e-mission HANDBOEK GiDs voor EEN GrOENE Av sector in vlaanderen

e-HANDBOEK MISSION Gids voor een groene aV sector in Vlaanderen

Kattendijkdok – Antwerpen

Gids voor een groene aV sector in Vlaanderen

FI Publishers 1

VOORWOORD INLEIDING GROENE TIPS EN MAATREGELEN



4 7 8

Op kantoor Op locatie en in de studio Communicatie van een groen plan

9 33 42

ADRESGIDS VOOR GROENE DIENSTEN EN PRODUCTEN

43



44 46 48

Methodologie Online databanken met duurzame producten en leveranciers Audiovisuele facilitaire bedrijven



48 48 49

49



49 49 51 51



> Ecologisch drukwerk > Gerecycleerd papier & kantoormateriaal > Hardware & webhosting

Mobiliteit





52 > CO2-compensatie > Energieaudits & adviesbureaus > Energiezuinige verlichting > Groene energieleveranciers > Hernieuwbare energie > Online energiescans & advies

Hergebruik, recyclage & afvalverwerking Kantoorbenodigdheden & drukwerk





> Biologische voeding van eigen bodem > Catering > Vaatwerk & toebehoren > Waterkoelers

Energie



2



Catering & voeding



Maria Hendrikapark – Oostende

> Belichtingsmateriaal > Postproductiefaciliteiten > Studio’s

> Carpooling > Ecovoertuigen > Fietsenverhuur > Fietskoeriers > Openbaar vervoer

Milieuorganisaties Overige

Index Colofon

52 53 55 56 57 61

62 63 63 65 67

69 69 69 71 73 74

74 75

77 80 3

VOORWOORD An offer we can’t refuse Het is inspiratie voor filmmakers zoals in ‘Waterworld’ (1995) of ‘The Day After Tomorrow’ (2004) maar het is helaas ook bittere realiteit: onze aarde warmt op. De klimaatopwarming, naast vele andere milieuproblemen, staat hoog op de nationale én internationale agenda. Tegen 2020 moet de uitstoot van broeikasgassen een aanzienlijk stuk lager liggen. Dit zal een grote inspanning vragen van het beleid en van de verschillende sectoren van onze maatschappij. De audiovisuele sector beschouwt zich in het algemeen als een “schone” sector. In vergelijking met veel andere industrietakken is dat ook zo. We mogen ons daar echter niet op blindstaren. Ook hier kan het beter én groener. Buitenlandse initiatieven als Green Screen (VK) en EMA (VS) hebben al aangetoond dat kleinschalige maatregelen op het vlak van energie- en afvalbeheer snel succes kunnen opleveren. Een kleine rondvraag die Location Flanders deze zomer bij producenten uitvoerde, leert ons dat gebrek aan informatie één van de hoofdoorzaken is waarom men duurzame technieken momenteel nog niet massaal toepast in de Vlaamse audiovisuele sector. Men is zich ook nog te weinig bewust van de voordelen. Deze brochure kan daarvoor een oplossing bieden. Maar ik ga ook de bestaande systemen van premies voor groene audits enz. beter afstemmen op de culturele sector.

Daarnaast bestaan er enkele misverstanden over milieubewust denken en werken. Bijvoorbeeld dat duurzame productietechnieken de inhoudelijke kwaliteit van een audiovisuele productie zouden aantasten of de creatieve mogelijkheden van de maker beperken. Of dat groen denken en handelen vaak handenvol geld kost. Het tegengestelde blijkt veelal waar te zijn: het is kosten- en energiebesparend. Dat is an offer we can’t refuse. Het hoeft ook helemaal niet moeilijk of complex te zijn. Het opvolgen van enkele (eenvoudige) adviezen kan al ingrijpende gevolgen hebben voor het milieu, en het budget. Daarom steun ik e-Mission van ganser harte. Dit initiatief van het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF) en Location Flanders zal aan de hand van o.a. deze publicatie en een aantal workshops de sector wegwijs maken via een reeks eenvoudige, praktische en besparende maatregelen die ons milieu ten goede komen. De Vlaamse audiovisuele sector doet het de laatste jaren erg goed, met een grote publieksopkomst en regelmatig internationale erkenning. Ik ben ervan overtuigd dat de sector deze extra, ecologische uitdaging aankan. e-Mission zal helpen, steunen en informeren bij de ecologische inspanningen. Als minister van Cultuur én Leefmilieu ben ik trots mijn schouders hieronder te mogen zetten.

Joke Schauvliege Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur

4

5

INITIATIEF VOOR EEN GROENE AUDIOVISUELE CREATIESECTOR IN VLAANDEREN Ecologie is tot op heden geen prioriteit bij de Vlaamse audiovisuele bedrijven. Dat bleek uit een rondvraag die Location Flanders uitvoerde bij o.a. de leden van het VOTP en de VFPB. Maar de vraag naar ecologisch verantwoord werken wordt stilaan alomtegenwoordig en dus kan ook de audiovisuele sector niet achterblijven.

Veel van onze productiebedrijven zijn vrij kleine ondernemingen met een beperkt aantal werknemers. Het is dan ook niet evident om een werknemer aan te stellen met de opdracht zich helemaal te verdiepen in de groene filmproductie. Om die reden heeft Location Flanders – in samenwerking met het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF) en de Vlaamse gemeenschap – e-Mission in het leven geroepen.

2

1 3

1. London Tower Antwerpen 2. Boerentoren Antwerpen 3. Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen Gent

6

e-Mission beoogt alles te zijn wat de naam doet vermoeden. Het is een missie met de ecologische productie van films en televisieseries als ultiem doel. Location Flanders behartigt de belangen van de Vlaamse audiovisuele sector en heeft een aantal praktische suggesties uitgewerkt om het producenten en filmmakers zo makkelijk mogelijk te maken om audiovisueel werk te creëren met een zo laag mogelijke impact op het milieu. Een eerste instrument dat e-Mission aanbiedt is deze publicatie, die een aanzet wil zijn op weg naar een groene creatiesector. Enkele tientallen pagina’s vertellen alles over o.a. de energievriendelijke inrichting van een set of kantoor, biologische catering en groene stroom. Behalve een hoofdstuk met ecotips biedt deze brochure ook een beknopte adresgids met gekwalificeerde en/of gecertificeerde leveranciers van ecologische producten en diensten. Ecologie is in constante evolutie. Dat maakt deze gids tot een relatief, maar handig werkinstrument. e-Mission streeft naar een duurzame toekomst voor de audiovisuele industrie. Wij hopen te kunnen rekenen op je inspanningen en suggesties om die toekomst te realiseren.

7

OP KANTOOR

GROENE TIPS en MAATREGELEN VOORAF Een audiovisuele productie komt niet alleen tot stand in de studio of op locatie. Ook kantoorwerk zorgt op uiteenlopende vlakken voor een aanzienlijke CO2-uitstoot. Daarom begint dit hoofdstuk met praktische en vlot uitvoerbare tips voor op kantoor. Vervolgens komen zowel algemene als meer specifieke adviezen voor ecologisch verantwoord handelen op de set en in de studio aan bod. Het is belangrijk om te weten welke aspecten van je bedrijf precies de hoogste uitstoot genereren, want enkel zo kan je de ophoping van broeikasgassen efficiënt te lijf gaan. Een groene audit en energiescans als die van het Vlaams Energieagentschap (VEA), UNIZO, het Vlaams Agentschap Ondernemen (VLAO) en VOKA zijn daarvoor geijkte middelen. De ecotips in deze brochure geven alvast praktische info om zelf aan de slag te gaan en zowel energieverbruik als de bijhorende kosten terug te dringen. Het kan handig zijn om de maatregelen die je als bedrijf tot doelstellingen maakt in een actieplan te gieten. Stel een personeelslid aan als ecoverantwoordelijke. Met workshops, memo’s, posters en symbolen kunnen werknemers positief aangesproken worden om van de werkplaats een omgeving te maken waar groen handelen vanzelfsprekend is en initiatief vanuit alle hoeken wordt aangemoedigd.

8

De meeste kantoren gebruiken elektronische apparatuur en enorme hoeveelheden papier en energie om de dagelijkse werking van het bedrijf mogelijk te maken. Op elk van deze posten kan fel bespaard worden. Oude pc’s op een ecovriendelijke manier recycleren of wegschenken, tweezijdig afdrukken, oud papier als kladpapier gebruiken, het licht doven en de verwarming uitzetten in ruimtes waar toch niemand werkt. Het zijn adviezen die de ecologische voetafdruk van de audiovisuele productie in het algemeen al aanzienlijk kunnen reduceren. Maar je kan nog veel verder gaan met volgende groene kantoortips:

1. Energie •P  laats een energiemeter om het energieverbruik op kantoor in de gaten en binnen de perken te houden. •L  aat een energieaudit uitvoeren om na te gaan op welke posten in het energieverbruik bespaard kan worden. •C  ontroleer op water-, gas- en elektriciteitslekken door de respectievelijke meters een tijdje in het oog te houden. Zelf groene/hernieuwbare energie produceren > Een gebouw gelegen in een winderige regio kan in zijn eigen energie voor verwarming en verlichting voorzien door het installeren van een windturbine, die verbonden wordt aan een batterijsysteem binnenshuis. > Nog recenter is de trend om voor warmte, airco en warm water te zorgen met een geothermale warmtepomp, die de CO2-uitstoot aanzienlijk kan doen afnemen. > Ook fotovoltaïsche zonnepanelen hebben ingang gevonden bij bedrijven en produceren voldoende elektriciteit om het kantoor draaiende te houden.

9

•O  verweeg om via een ‘groen tarief’ hernieuwbare elektriciteit te nemen. Dit draagt bij aan de verdere ontwikkeling van groene technologieën, maar zal er niet voor zorgen dat de algemene uitstootcijfers dalen. Hernieuwbare elektriciteit is dan ook geen alternatief voor alle onderstaande energietips.

•L  et bij de aankoop van nieuwe producten, kantoormateriaal en elektrische apparatuur op het Europese Energielabel en het Europese Eco-label:

• Steek je licht op bij VREG, de Vlaamse Regularisatieinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt. Op de website (www.vreg.be) kunnen de prijzen en voorwaarden van alle Vlaamse energieleveranciers met elkaar vergeleken worden. Het bevorderen van het rationeel energieverbruik is echter een bevoegdheid van het Vlaams Energieagentschap (VEA, www.energiesparen.be). Op de website vind je gepreciseerde informatie over o.a. een zuinige omgang met energie, milieuvriendelijke energie en energiebeleid. Subsidies voor energiebesparende investeringen Voor bepaalde investeringen kan je een beroep doen op premies van de Federale en de Vlaamse Overheid, de provincie en de energieleveranciers of energie-intercommunales. De belangrijkste subsidies zijn de volgende: > De verhoogde investeringsaftrek voor energiebesparende investeringen – een federale fiscale gunstmaatregel – heeft tot doel het rendement van bestaande energie-installaties te verbeteren en het gebruik van hernieuwbare energiebronnen te bevorderen en te stimuleren. > De ecologiepremie van de Vlaamse Overheid wil ondernemingen stimuleren om hun productieproces milieuvriendelijker en energiezuiniger te organiseren. De premie wordt georganiseerd via een gesloten budgetsysteem en een oproep met wedstrijdformule. > De Vlaamse Overheid subsidieert de installatie van fotovoltaïsche zonnepanelen via de groenestroomcertificaten (aan 350 euro per 1000 kWh opgewekte elektriciteit gedurende 20 jaar). > Je kan ook gebruik maken van de premies van de Vlaamse netbeheerders. Zij zijn verplicht om bij hun klanten een aantal energiebesparende maatregelen voor bedrijven financieel te ondersteunen. Elke netbeheerder legt daarbij andere accenten.

Subsidies voor energiebesparing en fiscale voordelen zoals de verhoogde investeringsaftrek zijn cumuleerbaar.

Het Europees Energielabel (www.energielabel.nl) geeft consumenten de mogelijkheid zuinige van onzuinige aankopen te onderscheiden. Het A-label wijst op erg energie-efficiënte elektrische huishoudelijke apparatuur. Het G-label is het minst efficiënt.

Het Europese Eco-label (www.ecolabel.be) wordt toegekend aan uiteenlopende producten. Producten met een Eco-label zijn kwalitatief hoogstaand en groen in elke fase van hun levensduur, van de productie tot de opruiming ervan.

www.energiesparen.be/subsidies

10

11

2. Verlichting •S  chakel stelselmatig over van traditionele gloeilampen naar (compact-) fluorescentielampen (spaarlampen en tl-buizen).

•N  atuurlijk licht komt beter tot zijn recht als de gordijnen geopend zijn, als de binnenmuren in een lichte kleur geverfd zijn – dat bevordert de lichtreflectie – en als de ramen proper zijn. •P  laats timers of sensoren in weinig bezochte ruimtes zoals gangen en toiletten.

•O  p de website van Topten (www.topten.be) vind je een overzicht terug van de meest energie-efficiënte spaarlampen. Let daarbij op de levensduur. Die kan variëren van 6.000 tot 15.000 uur en meer.

•V  oor nachtverlichting gebruik je best een timer of bewegingssensoren. Schakel het licht in ieder geval ’s ochtends uit.

•K  ies spaarlampen van een aangepaste wattage.

•R  ecycleer gloeilampen zorgvuldig, ook als het gaat om energiebesparende gloeilampen. Je kan daarvoor terecht bij een recyclagecentrum.

•B  eperk waar mogelijk het aantal halogeenspots en/of gebruik leds (lichtemitterende diodes) als energievriendelijk alternatief. •D  oof de lichten wanneer je je kantoor verlaat. Doe hetzelfde als je ruimtes passeert waar niemand aan het werk is. • Installeer lichtdimmers waar mogelijk. •P  laats de lichtschakelaars naast de deuren. Dat moedigt het doven van de lichten aan bij het naar buiten gaan. •S  paar verlichting (en verwarming) uit door de uitvoering van uiteenlopende taken in eenzelfde ruimte mogelijk te maken. •V  erlicht slechts een deel van de kamer indien mogelijk. Je hebt geen ‘groot licht’ nodig om bv. aan een script te werken. Een bureaulamp volstaat en verbruikt minder. •P  laats lampen bij voorkeur in een kamerhoek. Op die manier is de reflectie van het licht krachtiger. •P  robeer optimaal gebruik te maken van het daglicht. In kamers waar overdag zonlicht binnenvalt, is bijkomende verlichting vaak overbodig. Plaats meubilair (zoals bureaus) zo dat de zon erop valt.

12

3. Verwarming en airconditioning •Z  et de thermostaat een graad lager. Dat kan de energiefactuur gevoelig doen dalen. 19°C is een nog goed te verdragen kamertemperatuur op kantoor. •V  erwarm of verkoel kamers enkel als je ze gebruikt. •V  ermijd dat koeling en verwarming gelijktijdig in werking zijn. •Z  et de verwarming uit ongeveer een half uur voor je de werk- of vergaderruimte verlaat. De airco kan zelfs een uur voor je vertrekt uitgezet worden. • Installeer een zogenaamde ‘dode zone’ (of ‘deadband’) tussen de verwarming- en de koelinginstallatie zodat geen van beide in werking treedt wanneer de temperatuur zich tussen 19°C en 24°C bevindt. De ‘dode zone’ voorkomt dat de verwarming of de koeling continu in- en weer uitgeschakeld wordt. • Zet de temperatuur ’s nachts lager, indien nodig in ‘frost protection mode’.

13

•K  leed je naargelang de buitentemperatuur, zodat ook binnen verwarming uitgespaard kan worden. • Installeer thermostaatkranen op de radiatoren en/of hang een programmeerbare thermostaat om de kamertemperatuur efficiënt te kunnen controleren. •P  laats de thermostaat zo dat de omgevingstemperatuur goed kan ingeschat worden. Dus zeker niet in de buurt van gloeilampen en andere warmtebronnen.

Frisse lucht > Gebruik de airconditioning met mate. Zet ze alleen op als het echt nodig. Op warme zomerdagen jaagt de airco het energieverbruik de hoogte in. Sluit dan ook ramen en deuren als de airco opstaat. > Reinig of vervang de filters van het aircosysteem regelmatig. > Open de ramen voor frisse luchtcirculatie ’s ochtends en/of ’s avonds. > Bespaar energie met een plafondventilator, die zowel kan zorgen voor verkoeling als voor de circulatie van warme lucht.

•S  luit bij valavond de gordijnen en eventuele houten luiken ’s winters om te vermijden dat de verwarmde lucht naar buiten ontsnapt. •H  ang geen gordijnen voor de radiatoren. Zij verhinderen dat de warmte zich optimaal over de kamer verspreidt. Open de gordijnen ook om de kamer te laten verwarmen door natuurlijk zonlicht. •S  tuur warme lucht de kamer in door houten schappen te plaatsen boven radiatoren. •O  ntlucht de radiatoren regelmatig voor een zo hoog mogelijk rendement. •V  erwarm water met zonne-energie door eventuele zonnepanelen aan te sluiten op het warmwatersysteem of installeer een ‘demand water heater’, die enkel water verwarmt als je het nodig hebt. •B  reng de temperatuur van warmwateropslag in een waterkoeler nooit lager dan 60°C. Dat verhoogt het risico op Legionellabacterie. •L  aat oude (i.e. meer dan 10 jaar oud) en inefficiënte warmwaterketels nakijken en vervang ze indien nodig door een hoogrendementsketel. Verlies sowieso het jaarlijkse onderhoud van boilers niet uit het oog. •C  ontroleer warme- en koudeluchttoevoer op lekken en repareer ze. • Investeer in energie-efficiënte aircosystemen en koop geen systeem dat te krachtig is voor je noden. 14

4. Isolatie De grootte en de leeftijd van het kantoorgebouw bepalen de omvang van de investering in isolatie en de periode tussen de installatie en het moment dat de positieve effecten ervan duidelijk worden. Over het algemeen gaat het om een periode van twee jaar. Zorg er in elk geval voor dat de isolatie voldoet aan de minimumstandaarden. • Koop isolatie met een hoge R-waarde (R staat voor ‘thermal resistance’). • Isoleer de zolder, holle muren en buitenmuren van het kantoorgebouw extra zorgvuldig. Warmteverlies treedt vooral daar op. • Isoleer met natuurlijk materialen zoals schapenwol en gerecycleerd krantenpapier. Dat is efficiënt en minder schadelijk voor het milieu. • Gebruik kurk als isolatiemiddel, bv. om vloeren en muren mee te bekleden. Kurk is een duurzaam materiaal en bovendien natuurlijk en biologisch afbreekbaar. • Overweeg om elke verdieping van het gebouw nog eens afzonderlijk te isoleren om te voorkomen dat de warmte in bepaalde ruimtes opstijgt naar andere delen van het gebouw. 15

•P  laats dubbele beglazing. Houten kozijnen zijn efficiënter dan PVC of aluminium profielen.

5. Waterverbruik

•Z  org ervoor dat ramen, deuren, houten vloeren en eventuele brievenbussen tochtvrij zijn.

Water is op alle vlakken een kostbaar en vitaal element, waarmee zuinig moet omgesprongen worden. Volgende tips kunnen daarbij helpen:

•E  en goede isolatie kan nog versterkt worden door het aanbrengen van een natuurlijke, isolerende verf op de kantoorwanden. • Isoleer de leidingen van verwarmingsinstallaties om energieverlies tegen te gaan op plaatsen waar het niet warm hoeft te zijn, zoals in kelders en bergruimtes. In ruimtes waar gewerkt wordt, is het juist voordelig dat de leidingen warmte afgeven. Daarom isoleer je die leidingen best niet. •T  rek de warmwaterketel een isolatiejasje aan om ervoor te zorgen dat de warmte niet verloren gaat. •O  verweeg een groen en goed geïsoleerd dak door het bv. met turf of planten te bedekken. Ga wel eerst na of het dak stevig genoeg is om extra gewicht te ondersteunen. • Isoleer de muur achter de radiator, zodat de warmte terug de kamer in wordt gekaatst. Dit is vooral van belang bij radiatoren die tegen buitenmuren geïnstalleerd zijn. •V  ooral onder de benedenverdieping van het kantoorgebouw is het van belang om ook onder de vloer isolatie te leggen. •P  lant bomen naast het kantoorgebouw waar schaduw wenselijk is. Ook om gure winden tijdens de winter af te weren zijn bomen handig.

•E  en watermeter is een goed middel om bewuster om te gaan met water. Waterverbruik en eventuele lekken kunnen ermee gecontroleerd worden. Sanitair > Rust toiletten uit met twee (waterbesparende) spoelknoppen. Als ze goed gebruikt worden, wordt er geen water (én geld) onnodig doorgespoeld. > Leg een met water gevulde plastic fles in het waterreservoir van het toilet om de hoeveelheid water te reduceren (tenzij je al beschikt over een zuinig toilet dat de hoeveelheid doorspoelwater beperkt). Er bestaan ook ecologische systemen die in de spoelbak van het toilet geplaatst kunnen worden en bij elke spoelbeurt één tot drie liter water kunnen besparen. > Probeer het spoelsysteem van toiletten te koppelen aan regen- of afvalwaterreservoirs.

•M  oedig je werknemers aan om de kraan niet onnodig lang te laten lopen. •R  ust kranen uit met sproeikoppen die minder water verbruiken. Heel wat nieuwe kraanmodellen kunnen bovendien als ‘watervriendelijk’ bestempeld worden: > Op het uiteinde van moderne waterkranen wordt vaak een kleine rooster, een schuimstraalmondstuk, bevestigd wordt. Dat roostertje zorgt voor meer luchttoevoer, wat de waterstraal dikker maakt en de waterdruk constant houdt. Het roostertje kan tot 60% besparen qua waterverbruik. > Een kraan met een sensor biedt een andere waterbesparende oplossing. Ze wordt enkel opengedraaid als er zich een object voor de detector bevindt. > Kranen die er door hun eigen mechanisme al voor zorgen dat het waterverbruik beperkt wordt, maar dat de druk voldoende groot blijft, bestaan ook.

•H  erstel alle waterlekken. De hoeveelheid water die al druppelend verloren gaat is niet te onderschatten.

16

17

•H  eb je maar een kleine hoeveelheid koud water van de kraan nodig, gebruik dan zeker niet de warmwaterkraan. •M  oet je wachten tot het leidingwater opgewarmd is, vang dan het koude lopende water op en gebruik het later voor andere doeleinden (bv. om te planten water te geven, om te poetsen, om te drinken, etc.). •W  il je water laten afkoelen, dan doe je dat best in de koelkast en niet door de koudwaterkraan nog wat langer te laten lopen. •D  raai de kraan niet altijd op volle kracht open. Er gaat dan immers teveel water verloren als je bv. alleen maar even je handen wil wassen. •V  ervang oude vaatwasmachines. Ze verbruiken niet alleen veel meer elektriciteit dan recente modellen, ze verbruiken ook veel meer water.

6. Computers en elektrische apparatuur •S  chakel de stroom uit van apparaten en computers die niet gebruikt worden. Vermijd de standby-modus en trek indien mogelijk de stekker uit. Apparaten in standby-modus vormen een stille, maar belangrijke post van energieverspilling (sluipverbruik of lekkende elektriciteit). • Koop stekkerdozen met aan- en uitschakelaars. Op die manier kunnen alle elektrische apparaten op het einde van elke werkdag makkelijk worden uitgezet, waardoor sluipverbruik in de kiem wordt gesmoord. • Probeer nieuwe aankopen te vermijden door computers en apparatuur te lenen (als je ze maar tijdelijk of eenmalig nodig hebt), te laten herstellen of ze te laten upgraden. Mocht de aankoop van nieuwe apparatuur noodzakelijk zijn, investeer dan in kwaliteitsmateriaal met een lange levensduur en www.topten.be een zo laag mogelijk energieverbruik.

•V  raag je leverancier naar meer informatie omtrent het energieverbruik van elektrische toestellen. Let ook op het Europees Energielabel of het Europees Eco-label (zie p.11). •H  eel wat hardwarefabrikanten leggen zich toe op de ontwikkeling van energiezuinigere en ecologische modellen. Ook op het vlak van data-archiveringssystemen bestaan er energie-efficiënte modellen. www.thegreengrid.org Milieuvriendelijk werken met computers > Voor computers is het essentieel dat ze niet te snel verouderen en gedurende een lange tijd geüpdatet en aangepast kunnen worden aan de nieuwste technologieën. > Bespaar drastisch aan energie door een laptop te verkiezen boven een desktopmodel. > Vervang verouderde beeldbuiscomputerschermen door LCD-schermen voor een verhoogde energie-efficiëntie. > Stel je computer zo in dat beeldscherm en harde schijf in energiebesparende modus gaan na enkele minuten inactiviteit. Gebruik daarbij geen screensaver, maar stel een zwart scherm in om energie te sparen. > Probeer de helderheid van je scherm te minderen. Dat verbruikt minder energie. Bij LCD-schermen kan je de intensiteit van het backlight verlagen.

•H  oud bij de aankoop van nieuwe televisies en monitors rekening met de energie-efficiëntie ervan. Rear-projection en LCD-televisies verdienen de voorkeur. ‘Oude’ beeldbuismodellen en plasmaschermen zijn het minst efficiënt. • Schakel de slaap-, energiebesparende of standby-modus van printer, kopieermachine of fax in als die voorhanden is. Zo gaat er minder energie verloren wanneer de machine niet gebruikt wordt. • Deel apparaten zoals printers en kopieermachines zoveel mogelijk met collega’s. • Kies voor een printer die dubbelzijdig kan afdrukken. Een inkjetmodel verbruikt overigens minder energie dan een laserprinter.

18

19

•N  og zuiniger is printen met de software van Ecofont (www.ecofont.com). Ecofont schiet bij het afdrukken gaatjes in het lettertype. Zo bespaar je tot 25% inkt of toner, zonder impact op de leesbaarheid. •M  aak voor online zoekopdrachten gebruik van Ecosia (www.ecosia.org). Dat is een ecovriendelijke zoekmachine, ondersteund door Yahoo, Bing en het Wereld Natuur Fonds (WWF). Het grote verschil met de overige zoekrobots bestaan erin dat Ecosia minimaal 80% van haar inkomsten schenkt aan een project van het WWF ter bescherming van het regenwoud. De servers van Ecosia draaien bovendien op groene stroom. •G  ebruik zoveel mogelijk oplaadbare batterijen. Het productieproces van batterijen en het verwerkingsproces van lege batterijen zijn erg vervuilend. •O  m batterijen op te laden kies je best voor een intelligente dV-oplader, die overschakelt op druppelstroom eens de batterij volledig is opgeladen. Zo wordt er niet meer stroom gebruikt dan noodzakelijk. •R  ecycleer oude apparaten en computers of geef ze een nieuwe bestemming door ze te schenken aan liefdadigheidsinstellingen of instanties die ze kunnen oplappen.

7. In de kantine

•D  roog de vaat met de hand of laat ze drogen door de vaatwasmachine te openen voor het automatische droogproces van start gaat.

Koelkasten en diepvriezers > Gebruik liever een magnetron dan een traditionele oven. Een magnetron is energie-efficiënter. > Programmeer de koelkast en de diepvriezer niet kouder dan nodig. Hoe lager de temperatuur, hoe hoger het verbruik. 3 à 5°C is een optimale temperatuur voor een koelkast. Een diepvriezer functioneert optimaal bij -17 à -15°C. > Een koelkast werkt optimaal als zij voor drie kwart gevuld is. Voedsel houdt de koude beter vast dan lucht. > Het kost tijd en energie om de koelkast (en/of de diepvriezer) na lang openen terug op temperatuur te krijgen. > Controleer of de deuren van diepvriezer en koelkast goed afsluiten. Dat kan je doen door er een blad tussen te steken. Als het blijft zitten, werkt de sluiting goed. > Een goed geplaatste, propere en compacte koelkast functioneert beter en energie-efficiënter. Een koelkast plaats je best op een koele plaats en zeker niet in de buurt van warmtebronnen zoals radiatoren. Probeer ook regelmatig stof de verwijderen van de bedrading aan de achterzijde van de koelkast en de diepvriezer. > Energieslorpende koelkasten en diepvriezers gooi je best niet op de tweedehandsmarkt, in tegenstelling tot andere nog werkende elektronische apparatuur. Je laat ze best vakkundig ontmantelen.

•K  oop keukengerief en bestek van roestvrij staal. •K  ies een energie- en waterefficiënte vaatwasser en zet hem uit als hij niet meer gebruikt wordt.

•V  ermijd het gebruik van huishoud- en aluminiumfolie. Aluminiumfolie is wel verkrijgbaar in een groene, 100% gerecycleerde variant.

•L  aat de vaat doen door een vaatwasmachine, tenzij het om een kleine vaat gaat. Handmatig afwassen kost een pak meer water en energie. •Z  et de vaatwasmachine pas op als de machine helemaal vol is. Vervang de filters regelmatig, doe enkel een voorspoeling als dat echt nodig is (bv. bij aangebrande etensresten) en houdt de temperatuur zo laag mogelijk.

20

21

8. Drank en voedsel •O  m de uitstoot van wereldwijd voedseltransport te verminderen eet je best seizoensgebonden, biologische en lokale producten. Eet ook lokale producten tijdens zakenreizen, buitenlandse shoots, etc.

•B  estel boodschappen online en laat ze op kantoor bezorgen. Internetshopping is tijd-, energie- en geldbesparend. •B  espaar geld en verpakking door kraantjeswater te drinken. Plaats het water in de koelkast om het te laten afkoelen en de chloor te laten verdampen. Ook een waterfiltersysteem verdient de voorkeur boven geflest water.

•K  ies voor organische melk. Het productieproces van organische melk is minder energierovend dan dat van niet-organische melk. Bovendien komen er geen schadelijke stoffen aan te pas. Organische melk is dan ook gezonder.

9. Schoonmaken

•L  aat verse melk aan kantoor leveren in herbruikbare, glazen flessen. Zo vermijd je een massa plastic en/of kartonnen verpakkingen. Doe hetzelfde voor water, frisdranken en fruitsappen.

•V  ermijd chemische en antibacteriële schoonmaakproducten. Bepaalde stoffen kunnen giftig en zelfs kankerverwekkend zijn. Opteer daarom voor natuurlijke en ecovriendelijke producten.

•V  ermijd de aankoop van kartonnen verpakkingen en blik. Ze zijn moeilijk recycleerbaar. Probeer de materialen zelf te recupereren voor andere doeleinden.

•N  atuurlijke schoonmaakmiddelen zijn zuiveringszout (een erg veelzijdig middel), citroensap (voor een kraaknet aanrecht en tegen kalkafzet op kranen), en warm water met gedistilleerde witte azijn (voor blinkende ramen en vloeren). Bruiswater is dan weer een niet-chemische oplossing om vlekken op tapijten mee te lijf te gaan.

•G  ebruik thermoskannen om soepen en warme dranken in te bewaren. Het constant warm houden van koffiekannen of het veelvuldig opwarmen van aparte tassen soep, thee of koffie worden daardoor overbodig. •D  rink uit een afwasbare tas, niet uit wegwerpbekertjes. Gebruik geen papieren (of plastic) borden en bekers voor feestjes en andere gelegenheden. Beter is te investeren in duurzaam materiaal zoals porselein en glas. •K  ook maar zoveel water als je nodig hebt voor bv. een tas thee. •K  oop voedsel (en andere producten) in bulk om te besparen op verpakking. Wat in grote hoeveelheden wordt aangekocht, kan nadien in duurzame dozen worden verdeeld.

•K  ies voor geconcentreerde reinigers en schoonmaakproducten die ook in combinatie met koud water hun reinigende functie behouden. Zo hoef je niet altijd te poetsen met warm water. •P  robeer niet voor elke schoonmaaktaak een ander middel te kopen. Dring het aantal schoonmaakproducten terug en val ook terug op groene alternatieven als azijn en citroensap. •V  ermijd synthetische luchtverfrissende sprays. Sommige luchtverfrissers moeten in het stopcontact gestoken worden, waardoor ze ook nog eens energievretend zijn. Een mengsel van gefilterd water en etherische oliën is een gezond en natuurlijk alternatief.

•W  eeg steeds de aard van het voedingsproduct af aan zijn verpakking. Niet zelden is de verpakking minder biologisch dan het product zelf.

22

23

• Gebruik geen giftige stoffen om leidingen proper te maken. Voor een verstopte afloop gebruik je best een mengsel van kokende soda en azijn.

•V  erzend uitnodigingen voor premières, persscreenings, recepties en andere evenementen per e-mail.

• Lees altijd de verpakkingen van reinigingsproducten om de toxische gevaren ervan te kennen.

•B  en je niet geïnteresseerd in gedrukte reclame, dan meld je dat best aan de bezorger door een sticker aan te brengen op de klep of bij de gleuf van de brievenbus.

10. Papier •L  et bij de aankoop van papier op het FSC-label (Forest Stewardship Council / Raad voor Goed Bosbeheer) of het PEFC-label (Programma for the Endorsement of Forest Certification Schemes). FSC en PEFC zijn keurmerken op hout- of papierproducten die aangeven dat een product afkomstig is uit een duurzaam beheerd bos. Op deze manier promoten zij een bosbeheer dat tegelijkertijd milieuvriendelijk, sociaal gunstig en economisch leefbaar is. Op de websites van FSC en PEFC kan je via een databank snel de dichtstbijzijnde papierverdeler of drukkerij terugvinden die gecertificeerde papierwaren of drukwerk aanbieden. www.ikzoekfsc.be www.pefcbelgium.be • Recycleer papier. Het productieproces van gerecycleerd papier is groener dan dat van nieuw, wit papier. Bovendien wordt het vellen van bomen erdoor beperkt. Probeer papier, voor je het in de papiermand gooit, nog te gebruiken voor notities of schetsen. Daarmee kan je de aankoop van schriften en dergelijke terugdringen. • Geef de voorkeur aan gerecycleerd toilet- en keukenpapier. Vooral de soorten die voor 100% bestaan uit gerecycleerd materiaal verminderen de impact van het productieproces aanzienlijk. Probeer niet-gebleekt papier aan te kopen. Papier bleken is een erg vervuilend proces. • Vraag aan klanten en leveranciers om elektronische rekeningen en facturen. Stuur ook zelf zo weinig mogelijk papieren post uit en beheer de bankrekeningen online.

24

•V  raag geen papieren Gouden en/of Witte Gidsen aan. Beide telefoonboeken zijn online doorzoekbaar. http://goudengids.truvo.be http://wittegids.truvo.be • Raadpleeg catalogi, kranten en tijdschriften online als je daartoe de kans krijgt – overweeg eventueel een abonnement – en laat papieren versies links liggen. Deel papieren versies zoveel mogelijk met collega’s. • Check documenten op je scherm op spellingfouten en kijk de printerinstellingen na voor je gaat afdrukken. Op die manier herleid je het aantal foutieve afdrukken tot een minimum en spaar je papier uit. • Probeer niet elke mail die je ontvangt uit te printen. Maak evenmin afdrukken van elke nieuwe versie van een script. Probeer aantekeningen en opmerkingen rechtstreeks in het Word- of PDF-document aan te brengen. Als je toch iets moet uitprinten, spaar dan papier door dubbelzijdig te printen en/of door meerdere pagina’s op één A4-pagina af te drukken. Gebruik ook best vegetale of niet-giftige inkt. • Moedig je contactpersonen in de signatuur van e-mails aan om groen te denken en mails zo weinig mogelijk af te printen. • Hergebruik oude enveloppen en verzenddozen van dvd’s, boeken, etc. Je kan er opnieuw mee verzenden of ze voor andere doeleinden gebruiken. • Versnipper oud papier en gebruik het voor de verzending van pakjes in plaats van bolletjesplastic of brokjes geëxpandeerd polystyreen (Isomo). Ook krantenpapier is daarvoor erg geschikt. Houdt opvulsel van verzendingen aan je adres bij en hergebruik ze zodat het nog niet op de afvalberg terechtkomt.

25

11. Decoratie en inrichting

12. Afval en recyclage

•K  ies voor een kleiner kantoorgebouw – dat is efficiënter qua energie – maar ga creatiever om met de inrichting.

•C  reëer voor jezelf en je werknemers een eigen recyclage- en sorteersysteem. Plaats gelabelde sorteerdozen en vuilnisbakken in een snel en makkelijk bereikbare ruimte, zodat het recycleren wordt aangemoedigd.

•K  oop bij voorkeur houten kantoormeubilair en vloeren, die gecertificeerd zijn met het FSC- of een PEFC-label. www.ikzoekfsc.be www.pefcbelgium.be •H  echt belang aan de kwaliteit en de duurzaamheid van kantoormeubilair. Geef oude meubels een nieuwe bestemming door ze bv. weg te schenken aan een van de Vlaamse kringloopcentra. In vele gevallen worden meubels www.kringloop.net gratis aan kantoor opgehaald. Groene verf > Gebruik ecoverf en -vernis. De productie van verf en vernis is doorgaans erg vervuilend, niet het minst door de enorme hoeveelheid afval die na de productie ervan overblijft. Groener, maar ook minder schadelijk voor de gezondheid is het werken met verf op waterbasis. Natuurlijke vernis is met name aangewezen voor de behandeling van houten vloeren. > Maak gebruik van verfborstels en –rollers in plaats van de meer vervuilende verfsprayers. > Bezorg oude verfresten aan scholen, jeugdhuizen, de jeugdbeweging, verenigingen,… of sorteer ze onder het juiste type afval. Natuurlijke verven (eventueel verdund met water) zijn composteerbaar. Acrylaatdispersieverven (acrylaat, acryl, vinyl en latexverf) en alkydverf behoren tot het chemisch afval. Water dat met die verven in contact is gekomen – bv. om verfborstels af te spoelen –wordt eveneens tot het chemisch afval gerekend.

•P  robeer synthetische materialen te vermijden die vluchtige organische stoffen (VOS) en andere vervuilende bestanddelen uitstoten, zoals sommige tapijten, verf en vinyl. Je kiest liever voor natuurlijke materialen. Voor zachte vloerbedekkingen is dat bv. wol of katoen.

•B  ijna alle oude zaken (van kunst tot huisraad en meubilair) kan je kwijt in tweedehandszaken, kringloopwinkels, scholen, bibliotheken en dagcentra. Maak gebruik van de gratis ophaalservice als die aangeboden wordt. Technisch materiaal en mediaobjecten vinden mogelijk een nieuw leven bij collega’s of op veilingsites als eBay. • Loop in een wijde boog rond plastic heen. Plastic is een afgeleid product van de petroleumindustrie. Het fabriceren ervan is erg vervuilend. Bovendien is plastic vaak nauwelijks recycleerbaar. Kunststoffen zijn meer dan glas en metalen gevoelig voor downcycling, waarbij de oorspronkelijke grondstof in het recyclageproces moet inboeten aan zuiverheid. • Vermijd verpakkingen die gemaakt zijn van uiteenlopende materialen, zoals karton en plastic. Dat bemoeilijkt de recyclage. Als het niet anders kan, probeer de verpakking dan uiteen te halen en te sorteren. • Vermijd eenmalig bruikbare cd’s en dvd’s voor de opslag van data. Herschrijfbare cd’s en – nog beter – USB-sticks zijn groenere alternatieven. • Gooi oude mobiele telefoons niet zomaar weg. Dat heeft een giftige impact op het milieu. Geef ze aan een goed doel of laat ze achter in elektronicawinkels die ervoor zorgen dat ze gerecycleerd worden. • Weersta aan de constante stroom van nieuwigheden in de computer- en mobiele telefoniewereld. Kies meteen voor degelijk, duurzaam materiaal. •D  ownload software rechtstreeks van een online shop naar je computer. Zo vermijd je cd-roms en de bijhorende verpakking.

•P  robeer oude, bruikbare materialen te recupereren bij renovatiewerken.

26

27

•K  oop voor printers hervulbare of gerecycleerde inktpatronen. Dat is beter voor het milieu en vaak goedkoper dan de aankoop van nieuwe vullingen. Algemeen geldt dat je best zoveel mogelijk hervulbare verpakkingen koopt en dat je nadien ook de moeite neemt om ze opnieuw te (laten) vullen. •P  laats een aparte vuilnisbak voor gevaarlijk afval. Deponeer het nadien in een containerpark of laat het ophalen door een gespecialiseerd bedrijf. •K  ies zoveel mogelijk voor 100% gerecycleerde vuilniszakken.

13. Transport •W  erk regelmatig van thuis uit en moedig je werknemers indien mogelijk aan hetzelfde te doen. Zo draag je bij aan een verminderde uitstoot van vervuilende uitlaatgassen. Ook gecomprimeerde werkweken (met vier dagen van tien uur) hebben een gunstig effect op het milieu door de verminderde uitstoot van uitlaatgassen.

Ecodriving, ook veilig en kostenbesparend > Laat je wagen geregeld nakijken voor een maximale energie-efficiëntie. > Schakel tijdig naar een hogere versnelling. > Rij zoveel mogelijk met een constante snelheid. > Laat de motor niet zwoegen in een hoge versnelling als je een helling of een heuvel oprijdt. > Volg de verkeersstroom en anticipeer op wat voor je gebeurt. Hou voldoende afstand zodat je niet te sterk moet remmen. > Laat de gas tijdig los wanneer je moet gaan stoppen en rem op de motor. > Rij niet te snel. Zo kan je het brandstofverbruik onder controle houden. > Zet de motor uit vanaf het moment dat de wagen meer dan dertig seconden stil gaat staan. Het blijven draaien van de motor bij stilstand verbruikt meer dan hem opnieuw te starten. > Hou de bandenspanning op peil. > Gebruik de boordapparatuur verstandig. Gebruik de airco enkel als het echt noodzakelijk is en vermijd open ramen bij hoge snelheden. De auto wordt dan een vangnet voor wind, waardoor de motor harder moet werken om op snelheid te blijven. > Vermijd overbodig gewicht. Plaats fietsen bij voorkeur op een rek achteraan het voertuig en verwijder bagagerekken als je ze niet gebruikt. > Registreer je brandstofverbruik. www.eco-driving.be, een website van de Bond Beter Leefmilieu

•M  oedig je werknemers aan om het openbaar vervoer te nemen door het woon-werkverkeer geheel of gedeeltelijk te vergoeden. •L  eg korte afstanden te voet of per fiets af. Vouwfietsen worden steeds handiger en populairder. Gebruik ze voor korte afstanden van en naar het kantoor, het station of de bushalte. In heel België kan je voor fietsverhuur terecht bij een van de meer dan dertig fietspunten. www.fietsenwerk.be •L  aat de auto zoveel mogelijk thuis. Je bespaart er benzine, energie, geld en vaak ook tijd mee. Bus, tram en trein vormen interessante en betaalbare alternatieven. De bus en de trein zijn erg geschikte vervoermiddelen voor lange afstanden met een beperkte impact op het milieu. Als je kan, pas dan je werktijden aan zodat je overdreven drukte op het openbaar vervoer tijdens spitsuren kan vermijden.

28

• Aandachtspunten  bij de aankoop van een nieuwe (bedrijfs)wagen: > Verkies diesel boven benzine. Ook biobenzine, LPG (Liquefied Petroleum Gas) en CNG (Compressed Natural Gas) zijn te verkiezen boven gewone benzine. > Koop geen grotere wagen (en zwaardere automotor) dan noodzakelijk. > Als je de principes van ecodriving in de praktijk brengt, is een wagen met manueel versnellingssysteem doorgaans efficiënter dan een automatische wagen. > Overweeg de aankoop van een elektrische of hybride wagen om het brandstofverbruik en de daaraan gekoppelde uitlaatgassen terug te dringen. > Let op de ecoscore (www.ecoscore.be). Dat is een milieuscore die een indicatie geeft van de globale milieuvriendelijkheid van voertuigen.

29

•Z  et je werknemers aan tot carpoolen als ze toch met de wagen naar het kantoor komen. Een andere optie is carsharing. Dat is het voor een korte periode huren van een deelauto, die op verschillende plaatsen ter beschikking wordt gesteld. Autodelen gebeurt zowel door particulieren als door organisaties. Voor meer info over carsharing in België kan je terecht op www.cambio.be en www.autodelen.be. • J e kan werknemers ontmoedigen met de wagen te komen door het aantal parkeerplaatsen bij het kantoor te beperken. •K  oop gerecycleerde of bioafbreekbare antivries. •P  robeer verzendingen per koerier te beperken. Visiemateriaal kan je bv. digitaal aanbieden als download of stream, wat niet alleen een rit uitspaart maar ook de impact van je kantoor op de afvalberg verkleint. Wil je een koerier gebruiken voor korte afstanden, doe dan een beroep op een fietskoerier. •M  oet je echt aanwezig zijn op korte vergaderingen waarvoor je lange afstanden moet afleggen? Overweeg om vergaderingen te volgen via een videoconferentie. •Z  oek alternatieven voor vliegreizen (per trein of per boot). De website ‘The Man in Seat Sixty-One’ biedt hulp voor vluchtloze trajecten wereldwijd. www.seat61.com • Probeer de transport- en reisindustrie groener te maken door te reizen met een lage CO2-uitstoot. De website van Sustainable Travel International biedt info en ideeën voor ecologisch verantwoordelijk reizen. www.sustainabletravelinternational.org • Maak ook in het buitenland gebruik van het openbaar vervoer of huur een fiets. Een auto huren zorgt voor extra CO2-uitstoot en kan voor onnodige stress zorgen in onbekende verkeerssituaties.

30

Op hotel Verblijf in hotels met een lage ecologische voetafdruk en hou rekening met volgende aspecten: > Hotels met een groen label: De Groene Sleutel (www.groenesleutel.be) voor Vlaanderen en The Green Key (www.green-key.org) wereldwijd. > Lever ook zelf een bijdrage door: - spaarzaam om te gaan met energie op je kamer - te douchen in plaats van een bad te nemen - handdoeken en lakens niet dagelijks te laten vervangen -d  e kleine zeepjes en shampoos uit hotels niet mee naar huis te nemen, de verpakkingen zijn erg verspillend.

14. Uit principe •K  ies een bank die ethische waarden en ecologische standaarden hoog in het vaandel draagt. •V  raag leveranciers naar hun ecologisch beleid. Integreer je eigen groene beleid in contracten met leveranciers en partners. Zo kan je erop toezien dat de bedrijven waarmee je samenwerkt ook inspanningen leveren om de ecologische impact van de producten die je koopt te verminderen. •O  verweeg vrijwillige CO2-compensatie voor de werking van het kantoor, filmproductie en vluchten. De compensatie (ook wel ‘carbon offset’ genoemd) biedt de mogelijkheid om naargelang de eigen CO2-verontreiniging van een bedrijf te investeren in klimaatfondsen en duurzame en ecologische projecten. CompenCO 2-(www.compenco2.be), CO2Logic (www.co2logic.com) en Climact (www.climact.com) zijn Vlaamse en/of Brusselse bedrijven die zich hiermee bezighouden.

31

OP LOCATIE EN IN DE STUDIO De basisadviezen die van het kantoor een groenere werkplaats kunnen maken, gelden ook op locatie en in de studio. Uiteraard zijn de omstandigheden anders, omdat je buitenshuis deels bent aangewezen op de beschikbare voorzieningen ter plaatse. Gelukkig bestaan er studio’s zoals o.a. Alfacam en AA Dock’s, die al aardig wat inspanningen leveren ter reductie van hun ecologische footprint. Maar ook zonder studio’s op groene energie kan een ecologische ingesteldheid bij cast en crew een verschil maken. Meng onderstaande tips met een dosis creativiteit en groen gezond verstand en de eerste stap naar een ecologisch verantwoorde filmproductie is gezet.

1. Energie 2

1 3

•G  a na bij de studio of de locatie wat de plaatselijke energievoorzieningen zijn. Neem indien nodig maatregelen om de impact van het draaien te beperken.

1. Lüber in der Luft (2006) - Oostende 2. Traum aus Schokolade (2009) - Brugge 3. Eurocam Media Center

2. Verlichting •S  chakel niet-noodzakelijke verlichting uit tussen de verschillende shoots door. Gebruik liever dimmers om licht tussen twee scènes te minderen dan de schakelaars om het licht telkens opnieuw aan te steken en te doven.

32

33

•M  aak gebruik van energie-efficiënte compacte fluorescentielampen, LED-lampen en HMI-licht in plaats van gloeilampen. Fluorescentielampen verspreiden bv. tien keer meer licht en ze gaan tot twintig keer langer mee dan traditionele lampen met een gelijke wattage.

4. Computers, elektrische apparatuur en technisch materiaal

•O  nderwerp de lampen tijdens een lange draaiperiode aan een regelmatig onderhoud.

•V  raag bij de aankoop of huur van technisch materiaal, zoals camera’s en geluidsapparatuur, naar de meest energie-efficiënte modellen. De leverancier kan je ook inlichten over hoe je de apparatuur op een energiebesparende manier kan gebruiken.

•V  ervang flikkerende, flauw schijnende en doorgebrande lampen tijdig.

3. Verwarming en airconditioning •A  ls gezondheids- en veiligheidsvoorschriften het toelaten, schakel dan de airco uit in ruimtes die al voldoende verlucht zijn (bv. tijdens de constructie van sets). • Installeer sensoren die de luchtkwaliteit en de temperatuur meten. Deze kunnen dan vervolgens worden gekoppeld aan de ventilatie- en aircosystemen. •H  erzie de werkingstijden en parameters van veelgebruikte installaties zoals waterkoelers, om overventilatie tegen te gaan.

•K  ies voor technisch materiaal waarvan de productie een geringe ecologische impact heeft. •O  p de set en het productiekantoor worden computers en elektrische apparatuur best uitgeschakeld tijdens pauzes. Plug ook niet-gebruikte monitors, televisies, dvd-spelers, etc. uit om sluipverbruik te voorkomen. Generatoren > Maak bij het draaien op locatie gebruik van plaatselijk beschikbare elektriciteitsbronnen en reduceer het gebruik van generatoren. > Als je toch een generator moet gebruiken, kies er dan een van de juiste grootte (eerder dan een te groot model om elke toevalligheid te kunnen opvangen). > Zet de generator aan niet eerder dan een uur voor het draaien van start gaat. Zet hem uit tijdens de lunch of tijdens pauzes van meer dan dertig minuten. > Probeer generatoren te gebruiken die werken op alternatieve energie, zoals zonne-energie, natuurlijk gas en biodiesel.

• Installeer frequentieregelaars (of Variable Speed Drives) op de ventilatoren van zware motoren. •O  nderwerp elektrische apparaten (vooral grote machines) aan een arbeids- of vermogensfactoronderzoek en pas de vermogensfactor aan met de daarvoor bestemde apparatuur. •M  aak, als de kwaliteit dat toelaat, gebruik van digitale processen voor beeld en geluid. •G  ebruik oplaadbare batterijen waar mogelijk.

34

35

5. Catering •K  ies bij voorkeur voor groene cateringbedrijven. Groen betekent in dit geval: het werken met biologische, seizoensgebonden en lokale producten, het gebruikmaken van groene stroom, het koken met duurzame materialen. Eten serveert de cateraar bij voorkeur op duurzaam materiaal (en in laatste instantie op bioafbreekbaar materiaal voor eenmalig gebruik). •V  ind je geen beschikbare groene cateraar, maak dan je groene wensen kenbaar aan de cateraar die je uiteindelijk kiest. Vraag hoe en of hij daarop kan inspelen. •O  verweeg een vegetarische catering om de vleesconsumptie terug te dringen. De impact van de vleesindustrie op het milieu valt niet te overschatten. •N  eem fairtradeprincipes in overweging bij de aankoop van geïmporteerde producten zoals koffie, thee, fruit en groenten. Maar let hierbij ook op de verpakking. Vaak zijn fairtradeproducten niet beschikbaar in grotere verpakkingen. •M  aak gebruik van de lunches om crewleden in te lichten over ecovriendelijke maatregelen.

•H  erstel kledingsstukken in plaats van nieuwe te kopen. •G  rote kledingmerken lenen vaak graag kostuums uit in ruil voor een vermelding op de eindgeneriek van de film. Geef daarbij de voorkeur aan ontwerpers en merken met een ecologische reputatie. •S  teun kostuumontwerpers met een ecologische reputatie. •B  reng kostuums enkel binnen bij stomerijen die werken zonder chemische middelen (zoals perchlooretheen), maar met milieuvriendelijke reinigingsmethodes. Kostuums wassen met koud water is dan weer voordelig voor het energieverbruik. •B  ewaar en hergebruik kleerhangers en kostuumcovers.

7. Haar en make-up • Zoek organische/biologische alternatieven voor haar- en cosmeticaproducten

•G  ebruik afwasbare borden en bestek waar mogelijk. Kies je toch voor wegwerpmateriaal, let er dan op of het makkelijk te recycleren is.

•V  erkies haar- en cosmeticaproducten die minder verpakking met zich meebrengen. Om zowel transport als verpakking te beperken koop je de producten best aan in bulk.

•C  omposteer organisch afval indien mogelijk.

•V  ermijd producten die getest zijn op dieren.

6. Kostuums •P  robeer kostuums te huren, tweedehandskostuums te gebruiken of nieuwe kostuums te bewaren voor latere opnames.

•G  ebruik biologische lotion of melk voor de demaquillage in plaats van ontschminkingsdoekjes. •V  ergeet de spiegellampen niet te doven tussen twee maquillagebeurten in. •R  ecycleer alle verpakkingen en koop hervulbare verpakkingen aan indien mogelijk. Zorg er ook voor dat er steevast recyclagebakken aanwezig zijn in de make-upruimte.

•V  ermijd kostuums die veel onderhoud nodig hebben. 36

37

8. Papier

10. Afval en recyclage

•V  ermijd het afdrukken van papier voor gebruik op de set. Groener én handiger zijn laptops, tablets, smartphones en pda’s om essentiële info op na te kijken.

•V  raag na bij de betreffende gemeente of intercommunale wat de voorwaarden zijn met betrekking tot afval en waterlozing.

9. Setbouw

•G  a na of de studio waarin je filmt beschikt over een recyclagebeleid. Vraag, als het budget dat toelaat, of je van de plaatselijke faciliteiten gebruik kan maken. Recycleren in de praktijk brengen

•M  oedig de setbouwers aan om methodes te ontwikkelen die sets makkelijk demonteerbaar en recycleerbaar maken. Probeer dus het gebruik van niet-recycleerbare materialen zoals polystyreen of MDF-platen te vermijden en gebruik geen verf die Vluchtige Organische Stoffen (VOS) bevat. •P  lan de setconstructie goed en koop niet meer materiaal aan dan nodig. •T  racht bij de aankoop van hout voor sets te letten op de herkomst en moedig zo duurzame houtkapprojecten aan. Let op de FSC- en PEFC-labels. •P  robeer materialen en zaken zoals rekwisieten en meubels te huren in plaats van aan te kopen. Zoek dergelijk materiaal in de buurt van de plaats waar gedraaid wordt om de uitstoot van goederentransport te beperken. •G  ebruik geen chemische verfstrippers om verf te verwijderen. De verf afbranden met een heteluchtpistool is een milieuvriendelijke oplossing. Ook plantaardige middelen zijn verkrijgbaar om verf op te lossen. •G  ebruik bij voorkeur verf op waterbasis.

> Licht werknemers duidelijk in over recyclage op de set. Organiseer eventueel trainingsmomenten en betrek daar ook tijdelijke werknemers en freelancers bij. > Vergemakkelijk het recycleren voor de crewleden door voldoende (met kleuren of pictogrammen gecodeerde) vuilnisbakken te plaatsen, waarin afval gesorteerd kan worden. Richt ook geregeld recyclagemomenten in. > Stel diverse recyclageschema’s op voor sets, rekwisieten, kostuums, batterijen, lampen, etc.

•R  ecycleer of schenk ongewilde uitrusting en materialen na afloop van de draaiperiode. •R  ecycleer pellicule in plaats van het op de vuilnisbelt te gooien. •H  oud kleurenfilters (color gels) bij voor gebruik tijdens latere producties. Investeer indien mogelijk in gekleurd glas of dichroïsche filters, die langer meegaan dan gelfilters. •V  erspreid hervulbare flessen, drinkbussen of bekers onder de acteurs en de crewleden. Bedoeling is om de plastic afvalberg te reduceren en het drinken van kraantjeswater aan te moedigen.

•B  eperk het gebruik van chemische oplosmiddelen in de afwerkfase van de set. •O  ok voor de setopbouw geldt deze afvalhiërarchie: verminder – hergebruik – recycleer. 38

39

11. Transport Draaien in een studio en – vooral – op locatie kan een hele verhuis van goederen op gang brengen. Met een degelijke planning kan je onnodig transport tot een minimum beperken. De transporttips die we eerder voorstelden, zijn uiteraard ook van toepassing voor verplaatsingen naar de studio of naar de set op locatie. Ook al zijn ze evident, toch geven we graag nog volgende aandachtspunten mee: •M  aak een lijst van alle transportnoden voor een bepaalde productie – inclusief die van crewleden, acteurs en andere betrokkenen – om te kunnen bepalen waar groene maatregelen opportuun zijn. Goederenvervoer > Bepaal vooraf wat je precies nodig hebt voor bepaalde draaidagen, zodat er geen technisch materiaal vervoerd moet worden dat toch niet gebruikt zal worden. > Laad vrachtwagens en wagens goed, zodat er zoveel mogelijk materiaal in één rit vervoerd kan worden. > Maak zoveel mogelijk gebruik van de materialen en de apparatuur die ter plaatse voorhanden zijn. > Probeer materiaal tussen twee draaidagen in te laten staan op een veilige plaats, als de locatie dat toelaat.

•V  ermijd luchttransport zoveel mogelijk en probeer ter plaatse technisch materiaal te huren. •A  ls je toch vliegt, kies dan een commerciële maatschappij in plaats van een private. Je transport is in dat geval milieuvriendelijker. Bij het huren van auto’s vraag je best naar hybride wagens of wagens die rijden op alternatieve brandstoffen. •H  ou bij hoeveel benzine er wordt gebruikt en hoeveel kilometer er per vrachtwagen of per vliegtuig wordt afgelegd. •M  aak gebruik van lokale crewleden.

12. Uit principe •G  a verantwoordelijk om met dieren en de omgeving, idealiter door het volgen van een goedgekeurde ethische code. •V  raag leveranciers naar hun ecologische beleid. Als klant bevind je je in een uitgelezen positie om leveranciers te wijzen op groene alternatieven. Probeer je eigen groene beleid te integreren in contracten met leveranciers van groene diensten en goederen.

•M  oedig werknemers en chauffeurs aan om een ecovriendelijke rijtechniek aan te nemen. De website van de Bond Beter Leefmilieu (www.eco-driving.be) kan daarbij van pas komen (zie ook p.29). •P  robeer jezelf in groep te verplaatsen. Carpooling biedt een mogelijke oplossing. •P  robeer uit te zoeken of en hoe studio’s en locaties bereikbaar zijn met het openbaar vervoer en laat de wagen thuis.

40

41

Communicatie van een groen plan Aan de hand van bovenstaande tips en een dosis eigen creativiteit kan een actieplan worden uitgewerkt. Voor de succesvolle uitvoering ervan zijn volgende aandachtspunten essentieel: > Communiceer vaak en duidelijk over de nieuwe maatregelen aan werknemers. > Moedig suggesties en initiatieven van werknemers aan. > Erken en beloon de medewerking van werknemers. > Geef regelmatig updates over de vorderingen in de uitvoering van het groene plan. > Organiseer of neem deel aan speciale evenementen zoals groene dagen, fora, etc. > Maak je ecologische inspanningen ook kenbaar bij leveranciers, klanten en het algemene publiek. Groen handelen wordt meer en meer een keurmerk en kan inspirerend werken.

adresGids voor groene diensten en producten

1 2

1. Dijle – Mechelen 2. Leopoldpark – Oostende

42

43

METHODOLOGIE In volgende adresgids kan je een selectie van bedrijven terugvinden, die je kunnen bijstaan bij het integreren van bovenvermelde ecologische tips in de dagelijkse beroepspraktijk. Dit door de aard van het advies of de diensten die zij verstrekken of door hun eigen efficiënt energiebeheer. Deze lijst is niet allesomvattend en heeft tot doel een basisinstrument te vormen. Bovendien is het slechts een momentopname. Meer en meer bedrijven zullen zeer binnenkort de overgang naar ecologisch verantwoorde diensten en producten maken. Voor niet-AV gerelateerde productcategorieën werd hoofdzakelijk een beroep gedaan op de expertise en kennis van partnerorganisaties als Euro Top Ten Belgium, Fair en Duurzaam, Green Bazaar, Groen Licht Vlaanderen, Huged. be, MeMo-gids, Milieukoopwijzer en Netwerk Bewust Verbruiken.

Volgende labels geven aan op welk vlak een bedrijf zich ecologisch verdienstelijk maakt:

Energielabel: > Deze bedrijven hanteren de principes van het rationeel energieverbruik (minimaliseren van de energiebehoefte, maximaliseren van de energierecuperatie, optimalisatie van de energieconversie). OF > Deze bedrijven maken gebruik van hernieuwbare energiebronnen. OF > Deze bedrijven maken gebruik van duurzame energie (klassieke energiebronnen gecombineerd met erg efficiënte energieopwekking (WKK, warmtepomp)).

De AV gerelateerde productcategorieën (belichtingsmateriaal, postproductiefaciliteiten en studio’s) zijn gebaseerd op de respons van een specifieke rondvraag bij de bij Location Flanders geregistreerde bedrijven.

Dienstenlabel:

Afval sorteren is ondertussen zowat standaard geworden en was geen voldoende voorwaarde voor de opname van een bedrijf in deze gids.

> Deze bedrijven bieden ecologisch verantwoorde producten en/of diensten aan. > Dit kan zowel betrekking hebben op de aangewende materialen als het energieverbruik als de CO2-uitstoot van de producten of diensten.

44

45

Online databanken met duurzame producten en leveranciers Euro Top Ten Belgium: www.topten.be

Human Green Event Development: www.huged.be

Via Topten kan je snel en gemakkelijk de meest energiezuinige producten en diensten vinden voor thuis en op kantoor. Het devies is hierbij: goed - beter - best, dat wil zeggen: een laag energieverbruik, geringe schade aan het leefmilieu, een gemakkelijk gebruik, een goede kwaliteit en een redelijke prijs. Topten is een initiatief onder leiding van WWF België met medewerking van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de Nationale Loterij en de Europese Commissie.

Human Green Event Development is een internetplatform waar zowel organisatoren van evenementen als leveranciers van duurzame producten en diensten elkaar kunnen ontmoeten. Een nuttige website met duurzame oplossingen voor tal van evenementen (concerten, beurzen, theater, banketten, enz). Op de website kan je eveneens een catalogus terugvinden met duurzame producten en diensten. Huged werd opgericht op initiatief van Exposant en Ecofest en dit met de steun van de Programmatorische Federale Overheidsdienst Duurzame Ontwikkeling (PODDO).

Fair en Duurzaam: www.fairenduurzaam.be Fair en Duurzaam is de online gids voor eerlijke en duurzame handel. Deze site bestaat uit een tweetalige gids, uitgerust met een zoekrobot waarmee je een verkooppunt kunt zoeken volgens vier criteria: het soort handelszaak (winkel, dienst of horecazaak), de naam, de categorie van producten die je zoekt en de plaats van vestiging.

Green Bazaar: www.greenbazaar.be Greenbazaar is een initiatief van 3 professionals met heel wat beroepservaring op het gebied van duurzame ontwikkeling. Samen met enkele andere partners hebben ze de beslissing genomen om een website op te richten om voor alle consumenten (individuen, ondernemingen,...) het opzoeken van duurzame producten en diensten te vergemakkelijken.

Groen Licht Vlaanderen: www.groenlichtvlaanderen.be Het Innovatie Samenwerkingsverband Groen Licht Vlaanderen bundelt de krachten tussen de verlichtingsbedrijven, ontwerpers en kennisinstellingen en wil daarbij werken aan een algemene kennisverhoging binnen de verlichtingssector. Daarnaast wenst Groen Licht een synergie tot stand te brengen tussen de verlichtingssector en de overheid om algemeen toepasbare innovatieve oplossingen uit te werken. Tot slot staat het samenwerkingsverband ook in voor de kennisverspreiding bij het grote publiek over de mogelijkheden om beter te verlichten met minder energie, voor een redelijke kostprijs.

46

MeMO-gids (Mens en Milieuvriendelijk Ondernemen): www.memogids.be De MeMO-gids van de vzw Mens en Milieuvriendelijk Ondernemen geeft een overzicht weer van Mens- en Milieuvriendelijke Ondernemingen in Vlaanderen en Brussel.

Milieukoopwijzer: www.milieukoopwijzer.be De Milieukoopwijzer is een heldere, toegankelijke en onafhankelijke website die een hulp wil zijn voor al wie zijn aankopen wil vergroenen. Bond Beter Leefmilieu wil met dit initiatief milieuverantwoord aankopen een stuk eenvoudiger maken en geeft op deze website concrete en praktische informatie over waar je hierbij op moet letten. Op basis van een reeks milieucriteria worden productmerken gerangschikt naar gelang het milieusparend karakter ervan. Tevens wordt een overzicht gegeven van leveranciers die dit product verkopen.

Netwerk Bewust Verbruiken : www.bewustverbruiken.org NBV is een netwerkorganisatie die duurzame consumptie in Vlaanderen en Nederlandstalig Brussel bevordert via een strategie gericht op het activeren van consumenten. Over verschillende consumptiedomeinen heen plaatst NBV twee kernthema’s centraal: consuminderen en consumanderen. Samen met lid- en partnerorganisaties activeert NBV consumenten via gemeenschapsvorming, informatieverstrekking, educatie & sensibilisering.

47

De Kaderleden

Phlippo Showlights

AA Dock’s

(Cameracrew & materiaal)

Antwerpsesteenweg 334 BE-2500 Lier T +32 (0)3 491 91 74 F +32 (0)3 489 05 62 [email protected] www.phlippo.com www.phlipporental.be

Internationalelaan 7 BE-1070 Brussel T +32 (0)2 361 60 45 F +32 (0)2 361 60 46 [email protected] www.aadocks.be

Dieter Dedecker Excelsiorlaan 45 BE-1930 Zaventem T +32 (0)2 721 20 38 G +32 (0)475 28 62 39 F +32 (0)2 721 43 60 [email protected] www.dekaderleden.be Bieden LED-verlichting aan. Maken waar mogelijk gebruik van heroplaadbare batterijen.

K-Light Patrick Haegeman Botermelkstraat 32 BE-9420 Erpe-Mere T +32 (0)53 82 80 80 F +32 (0)53 82 80 90 [email protected] www.k-light.be

Biedt LED-verlichting en -schermen aan.

Postproductiefaciliteiten Dame Blanche (postproductie geluid)

Biedt LED- en compactfluorescentiearmaturen aan.

Dominique Van Cappellen Landbouwersstraat 57 BE-1040 Brussel (Etterbeek) T +32 (0)2 737 10 60 F +32 (0)2 736 04 37 [email protected] www.dameblanche.com

LITES

Studio l’Equipe

(ook cameramateriaal) Karen Jensen Mechelsesteenweg 319 BE-1800 Vilvoorde T +32 (0)2 254 88 00 G +32 (0)475 83 61 37 F +32 (0)2 252 10 76 [email protected]; [email protected] www.lites.be Biedt LED-verlichting aan, beschikt over monofasige generatoren (deze verbruiken minder, wegen minder en kunnen in kleine sprinter worden geïnstalleerd), geeft gespecialiseerd advies inzake de meest zuinige oplossing voor een shoot. Bij het cameramateriaal wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van heroplaadbare batterijen.

48

Studio’s

(postproductie beeld en geluid) Yves Dujardin Mommaertslaan 6-8 BE-1140 Brussel (Evere) T +32 (0)2 745 48 00 F +32 (0)2 745 48 29 [email protected] www.studio-equipe.com

Vibe Productions

Beast Animation Pilar Torres Villodre Moorsledestraat 235 BE-1020 Brussel (Laken) +32 (0)2 427 31 21 [email protected] www.beastanimation.be

Eurocam Media Center Alfacam Group Fabriekstraat 38 BE-2547 Lint (Antwerpen) T +32 (0)3 460 39 30 F +32 (0)3 460 39 31 [email protected] www.eurocammediacenter.be

Studio 100 Ingrid Willems Nijverheidsstraat 17 BE-1840 Londerzeel T +32 (0)3 877 60 35 F +32 (0)3 877 60 36 [email protected] www.studio100.tv

CATERING & VOEDING

AUDIOVISUELE FACILITAIRE BEDRIJVEN

Belichtingsmateriaal

Biologische voeding van eigen bodem Bioforum Quellinstraat 42 BE-2018 Antwerpen T +32 (0)3 286 92 78 F +32 (0)3 286 92 79 [email protected] www.biogenietengids.be Via de Bioforum Biogenietengids kan je meteen alle bioverkooppunten bij jou in de buurt opzoeken.

Fermweb www.fermweb.be Via de databank van Fermweb vind je in een handomdraai alle leveranciers van hoeveproducten in Vlaanderen.

Catering A Gustum Brussel Waelhemstraat 68 BE-1030 Brussel (Schaarbeek) T +32 (0)2 216 29 62 [email protected] www.agustum.be

Bio com Brio Lange Blok 49 BE-2431 Veerle-Laakdal T +32 (0)14 84 22 78 G +32 (0)477 90 73 83 [email protected] www.biocombrio.be

(postproductie geluid) Tim Van Renterghem Industriepark 14/207 BE-9031 Drongen T +32 (0)9 277 92 54 [email protected] www.vibeproductions.eu

49

Vaatwerk & toebehoren Boergondia

De Merode

Biopack & Logistics

Sarah Gevaert Moutstraat 29 BE-9500 Zarlardinge (Geraardsbergen) G +32 (0)479 60 93 00 [email protected]

Koen en Suzy Thys Merodestraat 43 BE-2750 Duffel T/F +32 (0)15 31 98 88 [email protected] www.demerode.be

Hemmestraat 39 BE-8620 Nieuwpoort T +32 (0)58 23 32 34 F +32 (0)58 23 55 59 [email protected] www.epacking.be

Cooking@Home

Green Gastronomy

Loosveldt Maarten Lattenklieversstraat 145 BE-8730 Beernem T +32 (0)50 67 56 12 G +32 (0)476 32 61 16 [email protected] www.bio-traiteur-cooking-at-home.be

Zennestraat 20 bus 8 BE-1000 Brussel G +32 (0)484 82 94 25 [email protected] www.greengastronomy.be

Leverancier van o.a. biologisch afbreekbaar bestek en biologisch afbreekbare vuilniszakken.

Den Diepen Boomgaard Rijkenhoekstraat 80 BE-1850 Grimbergen T +32 (0)2 270 00 35 F +32 (0)2 270 09 30 [email protected] www.diepenboomgaard.be

De duurzame traiteur Hippodroomlaan 173 BE-1933 Sterrebeek T +32 (0)2 687 75 13 [email protected] www.traiteur-catering.eu www.deduurzametraiteur.be

De Groene Waaier Schoonmeersstraat 25 BE-9000 Gent T +32 (0)9 329 39 80 [email protected] www.degroenewaaier.be Vegetarische catering.

50

J&M Catering Industrieweg 22 BE-2630 Aartselaar T +32 (0)3 877 88 10 F +32 (0)3 877 89 10 [email protected] www.jmcatering.be

Mangetour Els Depooter en Jan Carpentier Paulusstraat 111 BE-8300 Knokke-Heist T +32 (0)50 68 78 49 G +32 (0)479 38 26 35 [email protected] www.mangetour.be

Nature’s Fountain Carl Grillet G +32 (0)497 44 71 05 [email protected] www.naturesfountain.be

Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden: IMOG, IVM Afvalbeheer, Ivago, Igemo, IVVVA, MIROM, IDM Provincie: Vlaams-Brabant

KOPO Bosstraat 365B bus 8 BE-1150 Brussel T +32 (0)2 888 76 51 [email protected] www.kopo.be

BISZ vzw / Solar Zonder Grenzen

Verhuur van herbruikbare bekers en droge toiletten met houten behuizing.

Hundelgemsesteenweg 189 BE-9050 Ledeberg T +32 (0)479 48 34 58 [email protected] www.bar-solar.be

Loca-vaiselle

Verhuur van duurzame bamboeconstructies met fotovoltaïsche zonnepanelen. Deze constructies zijn inzetbaar als verlichte infostand, om bier te tappen en andere frisse dranken te serveren, als energiebron voor events, enz.

Huren/ontlenen van herbruikbare bekers in Vlaanderen Herbruikbare bekers zijn ontleenbaar in heel wat gemeenten, intercommunale samenwerkingsverbanden en provincies. Steden en gemeenten: Aalst, Antwerpen, Beersel, Beringen, Beveren, Bilzen, Boom, Borgloon, Bornem, Brasschaat, Damme, Dendermonde, De Panne, Dilbeek, Evergem, Genk, Gingelom, Gistel, Halen, Hamme, Herent, Herentals, Huldenberg, Izegem, Kortrijk, Laarne, Leuven, Lichtervelde, Lille, Mechelen, Merelbeke, Middelkerke, Nieuwerkerken, Oostkamp, Poperingen, Putte, Riemst, Rumst, Sint-Amands, Sint-Niklaas, Sint-Truiden, Staden, Tongeren, Torhout, Turnhout, Wellen, Wervik, Westerlo, Wichelen, Wingene, Zedelgem, Zoersel.

Grote Baan 316-318 BE-1620 Drogenbos T +32 (0)2 334 81 70 F +32 (0)2 334 81 79 [email protected] www.loca-vaisselle.be Verhuur van porseleinen borden, glazen, metalen bestek.

Waterkoelers Aquacare International Industrieweg Daelemveld 1026 BE-3540 Herk-de-Stad T +32 (0)800 22 002 F +32 (0)13 55 29 36 [email protected] www.aquacare.be

51

Rijksweg 1 BE-8520 Kuurne T +32 (0)56 96 70 00 F +32 (0)56 96 70 01 [email protected] www.aqualex.be

Aqua Vital Avenue Newton 1 BE-1300 Waver T +32 (0)10 84 26 69 F +32 (0)10 84 47 52 [email protected] www.aquavital.be

Kalimba Bedrijfsweg 36 BE-3620 Lanaken T +32 (0)89 71 03 71 F +32 (0)89 71 03 79 [email protected] www.kalimba.be

Sip-well Technologielaan 3 BE-1840 Londerzeel T +32 (0)78 052 053 [email protected] www.sipwell.com Leverancier van waterkoelers zowel met flessen als op leidingwater.

Watercompany De Keyserlei 5 bus 58 BE-2018 Antwerpen T +32 (0)3 205 92 17 F +32 (0)3 205 92 16 [email protected] www.watercompany.be

energie

Aqualex

CO2-compensatie Climact

CO2 logic

Brussels office Charleroisteenweg 96 BE-1060 Brussel T +32 (0)2 669 01 27 [email protected] www.climact.com

Huidevettersstraat 60A BE-1000 Brussel T + 32 (0)478 413 007 F +32 (0)2 548 70 10 [email protected] www.co2logic.com

Climact biedt advies en de nodige tools aan om je CO2-emissie te berekenen, te reduceren en te compenseren.

Reikt oplossingen aan om CO2-emissie te berekenen, te reduceren en te compenseren door middel van een investering in duurzame en ecologische projecten.

CompenCO2 Valkerijgang 26 BE-3000 Leuven www.compenco2.be Biedt je de mogelijkheid je CO2-emissie te compenseren aan de hand van een investering in een klimaatfonds dat projecten steunt in Afrika, Azië en Latijns-Amerika.

CO2 Gift VODO vzw Vlasfabriekstraat 11 BE-1060 Brussel T +32 (0)2 536 19 52 [email protected] www.co2gift.be Is het eerste klimaatfonds waar reizigers de impact van hun reis kunnen omzetten in een gift. De reiziger bepaalt zelf de grootte van het bedrag. De giften van CO2 Gift worden geïnvesteerd in kleinschalige projecten in Afrika. De projecten situeren zich allemaal rond duurzame landbouw, bosbeheer, waterbeheer, enz. en worden beheerd door lokale organisaties en gecoördineerd door Vlaamse ngo’s.

Energieaudits & adviesbureaus BECO België Koningin Astridplein 41-42 BE-2018 Antwerpen T + 32 (0)3 205 91 50 F + 32 (0)3 205 91 60 [email protected] www.beco.be BECO Groep is een internationaal adviesbureau voor winst in duurzaamheid. In België is het vooral actief rond de thema’s maatschappelijk verantwoord ondernemen, eco-efficiëntie, energie in de industrie en in de tertiaire sector, duurzaam bouwen en duurzame productinnovatie. Samen met de klant zoeken zij naar oplossingen die de synergie tussen mens, milieu en winstgevendheid versterken.

Cenergie (Centrum Energie-Efficiëntie) Gitschotellei 138 BE-2600 Berchem T +32 (0)3 271 19 39 F +32 (0)3 271 03 59 www.cenergie.be

en kwalitatief hoogstaande oplossingen voor efficiënter energiegebruik. Het biedt zijn expertise aan in het kader van duurzaam ondernemen, waarbij men continu een evenwicht nastreeft tussen respect voor mens, milieu en winst.

Ecerty EPC Lichtaartsebaan 37 BE-2460 Kasterlee G +32 (0)498 47 83 99 [email protected] www.ecerty.be Voert energieaudits uit, geeft energieadvies als levert energieprestatiecertificaten af.

Ecolife Valkerijgang 26 BE-3000 Leuven T +32 (0)16 22 21 03 [email protected] www.ecolife.be Deze maatschappelijke milieuorganisatie streeft naar een duurzame wereld door middel van ecologische gedragsverandering. Ze toont de voordelen van ecologisch leven door het bieden van tools en coaching aan diverse doelgroepen. Op de website kan je aan de hand van de online voetafdrukcalculator de CO2-emissie van je bedrijf berekenen.

Ecoproof Dorsthoeveweg 4 BE-2820 Bonheiden [email protected] www.ecoproof.be Door middel van informatiesessies en gepersonaliseerd advies beoogt Ecoproof voor particulieren, organisaties en bedrijven energiebesparende maatregelen, teneinde het energiebudget te verlagen en tegelijkertijd ons leefmilieu te ontlasten van zinloos energieverbruik.

Cenergie verstrekt aan haar klanten specifieke, meetbare, acceptabele, realistische

52

53

Encon Ingenieursbureau

Futureproofed

Neerzijstraat 49 BE-3600 Genk T +32 (0)89 41 08 20 F +32 (0)89 65 91 10 [email protected] www.encon.be

Vaartkom 35 BE-3000 Leuven T +32 (0)16 24 29 70 F +32 (0)2 791 98 23 [email protected] www.futureproofed.com

Encon is een bedrijf dat gespecialiseerd is in de analyse, optimalisatie en realisatie van energiebesparingsprojecten en technische installaties.

Futureproofed is een duurzaam ontwerpen adviesbureau. Op basis van CO2-scans worden concrete maatregelen uitgewerkt om op diverse niveaus de CO2-uitstoot van uw bedrijf terug te dringen.

Energieplus ingenieurs Gemeenteplein 26 bus 9 BE-3010 Leuven (Kessel-Lo) T +32 (0)16 43 63 36 F +32 (0)16 43 63 36 [email protected] www.energieplus.be Energieplus is een onafhankelijk ingenieursbureau dat gespecialiseerd advies biedt aan klanten die hun energiefactuur en hun koolstofvoetafdruk willen verlagen door hun energieverbruik te beheersen, te investeren in hernieuwbare energietechnologieën en door hun energiecontracten te optimaliseren.

E-STER Koning Albertlaan 76 BE-9000 Gent T/F +32 (0)9 245 25 08 [email protected] www.e-ster.be E-STER verhoogt de competitiviteit van je onderneming door je energiegebruik te optimaliseren. Dit door energieverspilling te detecteren en te stoppen, het huidige energieverbruik terug te dringen zonder comfortverlies en de omschakeling te maken naar groene energie met een gegarandeerde ROI van minimum 15%.

54

Logi-Ka Maastrichtersteenweg 247/3 BE-3500 Hasselt [email protected] www.logi-ka.be Logi-Ka is gespecialiseerd in het geven van advies inzake energie- en stabiliteitsstudies. Dit betekent dat zij zowel energieaudits uitvoeren, als energieprestatiecertificaten afleveren en optreden als energieverslaggever.

PHP www.passiefhuisplatform.be Zelfstandige neutrale organisatie, die als doel heeft het bouwen van energiezuinige gebouwen volgens het Passiefhuisconcept, te stimuleren.

Planet-eco [email protected]

www.planeteco.be Planet-eco adviseert klanten bij het verwezenlijken van energiebesparingen door het aanbieden van groenere technieken voor verwarming en energieproductie in de woning, zoals warmtepompen, zonnepanelen, zonneboilers. Planet-eco staat in voor het advies, de verkoop, de installatie en de service van de groene investering.

VIBE (Vlaams Instituut voor BioEcologisch Bouwen en Wonen) Grotesteenweg 91 BE-2600 Berchem T +32 (0)3 218 10 60 F +32 (0)3 218 10 69 [email protected] www.vibe.be In de VIBE database kan je een overzicht terugvinden van ecologische en duurzame bouwmaterialen, alsook hernieuwbare energiebronnen. Daarnaast begeleidt, ondersteunt en adviseert VIBE bedrijven die een bio-ecologisch gebouw of verbouwing willen realiseren.

VITO Boeretang 200 BE-2400 Mol T + 32 (0)14 33 55 11 F + 32 (0)14 33 55 99 www.vito.be Via PRODEM, het promotie- en demonstratiecentrum voor milieu- en energievriendelijke technologie, stelt VITO haar uitgebreide kennis ter beschikking van de Vlaamse kmo’s.

ENERGIEZUINIGE VERLICHTING Axioma Mannebeekstraat 31 BE-8790 Waregem T +32 (0)56 62 21 30 F +32 (0)56 62 21 40 [email protected] www.axioma.be

ETAP en EXCELLUM Antwerpsesteenweg 130 BE-2390 Malle T +32 (0)3 310 02 11 F +32 (0)3 311 61 42 [email protected] [email protected] www.etaplighting.com Etap ontwikkelt verlichtingsoplossingen van a tot z: het bedrijf crëert verlichtingsconcepten, ontwerpt, industrialiseert en produceert verlichtingsarmaturen, geeft advies en maakt verlichtingsstudies, levert de armaturen op tijd en staat in voor de nazorg. Excellum is gespecialiseerd in regelsystemen voor verlichting van gebouwen. Het stelt zich als doel het energieverbruik van nieuwe of bestaande verlichtingsinstallaties tot een minimum te reduceren, en tegelijk het comfort van de verlichting te verhogen.

Firma Henri Brant Bisschoppenhoflaan 431-437 BE-2100 Deurne-Antwerpen T +32 (0)3 325 79 85 F +32 (0)3 400 17 40 [email protected] www.brant.be Leverancier van lampen en verlichtingsmateriaal. Het bedrijf beschikt eveneens over een Projectencel Elektrotechniek, die specifieke ondersteunende diensten biedt voor energie-efficiënte verbeteringstrajecten: van technische ondersteuning over projectbegeleiding tot berekeningen van Total Cost of Ownership en investeringsanalyses.

Adviseert, verdeelt en ondersteunt hoogwaardige lichtproducten en -systemen voor professionele toepassingen.

55

HERNIEUWBARE ENERGIE Groen Licht Vlaanderen

We Think

Electrabel

Alrasol

KaHo Sint-Lieven Gebroeders Desmetstraat 1 BE-9000 Gent T +32 (0)9 265 87 13 F +32 (0)9 225 62 69 [email protected] www.groenlichtvlaanderen.be

Frank Vandijck Kleine Heidestraat 10/1 BE-3670 Meeuwen G +32 (0)473 42 03 35 [email protected] www.wethink.be

www.electrabel.be

Russeltstraat 44 BE-3830 Wellen T +32 (0)11 31 47 05 [email protected] www.alrasolenergy.be

Op de website van het innovatiesamenwerkingsverband Groen Licht Vlaanderen kan je een lijst terugvinden met partners waaronder fabrikanten als Delta Light, EREA, ETAP, Havells Sylvania, Lunoo, MegaMan, Massive, Osram, Philips, Trilux, Tronixx, Wever & Ducré en Zumtobel, die allen duurzaamheid en energie-efficiëntie tot één van hun kernmissies rekenen.

ODID Rue Mon Plaisir 2 BE-5361 Scy (Hamois) [email protected] www.odid.be Onafhankelijke adviseur voor energiezuinige verlichting.

Sixlight Vina Bovypark 13 BE-9000 Gent T +32 (0)9 385 35 14 [email protected] www.sixlight.com Leverancier van energiezuinige verlichting. Geen showroom, enkel webshop.

TAL Joos de ter Beerstlaan 33 BE-8740 Pittem T +32 (0)51 46 43 41 F +32 (0)51 46 43 42 [email protected] www.tal.be Fabrikant van o.m. energiezuinige verlichting.

56

Energieadviesbureau, gespecialiseerd in elektriciteit en verlichting.

De groene elektriciteit van Electrabel is afkomstig van volgende energiebronnen: biomassa, windenergie, waterkrachtenergie en zonne-energie. De hoeveelheid elektriciteit die de hernieuwbare energie-installaties in 2009 produceerden, is gelijk aan het verbruik van 525.000 gezinnen. Tegen 2015 wil Electrabel haar capaciteit uitbreiden om 1 miljoen gezinnen volledig te kunnen voorzien van groene energie.

GROENE ENERGIELEVERANCIERS

Essent

Belpower

Essent is de grootste producent van duurzame energie in de Benelux.

www.belpower.be Belpower International positioneert zich gelijktijdig als leverancier van groene elektriciteit en als ontwikkelaar, distributeur en bouwer van fotovoltaïsche installaties.

Ebem www.ebem.be Ebem verkoopt stroom en aardgas aan gezinnen, aan land- en tuinbouwers en aan zelfstandigen. Sinds 1 maart 2010 levert Ebem enkel nog 100% groene stroom.

Ecopower www.ecopower.be Ecopower levert de zelf opgewekte hernieuwbare elektriciteit van haar windturbines en kleine waterkrachtcentrales aan haar coöperanten.

www.essent.be

Lampiris www.lampiris.be Lampiris biedt 100% groene energie aan. Lampiris kiest voor de volgende belangrijke soorten groene energie: biomassa, biomethanisering, warmtekrachtkoppeling, waterkrachtenergie en windturbines.

Luminus www.luminus.be Met 12% hernieuwbare productiecapaciteit is SPE-Luminus proportioneel de groenste energieproducent van België onder de belangrijkste leveranciers.

Nuon

Gespecialiseerd in zonne-energie, zowel thermisch (warmterecuperatie en zonneboilers) als fotovoltaïsch (zonnepanelen).

Belpower International Vilvoorselaan 200 BE-1000 Brussel T +32 (0)2 421 99 37 F +32 (0)2 421 99 12 [email protected] www.belpower.be Belpower International positioneert zich als leverancier van groene elektriciteit en als ontwikkelaar, distributeur en bouwer van fotovoltaïsche installaties.

CPC Clean Power Company Industriezone De Vunt 4 BE-3220 Holsbeek T +32 (0)16 53 95 33 [email protected] www.c-p-c.be Leverancier van fotovoltaïsche zonnepanelen.

Ecostream (i.s.m Ethias)

Wase Wind

Krommeweg 24D BE-9990 Maldegem T +32 (0)50 71 51 01 F +32 (0)50 71 97 47 [email protected] www.ecostream.be

www.wasewind.be

Gespecialiseerd in zonne-energiesystemen.

www.nuon.be Biedt via zijn Nature Pakket 100% groene stroom aan tegen een vaste energiekost.

Levert groene stroom, opgewekt door middel van windturbines, aan bedrijven en particulieren.

57

Ecotrends

Greenheating

Ikaros Solar

Krikke

Wittewalle 70 BE-9041 Oostakker T +32 (0)9 223 05 41 F +32 (0)9 296 07 68 [email protected] www.ecotrends.be

Greenheating Limburg (hoofdkantoor) Caetsbeekstraat 11 - I.Z. Bilzen Noord BE-3740 Munsterbilzen T +32 (0)89 32 10 80 F +32 (0)89 62 18 75 [email protected] www.greenheating.be

Metropoolstraat 30-32A BE-2900 Schoten T +32 (0)3 641 64 80 F +32 (0)3 641 64 99 [email protected] www.ikaros-solar.eu

Bosvelden 54 BE-2370 Arendonk G +32 (0)495 22 53 32 [email protected] www.krikke.be

Gespecialiseerd in energiezuinige ingrepen en hernieuwbare energie: dak- en zolderisolatie, fotovoltaïsche zonnepanelen, LEDverlichting, pelletkachels, zonneboilers, twike, windenergie en zwembadverwarming.

Frejolec Solar Systems Molenborrestraat 83 BE-1600 Sint-Pieters-Leeuw G +32 (0)479 49 61 80 +32 (0)479 49 61 76 F +32 (0)2 532 52 60 [email protected] www.frejolec.be Leverancier van warmtepompen, zonneboilers en zonnepanelen.

Global Solutions Group Parkstraat 32/1 BE-8730 Beernem G +32 (0)475 86 23 89 [email protected] www.globalsolutionsgroup.be Leverancier van windturbines, zonneboilers en zonnepanelen.

Greencase Wetenschapspark 1 BE-8400 Oostende T +32 (0)59 34 22 70 [email protected] www.greencase.be Leverancier van fotovoltaïsche zonnepanelen.

Leverancier van warmtepompen (lucht, bodem) en zonneboilers.

Green Sun Industriepark-Drongen 15/101 BE-9031 Gent-Drongen T +32 (0)9 281 11 05 F +32 (0)9 281 11 10 [email protected] www.greensun.be Leverancier van fotovoltaïsche zonnepanelen.

GreenWatt Rue de Libersart 1a BE-1457 Tourinnes-Saint-Lambert T +32 (0)10 24 87 59 F +32 (0)2 791 57 66 [email protected] www.greenwatt.be Gespecialiseerd in biogasproductietechnologie.

HBB Industriezone Beringen-Zuid 2107 Lochtemanweg 36 BE-3580 Beringen T +32 (0)11 43 30 00 [email protected] www.hbb.be Speciaalzaak voor balansventilatie, condensatiekachels, warmtepompen en zonneboilers.

Gespecialiseerd in professionele fotovoltaïsche zonne-energieoplossingen, biedt Ikaros Solar zijn klanten een totaalservice aan, zowel bij de keuze en installatie van zonne-energie als bij het onderhoud en toezicht nadien.

IZEN Energy Systems Begoniastraat 14 BE-9810 Eke (Gent) T +32 (0)9 221 41 79 F +32 (0)9 245 04 08 [email protected] www.izen.be Bedrijf dat een brede waaier aan energiesystemen aanbiedt: warmtepompen, zonnepanelen (PV), zonneboilers en zwembadverwarming. Ook actief op vlak van windenergie.

JP Energy Herentalsesteenweg 65A BE-2280 Grobbendonk T +32 (0)14 71 51 51 F +32 (0)14 71 61 61 [email protected] www.jpenergy.be JP Energy is gespecialiseerd in zonnepanelen voor particulieren, landbouwers en bedrijven.

Gespecialiseerd in zonneboilers en zonnepanelen (PV).

KTI – WTI Vierselbaan 40 Unit 1 BE-2240 Zandhoven T +32 (0)3 384 32 97 F +32 (0)3 384 35 42 [email protected] www.kti-wti.be Gespecialiseerd in energiezuinige ingrepen en hernieuwbare energie: balansventilatie, regenwaterrecuperatie, ventilatie, verwarming via warmtepomp, windturbines, zonneboilers, zonnepanelen.

Lambrechts Hoofdkantoor Lambrechts Taunusweg 8 Industriepark Zuid - zone 9 BE-3600 Genk T +32 (0)89 62 03 20 F +32 (0)89 62 03 82 [email protected] www.lambrechts.eu Gespecialiseerd in energiezuinige ingrepen en hernieuwbare energie: condensatieketels, fotovoltaïsche zonne-energie, warmtepompen, woningventilatie en zonneboilers.

Maxicool – Maxisolar G. Verwilghensingel 6 BE-3500 Hasselt T/F +32 (0)11 72 92 54 [email protected] www.maxisolar.be Plaatst PV installaties bij particulieren en levert zonnepanelen aan installateurs.

58

59

MV Technics

Planet-eco nv

Solar Total

Lilarestraat 54 BE-9620 Zottegem T +32 (0)55 60 09 73 G +32 (0)479 05 73 15 [email protected] www.mv-technics.be

[email protected] www.planeteco.be

Herkenrodesingel 77 BE-3500 Hasselt T +32 (0)78 15 14 13 F +32 (0)11 24 76 30 [email protected] www.solartotal.be

Gespecialiseerd in hernieuwbare energie waaronder: zonnepanelen en windturbines.

Natec Kanaaldijk 4A BE-2380 Ravels T +32 (0)14 47 36 70 F +32 (0)14 47 36 71 [email protected] www.natec.be Is een internationaal erkend installateur van sleutel-op-de-deur zonne-energiesystemen.

ODE www.ode.be ODE Vlaanderen, de Organisatie voor Duurzame Energie Vlaanderen, is de sectororganisatie voor duurzame energie in het Vlaams Gewest. Als koepel groepeert ODE Vlaanderen de meer dan 300 leden in diverse technologieplatformen rond hernieuwbare energie.

Photovolta Axel Ceulemans Groenstraat 44 BE-2547 Lint T +32 (0)3 283 61 14 G +32 (0)485 40 88 44 www.photovolta.be Gespecialiseerd in PV zonne-energiesystemen.

60

Biedt advies aan inzake rationeel energiebeheer en hernieuwbare energievormen. Daarnaast staat Planet-eco ook in voor het advies, de verkoop, de installatie en de service van de groene investering.

The Power Shop Vaartdijk 22 BE-3150 Tildonk T +32 (0)16 60 81 82 F +32 (0)16 60 81 83 [email protected] www.thepowershop.eu Verhuur van stroomaggregaten, waaronder de Mobile Solar Power Trailer, de eerste mobiele installatie om zonne-energie op te vangen waarbij het zonnepaneel zelf de zon volgt.

Solargy De koelen 7 Centrum-Zuid 3023 BE-3530 Houthalen T +32 (0)11 98 81 29 [email protected] www.solargy.be Leverancier en installateur van zonnepanelen en PV installaties.

Solart Systems T +32 (0)800 99 119 [email protected] www.solartsystems.be Gespecialiseerd in hernieuwbare energie waaronder fotovoltaïsche modules, warmtepompen en zonneboilers.

Gespecialiseerd in fotovoltaïsche modules.

Sunenco Lappersfortstraat 25 BE-8310 Assebroek G +32 (0)479 45 92 74 [email protected] www.sunenco.be

Online energiescans & advies Energiesparen.be www.energiesparen.be Op de website van het Vlaams Energieagentschap (VEA) kan je alle info terugvinden over zuinig omspringen met energie, milieuvriendelijke energie en milieubeleid. Aan de hand van een handige energiescan kan je zelf een analyse maken van het energieverbruik van je onderneming. De tool reikt eveneens een aantal potentieel interessante energiebesparende maatregelen aan.

Energievreters www.energievreters.be

Gespecialiseerd in de plaatsing van kanten-klare PV zonne-installaties bij zowel particulieren als bedrijven.

Biedt online een rekenmodule aan om je verbruik zowel in euro als in CO2-emissie te berekenen. Daarnaast kan je er heel wat praktische tips terugvinden om je verbruik terug te schroeven.

Winnergie

Rationeel Energieverbruik

Lichtaartseweg 88 BE-2200 Herentals G +32 (0)475 59 06 56 [email protected] www.winnergie.com

www.rationeelenergiegebruik.be

Gespecialiseerd in de diverse toepassingen van windenergie in professionele, openbare en/of huishoudelijke omgeving.

XL Solar Rijksweg 15A BE-2880 Bornem T +32 (0)3 889 89 26 F +32 (0)3 889 39 98 [email protected] www.xl-solar.be Gespecialiseerd in de plaatsing van fotovoltaïsche modules

Via een korte, maar uiterst nuttige energiescan van het Agentschap Ondernemen kan je voor je eigen onderneming laten nagaan waar er kansen op energiebesparingen zijn. Deze scan is kosteloos.

Unizo Energiecoach www.energiecoach.be De Unizo energiecoach is een erg toegankelijk, allesomvattend programma om op maat van je bedrijf te starten met een energiebeleid of om je energiebeleid verder op punt te stellen.

VLAO Energiediensten www.vlao.be Het Vlaams Agentschap Ondernemen (VLAO) biedt diverse energiediensten aan, waaronder gratis energiescans en energieadvies bij bouwen of verbouwen, gesubsidieerd thematisch advies, infosessies over energiethema’s, …

61

VOKA helpt KMO’s om hun energieverbruik duurzamer en efficiënter te maken. De KMOenergiescan en het advies van de Voka-energieconsulent kunnen snelle winst opleveren.

Bebat (Fonds Ophaling Batterijen)

De Kringwinkel

Walstraat 5 BE-3300 Tienen T +32 (0)800 97 521 F +32 (0)800 97 522 [email protected] www.bebat.be

T +32 (0)70 22 20 22 (Gratis ophaling)

Fost plus Martinus V-straat 40 BE-1200 Brussel T +32 (0)2 775 03 50 F +32 (0)2 771 16 96 [email protected] www.fostplus.be Vrijwillig initiatief van de privésector om de selectieve inzameling, sortering en recyclage van huishoudelijk verpakkingsafval te financieren, coördineren en bevorderen.

Gratis op te halen www.gratisoptehalen.nl Bruikbare spullen waar je niets meer mee doet? Maak er iemand anders blij mee en plaats een zoekertje op deze ‘Gratis op te halen’-site.

Intercommunales http://geo-vlaanderen.agiv.be Via de website van Gis Vlaanderen vind je in een handomdraai welke intercommunale in je gemeente instaat voor de afvalinzameling en afvalverwerking. Vaak bieden deze daarnaast ook nog andere diensten aan waaronder afvaleilanden voorzien van signalisatie.

62

Haalt gratis herbruikbare goederen aan huis op. Elke Vlaamse gemeente heeft daarvoor een overeenkomst met een bepaald kringloopcentrum. Welk centrum dat in je gemeente is, kom je te weten op de kringwinkelwebsite: www.kringwinkels.be

OVAM Stationsstraat 110 BE-2800 Mechelen T +32 (0)15 28 42 84 F +32 (0)15 20 32 75 [email protected] www.ovam.be De Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) wil samen streven naar minder afval en een propere bodem in Vlaanderen. Online bieden zij eveneens diverse applicaties aan die je kunnen bijstaan bij het efficiënt beheren van energie (de eco-efficiëntiescan) en afval (softwarepakket Mambo) binnen je bedrijf. Lijsten per provincie met afvaloverbrengers en verwerkers van diverse stoffen: http://217.21.184.150/LijstenWebService/ jsp/index.jsp

Recupel August Reyerslaan 80 BE-1030 Brussel Ophalingen: T +32 (0)800 403 88 Info: T +32 (0)800 403 87 www.recupel.be Organiseert in België de inzameling en de verwerking van afgedankte elektrische en elektronische apparaten (AEEA).

KANTOORBENODIGDHEDEN & DRUKWERK

www.voka.be/energie

HERGEBRUIK, RECYCLAGE & AFVALVERWERKING

VOKA Energieadvies

ECOLOGISCH DRUKWERK De hieronder opgesomde drukkerijen bieden allen FSC- en/of PEFC-gecertificeerd papier aan. Daarnaast leveren zij ook inspanningen om het drukprocedé zo milieuvriendelijk (alcoholvrij, vegetale inkten) te laten verlopen. Bepaalden onder hen maken hierbij ook gebruik van groene of herbruikbare energie.

Albe De Coker Industrieterrein Polderstad Boombekelaan 12 BE-2660 Antwerpen (Hoboken) T +32 (0)3 830 30 00 F +32 (0)3 830 33 89 [email protected] www.albedecoker.com

Artoos Oudestraat 19 BE-1910 Kampenhout T +32 (0)16 60 00 85 F +32 (0)16 60 47 90 [email protected] www.artoos.be

Druk in de weer Forelstraat 35 BE-9000 Gent T +32 (0)9 224 29 14 F +32 (0)9 225 67 89 [email protected] www.drukindeweer.be

Drukkerij – Uitgeverij Desiere Kozakstraat 5 BE-8560 Wevelgem T +32 (0)56 41 20 26 F +32 (0)56 42 60 62 [email protected] www.desiereprinting.be

63

Drukkerij De Bie Nijverheidsstraat 6 BE-2570 Duffel T +32 (0)3 480 04 55 F +32 (0)3 489 20 68 [email protected] www.debie.net

Drukkerij Nevelland Graphics Industriepark-Drongen 21 BE-9031 Gent-Drongen T +32 (0)9 371 57 16 F +32 (0)9 371 87 27 [email protected] www.nevelland.be

Drukkerij Publiprinting

Heidestraat 85 BE-2890 Sint-Amands T +32 (0)52 33 23 30 F +32 (0)52 33 73 36 [email protected] [email protected] www.deduurzamedrukker.be

Printconcept

Arctic Paper Benelux

Laurys Gewatstraat 73A BE-2560 Nijlen T +32 (0)78 15 01 01 F +32 (0)3 322 80 08 [email protected] www.printconcept.be

Ophemstraat 24 BE-3050 Oud-Heverlee T +32 (0)16 47 07 46 F +32 (0)16 47 28 79 [email protected] www.arcticpaper.com

SUBurban Zeefdrukkerij (Textieldruk)

Ecodrukkerij Sint Amanduslaan 8 BE-8730 Beernem T +32 (0)50 54 29 62 F +32 (0)50 79 01 81 [email protected] www.ecodrukkerij.be

Publigroup Kleimoer 6 BE-9030 Mariakerke T +32 (0)9 216 28 70 F +32 (0)9 216 28 79 [email protected] www.publiprinting.be

EPO drukkerij & vormgeving

Drukkerij Sint-Joris

Monti

Eekhoutdriesstraat 67 BE-9041 Oostakker T +32 (0)9 321 99 99 F +32 (0)9 321 99 80 [email protected] www.drukkerij-sintjoris.be

Antwerpsesteenweg 386 BE-2500 Lier T + 32 (0)3 490 47 11 F +32 (0)3 489 02 56 [email protected] http://beta.monti.be

Drukkerij Wilda

Biedt naast de drukkerij Monti Documents ook crossmediale communicatiediensten aan via Monti Documents Services.

Pareinpark 22 BE-9120 Beveren T +32 (0)3 324 12 07 F +32 (0)3 324 07 37 [email protected] www.wilda.be

64

De Duurzame Drukker Drukkerij Ignace Wils

Lange Pastoorstraat 25-27 BE-2600 Berchem T +32 (0)3 239 61 29 F +32 (0)3 218 46 04 [email protected] www.epo.be

Burggravenlaan 18 BE-9000 Gent T +32 (0)9 329 84 16 F +32 (0)9 329 89 78 [email protected] www.suburban.be

De Wrikker Patriottenstraat 29 BE-2600 Berchem T +32 (0)3 218 56 74 F +32 (0)3 230 57 75 [email protected] www.dewrikker.be

GERECYCLEERD PAPIER & KANTOORMATERIAAL Antalis Z.4 Broekooi 290 BE-1730 Kobbegem T +32 (0)2 451 12 11 F +32 (0)2 451 12 12 [email protected] www.antalis.be

Artic Paper is een internationale papierfabrikant, die tracht de impact van zijn industriële processen op het milieu tot een minimum te beperken.

AVA Papierwaren www.ava.be AVA heeft alle materialen en benodigdheden voor op kantoor of voor je bureau thuis. Het assortiment gaat van printpapier tot kantoorapparaten, van kleine tot grote bureaubenodigdheden. AVA biedt eveneens een heel ruim assortiment aan ecologische kantoorbenodigdheden.

Befre www.befre.be Leverancier van ecologische hoezen en draagtassen, die kunnen worden voorzien van de nodige reclameboodschappen of labels.

Bioplanet www.bioplanet.be Bij Bioplanet vind je naast biologische voeding een ruim aanbod aan ecologisch gecertificeerde producten, waaronder een ruim gamma aan papier en kantoorbenodigdheden. Vind de dichtstbijzijnde Bioplanet in je buurt op www.bioplanet.be of reserveer je artikelen via het internet en laat ze leveren in een Colruytwinkel naar keuze.

Antalis is een groothandel in papier, enveloppen, karton, visuele communicatie en verpakkingsproducten.

65

BührmannUbbens

Igepa Belux

Mondial Gifts

Repro

Duffelsesteenweg 160 BE-2550 Kontich T +32 (0)3 450 75 00 F +32 (0)3 450 75 01 [email protected] www.buhrmannubbens.com/be

Nijverheidslaan 4 BE-9880 Aalter T +32 (0)9 325 45 45 F +32 (0)9 325 45 40 [email protected] www.igepa.be

D’Helst 8 BE-9280 Lebbeke T +32 (0)52 40 95 40 F +32 (0)52 40 95 49 [email protected] www.mondialgifts.be

Bredabaan 771-779 BE-2170 Merksem T +32 (0)3 641 97 90 F +32 (0)3 646 48 04 [email protected] www.repro.be

BührmannUbbens is de grootste totaalleverancier in de Benelux op het gebied van grafisch papier, kantoorpapier, sign- en displaymaterialen en verpakkingen.

Igepa Belux is een groothandel in papier en alle mogelijke afgeleide producten. Het bedrijf is actief in België en Luxemburg en behoort tot de vooraanstaande Duitse Igepagroep. Een ruim aandeel van zijn gamma papierwaren draagt het FSC- of PEFC-label.

Biedt een ruim assortiment aan gerecycleerde en milieuvriendelijke relatiegeschenken aan.

Is een kleinhandel en verdeler van kantoorartikelen die naast het traditionele gamma eveneens een ruim aanbod aan ecologische artikelen aanbiedt.

Concept Makers Peerderbaan 16 BE-3670 Meeuwen T +32 (0)11 36 36 00 F +32 (0)11 36 36 01 [email protected] www.conceptmakers.com Concept Makers is een op service georiënteerde specialist in reclameartikelen. Zij bieden een ruim assortiment aan gerecycleerde en milieuvriendelijke promotionele artikelen aan, gaande van pennen en papierwaren tot rekenmachines op zonne- of waterenergie,...

Ecobos Impulsstraat 7a (Industriezone D) BE-2220 Heist-op-den-Berg T +32 (0)15 75 87 38 F +32 (0)15 75 87 39 [email protected] www.ecobos.be Ecobos is een groothandel die kwaliteitsproducten uit gerecycleerde, natuurlijke en milieuvriendelijke materialen verkoopt, waaronder een ruim assortiment aan kantoorbenodigdheden.

Inapa Vaucamps 30 BE-1654 Huizingen T +32 (0)2 363 28 11 F +32 (0)2 363 29 11 [email protected] www.inapa.be Inapa Belgium is gespecialiseerd in de distributie en personalisatie van grafische en kantoortoepassingen. Het bedrijf biedt een zeer ruim gamma aan gerecycleerde en milieugecertificeerde (o.a. FSC,PEFC, EFC,…) papiersoorten aan, net als andere bureauartikelen.

Lyreco Berchemstadionstraat 72 BE-2600 Berchem T +32 (0)3 820 93 00 F +32 (0)3 820 93 01 [email protected] www.lyreco.be Is een groothandel en verdeler van kantoorartikelen met ISO 14001-certificering. Zij bieden een zeer ruim apart ecologisch gamma kantoorartikelen aan, gaande van computertoebehoren en papier- en schrijfwaren tot opbergsystemen.

Offisil Kruiswegestraat 20 BE-8755 Ruiselede T/F +32 (0)51 68 69 80 G +32 (0)479 64 73 14 [email protected] www.offisil.be Is een groothandel in kantoormateriaal, computer- en schoolsupplies. Via een handige sorteertool krijg je per productcategorie meteen een overzicht van het milieuvriendelijke aanbod.

Pandava Hoge Weg 123 BE-2940 Stabroek T +32 (0)800 3 07 07 F +32 (0)800 3 07 37 [email protected] www.pandava.com Biedt naast andere kantoorartikelen ook een eigen merk van ecologisch verantwoorde kantoorbenodigdheden aan: Eco-Logic.

Print Market Boelare 51 BE-9900 Eeklo T +32 (0)9 324 55 72 F +32 (0)9 377 79 12 [email protected] www.printmarket.be

HARDWARE & WEBHOSTING 171 dotBE Bredestraat 171 BE-2620 Hemiksem T +32 (0)3 877 79 98 [email protected] www.171.be Bedrijf dat gespecialiseerd is in het moderniseren van bestaande infrastructuur met aandacht voor zowel hergebruik als vervanging van oudere energieverslindende hardware.

Flection Belgium - ECO PC Prins Boudewijnlaan 17/6 BE-2550 Kontich T +32 (0)3 451 32 20 F +32 (0)3 451 32 29 www.ecopc.be ECO PC werkt als schakel tussen grote bedrijven die hun afgeschreven PC-materiaal een nieuw leven willen schenken en budgetgelimiteerde organisaties die betaalbare kwaliteits-pc’s zoeken. ECO PC is gespecialiseerd in het “refurbishen” of opfrissen van informaticamateriaal ten behoeve van het onderwijs, non-profit organisaties, ouders, studenten en senioren.

Is een specialist in promoartikelen met logoopdruk. Ook bieden zij een ruim gamma van ecologische promoartikelen aan.

66

67

Tweedehandsmac

Zwijnaardsesteenweg 169 BE-9000 Gent T +32 (0)9 225 82 91 F +32 (0)9 224 46 57 [email protected] www.openminds.be

G +32 (0)475 45 77 81 (na 19u) F +32 (0)50 33 35 69 [email protected] www.tweedehandsmac.be

Biedt groene webhostingpakketten aan, waarbij de CO2-uitstoot van de servers wordt gecompenseerd via projecten met CDM Gold Standard. Daarnaast maakt het bedrijf reeds gebruik van lowpowerprocessoren van Intel en wordt de CO2-van de eigen sites en de kantoorruimtes gecompenseerd.

PriorWeb Miksebaan 238 B2 BE-2930 Brasschaat T +32 (0)3 295 41 17 F +32 (0)3 295 42 17 [email protected] www.priorweb.be Biedt groene webhostingpakketten aan, waarbij gebruik wordt gemaakt van groene stroomleveranciers.

Ronver Systems Sint-Jansplein 4 BE-2060 Antwerpen T +32 (0)3 297 07 07 F +32 (0)3 236 36 63 [email protected] www.ronver.com Is een groothandel in IT-hardware. Ronver biedt bv. heel wat archiveringssystemen en merken (Qualstar, Tandberg Data, Quantum, Qstar, Intel) aan die hun eigen energieverbruik zo optimaal mogelijk regelen.

Kleinschalig recyclagebedrijf voor Apple computers. Afgeschreven Apple computers worden opgekocht, geherformateerd en opnieuw aan een economische prijs doorverkocht. Zo wordt vermeden dat deze vroegtijdig op de schroothoop belanden.

De Webfabriek Kloosterstraat 85 BE-2180 Ekeren – Antwerpen T +32 (0)3 609 57 30 F +32 (0)3 609 57 32 [email protected] www.webfabriek.be Modern internetbedrijf dat staat voor gerichte online communicatie. Het bedrijf is uitgerust met zonnepanelen, en de servers draaien er op groene stroom.

Zitana Bergensesteenweg 1260 BE-1070 Brussel G +32 (0)488 87 33 46 F +32 (0)2 706 47 24 www.zitana.eu Biedt groene webhostingpakketten aan, waarbij de CO2-uitstoot van de servers wordt gecompenseerd via projecten met CDM Gold Standard.

MOBILITEIT

Openminds

CARPOOLING

ECOVOERTUIGEN

Automaatje

Bike Corner

www.automaatje.nu

Oudenaardsesteenweg 1 BE-9800 Deinze T/F +32 (0)9 386 88 75 [email protected] www.bikecorner.be

Carpoolwebsite met matchingservice.

Autopia K. Maria Hendrikaplein 65B BE-9000 Gent T +32 (0)9 242 32 75 G +32 (0)495 88 34 98 F +32 (0)9 242 32 19 [email protected] www.autodelen.be Het Vlaams steunpunt voor particulier autodelen en heeft als doel duurzame, mens- en milieuvriendelijke mobiliteit te bevorderen, meer bepaald via het particulier autodelen. Op deze website kan je alle noodzakelijke info en ondersteuningsmateriaal terugvinden om vlot en correct een eigen autodeelgroep te starten.

Dégage! vzw www.degage.be De Gedeelde Autovloot Gent (Dégage!) is een particulier autodelensysteem met 19 auto’s en meer dan 300 gebruikers in Gent.

Karzoo www.karzoo.be Carpoolportaal voor zowel particulieren als bedrijven.

Taxistop www.taxistop.be Het doel van Taxistop is projecten te realiseren die ervoor zorgen dat bestaande goederen en middelen beter worden gebruikt. In de loop der jaren werden heel wat diensten in het leven geroepen waaronder:

Verhuur, verkoop en herstelling van fietsen en scooters, waaronder ook elektrische modellen.

Consentec Landbouwstraat 25 BE-3920 Lommel T +32 (0)11 54 62 21 [email protected] www.consentec.be Verkoop van elektrische fietsen en scooters.

Dockx Rental Boomsesteenweg 400 BE-2610 Wilrijk T +32 (0)3 828 80 80 F +32 (0)3 830 48 86 [email protected] www.dockx.be Naast het vaste aanbod personenwagens, bestel- en vrachtwagens biedt Dockx Rental eveneens een Ecocarreeks met energiezuinigere modellen aan.

Ecoscooters & Greenscooting Leopoldstraat 42 BE-2570 Duffel [email protected] www.ecoscooters.be Verkoop en verhuur van elektrische scooters en fietsen.

Carpool: www.carpool.be Schoolpool: www.schoolpool.be Eventpool: zie www.taxistop.be, Autodelen Cambio: www.taxistop.be

68

69

FIETSENVERHUUR Europcar

Green Waco

Aa Fietsen

Fietshal

Weiveldlaan 8B BE-1930 Zaventem T +32 (0)2 709 71 00 ; +32 (0)2 348 92 12 F +32 (0)2 344 12 10 ; +32 (0)2 344 12 13 [email protected] www.europcar.be

Chaussée d’Ottembourg 122 BE-1300 Waver T +32 (0)10 41 03 70 F +32 (0)10 22 32 36 www.greenwaco.be

G +32 (0)476 42 08 41 [email protected] www.fietsenverhuur.com Fietsenverhuur, fietsoplossingen voor bedrijven.

Vandepeerenboomstraat 80 BE-1500 Halle T +32 (0)2 360 25 55 [email protected] www.groepintro.be

Antwerpse Kempen [D]

Fietsenverhuur, stalling bedrijfsfietsen, onderhoudscontracten, Bike&Mail.

Europcar geeft via het Europese Eco-label aan hoeveel de uitstoot van elk voertuig in zijn wagenpark bedraagt.

EV Start Lange Lozanastraat 215 BE-2018 Antwerpen T +32 (0)3 216 11 70 [email protected] www.evstart.be De totaalwinkel voor elektrische voertuigen, uniek in België: fietsen met hulpmotor, bakfietsen, motorkits, elektrische driewielers, helio scooters, e-solec, scooters, vectrix VX1, mobilisers, Revai elektrische voertuigen, lichte bedrijfswagens, mini-transport, SkootaSkate.

EVT Linde 97-99 BE-1840 Londerzeel T +32 (0)52 30 30 26 F +32 (0)52 30 30 39 [email protected] www.evt-scooter.be Verhuur van elektrische scooters.

Fietsen Goeman Pontweg 55 BE-9310 Herdersem T +32 (0)53 77 72 32 [email protected] www.fietsengoeman.net

Verkoop van elektrische stadswagens en nutsvoertuigen.

Hertz Excelsiorlaan 20 BE-1930 Zaventem T +32 (0)2 717 32 01 F +32 (0)2 717 32 02 [email protected] www.hertz.be Naast zijn vast aanbod personenwagens en vrachtwagens biedt Hertz eveneens een Green Collection met energiezuinigere modellen aan.

Slimweg www.slimweg.be Slimweg geeft bedrijven en particulieren gratis milieuvriendelijk mobiliteitsadvies. Daarvoor werd de informatie van alle aanbieders van duurzame verplaatsingsmiddelen gebundeld onder één dak. De Fietsersbond is één van de partners.

www.antwerpsekempen.be Op de toeristische website van de provincie Antwerpen, kan je onder het item ‘Fietsen’. Een overzicht terugvinden van alle fietsenverhuurders binnen de Antwerpse Kempen.

Bike Events Leuvensesteenweg 175 BE-3070 Kortenberg T+  32 (0)2 759 85 19 +32 (0)2 757 94 44 [email protected] www.bike-events.be Fietsenverhuur.

Fietsen Philip Dr. Cuyperstraat 36 BE-2630 Aartselaar T +32 (0)3 877 45 88 [email protected] www.fietsenphilip.be

Vlaams Instituut voor Mobiliteit (VIM)

Verkoop en verhuur van fietsen waaronder ook elektrische modellen.

www.vim.be

De Fietserij

Het VIM realiseert duurzame mobiliteitsoplossingen in samenwerking met Vlaamse topbedrijven, kennisinstellingen en overheden. Belangrijke thema’s zijn personenmobiliteit, goederenvervoer en infrastructuur.

Tragel 5 BE-9300 Aalst T +32 (0)53 71 13 00 [email protected] www.fietserij.be

Fietspunten Fiets en Werk vzw Franklin Rooseveltplaats 1A BE-2060 Antwerpen T +32 (0)3 475 27 93 F +32 (0)3 218 15 85 [email protected] www.fietsenwerk.be Fietsenpunten willen het gebruik van de fiets in combinatie met het openbaar vervoer stimuleren door in de directe omgeving van drukke mobiliteitsknooppunten fietsdiensten (fietsenstallingen, verhuur en herstellingen) aan te bieden. Op de website www.fietsenwerk.be vind je een overzicht terug van alle operationele fietspunten in Vlaanderen.

Fietsvoorde E. Blondieaustraat 16 BE-1800 Vilvoorde +32 (0)2 251 94 64 [email protected] www.groepintro.be Fietsenverhuur, stalling bedrijfsfietsen, onderhoudscontracten, Bike&Mail.

Fietsenverhuur.

Verkoop van elektrische fietsen.

70

71

Mobiel Minister Pieter Tacklaan 57 BE-8500 Kortrijk T +32 (0)56 24 99 10 F +32 (0)56 24 99 19 [email protected] www.mobiel.be Fietsenverhuur (particulieren, bedrijven, studenten), fietsherstellingen, fietstransport, bewaakte fietsenstalling, verkoop tweedehandsfietsen en toebehoren.

Rented Wheels Rabotstraat 52 BE-9000 Gent G +32 (0)473 96 91 35 [email protected] www.fietser.net Fietsenverhuur, fietskoerier en taxifietsen.

De stad fietst Jomasport Koningin Fabiolalaan 7 BE-9000 Gent T +32 (0)9 222 62 87 Vlaamse Kaai 20 BE-2000 Antwerpen T +32 (0)3 337 66 98 www.destadfietst.be Verhuur en verkoop van gewone fietsen, hybride en elektrische modellen.

Stad Hasselt Groenplein 1 BE-3500 Hasselt T +32 (0)11 24 27 24 www.hasselt.be Gratis ontlenen van fietsen.

72

Toerisme De Ronde van Vlaanderen www.rvv.be Op de website van Toerisme De Ronde van Vlaanderen, kan je onder het item ‘Fietsen’ een lijst terugvinden met alle fietsenverhuurders in de Vlaamse Ardennen.

Toerisme Oost-Vlaanderen www.tov.be Op de website van de toeristische dienst van Oost-Vlaanderen kan je onder het item ‘Fietsen’, een overzicht terugvinden van alle plaatselijke fietsenverhuurders binnen de provincie.

Het Verzet

Fietskoerier Vi-tes

Nieuwstraat 41 BE-9800 Deinze T +32 (0)9 380 27 20

E. Van Arenberghstraat 12 BE-3000 Leuven +32 (0)498 23 04 11 [email protected] www.vi-tes.be

Hundelgemsesteenweg 151 BE-9820 Merelbeke T +32 (0)9 252 47 27 [email protected] www.hetverzet.be Fietsverhuur, fietsenspeciaalzaak, Velobililty fietsleasing.

FIETSKOERIERS

Trans-fair

AB Courrier

Meulestedekaai 1 BE-9000 Gent T +32 (0)9 259 26 53 M +32 (0)499 52 73 96 [email protected] www.trans-fair.be

Square Marguerite 35 BE-1000 Brussel T +32 (0)2 735 99 99 F +32 (0)3 238 07 48 [email protected] www.ab-courrier.be

Totaalservice voor fietsen met verhuur (verschillende formules), onderhoud en herstellingen en assemblage.

Fietskoerierdienst AB Courrier werkt, behalve met gemotoriseerde tweewielers, ook met één fietser.

VELO Leuven

Brussels Bike Courier

Hollestraat 1 BE-3001 Heverlee T +32 (0)16 29 87 40 F +32 (0)16 29 87 59 [email protected] www.velo.be

G +32 (0)486 51 32 93

Fietsenverhuur, fietsenstallingen, fietsenherstelplaats.

Pedal T +32 (0)2 411 40 17 [email protected] www.pedalbxl.com

Veloxpress G +32 (0)473 23 90 33 [email protected] www.veloxpress.be

De Vlamkoeriers G +32 (0)487 53 05 50 [email protected] www.vlamkoeriers.be

De Fietskoerier G +32 (0)476 92 75 98 [email protected] www.defietskoerier.be

Fietskoerier Flits Rabotstraat 52 BE-9000 Gent G +32 (0)477 21 28 63 [email protected] www.fietser.net

73

www.delijn.be

MIVB www.mivb.be

MobiMix www.mobimix.be Platform ecologische vlootbeheer.

NMBS www.b-rail.be

TreinTramBus www.treintrambus.be Beweging voor beter openbaar vervoer.

Bond Beter Leefmilieu www.bondbeterleefmilieu.be Onafhankelijke federatie van meer dan 140 natuur- en milieuverenigingen in Vlaanderen.

Friends of the Earth – Vlaanderen en Brussel www.moederaarde.be Het voormalige Voor Moeder Aarde maakt nu deel uit van Friends of the Earth. Deze organisatie heeft afdelingen in 70 landen. Topprioriteiten zijn klimaat, energie, water, landbouw, bossen en de toenemende macht van multinationals.

Green vzw www.greenbelgium.org Green is een organisatie actief rond milieu en duurzame ontwikkeling. De vereniging zet zich in voor een beter leefmilieu en een rechtvaardige wereld. De organisatie verzorgt educatieve projecten en werkt aan een maatschappelijk draagvlak voor duurzame ontwikkeling.

Greenpeace Belgium www.greenpeace.be Greenpeace is een internationale onafhankelijke campagne voerende organisatie, die ijvert voor de bescherming van het ecosysteem van de aarde.

Natuurpunt

overige

De Lijn

Milieuorganisaties

OPENBAAR VERVOER

Ecofest Stijn Lambert Oudeleeuwenrui 27/1 BE-2000 Antwerpen T +32 (0)473 68 26 80 [email protected] www.ecofest.be Is een initiatief ter bevordering van duurzaam feesten. Het vermindert de milieuoverlast zonder financiële en organisatorische overlast te veroorzaken. Advies en trajectbegeleiding voor eventorganisatoren, overheid en onderwijsinstellingen.

Eco-Logisch www.eco-logisch.nl Webwinkel met milieuvriendelijke producten voor in en rond het huis.

Ecover www.ecover.be Ecologische reinigingsmiddelen

EM Natuurlijk Actief www.emna.eu Ecologische reinigingsmiddelen (huis, tuin, dier).

KUDZU Webshop www.kudzu.be Webwinkel met milieuvriendelijke producten voor in en rond het huis.

www.natuurpunt.be

Werkgroep duurzame ontwikkeling Belgisch voorzitterschap Europese Unie www.sppdd.be

WWF Belgium www.wwf.be

74

WWF is wereldwijd de grootste onafhankelijke organisatie voor natuurbescherming en telt zo’n 4.7 miljoen leden in 96 landen.

75

Sint-Pieterskerk – Gent

Index afval 4, 25, 26, 27, 28, 30, 36, 38, 39, 44, 51, 62,63 afvalverwerking 62-63 airco(nditioning) 9, 13-15, 29, 34 alternatieve energie 35 auto’s 28, 29, 30, 41, 69 batterijen 20, 35, 39, 48, 62 belichtingsmateriaal 44, 48 brandstof 29, 41 cameramateriaal 48 carpooling 40, 69 catering 7, 36, 49-50 8, 9, 30, 31, 45, 52, 53, 54, 61, 68 CO2 31, 52-53 CO2-compensatie compacte fluorescentielampen 12, 34, 48 composteren 26, 36 computers 18-20, 27, 35, 66, 67-68 databanken 24, 46-47, 49 decoratie 26 diepvriezers 21 drank 22, 51 drukwerk 24, 63-65 ecodriving 29 ecovoertuigen 69-70 elektrische apparatuur 9,11, 18-20, 21, 35 energie (hernieuwbare) 4, 5, 7, 8, 9-11, 12, 13, 15, 16, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 26, 28, 31, 33, 35, 44, 45, 46, 51, 52-62, 63, 67, 68, 69, 70, 74 energieadviesbureau 53-54, 56 energieaudits 9, 53-54 energie-efficiëntie 11, 12, 14, 19, 21, 29, 34, 35, 53, 55, 56 energieleveranciers 10, 56-57 energieprestatiecertificaten 53, 54 energiescans 8, 61-62 energieverbruik 8, 9, 10, 15, 18, 19, 37, 45, 46, 53, 54, 55, 61, 62, 68 Europese Eco-label 11, 19, 70 Europese Energielabel 11, 19 facilitaire bedrijven 48-49 fietsen 28, 29, 69, 70, 71, 72, 73 fietsenverhuur 71-73 fietskoeriers 73 FSC-label 24, 26, 38, 63, 66 generatoren 35, 48 gloeilampen 12, 13, 14, 34 goederenvervoer 40, 70 groen plan 3, 42 groene energie 33, 54, 56-57 groene stroom 7, 20, 36, 56-57, 68, groenestroomcertificaten 10 haar- en cosmeticaproducten 37 halogeenspots 12

77

hardware hergebruiken inkt inrichting intercommunale isolatie kantine kantoor kantoorbenodigdheden kleurenfilters koelkasten koeriers kostuums kranen kringloopcentra leds lekken licht lichtdimmers lichtschakelaars locatie make-up methodologie meubilair milieuorganisaties openbaar vervoer papier PEFC-label pellicule postproductiefaciliteiten principe printen radiatoren recyclage recycleren rekwisieten schoonmaakproducten schoonmaken sensoren setbouw software sorteren spaarlampen standby-modus stomerijen studio’s subsidies technisch materiaal temperatuur thermostaat toiletten transport uitlaatgassen vaatwasmachines vaatwerk

78

19, 67-68 25, 37, 38, 62-63, 67 20, 25, 28, 63 7, 26 10, 39, 51, 62 15-16, 58 20-21 7, 8, 9-32, 33, 35, 46, 63-68 63-68 39 21 73 36-37, 39 14, 17, 18, 23 26, 27, 63 12, 34, 48 9, 14, 17, 18 9, 12, 13, 14, 33, 34, 44, 46, 55, 56 12 12 8, 32-41 37 44-45 12, 26, 27, 38 53, 74 28, 30, 40, 71, 74 9, 15, 22, 24-25, 38, 63, 65-67 24, 26, 38, 63, 66 39 44, 48 29, 31, 36, 41, 45 19, 20, 25, 28 14, 16, 21 27-28, 37, 39, 62-63, 68 9, 13, 15, 20, 21, 22, 24, 27, 28, 30, 36, 37, 38, 39, 65-67 38, 39 23 23-24 13, 17, 34 38 20, 27, 63 26, 27, 39, 44, 63, 67 12 18, 19 37 8, 33-41, 44, 49 10, 61 27, 35, 40, 41 13, 14, 20, 21, 34 13, 14 13, 17, 51 28-31, 37, 38, 40-41, 70, 72 28, 29 18, 20, 21 51

verf verlichting verpakking verwarming verzendingen Vluchtige Organische Stoffen (VOS) voeding vuilnisbakken vuilniszakken wagens warmtekrachtkoppeling (WKK) warmtepomp warmterecuperatie warmteverlies warmwaterketels water waterkoelers waterkrachtenergie watermeter waterverbruik webhosting windenergie windturbine zonlicht zonneboilers zonne-energie zonnepanelen

13, 16, 26, 38 9, 12-13, 33-34, 46, 48, 55-56, 58 22, 23, 24, 27, 28, 31, 36, 37, 62, 65, 66 9, 13-15, 16, 34, 54, 58, 59 25, 30 26, 38 22, 49-50, 65 27, 28, 39 28, 51 29, 30, 40, 41, 69, 70 45, 57 9, 45, 54, 58, 59, 60 57 15 14, 16 9, 14, 17, 18, 20, 22, 23, 26, 37, 38, 39, 74 34, 51-52 57 17 17-18 67-68 57, 58, 59 9, 56, 57, 58, 59, 60 12, 14 54, 57, 58, 59, 60 14, 35, 57, 59, 60 9, 10, 14, 51, 54, 57, 58, 59, 60, 68

Literatuurlijst Sarah Callard, 250 onmisbare ecotips. Eenvoudige en haalbare ideeën om groener te leven (origineel: The Little Green Book of the Home), vertaald naar het Nederlands door Justine Raedschelders, Aarstelaar: Zuidnederlandse uitgeverij N.V., 2009 Sophie Cornet, Quelles actions pour des tournages de films plus écologiques? Etude réalisée au Centre du Cinéma et de l’Audiovisuel de la Communauté française de Belgique dans le cadre de la formation des éco-conseillers de l’Institut Eco-conseil de Namur (IEC), 2009-2010 Ecoprod. Fiches pratiques, www.ecoprod.com Environmental Media Association (EMA), The Green Seal Guidelines. A Best Practice Guide, LA Green Screen. Helping London’s film and TV industry take action on climate change, London: Greater London Authority, 2009 Crissy Trask, It’s Easy Being Green. A Handbook for Earth-friendly Living, Salt Lake City: Gibbs Smith, 2006 Joanna Yarrow, How To Reduce Your Carbon Footprint. 365 Simple Ways To Save Energy, Resources And Money, San Francisco: Chronicle Books, 2008 www.sustainablefilmmaking.org

79

Colofon Hoofdredacteur: Christian De Schutter Coördinatie, redactie en eindredactie: Fabian Desmicht en Katrien Maes Met dank aan: Natalie Ariën, Nic Balthazar, Marijke Bekaert, Peter Bouckaert, Andrew Buchanan, Nathalie Capiau, Karen Claes, Dirk Cools, Jenny Cooper, Sophie Cornet, Peter Craeymeersch, Tina Cuyt, Myriam De Boeck, Serge de Gheldere, Wim De Meulder, Kathelijne De Ridder, Dirk De Wit, Wim De Witte, Pierre Drouot, Jean-Pierre Drubbel, Jacques Dubrulle, Siebe Dumon, Hans Everaert, Fiona Francombe, Nathalie Goethals, Ira Guilini, Adriaan Heirman, Karolien Hellemans, Pieter Hens, François Hubert, Bieke Janssens, Karen Koch, Stijn Lambert, Hugues Latteur, Bert Lesaffer, Catherine Lootens, Anton Maertens, Kathy Masolyn, Karla Puttemans, An Ratinckx, Vlaams minister Joke Schauvliege, Jan Schiettekatte, Dirk Schoenmaekers, Tim Schockaert, Henk Terryn, Karel Van Damme, Tom Van der Elst, Brecht Van Elslande, Marijke Van Ranst, Jan Vandermosten, Karin Vanhoof, Sander Vanhellemont, Karel Verhelst, Jan Vermassen, Maaike Verschueren, Inge Verroken, Patrick Verstuyft, Helga Vinck. Vormgeving en opmaak: AA Dock’s Customer Media Druk: Drukkerij Wilda, Antwerpen Gedrukt op Papyrus Balance Pure in 140g / Cover: Papyrus Balance Pure in 250g. Deze publicatie werd gedrukt op FSC-gecertificeerd en 100% gerecycleerd papier, met vegetale inkten en in een beperkte oplage van 750 exemplaren. Fotocredits: alle foto’s © Location Flanders m.u.v. Dossier K: Nyklyn.com (front cover); Traum aus Schokolade: Cel Fotografie - Stad Brugge (front cover); Eurocam Media Center: Eurocam (front cover); Maria Hendrikapark - Oostende: Bart Dewaele (inside front cover); Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen - Gent: Stad Gent (6); Traum aus Schokolade: Cel Fotografie - Stad Brugge (32); Eurocam Media Center: Eurocam (front cover); Dijle - Mechelen: Bart Dewaele (42); Leopoldpark - Oostende: Toerisme Oostende - James & co (42). e-Mission is een initiatief van Location Flanders en het Vlaams Audiovisueel Fonds. De ecologische sector is voortdurend in beweging en verandert snel. De samenstellers van deze publicatie hebben alles in het werk gesteld om zo accuraat en zo volledig mogelijk te zijn en kunnen niet aansprakelijk worden gesteld in geval van vergissingen of onvolledigheden. Het kopiëren of overnemen van passages uit deze gids is niet toegestaan zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. © 2010, FI Publishers Wettelijk depotnr.: D/2010/10.114/2

80

Potterierei – Brugge

www.locationflanders.com

locations, contacts, action! Contact: Location Flanders, Bischoffsheimlaan 38, B-1000 Brussels, Belgium. T: +32 2 226 06 30, F: +32 2 219 19 36, E: [email protected]

Antwerp

Bruges

Ghent

Leuven

Mechelen

Ostend