Economische Impulsnota Breda Actief de markt op

Economische Impulsnota Breda 2006-2010 Actief de markt op

Economische Impulsnota Breda 2006-2010 Actief de markt op

november 2005

nul .

inhoud

management-samenvatting

3

inleiding

8

één .

brabantse stad met strategische ligging

9

twee .

economische staat van breda

13

drie .

sterkte-zwakte analyse (SWOT)

22

vier .

economische strategie

23

vijf .

actieprogramma

27

bijlage .

sleutelinformanten en literatuur

34

E c o n o m i s c h e I m p u l s n o t a B r e d a 2 0 0 6 -2 010 / p 0 01 / G e m e e n t e B r e d a

management-samenvatting Het is lang goed gegaan met de economie in Breda. De laatste jaren is hier echter verandering in gekomen. De economie hapert; de werkgelegenheid is afgenomen en de werkloosheid is sterk gestegen. Deze ontwikkeling is een gevolg van de laag conjunctuur die wordt versterkt door de internationale oriëntatie van het bedrijfsleven in Breda en het ontbreken van een specifieke economische profilering. De eerste voorzichtige signalen van economisch herstel beginnen zich echter af tekenen. De gemeente Breda wil deze signalen ondersteunen en een krachtige impuls geven aan de stedelijke economie. Hiertoe is in samenwerking met Bureau Stedelijke Planning B.V. een strategie ontwikkeld die zich, onder het motto ‘actief de markt op’, richt op een optimale afstemming van de activiteiten van Economische Zaken op de behoeften van het bedrijfsleven. Daarnaast is de strategie gericht op het stimuleren van drie kansrijke segmenten binnen de stedelijke economie. De uitvoering van de strategie krijgt gestalte door middel van een concreet actieprogramma voor de periode 2006-2010. Een Brabantse stad met een strategische ligging Breda ondervindt in sterke mate de gevolgen van de mondialisering van de economie. Naast bedreigingen, zoals het vertrek van een deel van de industrie, biedt dit ook belangrijke kansen. De strategische ligging van Breda in de Benelux geeft mogelijkheden voor de vestiging van bedrijven met een internationale afzetmarkt. Met name voor de handel, de logistiek en de industrie is Breda in dit kader een interessante vestigingsplaats. Doordat de marktomstandigheden steeds sneller veranderen, is er bovendien in toenemende mate behoefte aan snelheid en flexibiliteit in de productieketens. Het belang van innovatie en een goed opgeleide beroepsbevolking neemt hierdoor sterk toe. De omvangrijke industriële/logistieke sector in Breda kan op deze ontwikkeling inspelen. Een andere kwaliteit van Breda is het aantrekkelijke woon- en verblijfsklimaat en het gastvrije karakter. Met name de historische binnenstad heeft een aanzienlijke boven lokale aantrekkingskracht. Gezien de groeiperspectieven in de vrijetijdsindustrie liggen er kansen om deze sector verder te ontwikkelen. Als onderdeel hiervan kan tevens gedacht worden aan commerciële zorgfuncties (onder andere wellness). Sectorale ontwikkeling Breda heeft een gediversifieerde en internationaal georiënteerde economie met een vestigingsklimaat dat door ondernemers hoog wordt gewaardeerd. De waardering van ondernemers voor de kwaliteit van de dienstverlening van de gemeente Breda is echter, net zoals in andere grote steden, matig. Ondanks een daling van de werkgelegenheid vormt de industrie met 12% van de werkgelegenheid nog steeds een belangrijk onderdeel van de Bredase economie. Op de arbeidsmarkt van de industrie doet zich een discrepantie voor. Bijvoorbeeld als het gaat om technische beroepen. Hier ligt een belangrijke taak voor het onderwijs en bedrijfsleven. De groothandel en logistiek zijn nauw met elkaar verweven. Tezamen genereren deze sectoren 11,5% van de werkgelegenheid in Breda. In de afgelopen vijf jaar is de werkgelegenheid in de groothandel en logistiek fors gedaald. Hier staat tegenover dat het aantal vestigingen in deze sectoren al jaren toeneemt. De vooruitzichten zijn dan ook positief. Hospitality heeft betrekking op alle sectoren die zich richten op het verzorgen van consumenten. In Breda maakt bijna 1/3 van de werkgelegenheid onderdeel uit van de hospitality. In vergelijking met heel Nederland (28,5%) is dit een groot aandeel. In de afgelopen vijf jaar is de werkgelegenheid met 2,5% gestegen. In de dienstverlening deed zich in de afgelopen vijf jaar in het onderwijs een forse stijging van de werkgelegenheid voor. Ook het aantal banen in de overige dienst verlening steeg licht, terwijl de werkgelegenheid in de zakelijke dienstverlening vrijwel gelijk bleef. Bij de financiële instellingen deed zich een forse daling van het aantal banen voor. Dit kwam mede door bedrijfsreorganisaties op landelijk niveau.


Bedrijfshuisvesting De uitgifte van bedrijventerreinen is gedaald. Het op peil houden van de kwaliteit van de bedrijventerreinen vraagt continue aandacht. De kantorenvoorraad is fors gegroeid, terwijl de opname is gedaald. Hierdoor is de kantorenmarkt momenteel ruim. In de komende jaren wordt nog een fors metrage aan de voorraad toegevoegd. Dit vraagt om een goede regie. Het winkelvastgoed heeft zich positief ontwikkeld. Het aantal vestigingen in de winkelgebieden vertoont wel een geleidelijke daling. In de komende jaren worden mogelijk nog een aantal winkelprojecten ontwikkeld. Arbeidsmarkt Vanaf 2001 is de werkgelegenheid in Breda gedaald en is de werkloos heid sterk gestegen. Dit heeft geleid tot een ruime arbeidsmarkt. Veel werkzoekenden zijn langdurig werkloos. De toename van de werkloosheid heeft vooral betrekking op jongeren en laagopgeleiden. Dit terwijl de economie relatief veel laaggeschoold werk biedt en het gemiddelde opleidingsniveau van de Bredase bevolking hoog is. Sterkte-zwakte analyse Sterkten

Zwakten

- Strategische ligging;

- Veel bedrijventerreinen met gemiddelde kwaliteit;

- Sterke positie internationale handel, en logistiek;

- Matige waardering voor dienstverlening gemeente;

- Aanwezige industrie biedt voedingsbodem voor

-B eperkt aanbod grootschalige vrijetijdsvoorzieningen en

ontwikkeling kennisindustrie; - Hoge waardering vestigingsklimaat door ondernemers;

cultuur; - Laag innovatieniveau.

- Aanwezigheid hoger onderwijs (NHTV, AVANS, KMA); - Aantrekkelijk woon-, werken leefklimaat; - Attractieve (binnen)stad met een prettig verblijfsklimaat en een groot aantal bezoekers van buiten Breda. Kansen

Bedreigingen

- Internationalisering economie;

-W egtrekken industriële bedrijvigheid naar lagelonen

- Ontwikkelingen op het gebied van logistiek (industributie);

landen;

- Opmars vrijetijdseconomie en zorgsector;

- Ontgroening beroepsbevolking;

- Perspectief kennisintensieve industrie;

- Onvoldoende werkgelegenheid voor lager opgeleiden;

- Voeding- en lifescience-industrie zijn aantrekkelijke

-R elatief snel stijgende werkloosheid (jongeren en

groeimarkten;

laagopgeleiden).

- Hoge Snelheidslijn (HSL).

Economische strategie Onder het motto ‘actief de markt op’ zet Breda in op een verbetering van de dienstverlening aan ondernemers en een vereenvoudiging van de procedures en regelgeving. Ook zal de gemeente de vorming van netwerken stimuleren en de relaties tussen het onderwijs en het bedrijfsleven versterken. Bovendien streeft de gemeente naar de ontwikkeling van aantrekkelijke bedrijfshuisvesting die optimaal aansluit op de vestigingscriteria van ondernemers. Hierbij krijgen ook de openbare ruimte, veiligheid en het beheer ruime aandacht. Naast activiteiten voor het gehele bedrijfsleven is de economische strategie tot 2010 gericht op een drietal specifieke segmenten. Breda speelt hiermee in op kansen die zich voordoen in de economie. Tevens is rekening gehouden met de kernkwaliteiten van Breda. Hoe positief de vooruitzichten van een economische sector ook kunnen zijn, een goede locale voedingsbodem is een noodzakelijke voorwaarde voor het daadwerkelijk realiseren van economische kansen. Deze kernkwaliteiten zijn: •

de strategische ligging en bereikbaarheid;

•

onderdeel van het economisch kerngebied Zuid-West Nederland (Pieken in de Delta);

•

de sterke positie van Breda op het gebied van internationale handel en logistiek;

•

aanwezigheid van een stevige industriële basis;

• het Brabantse karakter met een uitstekend woon-, leef- en verblijfsklimaat en een attractieve binnenstad; •

de aanwezigheid van hoger onderwijs.

E c o n o m i s c h e I m p u l s n o t a B r e d a 2 0 0 6 -2 010 / p 0 0 4 / G e m e e n t e B r e d a

Breda richt zich met haar economische strategie op de volgende kansrijke trends en ontwikkelingen: •

de internationalisering van de economie, en daarmee een toenemend belang van

•

wijzigende marktomstandigheden en behoefte aan snelheid en flexibiliteit;

•

de groeipotentie van hoogwaardige industrie;

•

de opmars van de vrijetijdseconomie;

•

vergrijzing van de bevolking en privatisering van de zorgsector.

regionaal denken en handelen;

Tegen de achtergrond van deze trends en kernkwaliteiten van Breda zijn drie economische segmenten geselecteerd waar de Impulsnota specifiek op in zal zetten: •

internationale handel en logistiek;

•

kennisindustrie;

•

hospitality. [1] Stedelijke economie Breda 2006-2010

Internationale handel en logistiek

Kennisindustrie

Hospitality

Internationale handel en logistiek Het segment ‘Internationale handel en logistiek’ betreft het geheel van activiteiten dat zich richt op commerciële handelsactiviteiten (verkoop, marketing en service) en een uiterst moderne wijze van groothandel, opslag en transport van goederen. Veel buitenlandse bedrijven zien Nederland als een land waar zij op een efficiënte en flexibele manier hun handel en logistieke activiteiten gericht op (delen van) Europa kunnen onderbrengen en aansturen. In dit kader biedt de strategische ligging van Breda op het scharnierpunt noord-zuid/oostwest een unieke kans voor de vestiging van dit segment. Dat Breda voor dergelijke bedrijven een aantrekkelijke vestigingsplaats is, blijkt uit de toename van het aantal vestigingen in de afgelopen jaren en de positieve toekomstverwachtingen van ondernemers. Door specifiek op dit segment in te zetten, kan de positie van Breda op het gebied van internationale handel en logistiek verder uitgebouwd worden. Ook de aan dit segment gerelateerde zakelijke dienstverlening zoals marketing en communicatie krijgt hierdoor een impuls. Bij het stimuleren van de internationale handel en logistiek zal het accent vooral op snelheid en efficiency liggen. In dit kader streeft de gemeente naar hoogwaardige vestigingslocaties (Via Breda), moderne vormen van transport en een optimaal ICT-netwerk. Door een koppeling met onderwijs- en kennisinstellingen zal de innovatie binnen het segment toenemen en vindt binding plaats van hoogopgeleiden aan de stad. Maar ook voor de lager opgeleide beroepsbevolking biedt dit segment veel werkgelegenheid.


Kennisindustrie ‘Kennisindustrie’ betreft dat deel van de industrie waar actief wordt gewerkt aan product-, proces- en marktinnovatie. Dit veelal in samenhang met onderwijs- en kennisinstellingen. De gemeente wil ook in de toekomst de industrie als basis voor haar economie behouden. Voor een goede (internationale) concurrentiepositie van de industrie in Breda is het van groot belang om de technologische kennis binnen bedrijven en instellingen op een hoger niveau te brengen, zodat deze zich meer kunnen toeleggen op het ontwikkelen en vervaardigen van nieuwe producten met een hogere toegevoegde waarde. Hoogwaardige industrie genereert toegesneden kennisintensieve en creatieve diensten. Mede hiervoor is een goede aansluiting en afstemming met de plaatselijke hogescholen en relevante kennisinstellingen van belang. Bovendien is afstemming met de arbeidsmarkt voor een goedgekwalificeerde beroepsbevolking essentieel. Hospitality ‘Hospitality’ is een segment met een uitstekend groeipotentieel. Zowel binnen de vrijetijdseconomie (leisure) als met betrekking tot de zorg dat in toenemende mate een commercieel en klantgericht karakter krijgt. Hospitality bestaat uit detailhandel, horeca, toerisme en commerciële zorg en biedt veel werkgelegenheid, zowel voor lager als hoger opgeleiden. Op het gebied van de vrijetijdseconomie heeft Breda al een stevige positie met een bovengemiddeld aandeel regionale bezoekers. Deze bezoekers komen met name op de aantrekkelijke binnenstad af. De zorgsector is in Breda minder sterk vertegenwoordigd, maar groeit wel. Het aantrekkelijke woon- en leefklimaat biedt de randvoorwaarden om wellness verder te ontwikkelen. Door in te zetten op hospitality maakt Breda optimaal gebruik van haar kernkwaliteit als ‘gastvrije Brabantse stad’ met een aantrekkelijk woon- en verblijfsklimaat. Bovendien speelt de stad hiermee in op de toenemende vergrijzing en behoefte aan nieuwe zorgconcepten. Voor versterking van de hospitality dient de binnenstad verder uit te kristalliseren en zal onderzocht worden of elders in de stad uitbreiding wenselijk is op het gebied van detailhandel, leisure, sport- en cultuurvoorzieningen. Binnen de wijken dient de kwaliteit van winkelcentra te worden gewaarborgd. Daarnaast streeft de gemeente naar het leggen van relaties met de groengebieden in en rond de stad. De werkzaamheden De impuls aan de stedelijke economie komt tot stand door activiteiten van de gemeente Breda, intermediaire organisaties, kennisinstellingen en het bedrijfsleven. Economische Zaken van de gemeente zal hierin initiëren en stimuleren. De aanpak richt zich op de volgende vier invalshoeken: •

aantrekkelijke vestigingslocaties;

•

kennisstimulering;

•

dienstverlening aan ondernemers;

•

acquisitie, relatiebeheer en stimulering ondernemerschap. Daarnaast zal voor Economische Zaken sprake blijven van een omvangrijk pakket aan basisactiviteiten zoals participatie in de regionale, provinciale en nationale overlegstructuren, deelname aan projectorganisaties, het reageren op tal van verzoeken uit de markt, het Grote Stedenbeleid et cetera. Actieprogramma Bovengenoemde werkzaamheden zijn geconcretiseerd in een actieprogramma. Voor een deel heeft dit betrekking op het gehele bedrijfsleven in Breda. Daarnaast bestaat het programma uit activiteiten die specifiek zijn gericht op de kansrijke segmenten.


Actieprogramma voor gehele bedrijfsleven: - Segmentering werklocaties (portfolio) - Instellen fonds voor herstructurering werklocaties - Uitgifte van nieuwe bedrijventerreinen - Herstructurering bedrijventerreinen - Verbetering veiligheid werklocaties - Digitaal ondernemersloket - Vereenvoudigen regelgeving en procedures - Leegstandsoverzicht bedrijfspanden - Instellen Ondernemersforum - Citymarketing - Acquisitie-website - Monitoring effecten Impulsnota economie Actieprogramma voor de kansrijke segmenten: Internationale handel en logistiek: - Herstructurering bedrijventerreinen handel en logistiek - Ontwikkeling Tradecenter in Via Breda - Oprichten kennisinstituut voor de internationale handel - Actieve acquisitie Kennisindustrie: - Ontwikkelen visie breedband - Innovatieplatform West-Brabant - Accountmanager Hoger Onderwijs - Ontwikkelen stagebank - TripleO - Acquireren kennisinstellingen - Instellen stadsprijs innovatie - Kennisnetwerken Hospitality: - Toeristisch actieplan 2006 - 2010 - Realisatie thematische invulling Bavelse Berg - Versterking binnenstad - Ontwikkeling Zorgboulevard Claudius Prinsenlaan - Accountfunctie zorgeconomie - Actieve acquisitie grootschalige vrijetijdsfunctie - Visie verouderde winkelstrips - Versterking retailmanagement


inleiding . Het is lang goed gegaan met de economie in Breda. De laatste jaren is hier echter verandering in gekomen. De economie hapert; de werkgelegenheid is fors afgenomen en de werkloosheid is tot een zorgwekkend niveau gestegen. In de eerste plaats is dit een gevolg van de laagconjunctuur. Dit proces wordt versterkt door de sterke inter nationale oriëntatie van het bedrijfsleven in Breda en het weinig onderscheidende economische profiel van de stad. Breda ondervindt in sterke mate de gevolgen van de mondialisering van de economie. Hierdoor hebben een aantal gerenommeerde Bredase industriële bedrijven besloten hun productieproces te verplaatsen. Maar de internationalisering biedt ook belangrijke kansen voor groei van de stedelijke economie. De gemeente speelt in op wensen en ontwikkelingen in de markt en stemt haar beleid zoveel mogelijk af op de behoeften van het bedrijfsleven. De accountmanagers zijn het eerste aanspreekpunt. Deze brengen ondernemers in contact met andere medewerkers van de gemeente of andere instanties zoals de Kamer van Koophandel, REWIN en Syntens. De afdeling bestaat uit een viertal teams: Accountmanagement, Acquisitie (N.V. BRIM Breda), Ruimtelijke economie en stadseconomie en Detailhandel, horeca en toerisme. Breda is bovendien actief op een aantal schaalniveau’s en diverse samenwerkingsverbanden; van regionaal tot internationaal. Met de voorliggende Impulsnota gaat Breda ‘actief de markt op’. Hiertoe heeft economische zaken in samenwerking met Bureau Stedelijke Planning B.V. een strategie ontwikkeld die de stedelijke economie krachtig stimuleert. Vooral door in te spelen op trends en ontwikkelingen in de economie en gebruik te maken van de specifieke kwaliteiten van de stad, zoals de centrale ligging in de Benelux en het aantrekkelijke woon- en leefklimaat. Maar ook door in te zetten op kansrijke sectoren. Zo vormen de internationale handel en logistiek, de kennisindustrie alsmede hospitality (de sterk opkomende vrijetijds- en zorgindustrie) belangrijke kanskaarten voor de economische ontwikkeling van de stad. Centraal in deze aanpak staat het versterken van de concurrentiekracht van het bedrijfsleven en de bestrijding van de werkloosheid door het creëren van structurele werkgelegenheid. De economische strategie is gebaseerd op een analyse van de belangrijkste trends en ontwikkelingen in de (inter)nationale en regionale economie en de ruimtelijk-economische positie van Breda (hoofdstuk 1). Maar tevens op de ontwikkelingen en de huidige situatie van de Bredase economie (hoofdstuk 2). Aan de hand van deze ana lyses is een sterkte-zwakte analyse (SWOT) opgesteld (hoofdstuk 3) die de basis vormt voor de economische strategie (hoofdstuk 4). De Impulsnota sluit af met het actie programma (hoofdstuk 5). Het betreft hier een aantal concrete activiteiten die noodzakelijk zijn voor een actieve marktbewerking met het doel de Bredase economie daadwerkelijk een forse impuls te geven. De activiteiten zullen vervolgens periodiek worden geactualiseerd.


één .

brabantse stad met strategische ligging Breda heeft twee gezichten. Enerzijds is het een aantrekkelijke, historische, Brabantse stad met een aangenaam woon-, leef- en verblijfsklimaat. Anderzijds is het een moderne werkstad met een strategische ligging in de Benelux ten opzichte van de economische concentratiegebieden in de Randstad en Vlaanderen. Het ‘Brabantse gezicht’ is in ruimtelijk-economisch opzicht west-oost georiënteerd. Het ‘Randstedelijke gezicht’ heeft vooral een noord-zuid oriëntatie. Bei-de gezichten van de stad hebben hun eigen kwaliteiten en bieden kansen voor een versterking van de stedelijke economie. Zeker binnen het perspectief van de economische veranderingen die zich momenteel voordoen. Veranderingen in de economie De (inter)nationale economie verandert snel. Mede door de ontwikkelingen op het gebied van ICT, neemt de onderlinge verbondenheid van organisaties toe. Bedrijven werken in toenemende mate samen, waarbij elk zijn sterkste kwaliteiten bijdraagt. Deze netwerkeconomie vindt op internationaal en zelfs globaal niveau plaats. In Europa is bovendien sprake van een sterke integratie. Niet alleen door het wegvallen van de handelsbarrières tussen de lidstaten, maar tevens door de uitbreiding van de EU met nieuwe landen. Nederland profiteert door haar positie als handelsnatie van de mondialisering. Dit geldt ook voor Breda. Weliswaar heeft uitplaatsing van een deel van het productie proces tot een daling van de industriële werkgelegenheid geleid, het internationale karakter van de economie biedt volop mogelijkheden om van de mondialisering te profiteren. Naast handel en logistiek is in dit kader de Beneluxering van belang; bedrijven concentreren meerdere vestigingen op één locatie binnen de Benelux. West-Brabant in het algemeen en Breda in het bijzonder, blijken hiervoor interessante vestigingsplaatsen te zijn. Inmiddels wordt in Breda bijna de helft van de werkgelegenheid gecreëerd door bedrijven die dochter zijn van een buitenlands bedrijf. De marktomstandigheden veranderen steeds sneller. Hierdoor ontstaat in toenemende mate behoefte aan snelheid en flexibiliteit in productieketens. Logistieke kwaliteiten en een goede ketenregie worden steeds belangrijker1. Door deze ontwikkeling vindt in toenemende mate een samenvoeging plaats van industrie en distributie (industributie). Ook het belang van kennis neemt sterk toe. Deze is als concurrentiefactor noodzakelijk om snel nieuwe producten te kunnen ontwikkelen die optimaal aansluiten op de veranderingen in de markt, en zo efficiënt mogelijk te kunnen produceren. Het belang van ‘kennisindustrie’ neemt dan ook sterk toe. De veranderingen in de markt hangen onder meer samen met de toenemende welvaart. Zo blijft de vrijetijdseconomie sterk groeien. Het betreft hier alle activiteiten die mensen in hun vrije tijd ondernemen en alle zaken die een activiteit tot een belevenis maken. Steeds meer tijd, geld en kilometers worden besteed aan vermaak. De landelijke toeristisch recreatieve bestedingen bedragen ongeveer € 38 miljard per jaar (Breda circa € 0,5 miljard per jaar). Dit is tweemaal zoveel als aan voeding en gezondheidszorg. Door de toename van de welvaart is er wel steeds meer aandacht voor voeding en gezondheid. De voeding en life sciences industrie is dan ook een aantrekkelijke groeimarkt2. Niet in de laatste plaats, omdat Nederland al een sterke positie heeft op het gebied van voedingsmiddelen en een mondiale reputatie wat betreft voedselveiligheid en certificering3. Ook voor Breda, met zijn omvangrijke voedingsindustrie en farmacybedrijven liggen hier kansen.

1. Industriebrief, hart voor de industrie, ministerie van economische zaken, 2004 2. Ministerie van Economische Zaken (2004) Industriebrief; hart voor de industrie 3. Swot Analyse industriebrief, ministerie van economische zaken, 2004


De vergrijzing leidt tot veranderingen in de markt. In 2030 zijn ongeveer vier miljoen Nederlanders ouder dan 65 jaar. Dit is bijna een kwart van de bevolking. Enerzijds is dit een bedreiging door een mogelijk tekort aan arbeidskrachten. Anderzijds is het een kans omdat een groot aantal senioren relatief veel te besteden heeft. Het is dan ook niet voor niets dat de zorgsector groeit en commercialiseert. Gezondheids- en zorginstellingen hebben een enorm groeipotentieel. Strategische ligging Breda ligt centraal tussen de wereldhavens van Rotterdam en Antwerpen, en is tevens strategisch gesitueerd temidden van de Randstad, de Vlaamse Ruit, het zuidoosten van Nederland en het Ruhrgebied. De stad ligt als een spin in het web van een zestal rijkswegen en takt binnenkort aan op de hogesnelheidslijn (HSL). Hierdoor ontstaan snelle en directe verbindingen tussen Brabant, de Randstad, de Vlaamse Ruit en Parijs. Door de HSL kan de Euregionale positie van Breda verder uit gebouwd worden. Een ander onderdeel van de strategische ligging betreft de situering van Breda in het economisch kerngebied zuid west Nederland (nota ‘Pieken in de Delta’). Een samenhangende uitwerking van het economisch potentieel van deze regio biedt ook voor Breda volop kansen. De strategische ligging en goede bereikbaarheid hebben ertoe geleid dat bijna de helft van de bedrijven in Breda met meer dan 10 werknemers een bovenregionale afzetmarkt heeft. Hiervan richt 32% zich op het nationale niveau en 16% op internationaal niveau. De meer internationaal georiënteerde bedrijven behoren met name tot de sectoren logistiek en industrie. Voor deze bedrijven zijn de ligging in de Benelux, de bereikbaarheid en de afzetmogelijkheden belangrijke vestigingsplaatsfactoren. Pieken in de delta In de beleidsnota ‘Pieken in de Delta’ van het Ministerie van Economische Zaken, is aangegeven dat de economische kerngebieden in Zuidwest-Nederland (A16-A4 zone in West Brabant en de Zeeuwse Sloehaven-Kanaalzone) met name georiënteerd zijn op de wereldhavens in Rotterdam en Antwerpen. Het gebied heeft door de strategische ligging een gunstig economisch perspectief. Een opgave is om voldoende ruimte te bieden aan de procesindustrie, de logistiek en de havengerelateerde bedrijvigheid. Ook het versterken van de relaties tussen het midden- en kleinbedrijf met grote internationale bedrijven alsmede het verbeteren van de kwaliteit van toeleveranciers is van belang. Een opgave voor ZuidwestNederland is om de verbindingen tussen de havens en het achterland te verbeteren en de stedelijke economie in Breda te stimuleren. Bron: Ministerie van Economische Zaken

E c o n o m i s c h e I m p u l s n o t a B r e d a 2 0 0 6 -2 010 / p 010 / G e m e e n t e B r e d a

[2] Strategische ligging Breda in Benelux

Randstad

Port of Rotterdam BREDA

Brabantstad

Port of Antwerpen

Ruhrgebied

Vlaamse Ruit

Agglomeratie Parijs Hogesnelheidslijn Hoofdwegennet

De strategische ligging van Breda biedt belangrijke kansen voor de verdere ontwikkeling van sectoren met een internationale afzetmarkt. Met name voor de internationale handel, de logistiek en de industrie is Breda in dit kader een interessante vestigingsplaats. Breda in de Nota Ruimte In de Nota Ruimte zijn nationale stedelijke netwerken aangewezen als economische kerngebieden die de internationale concurrentiepositie van Nederland moeten versterken. Deze gebieden omvatten de belangrijkste concentraties van bevolking, economische activiteiten, werkgelegenheid, bebouwing en culturele activiteiten. Brabantstad is aangewezen als één van de zes nationale stedelijke netwerken. Binnen Brabantstad zijn drie economische kerngebieden gelegen: Zuidoost Brabant met de A2-zone, het hieraan sterk verbonden economisch kerngebied Tilburg en de A16-A4 zone in West-Brabant. Het Rijk verwacht dat de vijf gemeenten binnen Brabantstad afspraken maken over specialisatie en complementariteit. Revitalisering, herstructurering en transformatie van woon- en werkgebieden zijn de belangrijkste instrumenten om de ontwikkeling van stedelijke netwerken gestalte te geven. Binnen stedelijke netwerken acht het Rijk centrumvorming essentieel. Hierbij geeft het Rijk onder meer prioriteit aan de ontwikkeling van het stationsgebied van Breda. Bron: Ministeries van VROM, LNV, V&W en EZ (2004) Nota Ruimte


Een Brabantse stad Breda is centrumstad van West-Brabant. Dit komt onder meer tot uiting in de vestiging van regionale hoofdkantoren, grootschalige publieksverzorgende diensten en in het functioneren als vervoersknooppunt. Met de verbetering van het OV-netwerk tussen de Brabantse steden en de aantakking van de HSL zal deze functie verder versterkt worden. Breda kan zich zo ontwikkelen tot de Poort van Brabant. De centrumfunctie van Breda komt ook tot uitdrukking in de pendelbalans: er werken meer mensen in Breda die er niet wonen dan andersom. BrabantStad BrabantStad is de samenwerking van de steden Breda, Eindhoven, Helmond, ‘s-Hertogenbosch en Tilburg en de Provincie Noord Brabant met als doel een stedelijk netwerk te vormen. Het economische beleid van BrabantStad richt zich onder meer op knooppuntontwikkeling, topvoorzieningen, cultuur, innovatie MKB, promotie en verbeteren externe en interne bereikbaarheid. Enkele actiepunten die betrekking hebben op Breda zijn: • ontwikkelen zuidelijk vervoerknooppunt Breda (inclusief shuttles); • realiseren OV-netwerk BrabantStad; • internationale economische promotie van BrabantStad.

Ook op het gebied van detailhandel heeft Breda een belangrijke regionale functie. De ontwikkeling van de woonboulevard en de vestiging van de Bijenkorf en IKEA hebben hier in belangrijke mate aan bijgedragen. De regionale aantrekkingskracht van Breda komt echter vooral door de aantrekkelijke historische binnenstad. Deze kenmerkt zich door veel kleinere winkels, zelfstandige ondernemers en een branchepatroon met veel mode en kleding, speciaalzaken en horeca. Breda is hiermee een typische Brabantse stad die qua sfeer vergelijkbaar is met ’s-Hertogenbosch. De helft van de bezoekers aan de binnenstad van Breda is afkomstig van buiten de stad, en dit aantal groeit nog steeds. De bezoekers waarderen het centrum met gemiddeld een 7,5 en zijn met name positief over de combinatie van sfeer, gezelligheid en winkelen. Gezien de groeiperspectieven in de vrijetijdsindustrie, liggen er kansen om deze sector verder te ontwikkelen. Naast de aantrekkelijke binnenstad beschikt Breda over kwalitatief hoogwaardige woonwijken en gevarieerde groengebieden in en rond de stad. Hierdoor is het niet alleen aantrekkelijk om Breda te bezoeken, maar ook om er te wonen en te werken. Voor bedrijven is dit een belangrijk criterium in de vestigingsplaatskeuze. Conclusie De strategische ligging van Breda tussen de wereldhavens van Rotterdam en Antwerpen, de Randstad, de Vlaamse Ruit en het zuidoosten van Nederland biedt kansen voor de vestiging van bedrijven met een internationale afzetmarkt. Met name voor de handel, de logistiek en de industrie is Breda in dit kader een interessante vestigingsplaats. Zeker gezien de toenemende internationalisering van de economie. Doordat de marktomstandigheden steeds sneller veranderen, is er in toenemende mate behoefte aan snelheid en flexibiliteit in de productieketens. Ook het belang van kennis neemt hierdoor sterk toe. De omvangrijke industriële en logistieke sector in Breda kan op deze ontwikkeling inspelen. Een andere kwaliteit van Breda is het aantrekkelijke woon- en verblijfsklimaat. Met name de aantrekkelijke historische binnenstad genereert een aanzienlijke bovenlokale aantrekkingskracht. Gezien de groeiperspectieven in de vrijetijdsindustrie, liggen er kansen om deze sector verder te ontwikkelen. Dit geldt ook voor gezondheids- en zorginstellingen. Door de vergrijzing van de bevolking en de commercialisering van de zorg heeft deze sector een enorm groeipotentieel.


twee . economische staat van breda Breda heeft een gediversifieerde economie. In het verleden zorgde dit voor een stabiele economische ontwikkeling. Tijdens de laatste recessie bleek dit niet langer een garantie om economische terugval te voorkomen. De afname van de werkgelegenheid en de toename van de werkloosheid waren zelfs groter dan het gemiddelde van de grote steden. Dit komt door de sterke internationale oriëntatie van de Bredase economie en het ontbreken van een specifieke economische profilering4. Breda behoort bij de waardering van ondernemers voor het vestigingsklimaat tot de hoogst scorende gemeenten van Nederland. De stad krijgt vooral een hoge waardering voor de ligging en bereikbaarheid in de Benelux. Sterke punten zijn verder een vitale en attractieve binnenstad en een hoogwaardig arbeidspotentieel. De waardering van ondernemers voor de kwaliteit van de dienstverlening van de gemeente Breda is, net zoals in de andere grote steden, matig. Vooral de snelheid waarmee vragen en verzoeken worden behandeld en de interne coördinatie scoren laag5. Het Bredase bedrijfsleven scoort niet hoog op innovativiteit. De R&D intensiteit loopt achter bij het gemiddelde van de grote steden in Nederland. Met betrekking tot technologische vernieuwing en strategieontwikkeling in het MKB scoort Breda wel bovengemiddeld. Het MKB is goed in staat om nieuwe ontwikkelingen succesvol toe te passen in de eigen onderneming en is innovatiever dan grote bedrijven.

Sectorale ontwikkeling Industrie Ondanks een daling van de werkgelegenheid vormt de industrie nog steeds een belangrijk onderdeel van de Bredase economie. Met 10.500 banen verspreid over 450 vestigingen genereert deze sector 12% van de totale werkgelegenheid. De grootste sectie binnen de industrie bestaat uit voedingsmiddelen en dranken (2.900 banen). Ook de sectie machines en apparaten (1.500 banen) genereert veel arbeidsplaatsen. Het relatief grote aantal banen in de sectie meubels en overige goederen wordt grotendeels gegenereerd door sociale werkplaats BSW bedrijven. [3] Aandeel banen in de industrie (2004)

Voedingsmiddelen en dranken (27%) Overig (6%) Uitgeverijen en drukkerijen (8%) Rubber-/kunststofproducten (3%) Chemische producten (6%) Medische/optische apparaten (4%) Audio/video/communicatie-apparatuur (7%) Overige elektrische machines (4%) Machines en apparaten (15%) Metaalproducten (3%) Meubels en overige goederen (17%)

Bron: Economische Barometer Breda 2005

4. De gegevens in dit hoofdstuk zijn gebaseerd op de Economische Barometer Breda uit 2005 van de gemeente Breda, Rabobank Breda en Avans Hogeschool, de bedrijvenenquête 2002 en 2004, de werk gelegenheidsenquête, de ERBO West-Brabant 2004-2005 en het Vestigingenregister West-Brabant. 5. Benchmark Gemeentelijk Ondernemingsklimaat, Ecorys in opdracht van Ministerie van Economische Zaken.


Begin jaren 70 was het aandeel van de industrie in Breda nog 31%. De sector heeft zich dan ook minder gunstig ontwikkeld dan de tota-le werkgelegenheid. De daling is vooral veroorzaakt door efficiënte-re productieprocessen, een toename van de uitbesteding en uitplaat-sing van de productie naar lage lonenlanden. In de afgelopen vijf jaar nam vooral de werkgelegenheid bij industriële bedrijven in voe-dingsmiddelen en de automotive industrie sterk af. De sectie medi-sche/optische apparaten liet de grootste stijging van het aantal ar-beidsplaatsen zien. Tegenover de daling van de werkgelegenheid staat dat industriële bedrijven moeite hebben om voor bepaalde openstaande vacatures gekwalificeerd personeel te vinden. Voor be-drijven kan dit reden zijn de stad te verlaten of bepaalde werkzaam-heden uit te plaatsen. Voor het onderwijs en het bedrijfsleven ligt hier een belangrijke gezamenlijke opgave om deze ‘mismatch’ op de arbeidsmarkt op te heffen. [4] Ontwikkeling werkgelegenheid industrie ten opzichte van totale werkgelegenheid in Breda 120 110 100 90 80 70 60 Industrie

50

Totaal aantal banen 40 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004


Groothandel en logistiek De groothandel en logistiek zijn nauw met elkaar ver weven. Tezamen genereren deze sectoren ruim 10.000 arbeidsplaatsen, oftewel 11,5% van de werkgelegenheid in Breda. Groothandel In de afgelopen vijf jaar is de werkgelegenheid in de groothandel met 11% gedaald tot 6.600 arbeidsplaatsen. Dit is 7,5% van de totale werkgelegenheid in Breda. Sinds 2001 is het aantal vestigingen echter met 33 toegenomen (4%). In West Brabant heeft de groothandel in 2004 met een omzetstijging van 3% beter gepresteerd dan landelijk (1,5%). Vooral de export maakte een sterke groei door (9%). Voor 2005 zijn de verwachtingen in de West-Brabantse groothandel hoog gespannen; 44% van de bedrijven verwacht een stijging van de omzet en 40% voorziet een verdere groei van de export. Logistiek De logistiek bestaat uit de sectoren vervoer en communicatie. In Breda is tussen 2000 en 2004 de werkgelegenheid in dit segment met 26% gedaald tot 3.650 arbeidsplaatsen. Hiermee neemt de logistiek 4% van de werkgelegenheid voor haar rekening. Opvallend is dat gedurende de afgelopen vijf jaar het aantal vestigingen in deze sector ieder jaar is gestegen. In totaal betrof het een toename van 12% oftewel 30 vestigingen. In West-Brabant liet de vervoerssector in 2004 een omzetdaling zien van 0,5%. Voor het komend jaar gaat 31% van de ondernemers uit van omzetgroei en 38% denkt meer te zullen investeren. De sector verwacht dat de werkgelegenheid zal toenemen. Bouw De werkgelegenheid in de bouw is tussen 2000 en 2004 in Breda met 7% gedaald tot 5.100 arbeidsplaatsen. In Nederland bedroeg deze daling 5%. Het aantal vestigingen in Breda steeg 21% tot 575.


[5] Aandeel werkgelegenheid in Breda per sector

Industrie, delfstoffen en energie (13%) Bouwnijverheid (6%) Groothandel (8%) Logistiek (5%) Financiële instellingen (3%) Zakelijke dienstverlening (15%) Onderwijs (6%) Detailhandel en horeca (14%) Zorg (14%) Cultuur (2%) Overige dienstverlening (11%) Overig (3%)

Hospitality Hospitality betekent letterlijk gastvrijheid en heeft betrekking op alle sectoren die zich richten op het verzorgen van consumenten. Dit betekent dat hospitallity bestaat uit de sectoren detailhandel, horeca en toerisme, maar ook uit gezondheidszorg, welzijn en cultuur. In totaal betreft het hier zo’n 28.000 arbeidsplaatsen oftewel 32% van de totale werkgelegenheid in Breda. In vergelijking met Nederland (28,5%) is dit een groot aandeel. Tussen 2000 en 2004 steeg de werk gelegenheid in de hospitality in Breda met 2,5%. Detailhandel De detailhandel genereert met 7.800 banen ongeveer 8,5 % van de werkgelegenheid in Breda. De laatste vijf jaar is het aantal arbeidsplaatsen met 5% gedaald. De detailhandel telde in 2004 1.200 vestigingen. In de afgelopen vijf jaar nam het aantal vestigingen met 8% af. Qua omvang is Breda de zevende winkelstad van Nederland. Op basis van het vloeroppervlak per inwoner staat Breda zelfs op de derde plaats. Met bijna een derde van het totale winkelvloeroppervlak is de binnenstad het grootste winkelcentrum van Breda. De filialisering is lager dan in de meeste andere binnen steden en de modesector is sterk vertegenwoordigd. De Barones en ’t Sas hebben voor een belangrijke kwaliteitsimpuls gezorgd. Wijkwinkelcentra hebben een sterke positie in de Bredase detailhandelsstructuur, vooral in het segment van de dagelijkse goederen. De buurtcentra hebben meestal een zwakkere positie. Hier is sprake van een geringe kooporiëntatie en een toenemend aantal niet-detailhandelsvestigingen. [6] Winkelvloeroppervlakte winkelcentra Winkelvloeroppervlakte

winkelcentra

Heksenw iel 6.750

De Berg 1450

De Donk 1.050 Steenakker 15.800

Centrum Prinsenbeek 4.750

Tuinzigt 1.950 Woonboulevard 64.300

Princenhage kern 5.850

Centrum Teteringen 2.400

Hoge Vucht 10.850

Spinveld 4.050

Tramsingel/ Lunetstraat 5.050

Moleneind Oost 3.150

Binnenstad 112.200

Graaf Hendrik III plein 850 Dr. Struycken -plein 500

Baliendijk 1.050

Belcrumw eg 4.150

Langendijk 650

Brabantplein 2.650

Bisschopshoeve 1.650

Wilhelminastraat 4.450 Ginnekenw eg C1000/AH 5.850 Valkeniersplein 4.000 De Burcht 3.350 Ginnekenmarkt/ Jorisstraat Ginneken 700 3.000

Winkelcentra Centrum Bavel 2.200

Binnenstad Buurtcentra Wijkwinkelcentra Perifere winkelcentra Dorpscentra

Centrum Ulvenhout 2.950

Specifieke winkelcentra

Afdeling Onderzoek en Inform atie



Horeca Het aantal banen in de horeca bedroeg in 2004 ruim 4.000. Ten opzichte van 2000 was sprake van een afname van 13%. Ook het aantal vestigingen daalde in deze periode met 7% tot 430. Vooral voor jongeren is het aanbod in de horeca ruim en divers. Voor ouderen en cultuurbezoekers zijn er relatief weinig horecagelegenheden. Toerisme & recreatie Toerisme & recreatie heeft een grote overlap met detailhandel en horeca. In Breda zijn in de sector toerisme & recreatie 5.000 werkzame personen actief6. Hiermee heeft deze sector een aandeel van 5,5% in de werkgelegenheid. Het grootste aandeel bestaat uit dagtochten en vakanties (45,5%), gevolgd door zakelijktoerisme (29%) en goederen en diensten (25,5%). Tussen 1998 en 2004 is de werkgelegenheid in Breda in de toeristische sector met 300 arbeidsplaatsen toegenomen. Opvallend is dat dagjesmensen in Breda meer uitgeven aan uitgaan en recreatief winkelen dan het Nederlands gemiddelde. In vergelijking met andere steden is de leisurefunctie in Breda beperkt. Vooral het geringe aanbod aan grote attracties en musea, is hiervan de oorzaak. In Breda houdt 54% van de werkgelegenheid in het toerisme, verband met de bestedingen van bezoekers van buiten de stad. De werkgelegenheid in de sector cultuur in Breda steeg tussen 2000 en 2004 met 23% tot ruim 1.900 arbeidsplaatsen. Daarmee wordt 2% van de totale werkgelegenheid gegenereerd. Gezondheidszorg & welzijn Tussen 2000 en 2004 steeg de werkgelegenheid in de sector gezondheids- en welzijnszorg in Breda met 10% tot circa 14.500 banen. Hiermee bestrijkt deze sector ruim 14% van de werkgelegenheid. In Nederland ligt dit aandeel echter nog hoger (ruim 16%) en liet de werkgelegenheid in deze sector een stijging zien van 17%. Het aantal vestigingen in de gezondheidszorg en welzijn in Breda nam in de afgelopen vijf jaar met 44 (7%) toe. Dienstverlening Zakelijke dienstverlening De zakelijke dienstverlening, bestaande uit verhuur bedrijven, ICT, speur-, en ontwikkelingswerk en overige zakelijke diensten, levert met 13.500 banen in 2004 ruim 15% van de werkgelegenheid. In de afgelopen 5 jaar is de werkgelegenheid in deze sector vrijwel gelijk gebleven (+1%), terwijl landelijk sprake was van een daling van 3%. [7] Relatieve daling werkgelegenheid Breda tussen 2000 en 2004

30%

20%

10%

0% -10%

-20%

-30%

-40%

Industrie, delfstoffen en energie Bouwnijverheid Groothandel Logistiek Financiële instellingen Zakelijke dienstverlening Onderwijs Detailhandel en horeca Zorg Cultuur Overige dienstverlening Overig

6. Ecorys, Stedenmonitor toerisme


Financiële instellingen De werkgelegenheid bij de financiële instellingen in Breda bedroeg in 2004 ruim 2.000 arbeidsplaatsen. In de afgelopen vijf jaar was er sprake van een forse daling van de werkgelegenheid (-32%). In Nederland was deze daling met -4% veel beperkter. Ook het aantal vestigingen in Breda daalde in deze periode (-8%). De daling van de werkgelegenheid in de financiële sector kwam mede door reorganisatie op landelijk niveau. Creatieve industrie Voor wat betreft de samenstelling van de creatieve industrie wordt door TNO een driedeling aangehouden. De sector bestaat uit Kunsten, Mediaen Entertainment en Creatieve Zakelijke Dienstverlening. In totaliteit gaat het in Breda om circa 660 bedrijven, die goed zijn voor 2.100 banen, oftewel zo’n 2,5% van de totale werkgelegenheid. De belangrijkste onderdelen hierbij zijn technische ontwerpbureau’s (515 banen), uitgeverijen (470 banen) en reclamebureau’s (460 banen). De werk gelegenheid heeft zich in de periode 1998-2002 positief ontwikkeld. In 2003/2004 zijn echter banen verloren gegaan, vooral bij reclamebureau’s en uitgeverijen. Overige dienstverlening De overige dienstverlening, bestaande uit overheids diensten, milieudienstverlening, belangenorganisaties en overige diensten liet tussen 2000 en 2004 in Breda een stijging zien van 3% (Nederland 8%). In 2004 bedroeg de werkgelegenheid in Breda ruim 10.000 arbeidsplaatsen. Onderwijs De werkgelegenheid in het onderwijs steeg tussen 2000 en 2004 met 16% tot bijna 6.750 arbeidsplaatsen. In Nederland was in deze periode sprake van een stijging van 10%. In Breda zijn diverse hoger beroepsopleidingen gevestigd, zoals de NHTV, Avans Hogeschool en de KMA. Economische dynamiek in Breda: Vertrek van bedrijven of bedrijfsonderdelen • CSM beëindigt de verwerking van suikerbieten in Breda. Voortaan zal de verwerking plaatsvinden in één fabriek in Groningen. • Interbrew sloot de Bredase brouwerij. De productieruimte van het moederbedrijf in België was toereikend om de productie op peil te houden. 335 banen gingen verloren; • Bij fabrikant Skil verdwenen 210 banen door verplaatsing van productie naar Hongarije; • De snoepfabrikant Perfetti Van Melle, heeft in Breda circa 200 banen geschrapt; • De reorganisatie bij ExxonMobil (Esso) kost het Benelux-hoofdkantoor in Breda 150 banen; • ABN Amro gaat zo`n 110 banen in de stad schrappen. Vestiging nieuwe bedrijven In de periode tussen 1999 en 2004 hebben zich in Breda 72 nieuwe bedrijven met ieder meer dan 20 werknemers gevestigd. IKEA, T-Mobile klantenservice, Alfa Laval, Thermo Electron, ING Bank, Heijmans IBC Bouw, Imtech, de Bijenkorf en Playlogic Game Factory zijn daar enkele voorbeelden van. Aansprekende namen die hierna nog zijn gevolgd zijn Abbott, Toshiba en de Citigroup.

Bedrijfshuisvesting Bedrijventerreinen De werkgelegenheid op bedrijventerreinen bedroeg in 2004 bijna 30.000 personen (=33% van totale werkgelegenheid). Sinds 2001 neemt deze af en ligt inmiddels onder het niveau van 1999. Breda beschikt over veel bedrijven terreinen met een behoorlijke kwaliteit. Om deze kwaliteit op niveau te houden en de bedrijventerreinen aan te passen aan de wensen van ondernemers vraagt continue aandacht. Een aantal verouderde bedrijventerreinen komt in aanmerking voor herstructurering. De uitgifte van bedrijventerreinen is in de periode 2000-2004 gedaald van 19 ha. tot ruim 9 ha. per jaar. In de periode 2005-2007 komt circa 40 ha. aan nieuw uitgeefbare bedrijventerreinen ter beschikking.


Nieuw uitgeefbare bedrijventerreinen Breda 2005 – 200

Naam

Ha

Jaar

Type

Status Capaciteit

8

2005

Bedrijvenpark

Hard

20

2005

Modern gemengd

Hard

Vin. Teteringen, Stadsdonken

3

2006

Woonwerk

Zacht

Uitbreiding Heilaar Noord

4

2006

Modern gemengd

Zacht

Vuilstort Bavel

5

2006

Modern gemengd

Zacht

Posthoorn De Wig

Totaal

40 Ha (exclusief Breda Oost7)

Kantoren De werkgelegenheid in de kantorensector bedroeg in 2004 ruim 24.000 banen (27% van de totale werkgelegenheid). In de periode 1999-2001 lag de werkgelegenheidsgroei binnen de kantorensector aanzienlijk boven het Bredase gemiddelde. Daarna is het aantal banen gedaald tot het niveau van 1999. In de periode 1999-2004 steeg de werkgelegenheid wel bij overheidskantoren. De kantorenvoorraad is in de afgelopen jaren fors gegroeid tot 600.000 m² vvo. De grootste kantoorgebieden zijn Stadscentrum (170.000 m²) en Claudius Prinsenlaan (67.000 m²). De kantoren-markt is ruim. De leegstand (direct beschikbaar aanbod) per oktober 2004 bedroeg 98.000 m² en ligt met 16% iets boven het landelijk gemiddelde. De opname van kantoorruimte is gedaald van 30.000 m² in 2002 tot 25.000 m² in 2004. Hiermee bevindt de opname zich op een acceptabel niveau. In de komende vijf jaar wordt ongeveer 110.000 m² vvo aan de kantorenvoorraad toegevoegd. De belang rijkste uitbreidingslocatie is het stationsgebied; Via Breda. [8] Via Breda

Bron: Breda op Europees spoor, gemeente Breda

Winkels In tegenstelling tot de kantoren en bedrijventerreinen heeft de vastgoedmarkt voor winkels zich positief ontwikkeld. Het totale winkelvloeroppervlak in Breda bedraagt 325.000 m². Het aantal vestigingen vertoont een geleidelijke daling. In de binnenstad zijn 400 winkels gevestigd met een totaal oppervlak van 113.500 m². De winkelhuurprijzen van Breda liggen met € 800 iets onder het gemiddelde van de tophuurprijzen in Nederlandse binnensteden.

7. De locatie Breda Oost betreft uitgifte van een nieuw bedrijventerrein van ca. 90 ha gedurende de periode 2005-2020. Het project bevindt zich in de planfase.


Ook de woonboulevard (bijna 80.000 m²), Winkelcentrum Hoge Vucht en het nieuwe ‘Steenakker’ behoren tot de belangrijke winkelconcentraties in Breda. Voor de komende jaren zijn de winkelprojecten Achter de Lange Stallen (20.000-25.000 m²) en het dr. Struyckenplein (3.500 m²) gepland. Daarnaast krijgt mogelijk de Bavelse Berg voor een deel een thematische detailhandelfunctie. Arbeidsmarkt Werkgelegenheid In de tweede helft van de jaren negentig groeide de werkgelegenheid in Breda bovengemiddeld. Binnen de G30 zat Breda in de kopgroep. Dit leidde tot een situatie, waarin het aantal vacatures groter was dan het aantal beschikbare werknemers. Vanaf 2001 kreeg de economie in Breda zware klappen. In de laatste twee jaar verdwenen er 4.000 banen, waardoor de werkgelegenheid daalde tot 90.000 arbeidsplaatsen. Binnen de G30 bekleedt Breda nu de 25e plaats op het gebied van banenontwikkeling. Door deze ontwikkeling is de werkloosheid sterk gestegen. In combinatie met een sterke afname van het aantal vacatures heeft dit geleid tot een ruime arbeidsmarkt. [9] Ontwikkeling werkgelegenheid Breda 1999-2004

96000 95000 94000 93000 92000 91000 90000 89000 88000 87000 1999

2000

2001

2002

2003

2004


[10] Ontwikkeling vacatures en niet-werkenden 1996 -2005

12.000

12.000

10.000

10.000

8.000

8.000

6.000

6.000

4.000

4.000

2.000

Vacatures

2.000

0 1996

1997

0

1998

Niet-werkenden 1999 2000 2001 2002 2003 progn. progn. 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2004* 2002 2005* 2003 progn. progn. 2004* 2005*



Vacatures Niet-werkenden

Werkloosheid In de periode 2002-2003 steeg het aantal werklozen in Breda met 30% iets sneller dan het Nederlands gemiddelde. Tussen januari en september 2004 was sprake van een stijging van 9%, waardoor de werkloosheid in september 2004 9.300 personen bedroeg. In tegenstelling tot de landelijke en regionale ontwikkeling is de werkloosheid in Breda in het derde kwartaal verder toegenomen. Naar verwachting zal de werkloosheid in 2005 minder snel stijgen. Wat betreft het werkloosheids niveau binnen de G30 bekleedt Breda de 12e positie. Een groot deel van de werklozen is langdurig werkloos. De groei van de werkloosheid heeft vooral betrekking op de jeugd en laagopgeleiden. Opleidingsniveau Het opleidingsniveau van de Bredase bevolking is in vergelijking met Nederland hoog. Van de inwoners heeft 36% een HBO- of universitair diploma, het landelijk gemiddelde bedraagt 28%. Hiermee staat Breda direct achter de universiteitssteden, op de tiende plaats. De situatie waarin de beroepsbevolking relatief hooggeschoold is en de bedrijvigheid relatief veel laaggeschoold werk biedt, is voor een grote Nederlandse stad opvallend8. Daar komt bij dat de opleiding van afgestudeerden niet optimaal aansluit op de vraag vanuit het bedrijfsleven. Besteedbaar inkomen Het gemiddeld besteedbaar inkomen in Breda is gelijk aan het Nederlands gemiddelde en is in vergelijking met andere grote steden hoog. Binnen de G30 staat Breda op de vierde plaats. Pendel Het aantal werknemers in Breda dat elders woont (inkomende pendel) is bijna 17.000 groter dan het aantal Bredanaars dat elders werkt (uitgaande pendel). De uitgaande pendel is relatief hooggeschoold (44%). De inkomende pendel kent een lagere scholing. [11] Opleidingsniveau inkomende en uitgaande pendel Breda

50%

40% 30%

20%

10%

Uitgaande pendel Inkomende pendel

0%

hbo/wo

mbo

vbo

basisopleiding


Conclusie Breda heeft een gediversifieerde en internationaal georiënteerde economie met een vestigingsklimaat dat door ondernemers hoog wordt gewaardeerd. De waardering van ondernemers voor de kwaliteit van de dienstverlening van de gemeente Breda is, net zoals in de andere grote steden, matig. Vooral de snelheid waarmee vragen en verzoeken worden behandeld en de interne coördinatie, scoren laag. Het Bredase bedrijfsleven scoort niet hoog op ‘traditionele’ innovatie-indicatoren. Met betrekking tot technologische en economische vernieuwing en strategieontwikkeling in het MKB scoort Breda wel bovengemiddeld.9

8. Steden op koers, advies over het grote stedenbeleid SEV, 2002 9. Economische Barometer Breda


De industrie vormt nog steeds een belangrijk onderdeel van de Bredase economie. Op de arbeidsmarkt van de industrie doet zich een discrepantie voor. Hier ligt een belangrijke taak voor het onderwijs en het bedrijfsleven. De groothandel en logistiek zijn nauw met elkaar verweven. Tezamen genereren deze sectoren 11,5% van de werkgelegenheid in Breda. In de afgelopen periode is het aantal banen in deze sectoren fors gedaald. Het aantal vestigingen vertoont echter een stijgende lijn en de verwachtingen voor de groothandel en logistiek zijn positief. Hospitality heeft betrekking op alle sectoren die zich richten op het verzorgen van consumenten en bestaat uit de sectoren detailhandel, horeca en toerisme, gezondheidszorg, welzijn en cultuur. In Breda maakt bijna een derde van de werkgelegenheid onderdeel uit van de hospitality. In vergelijking met Nederland (28,5%) is dit een groot aandeel. In de afgelopen vijf jaar is de werkgelegenheid in de hospitality in Breda met 2,5% gestegen. In de dienstverlening deed zich in de afgelopen vijf jaar in het onderwijs een forse stijging van de werkgelegenheid voor. Ook het aantal banen in de overige dienstverlening steeg licht, terwijl de werkgelegenheid in de zakelijke dienstverlening vrijwel gelijk bleef. Bij de financiële instellingen deed zich, mede door een landelijke reorganisatie van het bankwezen, een forse daling van het aantal banen voor. De uitgifte van bedrijventerreinen is gedaald. Het op peil houden van de kwaliteit van de bedrijventerreinen vraagt continue aandacht. De kantorenvoorraad is fors gegroeid, terwijl de opname is gedaald. Hierdoor is de kantorenmarkt momenteel ruim. In de komende jaren wordt nog een fors metrage aan de voorraad toegevoegd. Het winkelvastgoed heeft zich positief ontwikkeld. Het aantal vestigingen in de winkelgebieden vertoont wel een geleidelijke daling. Voor de komende jaren staan in Breda nog een tweetal winkelprojecten gepland. Vanaf 2001 is de werkgelegenheid in Breda fors gedaald en de werkloosheid sterk gestegen. Dit heeft geleid tot een ruime arbeidsmarkt. Veel werkzoekenden zijn langdurig werkloos. De toename van de werkloosheid heeft vooral betrekking op de jeugd en laagopgeleiden. Dit terwijl de economie relatief veel laaggeschoold werk biedt en het gemiddelde opleidingsniveau van de Bredase bevolking hoog is.


drie .

sterkte-zwakte analyse (SWOT) Op basis van de in hoofdstuk 1 beschreven (inter)nationale economische ontwikkelingen en de ruimtelijk-economische positie van Breda, in combinatie met de ontwikkeling en staat van de Bredase economie (hoofdstuk 2) is een sterkte-zwakte analyse (SWOT) opgesteld. Het betreft een overzicht van de belangrijkste sterke en zwakke kanten van de Bredase economie en de aanwezige kansen en bedreigingen. Sterkte-zwakte analyse Sterkten

Zwakten

- Strategische ligging tussen wereldhavens, Randstad,

- Veel bedrijventerreinen met gemiddelde kwaliteit;

Vlaamse Ruit en zuidoost Nederland; - Sterke positie internationale handel, en logistiek; - Aanwezigheid industrie biedt voedingsbodem voor ontwikkeling kennisindustrie;

- Matige waardering voor dienstverlening gemeente; -B eperkt aanbod grootschalige vrijetijdsvoorzieningen en cultuur; - Laag innovatieniveau.

- Hoge waardering vestigingsklimaat door ondernemers; - Aanwezigheid hoger onderwijs (NHTV, AVANS, KMA); - Aantrekkelijk woon-, werken leefklimaat; - Attractieve (binnen)stad met een prettig verblijfsklimaat en een groot aantal bezoekers van buiten Breda.

Kansen

Bedreigingen

- Internationalisering economie;

-W egtrekken industriële bedrijvigheid naar lagelonen

- Ontwikkelingen op het gebied van logistiek (industributie);

landen;

- Opmars vrijetijdseconomie en zorgsector;

- Ontgroening beroepsbevolking;

- Perspectief kennisintensieve industrie;

- Onvoldoende werkgelegenheid voor lager opgeleiden;

- Voeding- en lifescience-industrie zijn aantrekkelijke

-R elatief snel stijgende werkloosheid (jongeren en

groeimarkten;

laagopgeleiden).

- Hoge Snelheidslijn (HSL).


vier .

economische strategie Om het proces van achterblijvende economische ontwikkeling en de toename van de werkloosheid te keren, wil Breda de stedelijke economie een stevige impuls geven. Op basis van de SWOT-analyse in hoofdstuk 3 is hiertoe een economische strategie ontwikkeld. Deze is er op gericht om de activiteiten van Economische Zaken optimaal in dienst te stellen van de ondernemers. Daarnaast wil Breda specifieke activiteiten ontplooien, die gericht zijn op een aantal kansrijke segmenten binnen de stedelijke economie. De ondernemer centraal Breda wil de activiteiten van Economische Zaken optimaal afstemmen op de behoeften van ondernemers. Het marktgericht handelen staat centraal. Daarbij wordt zowel aandacht besteed aan ondernemers van gevestigde bedrijven (account management) als ondernemers die zich mogelijk in Breda willen vestigen (acquisitie). Ook toekomstige ondernemers (starters) behoren tot de doelgroep. (Door)startende bedrijven vormen immers een belangrijk deel van de economische toekomst van Breda. Onder het motto ‘de ondernemer centraal’ zet Economische Zaken in op een verbetering van de dienstverlening aan ondernemers. Als onderdeel hiervan streeft de gemeente naar vereenvoudiging en stroomlijning van regelgeving en reductie van de administratieve lastendruk. Ook is de inzet om de relaties tussen ondernemers onder-ling en die met de gemeente te bevorderen. Voor een betere aansluiting van de arbeidsmarkt op de behoeften van het bedrijfsleven zal bovendien versterking plaatsvinden van de relaties tussen het onderwijs en het bedrijfsleven. Een van de belangrijkste taken van Economische Zaken is het zorgdragen voor locaties voor bedrijfshuisvesting die optimaal aansluit op de vestigingscriteria van ondernemers. Het kan hierbij gaan om bedrijventerreinen, kantorenlocaties, winkelgebieden en locaties voor andere economische activiteiten, zoals gezondheids- en zorginstellingen (wellness) en leisure. In de periode 2006-2010 streeft Breda naar de ontwikkeling en herstructurering van aantrekkelijke locaties voor bedrijfshuisvesting. Hierbij staat niet alleen het vastgoed centraal, maar ook de openbare ruimte, het beheer en veiligheid. Het mag duidelijk zijn dat het onderwerp bedrijfshuisvesting in nauwe samenhang met de regio wordt bezien. Kansrijke segmenten Naast activiteiten die zich richten op het gehele bedrijfsleven, is de economische strategie gericht op een drietal specifieke segmenten. Breda speelt hiermee in op kansen die zich voordoen in de economie. Tevens is rekening gehouden met de kernkwaliteiten van Breda. Hoe kansrijk een segment ook is, een goede lokale voedingsbodem is en blijft een noodzakelijke voorwaarde voor een gezonde economische ontwikkeling. Deze kernkwaliteiten zijn: • de ligging en bereikbaarheid ten opzichte van wereldhavens, de Randstad en de Vlaamse Ruit (op de noord-zuidas) en Brabant-stad (op de oost-westas). Breda fungeert hiermee tegelijkertijd als ‘Hart van de Benelux’ en als ‘Poort van Brabant’; •

situering in het economisch kerngebied zuid west Nederland;

•

de sterke positie van Breda op het gebied van internationale handel en logistiek;

•

aanwezigheid van industrie;

• het Brabantse karakter met een uitstekend woon-, leef- en verblijfsklimaat en een attractieve binnenstad; •

de aanwezigheid van hoger onderwijs. Breda richt zich met haar economische strategie op de volgende kansrijke trends en ontwikkelingen:

• de mondialisering van de economie, de uitbreiding van de EU en de afname van handels barrières; • snel wijzigende marktomstandigheden, toenemende behoefte aan snelheid en flexibiliteit in productie en logistieke ketens. •

de groeipotentie van hoogwaardige industrie;

•

de opmars van de vrijetijdseconomie;

•

de vergrijzing van de bevolking en de privatisering van de zorgsector.


Tegen de achtergrond van deze kansen en kernkwaliteiten van Breda zijn drie economische segmenten geselecteerd, waar de Impulsnota specifiek op in zal zetten: •

internationale handel en logistiek;

•

kennisindustrie;

•

hospitality. De Impulsnota voor de Bredase economie zet in op drie segmenten die elkaar gedeeltelijk overlappen. Stedelijke economie Breda 2006-2010


Kennisindustrie

Hospitality

Internationale handel en logistiek Het segment internationale handel en logistiek, betreft het geheel van activiteiten dat zich richt op commerciële handelsactiviteiten (verkoop, marketing, service) en een uiterst moderne wijze van (groot)handel, opslag en transport van goederen. Door de mondialisering is sprake van een gewijzigd krachtenveld binnen de internationale handel. De concurrentie neemt toe, terwijl tegelijkertijd mogelijkheden ontstaan om nieuwe markten te betreden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de grote ladingstroom uit zuid-oost Azië. Het belang van marketing neemt hierbij toe. Daarnaast is ook op andere gebieden sprake van een professionalisering van de handel. Zo maken aftersales, service en onderhoud in toenemende mate onderdeel uit van het verkoopproces. Door de ontwikkelingen op het gebied van ICT, nemen de kosten van communicatie bovendien af. Een en ander heeft in de afgelopen periode een aanzienlijke groei van de wereldhandel tot gevolg gehad. Bedrijven hebben te maken met internationalisering en schaalvergroting. Tegelijkertijd dienen zij in staat te zijn om gevarieerde lokale markten te bedienen. Flexibiliteit, ‘justin-time’, voorraadminimalisatie en een snelle levering zijn daarbij van groot belang. Vooral producten met een hoog voorraadrisico10 worden daarom zo laat mogelijk klantspecifiek gemaakt. Vaak vinden assemblage en andere ‘value added logistics’ in de distributiecentra plaats. Daarnaast is sprake van een verschuiving naar logistieke dienstverlening, met termen als ‘value added services’, reverse logistiek en de regie van ladingstromen. Veel buitenlandse bedrijven zien Nederland als een land waar zij op een efficiënte en flexibele manier hun handel en logistieke activiteiten, gericht op (delen van) Europa, kunnen onderbrengen en aansturen. In dit kader biedt de strategische ligging van Breda op het scharnierpunt noord-zuid/oost-west, een unieke kans voor een verdere specialisatie op het gebied van internationale handel en logistiek. Zeker omdat de handel in Nederland sterk op Europa is gericht. Tweederde van de Nederlandse invoer is afkomstig 10. Elektronica, kleding, voedings- en genotsmiddelen, machines en apparaten.


uit een Europees land, en van de uitvoer heeft zelfs 85% een Europese bestemming11. Dat Breda voor dergelijke bedrijven een aantrekkelijke vestigingsplaats is, blijkt uit de toename van het aantal vestigingen in de afgelopen jaren en de positieve toekomstverwachtingen van ondernemers in dit segment (w.o. Beneluxering). De positie van Breda op het gebied van internationale handel en logistiek zal verder uitgebouwd worden. Ook de aan dit segment gerelateerde zakelijke dienstverlening bijvoorbeeld op het gebied van marketing en communicatie krijgt hierdoor een impuls. Bij het stimuleren van de internationale handel en logistiek zal het accent vooral op efficiency en snelheid liggen. In dit kader streeft de gemeente naar hoogwaardige vormen van huisvesting, transport en een optimaal ICT-netwerk. Door een koppeling met onderwijs- en kennisinstellingen, zal de innovatie binnen het segment toenemen en vindt binding plaats van hoogopgeleiden aan de stad. Maar ook voor de lager opgeleide beroepsbevolking biedt dit segment veel werkgelegenheid (bijvoorbeeld magazijn medewerkers en vrachtwagenchauffeurs). Kennisindustrie Kennisindustrie betreft dat deel van de industrie waar actief wordt gewerkt aan product, proces of marktinnovatie. Dit veelal in samenhang met onderwijs- en kennisinstellingen. De industriële onderneming van de toekomst is een informatieintensieve organisatie die producten ontwerpt, goederenstromen foutloos regisseert, activiteiten uitbesteedt en bovenal een dienstverlenende organisatie is voor haar klanten. Breda kent een rijke industriële traditie waar als gevolg van internationale marktontwikkelingen de laatste jaren veel van verloren is gegaan (onder andere verplaatsing naar lagelonenlanden). Algemeen wordt de industrie nog steeds gezien als een belangrijke basis voor ons economisch functioneren. Vandaar dat Breda er veel belang aan hecht de industrie die we nog hebben te koesteren, en waar mogelijk nieuwe vormen van industrie toe te voegen. Bij dit koesteren hoort de gezamenlijke inspanning van ondernemingen, onderwijs en overheid om de concurrentiepositie van de industrie te versterken. Hierbij is het van groot belang de technologische kennis binnen bedrijven en instellingen op een hoger niveau te brengen, zodat deze zich meer kunnen toeleggen op het ontwikkelen en vervaardigen van nieuwe producten met een hogere toegevoegde waarde, het optimaliseren van hun productieproces en het betreden van nieuwe markten. Mede hiervoor is een goede aansluiting met de plaatselijke hogescholen van groot belang. Bovendien is in Breda een goedgekwalificeerde beroepsbevolking aanwezig. Bij nieuwe vormen van industrie moet onder andere gedacht worden aan Digital Entertainment (w.o. Gaming-industrie) en Creatieve Zakelijke Dienstverlening. Een interessant onderdeel van de kennisindustrie is voor Breda met name Food Processing, Pharma en Electronica. Door de ontwikkeling van de economie in de voormalige Oostbloklanden zijn ook de vooruitzichten voor de machine-industrie positief12. Het segment kennisindustrie biedt zowel werkgelegenheid voor lageropgeleiden als hoger opgeleiden. Het stimuleren van de kennisindustrie vraagt op onderdelen om een regionale aanpak. Onder andere zal hierbij worden aangesloten bij de uitwerking van de regio Zuid West Nederland in het kader van ‘Pieken in de Delta’. Hospitality Hospitality heeft met een derde van de totale werkgelegenheid een stevige positie binnen de stedelijke economie. Bovendien is het een segment met een enorm groeipotentieel. Zowel binnen de vrijetijds-economie (leisure) als met betrekking tot de zorg (wellness) dat in toenemende mate een commerciëler en klantgerichter karakter krijgt. Op het gebied van de vrijetijdseconomie heeft Breda een bovengemiddelde positie. De bezoekers uit de regio komen met name op de aantrekkelijke binnenstad en de woonboulevard af. Met de NHTV beschikt Breda bovendien over een belangrijk opleidingsinstituut op het gebied van hospitality. De zorgsector is in Breda in vergelijking met Nederland onder vertegenwoordigd. Wel is de werkgelegenheid hier sterk toegenomen. Het aantrekkelijke woon- en leefklimaat biedt de randvoorwaarde om wellness verder te ontwikkelen. 11. WRR (2004) Nederland Handelsland 12. Ministerie van Economische Zaken (2004) Industriebrief; hart voor de industrie


Onder de noemer hospitality wil Breda uitgroeien tot een stad waar het comfortabel wonen en verblijven is. Het segment is gericht op de bewoner en de bezoeker van de stad en bundelt de ‘vrijetijdseconomie’ en de ‘zorgeconomie’ in vernieuwende concepten waar gastvrijheid en comfort kernwaarden zijn. Hospitality richt zich op detailhandel, horeca, toerisme, sport- en vrijetijdsvoorzieningen, congresaccommodaties, evenementen, gezondheids- en zorginstellingen. Het segment biedt veel werkgelegen heid, zowel voor lager als hoger opgeleiden. Door in te zetten op hospitality maakt Breda optimaal gebruik van haar kernkwaliteit als ‘gastvrije Brabantse stad’ met een aantrekkelijk woon- en verblijfsklimaat. Bovendien speelt de stad hiermee in op de toenemende vergrijzing en behoefte aan nieuwe zorgconcepten, zoals bijvoorbeeld zorgboulevards waar in de directe omgeving van een ziekenhuis, zorgvoorzieningen tot stand komen zoals fysiotherapie, thuiszorg, een tandarts en een woon-/zorgcentrum. Maar ook domotica (technische voorzieningen in de thuis situatie), dienstverlening aan huis (advies en begeleiding) en op afstand (thuiszorg via callcenter of internet) zijn nieuwe ontwikkelingen die kansrijk zijn voor de economie. Voor versterking van de hospitality dient, naast een optimale promotie van Breda, vooral de aantrekkelijke historische binnenstad verder uit te kristalliseren. Gelet op de concurrentie vanuit de regio en de perifere centra dient dit onder andere te gebeuren door de ontwikkeling van het gebied Achter de Lange Stallen en het Dwaalmilieu. Daarnaast is een goede organisatie van de diverse betrokken partijen in de binnenstad van belang, zoals in het verleden georganiseerd in het centrummanagement. De primaire taak van een dergelijke organisatie is het initiëren, het coördineren, en bewaken van activiteiten om de kwaliteit van de binnenstad te versterken. Behalve aandacht voor de binnenstad zullen ook elders in Breda locaties versterkt of ontwikkeld worden, die gericht zijn op de vrijetijdssector. Het gaat hierbij om functies als detailhandel (woonboulevard), sport, leisure, et cetera. Met name ook voor jongeren en gezinnen is deze ‘andere kant’ van het gastvrije Breda van belang voor de binding van de bestedingen aan de stad. Voor de bevolking zal in de wijken kwaliteitsverbetering plaatsvinden van de buurtwinkelcentra. Ook streeft de gemeente naar het leggen van relaties met de groengebieden in en rond de stad. Zowel voor de ontwikkeling van de vrijetijdseconomie als wellness is deze kwaliteit van Breda van groot belang. Het zakelijk toerisme vormt tot slot een interessant onderdeel van de hospitality. Breda kan zich in dit kader ontwikkelen tot vergader- en congresstad van de Benelux. Uiteraard speelt hierbij de ontwikkeling van Via Breda een essentiële rol. [12] Bavelse Berg


vijf .

actieprogramma 2006-2010 Voor de uitvoering van de economische strategie is een concreet actieprogramma van groot belang. De impuls voor de stedelijke economie komt tot stand door activiteiten van de gemeente Breda, intermediaire organisaties en het bedrijfsleven. Economische Zaken van de gemeente zal hierin initiëren en stimuleren. Bij de aanpak wordt uitgegaan van een viertal prioritaire werkvelden: •

Aantrekkelijke vestigingslocaties;

•

Kennisstimulering;

•

Dienstverlening aan ondernemers;

•

Acquisitie, relatiebeheer en stimulering ondernemerschap.

Voor de volledigheid moet worden opgemerkt dat in het actieplan impulsen zijn opgenomen met het doel de economie gericht te stimuleren. Naast deze impulsen zal voor Economische Zaken sprake blijven van een omvangrijk pakket aan basisactiviteiten. Het betreft hier ondermeer de ontwikkeling van actueel beleid voor de diverse deelsectoren, de participatie in regionale, provinciale en nationale overlegstructuren, het initiëren en deelnemen aan projectorganisaties, het reageren op verzoeken van het bedrijfsleven en intermediaire organisaties, et cetera. Deze activiteiten worden naast de impulsactiviteiten uitgevoerd. Om adequaat te kunnen reageren op veranderende marktomstandigheden, op vragen vanuit de politiek, de organisatie of de markt is het ter beschikking hebben van actueel informatiemateriaal essentieel. Dit vraagt om continuering van de huidige enquêtes en monitoren zoals de bedrijvenenquête, de vastgoedmonitor, de detailhandelsmonitor, Economische Barometer, et cetera. Tot slot verdient het aanvragen van subsidies de nodige aandacht, zoals bijvoorbeeld in het kader van het Grote Stedenbeleid. De vier werkvelden zijn vertaald in een concreet actieprogramma dat voor een deel betrekking heeft op het gehele bedrijfsleven in Breda en daarnaast op de drie kansrijke segmenten. [13] Actieprogramma Impuls economie

Doelgroep Werkvelden

Alle bedrijven


Kennisindustrie

Hospitality

Aantrekkelijke vestigingslocaties Kennisstimulering Dienstverlening aan ondernemers

Actieprogramma Impuls Economie

Acquisitie, relatiebeheer en stimulering ondernemerschap

De werkvelden Ontwikkelen aantrekkelijke vestigingslocaties Breda maakt zich sterk voor een optimaal aanbod aan bereikbare locaties voor bedrijfshuisvesting, dat is afgestemd op de vestigingseisen van de diverse soorten bedrijven. Hiertoe vindt uitgifte plaats van nieuwe hoogwaardige bedrijventerreinen, herstructurering van bestaande bedrijventerreinen, realisatie van kantorenlocaties en locaties voor de functies detailhandel en vrije tijd. Met name de herstructurering van bedrijventerreinen vergt veel inzet en middelen zeker in het licht van intensiever ruimtegebruik. Voor de financiering hiervan wordt voorgesteld onderzoek in te stellen naar een gemeentelijk herstructureringsfonds. Dit fonds kan tevens dienst doen als co-financieringsbron voor nationale en provinciale subsidiemiddelen. Bij de (her)ontwikkeling van bedrijventerreinen krijgen


de kwaliteit van de openbare ruimte, de faciliteiten, het beheer en de veiligheid bijzondere aandacht. Bovendien ontwikkelt Breda een visie voor de breedband infrastructuur, als essentieel onderdeel van een moderne werkomgeving. Per werklocatie dient een portfolio te worden opgesteld van mogelijke functies. Voor het segment internationale handel en logistiek komen vooral de nieuw te ontwikkelen bedrijventerreinen langs de rijkswegen in aanmerking. Voor de kennisindustrie onder andere de te herstructureren binnenstedelijke bedrijventerreinen. Voor het thema hospitality komen een aantal specifieke locaties in beeld: de binnenstad, het stations gebied, de Bavelse Berg, het stadiongebied, de woonboulevard en de sportboulevard. Bij het hierboven genoemde onderzoek naar een herstructureringsfonds, wordt tevens gekeken naar de inzet van dit instrument in de ‘hospitality-gebieden’. De dienstverlenende activiteiten van de drie segmenten kunnen ondermeer gehuisvest worden in Via Breda. Tot slot vraagt het onderwerp vestigingslocaties om regionale afstemming. De afdeling Economische Zaken ziet het als haar verantwoordelijkheid deze afstemming mede vorm te geven, zowel binnen de stadsregio, als uitwerking van het streekplan alsmede op het niveau van zuid west Nederland. Kennisstimulering Breda wil een belangrijke bijdrage leveren aan de ontwikkeling van een toonaangevende kennis- en innovatieregio. Daarbij kent het begrip regio diverse schaalniveau’s met ieder hun eigen accenten en aandachtsgebieden. Op het hoogste schaalniveau is sprake van de programmatische uitwerking van de regio zuid west Nederland. Kernsectoren hierbij zijn procesindustrie, logistiek en kusttoerisme. Andere schaalniveau’s zijn Brabantstad, de regio West-Brabant (SES-gebied) en uiteraard de stad zelf. De afdelingen Economische Zaken wil op al deze niveau’s de economische belangen van Breda actief behartigen. Dit krijgt onder andere gestalte door een betere koppeling aan te brengen tussen de economische segmenten en de diverse onderwijs- en kennisinstellingen. De stad zal zich tevens sterk maken voor het aantrekken van een nieuw kennisinstituut dat aansluit bij een van de segmenten. Het vormen van netwerken tussen de bedrijven en onderwijs- en kennisinstellingen bevordert dat onderwijs en onderzoek beter op het bedrijfsleven zijn afgestemd. Dit is goed voor de innovatiekracht en stimuleert de doorstroming van afgestudeerden in de plaatselijke economie. Het ontwikkelen van een stagebank is hierbij mogelijk een instrument. Maar ook een optimale afstemming tussen bedrijven en het technisch onderwijs is in dit kader van groot belang. Het kennisniveau van het menselijk kapitaal vormt een belangrijke basis voor kennisstimulering. Een goede aansluiting van de arbeidsmarkt op de vraag vanuit het bedrijfsleven en een optimale relatie tussen onderwijs en arbeidsmarkt, zijn essentieel voor het goed functioneren van de economie en voor het bestrijden van de werkloosheid in de stad. Om de koppeling tussen het bedrijfleven en de kennisinstellingen te stimuleren en de vorming van netwerken te bevorderen zal binnen Economische Zaken een accountmanager Hoger Onderwijs aangesteld moeten worden. De relatie tussen arbeidsmarkt, bedrijfsleven en onderwijs vraagt om meer transparantie en onderlinge gegevensuitwisseling. Optimaliseren dienstverlening aan ondernemers Een goed ondernemersklimaat is gebaat bij een optimale dienstverlening van de gemeente aan ondernemers. Vraaggericht handelen dient hierbij centraal te staan. In de komende periode vindt stroomlijning plaats van de informatievoorziening en de behandeling van vergunningaanvragen en dergelijke door middel van de instelling van een bedrijvenloket. Daarnaast streeft de gemeente naar vereen-voudiging van de vergunningen en regelgeving en verminde ring van de administratieve lastendruk. In dit kader is als eerste stap het pilotproject ‘VROM-vergunning’ van start gegaan, waarbij samenvoeging van vergunningen plaatsvindt voor fysieke objecten. Ook zal Economische Zaken de relaties met het bedrijfs leven, met name binnen de drie segmenten, verder aanhalen en zich door middel van


een in te stellen adviescommissie van ondernemers optimaal laten informeren over het vestigingsklimaat en nieuwe ontwikkelingskansen. Hierdoor kan adequaat worden ingespeeld op marktontwikkelingen. Bestaande ondernemersorganisaties zoals Breda Industrieel Contact (BIC) zijn in dit kader belangrijke gesprekspartners. Acquisitie, relatiebeheer en stimulering ondernemerschap Een primaire taak van Economische Zaken is het stimuleren van ‘markt’. Dit kan door middel van acquisitie van nieuwe bedrijven en het stimuleren van (door)startende bedrijven. Account management bevordert het inzicht en de band tussen overheid en bedrijfsleven. Hierbij worden kansen gesignaleerd en kan tevens voorkomen dat er ‘markt’ verdwijnt. Ter versterking van de hospitality, de internationale handel & logistiek en de kennis industrie zal Breda haar acquisitie-inspanningen specifiek op deze segmenten richten. Voor met name het segment internationale handel & logistiek ligt het accent op het aantrekken van buitenlandse bedrijven. EZ/N.V. BRIM zal actiever inzetten op acquisitie. Daarbij vormen donorgebieden als de Verenigde Staten, België, Duitsland, Frankrijk, maar ook zuid-oost Azië (China) belangrijke targets. Dit zal overigens in nauwe samenwerking met organisaties als het REWIN plaatsvinden. Met betrekking tot de promotie van de segmenten zal Breda zich actief opstellen om deze op de (inter)nationale kaart te zetten. Onder andere door economische citymarketing. Het onderhouden van de relatie met bestaande bedrijven (account-management) is van groot belang. Dit levert marktkennis op, zorgt voor verankering van bedrijven in de stad en stimuleert het ambassadeursschap van Breda voor Breda als aantrekkelijke vestigingslocatie. Naast de reeds lopende activiteiten is het gezien de kernsectoren van deze impulsnota van groot belang het accountmanagement te intensiveren, mede gericht op nieuwe sectoren als het hoger onderwijs en de zorgsector. Naast het aantrekken van nieuwe bedrijven is ook het stimuleren en begeleiden van startende bedrijven van groot belang voor economische groei. Breda zal hier gestalte aan geven door middel van een actieve ondersteuning van startende bedrijven en de ontwikkeling van geschikte bedrijfshuisvesting. Voorbeelden hiervan zijn de participatie in het project Starterslift en de ontwikkeling van TripleO, campus voor techno logie en creativiteit. In woonwijken streeft Breda bovendien naar de ontwikkeling van werkwoningen. Specifieke aandacht gaat uit naar de zogenaamde doorstartende bedrijven. Deze bedrijven, die zich vaak kenmerken door een sterke groei, dienen zoveel mogelijk voor de stad behouden te blijven. Het actieprogramma Bovengenoemde werkzaamheden zijn geconcretiseerd in de vorm van een actieprogramma. Voor een deel heeft dit betrekking op het gehele bedrijfsleven in Breda. Daarnaast bestaat een deel van het programma uit activiteiten die specifiek zijn gericht op de kansrijke segmenten. Hierbij is onderscheid gemaakt in: •

nieuwe actiepunten;

• actiepunten die reeds zijn vastgesteld en waar een budget aan is gekoppeld bijvoorbeeld in het kader van het Grotestedenbeleid (GSB); • actiepunten die reeds in gang zijn gezet. In dit geval kan er sprake zijn van aanpassing of intensivering. De uitvoering van het actieprogramma wordt tezamen met de basisactiviteiten periodiek geactualiseerd en vastgelegd in een werkplan, opdat zowel voor de afdeling zelf, als ook voor andere betrokkenen helder wordt gemaakt welke activiteiten wanneer plaatsvinden. Het actieprogramma kan voor een deel ingepast worden binnen het huidige takenpakket van de afdeling Economische Zaken. Wil er echter daadwerkelijk een impuls worden gegeven aan de stedelijke economie dan is extra inzet van mensen en middelen noodzakelijk. Dit temeer daar uit een benchmark met andere steden blijkt dat de afdeling economische zaken qua mensen en middelen niet ruim in haar jasje zit.


Actieprogramma algemeen Actiepunt

Omschrijving

Fasering

Status

Segmentering

Opstellen van portfolio voor kantorenlocaties,

2006

intensivering

werklocaties

bedrijventerreinen, winkelgebieden, zorgzones

en vrijetijdscentra naar schaal, aard en functie. 2007

nieuw

2006-2010

intensivering

2006 - 2009

vastgesteld

2006 - 2007

vastgesteld

2007

nieuw

2006 - 2007

intensivering

2007

nieuw

2006

nieuw

Instellen fonds voor Financiering vanuit nieuwe werklocaties om de financiering van de kwaliteit en het (grond)gebruik van te herstructureren bestaande locaties te verbeteren. Het gaat werklocaties

hierbij mogelijk om locaties voor bedrijven,

kantoren, detailhandel en leisure.

Uitgifte van nieuwe Realisatie nieuwe hoogwaardige en duurzame bedrijventerreinen

bedrijventerreinen, met name De Wig, Breda-

West (oksel A16/A58), Digit-parc, Breda

Oost (oksel A27/A58) en Moerdijkse Hoek.

Herstructurering

Herstructurering van bedrijventerreinen zoals

bedrijventerreinen

De Krogten en Emer-Hintelaken

Veilig ondernemen Door middel van een gezamenlijke aanpak

tussen ondernemers, politie en gemeente

(SBBB) zal een effectief niveau van veiligheid

tot stand komen van diverse werklocaties.

Hieraan is zo mogelijk het Keurmerk Veilig

Ondernemen gekoppeld.

Ondernemersloket Digitale loketfunctie binnen de gemeente

voor ondernemers. Hier vindt zo veel mogelijk

afhandeling plaats van reguliere vragen en

activiteiten en voor meer complexe vraag-

stukken en regelingen, doorverwijzing naar

specialisten of andere afdelingen.

Vereenvoudigen

Instellen van een gemeentelijke taskforce die

regelgeving en

zich richt op het vereenvoudigen van regel-

procedures

geving, procedures en vermindering van de

administratieve lastendruk.

Ontwikkeling leeg- Als onderdeel van de betere benutting van standsoverzicht

bestaande werklocaties zullen bedrijven die

bedrijfspanden

ruimte zoeken, actief worden gewezen op

de mogelijkheden op de bestaande bedrijfs-

pandenmarkt. Hiertoe wordt een database ont-

wikkeld waarin het actuele aanbod wordt

opgenomen.

Ondernemersforum Samenstellen van een ondernemersforum,

waar toonaangevende ondernemers vanuit de

drie kernsegmenten regelmatig met de

gemeente van gedachten wisselen over het

vestigingsklimaat en nieuwe ontwikkelings-

kansen. Het forum vervult binnen haar netwerk

tevens een ambassadeursrol.


Actieprogramma algemeen [vervolg] Actiepunt

Omschrijving

Fasering

Status

Citymarketing

Gezien de internationale ambitie van Breda

2007

nieuw

vormt profilering richting de economische

2006

nieuw

2006 - 2010

intensivering

Omschrijving

Fasering

Status

Revitalisatie van Greenery, IABC en logistiek

2006 - 2009

intensivering

2008

intensivering

doelgroepen een belangrijk onderdeel van het

economisch beleid. Hiertoe zullen de mogelijk-

heden voor een actief citymarketing plan

worden onderzocht.

Acquisitie-website

Internet blijkt een steeds prominentere rol te

spelen bij de acquisitie van (buitenlandse)

bedrijven. Dit medium vormt een eerste

kennismaking met de stad en daarmee een

visitekaartje. EZ/NV Brim zullen hiervoor een

specifieke site ontwikkelen.

Monitoren

Monitoring van de effecten van de impuls-

effecten impuls-

nota economie met behulp van de bestaande

nota

onderzoeken (o.a. detailhandelsmonitor, vast-

goedmonitor en toeristisch onderzoek).

Actieprogramma kansrijke segmenten Internationale handel en logistiek Actiepunt Herstructurering

bedrijventerreinen centrum Hazeldonk. handel en logistiek. Ontwikkeling Trade- Als onderdeel van het project Via Breda, center in Via Breda ontwikkelen van een internationaal handels

centrum.

Oprichten kennis-

In samenwerking met hogere overheden

instituut voor de

en private partijen streven naar de oprichting

internationale

van een internationaal opleidingsinstituut op

handel

het gebied van handel.

2006 – 2010 nieuw

Haalbaarheids-

In samenwerking met het onderwijsveld

2006

nieuw

2006 - 2010

intensivering

studie International wordt de haalbaarheid van een International School

School onderzocht. Uit gesprekken met inter-

nationaal opererende bedrijven lijkt hier steeds

meer behoefte aan te zijn.

Actieve acquisitie

Het segment internationale handel en logistiek

vormt een belangrijke acquisitiesector. In samen-

werking met het zittende bedrijfsleven zal de

acquisitie op deze doelgroep worden geïntensi-

veerd. Naast de bestaande donorgebieden zal

expliciet worden ingespeeld op de kansen die

de ontwikkeling in zuid-oost Azië biedt (China).


Kennisindustrie Actiepunt

Omschrijving

Ontwikkeling visie Ontwikkeling van een visie voor de aanleg van breedband.

breedbandverbindingen op en tussen diverse

werklocaties.

Fasering

Status

2008 - 2010

nieuw

Innovatieplatform

De afdeling Economische Zaken zal een actieve 2006 - 2009

West-Brabant

bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling van

het regionaal Innovatieplatform.

intensiveren

Aanstellen account- Aanstelling van een accountmanager Hoger manager Hoger

Onderwijs die zich richt op de relatie gemeente

Onderwijs

- hoger onderwijs enerzijds en een optimale

aansluiting en kennisoverdracht tussen onderwijs

en bedrijfsleven anderzijds.

2006

nieuw

2007

nieuw

2006 - 2009

intensiveren

2006 - 2010

nieuw

2007

nieuw

Stagebank

In samenwerking met onderwijsinstellingen en

het bedrijfsleven komt een stagebank tot stand

waarmee studenten tijdens en naast hun studie

werkervaring op doen, of bijdragen aan de

oplossing van specifieke problemen binnen

bedrijven.

TripleO

TripleO, campus voor Technologie en Creatieve

Industrie is gestart met de ontwikkeling van

het Blushuis. In het belang van de innovatieve

ontwikkeling van Breda blijft de afdeling Econo-

mische Zaken actief betroken bij de realisering van

de campus.

Acquireren kennis- Inzet is het binnenhalen van (Europese) kennisinstellingen

instellingen.

Stadsprijs innovatie Jaarlijks wordt door een jury van innovatieve

ondernemers uit Breda en elders een Breda’s

bedrijf beloond met de ‘Stadprijs innovatie’.

Kennisnetwerken

Kennis is als concurrentiefactor voor het bedrijfs- 2006 - 2010

leven essentieel. In de basis zal het bedrijfsleven

hier zelf mee aan de slag moeten, echter de

overheid kan en moet hierbij een ondersteunen-

de rol spelen waar het gaat om de procesgang.

Accountmanagement gaat deze rol inhoud geven

door de ontwikkeling van minimaal een vijftal

kennisnetwerken.

vastgesteld


Hospitality Actiepunt

Omschrijving

Fasering

Status

2006 - 2009

actualiseren

2006 - 2008

intensivering

Versterking binnen- Ontwikkeling Achter de Lange Stallen en Dwaal- 2007 -2009

intensivering

Toeristisch actieplan Ter stimulering van toerisme in Breda wordt

het toeristisch actieplan geactualiseerd.

Belangrijk aandachtsveld zal het internationale

toerisme zijn.

Realisering thema- Bovenregionaal leisurecomplex met faciliteiten tische invulling

voor evenementen, vakbeurzen, horeca, sport

Bavelse Berg

et cetera.

stad

milieu en in samenwerking met het retail-

platform versterking van het binnenstads-

management.

Ontwikkeling Zorg- Rond de Claudius Prinsenlaan komt in samen-

2007 - 2009

nieuw

2006 - 2009

nieuw

Actieve acquisitie

Acquisitie en ontwikkeling van een grootschalige 2007 - 2010

nieuw

grootschalige

vrijetijdsfunctie.

boulevard Claudius hang met het nabijgelegen Amphia Ziekenhuis Prinsenlaan

een segment van zorgvoorzieningen tot stand

in combinatie met seniorenappartementen-

complex.

Accountfunctie

Invullen van de accountfunctie zorgeconomie

zorgeconomie

die zich op de stimulering en ondersteuning

van commerciële zorgontwikkelingen richt.

vrijetijdsfunctie Visie verouderde

Opstellen plan van aanpak voor verouderde

winkelstrips

winkelstrips in samenwerking met het Retail-

management.

2007

aanpassing

2006

intensiveren

Versterken retail-

Voor een goed functionerende detailhandels-

management

structuur in de stad is samenwerking onont-

beerlijk. Retailmanagement bevordert die

samenwerking door het opbouwen van een

netwerk met betrokken partijen. Eind 2006

lopen de huidige samenwerkingsafspraken met

de gemeente af. Nadere voorstellen ter ver-

sterken zullen volgen.


bijlage . sleutelinformanten en literatuur Sleutelinformanten Dhr. J.S.G. Brouwers, innovatieraad provincie Noord Brabant Prof. drs. ing. H.J. Gianotten, hoogleraar Retailmarketing (UvT) Prof. dr. ir. H. Mommaas, hoogleraar Vrijetijdsweten-schappen (UvT) Prof. dr. P.P. Tordoir, Hoogleraar Geografie en Planologie (UvA) en directeur Kamer van Koophandel Amsterdam Literatuur Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid, Samen slimmer in ketens, december 2004, Den Haag BGSV Bureau voor Stedebouw, Stedenbouwkundige uit-gangspunten Stationskwartier Breda, november 2002, Breda CPB, Verplaatsing vanuit Nederland, motieven, gevolgen en beleid, februari 2005, Den Haag DTZ Zadelhoff, Breda in perspectief, De regionale markt voor commercieel vastgoed, januari 2005, Breda Ecorys-NEI, Stedenmonitor Toerisme 2003, januari 2005, Rotterdam ETIN Adviseurs, Economisch profiel voor Breda, februari 2002, Tilburg Gemeente Breda, Breda, dynamisch in dienstverlening, in: Nieuwsbrief 7 (november 2004) Gemeente Breda, Breda op Europees Spoor, 1999, Breda Gemeente Breda, Bredase Detailhandelsmonitor, november 2004, Breda Gemeente Breda, Bredase Vastgoedmarkt Monitor 2004, april 2004, Breda Gemeente Breda, De Bavelse Berg, een unieke evenementen-locatie?!, juli 2003, Breda Gemeente Breda, De derde Economische Barometer Breda, 2004, Breda Gemeente Breda, De nieuwe Mark, 2 (3), januari 2005, Breda Gemeente Breda (i.s.m. BRO) Detailhandelsnota, februari 2002, Breda Gemeente Breda, Economische Barometer Breda 2005, december 2004, Breda Gemeente Breda, Nota ‘Bredase Kroonjuwelen’, Een toekomstvisie op stedelijke evenementen (voorlopig concept 12 mei 2004), Breda Gemeente Breda, Programmadoelen Masterplan Spoorzone, januari 2002, Breda Gemeente Breda, Stadsvisie Breda 1999-2005, oktober 1999, Breda Gemeente Breda, Subsidieverzoek GSB III 2005-2009, okto-ber 2004, Breda Kamer van Koophandel, Gaat uw regio in de goede richting? , 2005, Oosterhout


Ministerie van Economische Zaken, Arbeidsradar Industrie-butie, Knelpunten op de arbeidsmarkt, maart 2004, Den Haag Ministerie van Economische Zaken, De economische hitte-kaart van Nederland, februari 2002, Delft Ministerie van Economische Zaken, Industriebrief, ‘hart voor de industrie’, oktober 2004, Den Haag Ministerie van Economische Zaken, Pieken in de Delta, Ge-beidsgerichte economische perspectieven, juli 2004, Den Haag Ministerie van Economische Zaken, SWOT-analyse voor de Industriebrief, juni 2004, Utrecht Ministerie van Economische Zaken, Vernieuwde Toeristische Agenda, oktober 2003, Den Haag N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM), Her-structurering van bedrijventerreinen, een nieuwe taak van de NV BOM, 2004, Tilburg Nederland Distributieland (NDL) ‘Logistiek Nederland de-marreert’, november 2004, Zoetermeer Netwerk Brabantstad, Programma Brabantstad 2004-2008, april 2004, Breda Ontwikkelingsdienst gemeente Breda, Actualisatie Horecabeleid, 2005, Breda PropertyNL bv, PropertyNL forecast 2005, 2005, Amsterdam Provincie Noord-Brabant, Brainport Brabant, Startnotitie Versterking innovatieve topregio Brabant, oktober 2003, Breda Ruimtelijk Planbureau, Kennis op de kaart, Ruimtelijke pa-tronen in de kenniseconomie, 2004, Den Haag Taks, J.P.W.A.A.M., Breda en de belevingseconomie, kader-stellende Discussienota ten behoeve van de raadscommissie ECG voor de ontwikkeling van een toeristisch-recreatief aktieplan, juli 2003 Websites www.atcentre.nl

www.limburg.nl

www.blushuis.nl

www.logisticcentrehazeldonk.nl

www.bom.nl

www.maastricht.nl

www.brabant.nl

www.omroepbrabant.nl

www.brabantstad.nl

www.pitbrabant.nl

www.brabant.mkb.nl

www.reap.nl

www.breda.nl

www.retailbreda.nl

www.breda.kvk.nl

www.rewin.nl

www.bzw.nl

www.rpawestbrabant.nl

www.cbs.nl

www.seob.nl

www.cnv.nl

www.ser.nl

www.dtz.nl

www.seswestbrabant.nl

www.fnv.nl

www.syntens.nl

www.gak.nl

www.tilburg.com

www.ikcro.nl

www.unie.nl

www.incubator3plus.nl

www.verkeerenwaterstaat.nl

www.kcgs.nl

www.zibb.nl

www.kvk.nl

www.zlto.nl


Economische Impulsnota Breda Actief de markt op

Recommend Documents