werkschrift: bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten Bestemd voor de kwalificatiedossiers manager handel en ondernemer detailhandel in de kwalificatiestructuur detailhandel
Stein:
Economisch Instituut voor een Winkelorganisatie
ISBN:
978 90 5784 337 2
Auteurs: M.J. Duijzings-Biermans, M.W.M. Duijzings,
F.L.J. de Esch,
1e druk 2008 , 2e gewijzigde druk 2013
© 2013 EIW, onderdeel van Uitgeverij Edu’Actief B.V. Economisch Instituut voor een Winkelorganisatie. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Voor alle kwesties inzake het kopiëren van één of meer pagina’s uit deze uitgave: Stichting Reprorecht, Amstelveen.
Rek_Exploitatiekosten_0.indd 1
05-04-13 10:36
Het werkschrift “bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten” is in eerste instantie geschreven voor deelnemers die in het middelbaar beroepsonderwijs een “niveau 4 opleiding” volgen. De oefenstof is geschreven voor de economische leerstof van kerntaak 1 van de kwalificatiedossiers “Manager handel” en “Ondernemer detailhandel”. De thema’s die in dit werkschrift centraal staan, hebben betrekking op het werkproces “bewaakt de financiële situatie en rapporteert hierover en/of interpreteert deze”.
woord v
In het werkschrift “bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten” worden zeven thema’s behandeld. Geadviseerd wordt de volgorde binnen de thema’s te volgen. In deze thema’s behandelen we geen theorie. Alleen het rekenwerk wordt toegelicht. De gegevens die in de opgaven verstrekt worden, zijn afkomstig uit de diverse branches. Ze passen dus in het beeld van de branche. De theorie van de zes thema’s wordt uitgebreid behandeld in hoofdstuk 1 van het bronboek “(retail)economie”. De theorie van het thema “budgettering” wordt behandeld in hoofdstuk 2 van datzelfde bronboek. Het thema “budgettering” komt ook aan de orde in het werkschrift “bedrijfseconomisch rekenen: financiering”. Volg je de opleiding “ondernemer” dan adviseren we je het thema “budgettering” als één geheel door te werken. Hierdoor worden de verbanden tussen de verschillende budgetten duidelijker.
Rek_Exploitatiekosten_0.indd 2
05-04-13 10:36
Bij het thema “exploitatiekosten en –overzicht” ga je aan de slag met het groeperen van kosten en het uitdrukken van kosten in procenten van de omzet. Verder ga je het verschil ontdekken tussen de verschillende bedrijfseconomische begrippen. Zo leer je hoe je het bedrijfsresultaat, het economisch resultaat, de nettowinst en de fiscale winst van een detailhandelsonderneming aan de hand van de exploitatiegegevens kunt berekenen. Bij het thema “kostensoorten” ga je beginnen met het berekenen van de “kosten van het vermogen”. Je gaat de rentekosten berekenen van geleende bedragen. Ook ga je de rentedagen berekenen. Als het gaat over de “kosten van diensten van derden” ga je de verzekeringskosten berekenen. Bij de “kosten van belastingen” ga je onderscheid maken tussen belastingen die als kosten aangemerkt worden en belastingen die geen “kosten” zijn. Door het maken van opgaven ga je leren hoe het systeem van de omzetbelasting werkt. Bij de “kosten van goederen” ga je op herhaling. Je hebt van dit onderdeel al sommen gemaakt in het werkschrift “rekenen met voorraden”. Hoe je de betaalde loonkosten en het gewaardeerd loon kunt berekenen, wordt geoefend bij het onderdeel “kosten van menselijke arbeid”. Het thema “de kostensoorten” eindigt met het onderdeel “kosten van duurzame bedrijfsmiddelen”. Je gaat op meerdere manieren de afschrijvingskosten berekenen. Daarnaast worden ook de rentekosten van het in de duurzame bedrijfsmiddelen geïnvesteerde vermogen berekend. Bij het thema “constante en variabele kosten” leer je op welke manier je het constante kostentarief en het bezettingsresultaat kunt berekenen.
d vooraf
Bij het thema “directe en indirecte kosten” ga je de exploitatiekosten verdelen over de verschillende afdelingen. Verder ga je met behulp van opslagpercentages de theoretische consumentenprijs vaststellen. De opslagpercentages ga je via de primitieve en de verfijnde methode berekenen.
Bij het thema “break-even” ga je de omzet en afzet berekenen waarbij je geen winst maakt en geen verlies lijdt. Je gaat vervolgens ook berekenen hoeveel de omzet kan dalen voordat je in de verlieszone geraakt. Ook ga je leren hoe je bedrijfseconomisch verantwoord een beslissing kunt nemen. Bij het thema “theoretische consumentenprijs” ga je aan de hand van een omrekenfactor en de inkoopprijs van een artikel de theoretische consumentenprijs van een artikel vaststellen. Bij het thema “budgettering” ga je een exploitatiebudget opstellen voor een winkel of afdeling in een winkel. In dit thema wordt via de verschillenanalyse naar mogelijke oorzaken gezocht van de geconstateerde verschillen tussen gebudgetteerde en gerealiseerde exploitatiegegevens. De opdrachten in het werkschrift “bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten” zijn geschikt om individueel aan te werken. Voordat je aan een thema begint, kun je het beste een rekentest doen op de website: www.eiw.nl . Deze rekentest geeft aan wat je “rekenbehoefte” is, als het gaat om de zeven thema’s van dit werkschrift. Je bepaalt uiteindelijk zelf met welk thema je aan de slag gaat. Stein, voorjaar 2013 Frans L.J. de Esch
Rek_Exploitatiekosten_0.indd 3
05-04-13 10:36
thema’s exploitatiekosten en -overzicht
kostensoorten
constante en variabele kosten
directe en indirecte kosten
break-even
theoretische consumentenprijs
budgettering
Rek_Exploitatiekosten_0.indd 4
05-04-13 10:36
Rek_Exploitatiekosten_1.indd 5
w erkschri ft
bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten
exploitatiekosten en -overzicht
05-04-13 10:35
exploitatiekosten
en -overzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
exploitatiekosten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
exploitatieoverzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
INHOUD
thema “bedrijfseconomisch rekenen: financiering”
Rek_Exploitatiekosten_1.indd 6
6
05-04-13 10:35
exploitatiekosten en -overzicht exploitatiekosten
exploitatiekosten wat is het ook weer In een detailhandelsonderneming worden alle kosten samen de exploitatiekosten genoemd. De inkoopwaarde van de omzet wordt daarbij als een aparte kostenpost vermeld.
Als we het hebben over exploitatiekosten, dan kun je denken aan: n personeelskosten, waaronder brutolonen, vakantiegeld, opleidings-kosten van personeel, reiskosten van personeel, personeelskleding, enzovoort, n huisvestingskosten, waaronder huur, gas, water, licht, verzekeringspremie inventaris, enzovoort, n kosten van vervoermiddelen, waaronder benzine voor bedrijfsauto’s, apk-keuring voor bedrijfsauto’s, wegenbelasting voor bedrijfsauto’s, verzekeringspremie voor bedrijfsauto’s, onderhoud voor bedrijfsauto’s n verkoopkosten, waaronder advertentiekosten, spaarzegels, gebruik van de winkelformule, verpakkingsmateriaal, n algemene kosten, waaronder contributies, heffingen, computerkosten, printerkosten, enzovoort, n rentekosten, waaronder rente van leningen, afsluitprovisie van leningen.
thema “exploitatiekosten en -overzicht”
Rek_Exploitatiekosten_1.indd 7
7
05-04-13 10:35
exploitatiekosten en -overzicht
opgaven 1. Bereken de totale exploitatiekosten die behoren bij de onderstaande omzetten (afronden op veelvouden van € 100,-). exploitatiekosten omzet x € 1,- in procenten van de omzet exploitatiekosten x € 1, a.
775.820
24,5
b.
559.500
28,6
c.
517.810
19,8
d.
394.500
21,2
e.
288.560
28,0
f.
382.800
28,9
934.500
12.8
h.
675.000
11,2
i.
435.750
13,9
g.
2. Vul de onderstaande tabel in (procenten afronden op één decimaal nauwkeurig; bedragen afronden op veelvouden van € 10,-). omzet x € 1,-
personeelskosten in procenten van de omzet personeelskosten x € 1,-
a.
382.800
b.
215.625
c.
d.
378.480
10,5
8,2
14.134 51.800 98.250
e.
351.830
154.950
f.
612.800
284.310
g.
1.315.100
10,4
h.
7,9
i.
6,2 58.900 © EIW BV “bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten”
8
Rek_Exploitatiekosten_1.indd 8
169.850
05-04-13 10:35
n
personeelskosten
€ 112.000,-
%
n
huisvestingskosten
€
38.000,-
%
n
kosten van vervoermiddelen
€
5.600,-
%
n
verkoopkosten
€
21.800,-
%
n
algemene kosten
€
2.200,-
%
n
rentekosten
€
8.600,-
%
De totale exploitatiekosten bedragen 24% van de omzet.
a. Bereken de totale exploitatiekosten van deze elektronicazaak van het afgelopen jaar.
b. Bereken de omzet van deze elektronicazaak van het afgelopen jaar.
c. Druk elke kostensoort in de tabel uit in procenten van de omzet (afronden op één decimaal nauwkeurig).
thema “exploitatiekosten en -overzicht”
Rek_Exploitatiekosten_1.indd 9
exploitatiekosten
3. Hendriks is eigenaar van elektronicazaak “Hendriks” in Hoofddorp. Over het afgelopen jaar beschikt Christiaan over de volgende gegevens:
9
05-04-13 10:35
exploitatiekosten en -overzicht
4. Floid Verjans exploiteert de “Sportshop” in het centrum van Zierikzee. Over het afgelopen jaar beschikt Floid over de volgende gegevens:
n
personeelskosten
€ 112.000,-
%
n
huisvestingskosten
€
48.000,-
%
n
kosten van vervoermiddelen
€
3.500,-
%
n
verkoopkosten
€
8.600,-
%
n
algemene kosten
€
3.100,-
%
n
rentekosten
€
7.900,-
%
De totale exploitatiekosten bedragen 32% van de omzet.
a. Bereken de totale exploitatiekosten van de “Sportshop” van het afgelopen jaar.
b. Bereken de omzet van de “Sportshop” van het afgelopen jaar.
c. Druk elke kostensoort in de tabel uit in procenten van de omzet (afronden op één decimaal nauwkeurig).
10
Rek_Exploitatiekosten_1.indd 10
© EIW BV “bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten”
05-04-13 10:35
n
personeelskosten
€
82.500,-
%
n
huisvestingskosten
€
52.500,-
%
n
kosten van vervoermiddelen
€
5.500,-
%
n
verkoopkosten
€
17.750,-
%
n
algemene kosten
€
41.250,-
%
n
rentekosten
€
16.250,-
%
De totale exploitatiekosten bedragen 25% van de omzet.
a. Bereken de totale exploitatiekosten van deze onderneming van het afgelopen jaar.
b. Bereken de omzet van deze onderneming van het afgelopen jaar.
c. Druk elke kostensoort in de tabel uit in procenten van de omzet (afronden op één decimaal nauwkeurig).
thema “exploitatiekosten en -overzicht”
Rek_Exploitatiekosten_1.indd 11
exploitatiekosten
5. De heer Jan Wijnen exploiteert een onderneming in verlichtingsartikelen met twee vestigingen. Het afgelopen jaar zijn de volgende kosten gemaakt:
11
05-04-13 10:35
exploitatiekosten en -overzicht
6. De heer J. Hoens exploiteert een bouwmarkt aan de rand van het winkelcentrum “De Oase”. Het afgelopen jaar is er een omzet gerealiseerd van € 775.800,- en zijn de onderstaande kosten gemaakt: n lonen personeel € 84.500, n verpakkingsmateriaal € 1.350, n verzekeringspremie bedrijfswagen € 1.550, n reiskosten personeel € 2.750, n advertenties/folders € 13.750, n spaarzegels € 585, n personeelsfeestje € 1.875, n motorrijtuigenbelasting bedrijfswagen € 975, n brandstofkosten bedrijfswagen € 2.750, n overige kosten vervoermiddelen € 1.025, n kosten van bedrijfskleding € 4.955, Verder is gegeven dat de totale huisvestingskosten 3,25% van de omzet bedragen.
a. Bereken de totale personeelskosten van deze bouwmarkt .
b. Bereken de totale verkoopkosten van deze bouwmarkt.
c. Bereken de totale kosten van de vervoermiddelen van deze bouwmarkt.
d. Bereken de totale huisvestingskosten van deze bouwmarkt.
e. Druk de totale personeelskosten uit in een percentage van de omzet (afronden op één decimaal nauwkeurig).
12
Rek_Exploitatiekosten_1.indd 12
© EIW BV “bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten”
05-04-13 10:35
a. Bereken de totale huisvestingskosten van “Woutertje” van het afgelopen jaar.
b. Bereken de totale personeelskosten van “Woutertje” van het afgelopen jaar.
c. Bereken de omzet van “Woutertje” van het afgelopen jaar.
thema “exploitatiekosten en -overzicht”
Rek_Exploitatiekosten_1.indd 13
exploitatiekosten
7. Van speelgoedspeciaalzaak “Woutertje” in Burgh-Haamstede zijn de volgende gegevens van het afgelopen jaar bekend: n verzekeringspremie inventaris € 2.400, n vakantiegeld € 8.400, n opleiding van personeel € 2.800, n bedrijfskleding voor het personeel € 700, n personeelsfeest € 2.100, n huur € 32.500, n schoonmaakartikelen € 350, n reiskosten van het personeel € 1.400, n lonen € 86.600, n gas, water, licht € 10.700, Verder is gegeven dat de totale personeelskosten 12% van de om-zet bedragen.
13
05-04-13 10:35
exploitatiekosten en -overzicht
8. Van elektronicazaak “Energiezuinig” in Baarle-Nassau zijn de volgende gegevens van het afgelopen jaar bekend: n gebruik van de winkelformule € 4.500, n benzine voor bestelauto € 4.800, n wegenbelasting bestelauto € 720, n verzekeringspremie bestelauto € 1.250, n spaarzegels € 1.850, n apk-keuring, grote beurt bestelauto € 660, n verpakkingsmateriaal € 1.650, n advertenties € 9.700, Verder is gegeven dat de totale verkoopkosten 2,5% van de omzet bedragen.
a. Bereken de totale verkoopkosten van “Energiezuinig” van het afgelopen jaar.
b. Bereken de totale kosten van vervoermiddelen van “Energiezuinig”van het afgelo-pen jaar.
c. Bereken de omzet van “Energiezuinig” van het afgelopen jaar.
14
Rek_Exploitatiekosten_1.indd 14
© EIW BV “bedrijfseconomisch rekenen: exploitatiekosten”
05-04-13 10:35
kostensoort huisvesting personeel verkoop percentage 10,0% 17,0% 3,0% bedrag in €
exploitatiekosten
9. In de tabel staan de procentuele gegevens van de verschillende exploitatiekosten van boetiek “Zijderups” in Stavoren van het afgelopen jaar. De omzet van het afgelopen jaar bedraagt € 525.000,-. Bereken alle bedragen in euro’s van de vier kostensoorten. overige 9,0%
10. Kadir Özdemir exploiteert een agf-winkel in Oostermaas in Maastricht. Hij verwacht dit jaar een omzet te realiseren van € 642.000,-. Voor de schatting van de exploitatiekosten maakt Kadir gebruik van de branchecijfers die verstrekt zijn door het HBD. Vul, in de tabel, de te verwachten exploitatiecijfers in van deze agf-winkel.
Aardappelen, groente en fruit Afgelopen jaar
omzet
Kadir Özdemir
100% €
inkoopwaarde
68% €
brutowinst
32% €
25% €
kosten:
- personeelskosten
12% €
- huisvestingskosten
5% €
- verkoopkosten
1% €
- overige kosten
7% €
bedrijfsresultaat
7% €
Bron: HBD
thema “exploitatiekosten en -overzicht”
Rek_Exploitatiekosten_1.indd 15
15
05-04-13 10:35
