zij vertelt op beeldende wijze over het onderwerp en illustreert dit met beelden: vraag een stagiaire of ouder om zich als nar te verkleden en een praatje in de groep te komen maken. De leerkracht biedt beeldaspecten geïntegreerd en zinvol aan in een betekenisvolle context, bijvoorbeeld:  Hij/zij geeft bouwopdrachten, bijvoorbeeld een schip, en leert de kinderen de begrippen: voor, achter, links, rechts, onder, hoog, laag, groter dan, enzovoort, in de context van het bouwen te gebruiken (ruimte);  Hij/zij laat kinderen met bonte kleuren werken bij het tekenen van een nar;  Hij/zij kiest materialen die passen bij het onderwerp. De leerkracht richt een experimenteerwerktafel in met materialen waarmee kinderen zo aan de slag kunnen, bijv. zand, klei, materiaal uit de natuur, zachte (aaibare) stoffen Zij zorgt ervoor dat de kinderen zoveel mogelijk zintuigen inschakelen om het onderwerp waar te nemen en te verkennen. Hij/Zij daagt kinderen uit door het stellen van sleutelvragen. Hij/Zij begeleidt de kinderen bij het vormgeven van hun ideeën door met hen over kenmerken van hun werk te praten (kleur, onderwerp, de manier waarop ze iets maken of aanpakken).


Wat doen de kinderen? De kinderen maken 2-dimensionale beeldende werkstukken op basis van zintuiglijke waarnemingen en authentieke ervaringen, bijvoorbeeld een bezoek van de nar in de klas of een gesprek over een kunstwerk. Ze kijken naar en praten over de verschillende kenmerken van bijvoorbeeld een echte nar en een afbeelding (kunstwerk) van een nar. Ze tekenen, schilderen, of boetseren bijvoorbeeld een haan, of bouwen een hok voor de haan. De kinderen verkennen de mogelijkheden van beeldaspecten (ruimte, kleur, vorm, textuur en compositie) binnen de context van het onderwerp, bijvoorbeeld:  bouwen van verschillende soorten blokken een schip  gebruiken bonte kleuren en lichte en donkere tinten voor het schilderen van de nar (kleur);  ontdekken dat de stoffen verschillend aanvoelen (textuur);  stempelen(aardappel bijv.) of tekenen, de nar in symmetrie met twee kleuren (compositie).  De kinderen experimenteren binnen de context van het onderwerp, bijvoorbeeld bij 'Een nar in de klas' met verschillende materialen (potlood, kleurpotlood, viltstift, waskrijt, bordkrijt, verf, papier, textiel en klei) en ontwikkelen verschillende vaardigheden (mengen, schilderen, tekenen, plakken, knippen, boetseren).  Ze benoemen tijdens het werken de materialen (crêpepapier, folie, karton, bordkrijt, plakkaatverf) en gereedschappen (naald, kwast, penseel, spatel). Ze leren regels hanteren over het veilig gebruiken en schoonmaken van gereedschappen en het opruimen van materialen.

Groep 3-4: DE NAR Wat doet de leerkracht?


De leerkracht richt een 'rijke beeldende leeromgeving' in, waar kinderen met verschillende beeldende activiteiten aan de slag kunnen. Hij/Zij verzamelt beeldmateriaal bij het onderwerp van de les: ‘het Narrenschip’ van Jeronimus Bosch, maar ook afbeeldingen van narren door andere kunstenaars, zoals hiernaast van Frans Hals Hij/Zij legt verbindingen tussen de verschillende leergebieden, zoals muziek, geschiedenis, taal. De leraar praat met de kinderen over kenmerken van het beeldmateriaal en van hun werk. Hij/Zij zorgt voor een betekenisvolle context, waarin de diverse beeldaspecten geïntegreerd en zinvol worden aangeboden, bijvoorbeeld: Hij/zij laat aan de hand van voorbeelden zien hoe grondlijn en horizon gebruikt kunnen worden om diepte te suggereren; Hij/zij laat met behulp van prenten zien dat kleuren gevoelens kunnen oproepen. De leraar geeft kinderen de ruimte om de mogelijkheden van materialen en technieken eerst uit te proberen en geeft hiervoor gerichte opdrachten: hoe dun/dik moet de verf zijn om de achtergrond transparant te schilderen? hoe kun je de ledematen aan een mens- of dierfiguur van klei bevestigen? De leraar geeft kinderen richtlijnen waar hun werk aan moet voldoen. Hij/Zij begeleidt de kinderen bij het vormgeven van hun ideeën door het stellen van reflectievragen, bijv. Wat zou er gebeuren als je meer wit bij deze kleur doet? Heb je al geprobeerd om het papier te scheuren in plaats van te knippen? Heb je al gezien hoe Marieke dit probleem opgelost heeft? Wat doen de kinderen? De kinderen maken 2-dimensionale beeldende werkstukken op basis van waarneming, beleving en ervaring, bijvoorbeeld een verhaal dat wordt verteld, afbeeldingen en voorwerpen die worden getoond. Ze verzamelen beeldmateriaal dat aansluit bij het onderwerp en ze vergelijken dit beeldmateriaal. Ze bekijken en bespreken karakteristieke details van de voorwerpen en afbeeldingen. De kinderen verkennen en onderzoeken binnen de context van het onderwerp de mogelijkheden van beeldaspecten (ruimte, kleur, vorm, textuur en compositie), bijvoorbeeld:   

ze gebruiken een grondlijn in hun tekeningen (ruimte); ze schuiven met figuren over het vlak en maken verschillende composities; ze werken met kleurcontrasten en kleuraccenten in hun werkstuk;


 

ze gebruiken in hun werk afdrukken van verschillende materialen: textiel, ribkarton (textuur); ze versieren hun werk met randen en motieven.

De kinderen experimenteren gericht met materiaal/techniek en gebruiken dit in hun werkstukken, bijvoorbeeld:   

ze maken foto's van verschillende groepsopstellingen; ze maken een narrengroep van klei in reliëf en onderzoeken hoe je de ledematen van een kleifiguur door middel van uitknijpen en uitsmeren van klei kan vastzetten aan het geheel; ze onderzoeken hoe dik de plakkaatverf moet zijn om de achtergrond te schilderen.

Groep 5-6

HET NARRENSCHIP

Wat doet de leerkracht?


De leerkracht bekijkt onderwerpen uit 'Oriëntatie op jezelf en de wereld' op de beeldende mogelijkheden en bedenkt daar passende beeldende opdrachten bij. Hij/Zij zoekt/vervaardigt beeldmateriaal om de kinderen te oriënteren op het onderwerp ‘Het Narrenschip’ van Jeronimus Bosch. Hij/Zij bespreekt met de kinderen de beeldende mogelijkheden van het onderwerp en reikt hen keuzemogelijkheden aan. Hij/Zij zorgt voor een betekenisvolle context waarin beeldaspecten in samenhang met materialen onderzocht kunnen worden. De leerkracht maakt gebruik van aanschouwelijk materiaal:  hij/zij laat zien wat er gebeurt als je figuren op de voorgrond groot maakt en op de achtergrond klein;  hij/zij laat aan de hand van concrete voorbeelden de verhouding van lichaamsvormen van volwassen, kinderen en baby's zien;  hij/zij geeft instructie over volgorde van werken en laat dit zien aan de hand van concrete voorbeelden, bijv. Hoe boetseer je een mens uit een stuk? Op welke manier kun je de ledematen uit de klei knijpen? Hoe gaat het inknippen en inschuiven van vormen van karton precies in zijn werk? Vaak komen materiaal technische handelingen het best over als je ze eerst even voordoet. De leerkracht nodigt kinderen uit om verschillende mogelijkheden te onderzoeken. Hij/Zij begeleidt en stimuleert kinderen bij het uitwerken van hun ideeën. Hij/Zij helpt kinderen als ze vastlopen en laat zien hoe je iets handig aan kunt pakken. Wat doen de kinderen? De kinderen oriënteren zich op de beeldende mogelijkheden van een onderwerp, bijvoorbeeld een scheepje à la ‘Narrenschip’. Ze bekijken en bespreken beeldmateriaal over het gekozen onderwerp. Ze bedenken wat ze willen laten zien in hun 3-dimensionale beeldende werkstuk. Ze maken schetsjes en ontwerpen voor bijvoorbeeld een scheepje waarin iets vervoerd kan worden. Ze bespreken hun ideeën met elkaar en met de leerkracht.


De kinderen verkennen en onderzoeken de mogelijkheden van beeldaspecten (ruimte, kleur, vorm, textuur en compositie) in de context van het onderwerp, bijvoorbeeld:   

ze onderzoeken de mogelijkheden om een holle vorm van klei te maken als basis voor een schip; ze letten bij het boetseren van een mens/voorwerp op de verhoudingen van de vormen; ze versieren hun schip met textuur en motieven.

De kinderen onderzoeken de beeldende mogelijkheden van materialen, bijvoorbeeld een boot van ringen van klei maken. Ze werken volgens een bepaalde procedure of volgorde, bijvoorbeeld: o o o o o

ze maken schetsjes met conté en houtskool; ze knippen hun schetsje uit en plakken het op een ondergrond; ze boetseren holle basisvorm; ze maken van deze vorm een karakteristieke boot; ze brengen versiering aan op hun boot.

Groep 7-8:

HET NARRENSCHIP Wat doet de leraar? De leerkracht zoekt naar uitdagende onderwerpen waarmee zij de kinderen kan motiveren tot beeldend vormgeven. Hij/Zij zoekt achtergrondmateriaal bij het onderwerp. Hij Zij vertelt enthousiast over het leven en het werk van de kunstenaar Jeronimus Bosch en zet dit in om kinderen te inspireren tot beeldend werken. Hij Zij geeft beeldende opdrachten bij vakoverstijgende projecten, hier kan taal, geschiedenis, mens-en-maatschappij bij ingezet worden. Hij Zij zorgt voor een betekenisvolle context waarin beeldaspecten in samenhang met materialen onderzocht kunnen worden.


De leerkracht maakt aanschouwelijke instructiekaarten van materialen en technieken die veel gebruikt worden en stimuleert kinderen deze zelfstandig te gebruiken. Een instructiekaart laat een aantal verschillende mogelijkheden van materiaalgebruik zien. Bijvoorbeeld de instructiekaart 'Werken met kleurpotlood' laat voorbeelden zien van:  Het opzetten van een tekening met kleurpotlood.  Verschillende effecten van mengen met kleurpotlood.  Vlakken maken door arceren. Hij/Zij wijst op karakteristieke kenmerken in mens en dierfiguren. Hoe bepalen houding, vorm, verhouding van de verschillende onderdelen het karakter van het enge skelet? Hij/Zij nodigt kinderen uit tot planmatig werken. Hij/Zij stimuleert kinderen zelf criteria te formuleren waaraan hun werk moet voldoen. Wat doen de kinderen? De kinderen verdiepen zich in het tijdbeeld en genre van de kunstenaar Jeronimus Bosch. Ze verwoorden wat hen daarin aanspreekt. Ze oriënteren zich hoe ze het onderwerp, bijv. nieuwe kleren voor de nar, kunnen verbeelden. Ze ontwerpen decors en affiches voor bijvoorbeeld hun activiteiten rond het maken van nieuwe kleding. Ze maken een plan hoe ze hun 3-dimensionale beeldend groepswerkstuk aan gaan pakken. De kinderen kiezen materialen en beeldaspecten die de betekenis van hun werkstuk ondersteunen, bijvoorbeeld:  ze zoeken de benodigde informatie over een techniek of werkwijze om bijvoorbeeld stoffen voor de nieuwe kleding aan elkaar te maken  ze maken verschillende onderdelen van het skelet met stevige verbindingen aan elkaar  ze voeren een gekozen werkwijze of materiaalgebruik weloverwogen door in hun werkstuk  ze letten op de karakteristieke houding en uitdrukking van hun driedimensionale werk (bijvoorbeeld het enge skelet)  De kinderen bespreken de verschillende effecten.  Ze overleggen met elkaar aan welke criteria het werk moet voldoen.  Ze gebruiken gereedschap op geëigende wijzen en nemen daarbij de regels voor het veilig gebruik in acht


Dans Mocht er in interesse zijn op scholen voor Middeleeuse Live muziek en dans dan is Datura Music een echte aanrader! Datura verzorgt ook luisterlessen en verhalenworkshops, zie hieronder. “Voor scholen en instellingen hebben wij een uitgebreid muzikaal lesprogramma. Zo kunnen de deelnemers op speelse wijze kennismaken met het leven in de middeleeuwen. Interactieve luisterles We komen graag een interactieve luisterles geven, waar we onze middeleeuwse instrumenten laten horen en zien. Daarbij vertellen we over het hoofse leven, het leven van de burgers, gewoontes en gebruiken in de middeleeuwen, de kleding, de troubadours, middeleeuwse muziek etc.etc. Muziek en verhaal wisselen elkaar af en vullen elkaar aan. De nodige humor zal niet ontbreken!Duur van deze workshop 45 minuten (kan ook korter ) Groepsgrootte: max. ongeveer 60 kinderen Middeleeuwse dans Datura kan het lesprogramma verlevendigen met het aanleren van middeleeuwse dansen. Er wordt gedanst met live muziek. Deze workshop is geschikt voor alle leeftijden. We passen de les aan, aan de leeftijdsgroep. Er worden dan een aantal middeleeuwse dansen ingestudeerd en er wordt vertelt over de geschiedenis van deze dansen. Ook vertellen we over de instrumenten die voor dans gebruikelijk waren en we laten een en ander horen.Duur van deze workshop 20 minuten tot 30 minuten Groepsgrootte: max. ongeveer 30 kinderen of in een grotere zaal of buiten 60 kinderen. Zangworkshop We kunnen een zangworkshop geven waarbij er een middeleeuws lied wordt ingestudeerd. Voor basisschoolkinderen zal dit een Nederlandstalig lied zijn. Voor middelbare scholieren kan dit ook een lied zijn in het Duits, Frans, Engels of Latijn. Er wordt een middeleeuws lied ingestudeerd begeleid door ons op instrumenten. Hierbij geven we ook info over muziek en instrumenten uit de middeleeuwen. Duur van deze workshop 45 minuten (kan ook korter als de kinderen alleen het refrein meezingen) Groepsgrootte: max. ongeveer 30 kinderen. Verhalenworkshop Muzikanten brachten naast muziek ook nieuws en verhalen mee. In deze workshop leren de deelnemers hoe een boeiend verhaal kan ontstaan door samen op reis te gaan naar lang vervlogen tijden. De deelnemers worden op laagdrempelige wijze uitgedaagd om samen een verhaal te maken en te presenteren. Deze workshop kan zo worden aangepast dat het voor alle leeftijden een leuke, leerzame activiteit is. In de verhalenworkshop worden kinderen op speelse wijze gemotiveerd om samen een middeleeuws verhaal te vertellen. De basis hiervoor is niet moeilijk en dit is geschikt voor alle leeftijden. Duur van deze workshop 30-45 minuten Groepsgrootte: ongeveer 10 kinderen. Concert of rondlopend spelen Het is ook mogelijk om een concert voor alle leerlingen verzorgen of als rondloopact te spelen. Ons middeleeuwse repertoire varieert van rustige melodieuze nummers, kerkelijke muziek, liefdesliederen, drankliederen, tot opzwepende muziek en dansmuziek. Wij bespelen de volgende instrumenten al naar gelang de bezetting: harp, vedel, draailier, percussie, fluiten, luit, schalmei, hoorn en meerstemmige zang. www.daturamusic.nl [email protected] tel. 0575-517777 http://www.facebook.com/Datura.medievalmusic “.


Literatuur Groep 5 t/m 8 Er is veel geschreven over narren in de literatuur. Er is zelfs een volledig middeleeuws naslag werk over narren. Er zijn vele soorten en vormen. Maar meestal is een nar een slecht persoon, een verpersoonlijking van zonde. Dit is terug te zien in het schilderij van Jeroen Bosch. Er is zelfs een gedicht geschreven over het schilderij van Jeroen Bosch. “Wij varen rond door ieder land. Elke haven en stand doorzoeken wij. Wij varen rond met grote schade en kunnen de plek waar we moeten landen maar niet vinden. Onze rondreis is zonder eind, want niemand weet waar hij landen kan. En niemand rust, zowel overdag als 's nachts, en geen van ons slaat acht op de wijsheid.” “Sebastian Brant” Gebaseerd op deze literatuur is het mogelijk om met de kinderen samen zelf een gedicht te schrijven. Dit kan na aanleidingen van het schilderij van het narrenschip. Met jongere kinderen kun je kijken en rijmen op worden als: nar, schip, gek, raar, boot en andere gerelateerde woorden. Voor oudere kinderen kun je gebruik maken van verschillende vormen dicht. Zoals een elfje, limerick of een stapelgedicht. Er is ook de mogelijkheid om te schrijven/vertellen over een Nar. Een verhaal dat kan gaan over: -

De reis van een schip De reis van een Nar Een schip vol mensen die zonde begaan. Een schip waarop een nar de mensen in gevaar brengt.


Muziek Algemene ideeën voor muziek in de klas: 1. Zoet- en Zout-waterliedjes Liedjes over boten en varen (kinderboekenweek 2002) 2. Ritmespelletjes Speel ritmes op woorden maataccent-maat-ritme Schip

Narren

__

__

Grappenmaker -_-_

Deze ritmes kun je klappen, grafisch noteren of spelen op instrumenten, uiteraard kun je hierin binnen het thema nog meer woorden bij voegen.

Groep 1-2 De nar – op de melodie van Clowntje had een gekke neus

Nar die heeft een gekke muts, gekke muts, gekke muts Nar die heeft een gekke muts ha ha ha ha ha! En als hij dan gaat dansen, hopsa faldera Dan doen we ’t allemaal na, ja ja Dan doen we het allemaal na

Kinderen zitten in de kring. Zet een narrenkap op en praat met de kinderen over narren. Hoe zien ze eruit? Wat doen narren? Zet de kap op en zing het lied voor. Dans de kring rond vanaf : En als hij dan gaat dansen. Begin weer opnieuw en geef een kind de muts. Ook dit kind gaat dansen en geeft de muts door wanneer het lied uit is. Variatie: verander het woord dansen door klappen, draaien, springen, lopen enz. De kinderen zingen het lied snel mee. De kinderen lopen zingend achterelkaar door de ruimte. Enkele narren spelen mee op instrumenten.


Groep 3-4 Melodie: In de maneschijn Op het Narrenschip, op het Narrenschip Klom de nar naar boven, van je Trip Trap Trip. Maak een lange neus, trek een gekke bek Dans met de nar samen op het dek. Spring maar omhoog doe maar lekker gek! Een rare muts een mooie kraag Heel veel grapjes maken, ja dat doet hij graag Een leuke mop, dat vindt ie top En nu staan we met zijn allen op zijn kop, hop hop.

Groep 5 t/m 7 MELODIE: DAAR VAART EEN MAN OP ZEE

Daar vaart een nar op zee Daar vaart een nar op de grote zee Op de zi-za-zi-za grote zee Daar vaart een nar op zee, daar vaart een nar op zee! Wat doet hij op dat schip Wat doet hij op dat narrenschip Van je ni-na-ni-na narrenschip Wat doet hij op dat schip Wat doet hij op dat schip? Houdt ieder voor de gek Houdt ieder heel erg voor de gek Van je gi-ga-gi-ga voor de gek Houdt ieder voor de gek Houdt ieder voor de gek!


Groep 8 Narrenschip, Stef Bos

Wij klieven door de chaos van de golven De regen spoelt het stof van onze huid We varen naar het grote onbekende De tijd die ademt onzin En ademt ons weer uit De kapitein is jong en onervaren De stuurman kent de sterren niet bij naam En wij, wij zingen samen en wij varen Ook al zijn we dan gedoemd Om te vergaan Dit narrenschip Het vaart door alle tijden Kent geen koers Het waait met alle winden mee En het laat zich door de horizon verleiden Dit narrenschip Is overal en nergens geweest nergens geweest We laten ons door rattenvangers leiden We zijn op weg naar kusten van ivoor We klimmen zoals apen in de zeilen en Zwijgen als de onschuld wordt vermoord Schuinsmarcheerders, moralisten Een hofnar met een zoutloos repertoire Profeten die het onheil willen keren Alle vleesgeworden dwazen bij elkaar Dit narrenschip Het vaart door alle tijden Kent geen koers Het waait met alle winden mee En het laat zich door de horizon verleiden Dit narrenschip Is overal en nergens geweest Overal en nergens geweest En in de verte dreigt een storm Met donkere wolken aan de hemel Terwijl de bang geworden ratten Educatief materiaal Het Narrenschip 2015.

Zich door de buik van het schip Naar buiten vreten Wat maakt het uit Wij varen door We zien wel waar de wind ons brengt Je kunt een storm op zee niet tegenhouden Je kunt alleen maar bidden dat je niet verdrinkt Je kunt een storm op zee niet tegenhouden Je kunt alleen maar hopen dat je niet verdrinkt Dit narrenschip Het vaart door alle tijden Het kent geen koers Het waait Met alle winden mee Het laat zich door De horizon verleiden Dit narrenschip Is overal En nergens geweest

Lessuggesties voor de bovenbouw: -

Lied beluisteren via volgende link: https://soundcloud.com/stefbos/06-narrenschip Betekenis van de moeilijke woorden zoeken, op internet of in een woordenboek Synoniemen voor verschillende woorden bedenken Tekst staat in de tegenwoordige tijd. Kinderen om laten zetten in de verleden tijd.


Theater Het schilderij wordt vaak vergeleken met het gedicht Narrenschiff (Het narrenschip) van Sebastian Brant, uitgegeven in 1494. In dit gedicht wordt verteld hoe een aantal schepen met narren koers zetten naar Narragonia, het land der dwaasheid. Het gedicht is bedoeld als satirische kijk op de samenleving, inclusief de geestelijke stand. Hoe dit gezelschap doelloos en stuurloos rondvaart beschrijft hij in de volgende strofe: Wij varen rond door ieder land. Elke haven en stand doorzoeken wij. Wij varen rond met grote schade en kunnen de plek waar we moeten landen maar niet vinden. Onze rondreis is zonder eind, want niemand weet waar hij landen kan. En niemand rust, zowel overdag als 's nachts, en geen van ons slaat acht op de wijsheid. Maak een levend Narrenschip, inclusief de zeven zonden. (OB-MB-BB-(V)SO) Kijk goed naar het schilderij van het narrenschip. Laat de kinderen benoemen wat ze zien. Laat de kinderen ook benoemen wat er gebeurt, welke handelingen ze zien op het schilderij. Laat de kinderen de posities en de rollen nadoen. Laat ze er vervolgens handelingen en posities bij bedenken. Uitbreiden van het schip. Uiteindelijk staan alle kinderen op het schip. Gebruik een afbeelding van het schilderij om ook voor kinderen die visueel zijn ingesteld het spelen makkelijk te maken. Daarnaast kun je ze helpen door te bespreken welke emoties er bij dwaasheid en de zeven zonden passen. Maak als het schip klaar is een foto of filmpje (als je er een levend beeld van wil maken). Foto opdracht, bv emoties van een nar, tableau vivant (MB-BB-(V)SO) Wellicht is de doos vol gevoelens een uitstekende methode om hierbij te gebruiken. Bespreek in de klas verschillende soorten emoties en hoe men hierbij kijkt. Denk aan boos, blij, bang, verdrietig, vrolijk, walging, verliefd, jaloers, etc. Ook hierbij is het weer goed om beelden op het smartboard te laten zien van emoties voor de beelddenkers. Laat eventueel de kinderen in tijdschriften zelf foto’s zoeken van verschillende emoties ter voorbereiding op de drama opdracht. Hier maken ze per emotie een moodboard (collage) van. Deze moodboards kunnen ze gebruiken door de emotie na te doen en hier een foto van te laten maken. De kinderen lopen door de ruimte en de leerkracht roept een emotie/ handeling/ gedraging en de kinderen gaan onmiddellijk in tableau staan. Hierdoor worden ze gedwongen om niet na te denken, maar meteen te handelen. Zeker wat oudere kinderen, die al wat schaamte ontwikkeld hebben, leren hierbij om zich daar overheen te zetten. Ze gaan meteen in een “Jeroen Bosch schilderij” staan zodat er een foto gemaakt kan worden door de leerkracht. Opdracht op muziek (OB-MB-BB-(V)SO) Er worden vijf verschillende liedjes die elke voor een eigen emotie staan afgespeeld. (Zie bijlage voor de liedjes). De kinderen luisteren naar het lied en laten het gevoel wat in zich op komt zien in hun beweging. Als een kind een ander soort emotie laat zien dan bedoeld is bij het lied, kan hierover gesproken worden. Iedereen mag namelijk wat anders voelen, maar voor de opdracht kun je de afspraak maken dat dit liedje dan staat voor een andere emotie dan het kind aangeeft omdat dit voor de opdracht beter werkt en kinderen ook leren op


commando bepaalde emoties uit te beelden. Voor de bovenbouw kunnen er zeven liedjes afgespeeld worden die elk staan voor een bepaalde zonde (zeven zonden). Laat de kinderen door te bewegen, de zonde uitbeelden. In een cirkel een geluid/beweging doorgeven, steeds groter/kleiner maken (MB-BB) De kinderen staan in een grote kring. De leerkracht begint met het maken van een kleine beweging met geluid. De leerling links van de leerkracht (met de klok mee) doet deze beweging met geluid na, maar dan net een beetje meer overdreven/ uitvergroot. elke daaropvolgende leerling maakt de beweging en geluid groter tot deze weer terug is bij de leerkracht. De leerkracht maakt vervolgens deze eigen verzonnen beweging als laatste en dan natuurlijk helemaal over de top. Dan is de leerling naast de leerkracht aan de beurt en zo gaat de klok weer rond. Of de beurt wordt doorgegeven door een leerling uit te kiezen. Let op: dwing de kinderen niet om zelf te beginnen als ze dit niet willen. Als je ziet dat een leerling zich echt heel ongemakkelijk voelt bij een beweging, kun je een regel toepassen dat een kind slechts eenmaal buiten de kring mag stappen. Commedia dell’arte (BB) Zoek in de verkleedkist of carnavalswinkel naar een masker met een grote neus. Dit masker is het masker van Zani. Zani is een clown/ nar uit de Commedia dell’arte. Hij is nieuwsgierig en steekt zijn abnormaal lange neus in zaakjes die niet zijn zorg zijn. Dit karakter leent zich uitstekend om lekker gek en een beetje brutaal te zijn. Laat de kinderen allemaal doen alsof ze het masker van Zani op hebben. Ze lopen nu letterlijk hun neus achterna. Benoem wat u ziet bij de kinderen en laat eventueel één of twee kinderen die echt goed hun neus achterna lopen dit voordoen voor de groep. Hierna kunt u kleine alledaagse situaties naspelen waarbij één kind de Zani mag zijn. Denk hierbij aan de wachtrij bij een kassa. Wat zou de nieuwsgierige Zani doen? Netjes in de rij blijven staan, de kassajuffrouw besnuffelen, of iets anders? Denk ook aan situaties als de klas, het avondeten, voor het slapen gaan, etc.


Overig Taal -

De kinderen vragen laten maken over de uitleg en van elkaar de vragen beantwoorden.

-

Bedenk zoveel mogelijk woorden met de letters van Jheronimus Bosch of Narrenschip

Lezen -

Tekst van het lied het “Narrenschip” van Stef Bos ( zie muzieklestips) voorlezen met verschillende emoties.

-

Hoofdstuk “voorstelling” (van uitleg Wikipedia) voorlezen en ondersteunen met geluiden

Schrijven -

Schrijf het woord Narrenschip met mooie, sierlijke letters, waarbij de eerste letter een miniatuur is (net als in de Middeleeuwen)

Rekenen -

Een narrenschip drijft….verzamel een aantal voorwerpen en laat de kinderen van te voren bepalen of het blijft drijven of dat het zinkt. Daarna uitproberen.

-

Afmeting van het schilderij is 58 x 33cm. Laat ze het schilderij op schaal tekenen, b.v. 10 of 5 keer zo klein

-

Het schilderij is rond 1494 geschilderd: hoeveel jaar is dat geleden, hoe schrijf je dat in Romeinse cijfers.

Wereldverkenning -

Allerlei oefeningen met de windrichtingen: bv: ik vaar van Rotterdam naar Londen, welke richting koers ik

-

Het Narrenschip vaart over…….(een water noemen). De kinderen wijzen het aan op de kaart of noemen een land waar het doorheen stroomt of wat er aan grenst.

-

Verhalen vertellen over de tijd van Jeroen Bosch. Hoe zag Nederland er toen uit, wie was er de baas, hoe leefden de mensen

-

Beschrijf het tafereel van het Narrenschip: wat doen ze en waarom gebeurde dat zo in die tijd?

-

Hoe zou het Narrenschip in de Romeinse tijd/Riddertijd/oertijd/ deze tijd/ toekomst ….eruit zien? Beschrijven, uitbeelden, tekenen, enz.


Speciaal onderwijs Speciaal onderwijs cluster 3 Er zijn meerder vormen van speciaal onderwijs. De onderstaande lessen kunnen aangeboden worden aan leerling met een verstandelijk beperking en /of een bijkomende problematiek zoals Autisme, die onderwijs volgen binnen het cluster 3 onderwijs. Voor de leerlingen in het speciaal onderwijs, in de kalenderleeftijd van 4 tot 12 jaar ( ontwikkelingsleeftijd 2 tot 8 jaar) zullen de lessen van het reguliere groep 1-2 programma het beste aansluiten. Voor een aantal leerlingen of groepen kunnen ook de reguliere lessen uit groep 3-4 van toepassing zijn. Voor het Voortgezet speciaal onderwijs ( leerlingen hebben een kalenderleeftijd van 12 tot 20 jaar) zullen de reguliere lessen van groep 1-2, 3-4 van toepassing kunnen zijn. Voor een enkele leerling de lessen van groep 5-6. Dit kan per leerling verschillen of per groep, afhankelijk van de mogelijkheden van de leerlingen. De Kerndoelen zijn in het speciaal onderwijs ( cluster 3) vertaald in CED leerlijnen en doelen. Deze leerdoelen doelen zijn aangepast en vereenvoudigd, maar komen voort uit de kerndoelen basisonderwijs.

Wat doet de leerkracht? Het is belangrijk in alle groepen dat het thema leeft en wordt ‘’ervaren’’. Daarom is het aan te bevelen dat de lessen gekoppeld worden aan een uitstapje, toneelvoorstelling of thema. En dat er een rijke leeromgeving aangeboden wordt. Thema dat aan kan sluiten is b.v. Carnaval: Jezelf versieren met mooie kleren, schmink en attributen, net als de Nar. Voor de Leerlingen in het cluster 3 onderwijs is het van belang dat het aansluit bij hun belevingswereld ( lees ook ontwikkelingsniveau) en interesse, deze is vaak beperkt en klein.

De lessen van het reguliere aanbod groep 1-2 kunnen een richtlijn zijn. De leerkracht in het speciaal onderwijs kan de les aanpassen. Een voorbeeld vereenvoudiging hierop: Les: De kleren van de Nar ( vereenvoudiging groep 1-2) -Laat de leerlingen een NAR ervaren, laat een collega of ouder de NAR spelen in een klein toneelstukje. De aspecten grapjes maken, muziek maken en mooie gekleurde kleren aan hebben komen aanbod. -Laat de leerlingen kijken naar de kleren van de NAR. -Benoem de kleuren en kledingstukken samen met de leerlingen. -Laat de leerlingen voelen aan het stof van de kleren van de Nar. Is het zacht? Of hard? Of glad? of ruw? Laat de leerlingen het sensopathisch ervaren en benoemen. Indien nodig kan de leerkracht benoemen wat de leerling voelt. -De leerkracht biedt op het platte vlak een voorbeeld van een nar aan. De leerkracht zorgt ervoor dat er allerlei stukjes stof aanwezig zijn met verschillende structuur. De leerlingen kiezen zelf stukjes stof uit. De leerlingen die het motorisch kunnen om te knippen of te Educatief materiaal Het Narrenschip 2015.

schuren, knippen of schuren zelf stukjes stof. Leerlingen die dat niet kunnen kiezen samen met de leerkracht verschillende stukjes stof, de leerkracht knipt of schuurt deze. De stukjes stof worden op het voorbeeld van de Nar geplakt. - De leerlingen benoemen de kleuren en voelen de verschillende stukjes stof op hun zelf gemaakte werkstuk. De kleuren kunnen ook geoefend en benoemd worden door de leerlingen het werkstuk met krijt, potlood of stift te laten maken.

Leerdoelen voor de leerlingen: -De leerling kijkt naar spel/theater van andere groepen (b.v. op school, theater, schooltelevisie). - De leerling ervaart plezier bij het kijken naar een voorstelling. -De leerlingen leren kijken naar een toneelstukje van de Nar. De leerlingen ervaren en leren dat een nar grapjes maakt -De leerling kent en benoemt de kleuren De leerlingen ervaren en leren dat de Nar mooie gekleurde kleren draagt. -De leerling kan verschillen ervaren en benoemen

De leerlingen ervaren en leren dat de stoffen van de kledingstukken een bepaalde structuur hebben. Ze ervaren dit door te voelen en indien in hun mogelijkheden om dit te kunnen benoemen. -De leerling plakt stukjes wol/ draad/stof op die hij met lijm heeft ingesmeerd De leerlingen knippen, schuren en plakken de verschillende stofje op een voorbeeld Nar. De leerlingen kunnen benoemen wat ze hebben gemaakt, benoemen de kleuren, benoemen of bevoelen de structuur van de stof -De leerling is trots op zijn werkstuk en laat het aan anderen zien. De leerlingen kunnen vertellen wat ze hebben gemaakt en op welke manier. De leerlingen zijn trots op hun zelf gemaakte werkstuk

De lessen van het reguliere aanbod groep 3-4 kunnen een richtlijn zijn. De leerkracht kan de les aanpassen. Een voorbeeld vereenvoudiging hierop: Les: bekijk en bespreek de verschillen ( vereenvoudiging groep 3-4) De leerkracht kiest twee ( grote) afbeeldingen van een Nar (waarbij duidelijke verschillen te zien zijn in bijvoorbeeld kleur en materiaal gebruik bijvoorbeeld tekenen en schilderen) . Deze twee afbeeldingen worden met de leerlingen besproken.


Welke verschillen kun je zien? Kun je ze benoemen? Welke afbeelding vindt de leerling mooier? en waarom? Laat de leerling een van de afbeeldingen kiezen, als richtlijn voor zijn of haar werkstuk. De leerkracht zorgt ervoor dat er verschillende materialen ( papier-karton-krijt-verfpotlood) klaar liggen, in de kleuren van de afbeeldingen. De leerling tekent zelf ( indien dit lukt, anders liggen er enkele voorbeelden klaar)een nar op A3 papier en gaat deze nar versieren met verschillende materialen, in de juiste kleuren.

Leerdoelen voor de leerlingen: -De leerling praat over werkstukken waarin ervaringen zijn vormgegeven (huizen, dieren, mensen, bomen, voertuigen). -De leerling leert kijken naar twee verschillende afbeeldingen. -De leerling kan de verschillen in kleur, vorm, grootte, materiaal benoemen. -De leerling vertelt eigen mening bij een bezoek aan een kunstmuseum, beeld of bouwwerk. -De leerling leert kiezen en benoemen welke afbeelding hij of zij het mooiste vindt. -De leerling kan zelf een nar tekenen of natekenen van een voorbeeld. Lukt dit niet dan heeft de leerkracht een aantal voorbeelden klaar liggen. -De leerling vult zijn of haar zelf getekende nar met verschillende materialen in de juiste kleuren. De leerling kijkt naar en praat over overeenkomst en verschillen tussen eigen en andermans kunstwerken. -De leerling is trots op zijn of haar werk. -De leerlingen bespreken elkaars werkstukken.


Bijlagen en documenten De liedjes gebruikt bij de muziek lessen vindt u hier in noten schrift.



Liedjes te gebruiken bij de theaterlessen.

5 Sugesties voor liedjes die emoties verbeelden: -

Bang https://www.youtube.com/watch?v=pRntRM8Jo9U

-

Boos https://www.youtube.com/watch?v=ePRZC_OulYc

-

Blij https://www.youtube.com/watch?v=Q-GLuydiMe4

-

Verdrietig https://www.youtube.com/watch?v=4N3N1MlvVc4&list=RD4N3N1MlvVc4

-

Verliefd https://www.youtube.com/watch?v=BYUASTjanyQ

7 Zonden -

Vraatzucht https://www.youtube.com/watch?v=OrHHU7f5lFI

-

Lust https://www.youtube.com/watch?v=k3Fa4lOQfbA

-

Ijdelheid https://www.youtube.com/watch?v=bkLcVAwyqh8

-

Gierigheid https://www.youtube.com/watch?v=YEN7Cd5k_bg

-

Jaloezie https://www.youtube.com/watch?v=WQmYVfHrNxA

-

Woede https://www.youtube.com/watch?v=-6Xl9tBWt54

-

Luiheid https://www.youtube.com/watch?v=fLexgOxsZu0


Educatief materiaal

Recommend Documents