Duurzaamheid Veemarktterrein
Duurzaamheid Veemarkt SUSREG 11 maart 2015 Energierijke Stedenbouw W/E adviseurs Arno Harting gemeente Utrecht
12/03/2015
1
Inverdienlocaties (2004-2006) • Versterken financiële positie gemeente – eigen grond – niet gebonden aan ontwikkelaar
• DuBo beleid (1995) – energie, materiaalgebruik, binnenmilieu, ….
• CO2-neutraal 2030 • VEEMARKT terrein!! – gekke koeien ziekte ed -> geen vee – autohandel -> geen core business + overlast 12/03/2015
2
Veemarktterrein (10 ha)
12/03/2015
3
Veemarktterrein • Programma (2006) – 500 woningen – voorzieningen • schooltje, winkel, woonwagencentrum, voetbalveld
– + geld verdienen!! – bomen groeiden tot aan de hemel
• Omgeving – verkeersgeluid A27 + Biltse Rading/rontonde – bestaande structuren – dicht bij de stad, aanwezige voorzieningen 12/03/2015
4
Veemarktterrein Herontwikkeling Veemarktterrein boodschap uit het bestuur:
‘toonaangevend duurzaam’ participatie WAT IS DAT DAN? Maar ook geld verdienen uit gemeentelijke grondposities Het is oktober 2008, crisis tekent zich af! 12/03/2015
5
Veemarktterrein -> duurzaam -> wat is dat? Toonaangevend duurzaam: Lage milieubelasting energie materiaalgebruik
Betrokkenheid bewoners en omwonenden participatie, (C)PO
Grondexploitatie sloop hallen, grondopbrengst 12/03/2015
6
Veemarktterrein -> duurzaam -> welke route? Kansen verkennen Integrale afweging maken Meetbaar maken tbv vervolg DPL Duurzaamheidsprofiel v/e Locatie IVAM 3 P’s referentiewijk bepalen/DPL maatlat bepalen ambitie vastleggen ontwerpfase begeleiden toets op eindresultaat 12/03/2015
7
Veemarktterrein DPL brede integrale kijk
12/03/2015
8
Duurzaamheidsaspecten van belang voor herontwikkeling Veemarkt Planet
People
Profit
Ruimtegebruik
Participatie
Bedrijvigheid
Energie
Sociale diversiteit
Functiemenging
Duurzame materialen Groen / Biodiversiteit
Bereikbaarheid
Flexibiliteit
Water in de wijk
Kwaliteit openbare ruimte
Waterbeheer
Beeldkwaliteit
Geluidshinder
Voorzieningen
Verkeersveiligheid Hergebruik
9
Veemarktterrein DPL Rapportcijfer 1-10, per aspect en gemiddeld: • Voldoen aan regelgeving/gebruikelijk -> geen extra duurzaamheidsmaatregelen -> DPL score 6 • Maximaal haalbare duurzaamheid -> score 10
Score is relatief, ten opzichte van referentiewijk: • Wijken verschillen in mogelijke duurzaamheid afhankelijk van dichtheid, functies, bouwperiode • Voorbeelden: – woonwijk, laagbouw, rond 1930 – stadscentrum, middelhoogbouw, oud en nieuw – kantoor-/woonwijk, middelhoogbouw, rond 2000 12/03/2015
10
Veemarktterrein DPL
12/03/2015
11
Duurzaamheidsaspecten meest van belang voor ontwerp Veemarkt Planet
People
Profit
Ruimtegebruik
Participatie
Bedrijvigheid
Energie
Sociale diversiteit
Functiemenging
Duurzame materialen Groen / Biodiversiteit
Bereikbaarheid
Flexibiliteit
Water in de wijk
Kwaliteit openbare ruimte
Waterbeheer
Beeldkwaliteit
Geluidshinder
Voorzieningen
Verkeersveiligheid Hergebruik
12
Veemarktterrein (participatie) • Uitvoering geven aan de bestuurlijke opdracht van innovatieve participatie (Focusgroep) 1. Alle belanghebbenden informeren 2. Informatie bijeenkomst met geïnteresseerden 3. Discussie en brainstormsessies met actief betrokkenen (klankbordgroep) 4. Toekomstige bewoners stem geven 5. Individueel opdrachtgeverschap ruimte bieden -> ook oplossing voor de stagnerende bouw/crisis? 12/03/2015
13
Veemarktterrein (participatie)
12/03/2015
14
Veemarktterrein (participatie)
12/03/2015
15
Veemarkt ‘Toonaangevend duurzaam’ betekent dus concreet voor de volgende fase (2011): •
• • •
•
Woningen op termijn energieneutraal en zo mogelijk energieleverend Ruimte winnen voor aantrekkelijke openbare ruimte door gebouwd parkeren Hergebruik hal en particulier opdrachtgeverschap geven eigen identiteit én bijdrage aan duurzaamheid Breed scala aan relatief goedkopere maatregelen: materiaalgebruik, flexibel bouwen, groene uitstraling, water in de wijk, geluidsafschermend bouwen, functiemenging Grootste PPP duurzaamheids-opgave is financiering energiemaatregelen en betaalbaar gebouwd parkeren
12/03/2015
16
Duurzaamheidsaspecten meest van belang voor ontwerp Veemarkt Planet
People
Profit
Ruimtegebruik
Participatie
Bedrijvigheid
Energie
Sociale diversiteit
Functiemenging
Duurzame materialen Groen / Biodiversiteit
Bereikbaarheid
Flexibiliteit
Water in de wijk
Kwaliteit openbare ruimte
Waterbeheer
Beeldkwaliteit
Geluidshinder
Voorzieningen
Verkeersveiligheid Hergebruik
17
Veemarktterrein (energie) • Omgevingskenmerken tbv energie – – – – – –
gesloten bouwblokken ivm verkeersgeluid hoge dichtheid warmtelevering in de buurt (600 m) vergaand energiezuinig (beleid) zonbewust bouwen niet gemakkelijk na verloop van tijd: onzekerheid over bouwtempo
• Fundamenteel naar de energievoorziening kijken – OEI studie 12/03/2015
18
Veemarktterrein (energie) • Studie Optimale Energie Infrastructuur OEI (2011) – Ambities • CO2, leveringszekerheid, woonlasten
– Mogelijkheden omgeving • Restwarmte, oppervlaktewater, biomassa
– Opties • Gas, warmtepomp+BWW, stadsverwarming
– Effecten • Milieu, € investering, € woonlasten
– Haalbaarheid – Besluit 12/03/2015
19
Veemarktterrein (energie) • Stadsverwarming sinds 1923 – 100.000 ton minder uitstoot – ook voor Veemarkt een optie? – studie: • CO2 • €
12/03/2015
20
Veemarktterrein (energie)
12/03/2015
21
Veemarktterrein (energie)
12/03/2015
22
Veemarktterrein (energie) • Stadsverwarming – Ook voor Veemarkt een optie!
12/03/2015
23
Duurzaamheidsaspecten meest van belang voor ontwerp Veemarkt Planet
People
Profit
Ruimtegebruik
Participatie
Bedrijvigheid
Energie
Sociale diversiteit
Functiemenging
Duurzame materialen Groen / Biodiversiteit
Bereikbaarheid
Flexibiliteit
Water in de wijk
Kwaliteit openbare ruimte
Waterbeheer
Beeldkwaliteit
Geluidshinder
Voorzieningen
Verkeersveiligheid Hergebruik
24
Veemarktterrein (hergebruik)
12/03/2015
25
Veemarktterrein (hergebruik)
12/03/2015
26
Duurzaamheidsaspecten van belang voor ontwerp Veemarkt Planet
People
Profit
Ruimtegebruik
Participatie
Bedrijvigheid
Energie
Sociale diversiteit
Functiemenging
Duurzame materialen Groen / Biodiversiteit
Bereikbaarheid
Flexibiliteit
Water in de wijk
Kwaliteit openbare ruimte
Waterbeheer
Beeldkwaliteit
Geluidshinder
Voorzieningen
Verkeersveiligheid Hergebruik
27
Veemarktterrein (DPL profiel)
12/03/2015
28
DPL-profiel score 7
score 8
29
Veemarktterrein (energie) • Warmtelevering ja/nee (2010/2011) – voorinvestering hoofdleiding – inschatting uitrol nieuwe aansluitingen • = aansluitbijdrage
– stagnatie van de voortgang bouw • ook in Utrecht • cashflow warmte-infrastructuur risicovol
12/03/2015
30
Veemarktterrein (energie) • Stadsverwarming – risico’s worden te groot geacht! – gemeente wil niet risico (helpen) afdekken
12/03/2015
31
Veemarktterrein (energie) • Warmtelevering nee (2010/2011) – exit warmtelevering – toch gasinfrastructuur – terug bij ‘af’
– energiezuinigheid/CO2-effect op andere manier realiseren (prestatie vastleggen) – EPC <= 0,3 • wettelijk net verlaagd naar 0,6 • niet ‘50% van dan geldend wettelijk’ durven vastleggen – helaas!! 12/03/2015
32
Van gebied naar gebouwniveau • Vastleggen minimum GPR + EPC score • Opnemen GPR/EPC in kavelpaspoort/tenderdocument • Opnemen in uitgifte overeenkomsten • Beschikbaar stellen GPR instrument • Soms hulp / ondersteuning (kleine bouwers) • Inhoudelijke toetsing EPC en GPR • Rug recht houden / precedent-werking • Procesafspraken coördinatie WABO traject • Oplevertoets Lente-akkoord 12/03/2015
33
Vastleggen minimum GPR + EPC score • Energiezuinigheid vastgelegd met EPC =< 0,3 (dwz 50% onder wettelijk niveau van toen) • Utilitair E/E =< 0,5 – evenwichtig met woningen
• Overige woningkwaliteiten vastleggen met GPR Gebouw => 7½ – milieubelasting materiaalgebruik • installatie-arm!
– gezondheid – gebruikswaarde – toekomstwaarde 12/03/2015
34
Opnemen GPR/EPC in kavelpaspoort/tenderdocument • •
• • •
•
• • • • •
Duurzaamheid Eén van de belangrijke uitgangspunten van de wijk Veemarkt is mens- en milieuvriendelijk bouwen, ook wel duurzaam bouwen genoemd. Dit betekent dat er gebouwd wordt met een energieprestatiecoëfficiënt (EPC) van ten hoogste 0,3. Verder hecht de gemeente veel belang aan een goed binnenmilieu en het gebruik van duurzame materialen met een lage milieubelasting. Daarnaast dienen ontwerp en bouw ook in andere opzichten duurzaam te zijn. Dat betekent een GPR Gebouw score van gemiddeld tenminste 7,5. Bij de gemeente kan een sublicentie van het prestatie-eis gerichte toetsingsinstrument GPR Gebouw verkregen worden. …….. ………. Gebruik duurzame materialen Daarbij moet in ieder geval gebruik worden gemaakt van niet uitlogende verontreinigende bouwmaterialen (geen koper, zink of lood) en hout met een FSC keurmerk of de andere door TPAC goedgekeurde certificaten. Daarnaast is het belangrijk om zoveel mogelijk herbruikbare materialen te gebruiken, met een lage milieubelasting. Dit moet bijdragen (naast vooral de energieprestatie) aan een GPR-gebouw* van gemiddeld minimaal 7,5; maak het gebouw natuurvriendelijk: bouw nestgelegenheid in voor vogels en vleermuizen en benut mogelijkheden voor groene daken en groene gevels. Zie hiervoor de checklist van de Vogelbescherming voor vogelvriendelijke maatregelen aan gebouwen (www.vogelbescherming.nl). …….. De Indieningvereisten zijn: • …. • Een uitleg hoe de eindgebruiker betrokken is bij het project • Toelichting op de EPC en GPR van het ontwerp (zie paragraaf 3.4) • …..
12/03/2015
35
Opnemen in uitgifte overeenkomsten • Verwijzing naar EPC <= 0,3 + GPR => 7½ – zoals verwoord in tenderdocument
• Verwijzing naar Integrale WoningKwaliteit – Politiekeurmerk Veilig Wonen – FSC TPAC houtkeur – geen uitlogende verontreinigende bouwmaterialen
• Oplevering kwaliteitsborging – Oplevertoets
12/03/2015
36
GPR/EPC in de ontwerpfase • Beschikbaar stellen GPR instrument – sublicentie – over schouder meekijken
• Soms hulp / ondersteuning – ihb kleine bouwers/adviseurs/installateurs – enthousiasme bij zelfbouwers <- woningkwaliteit
• Tussentijdse consultatie op het DuBo resultaat • Bodemwarmtewisselaars/gesloten bronnen – – – – 12/03/2015
nieuwe regelgeving -> Bodemenergie-loket interferentie met ‘de buren’ alliantie vorming (samen met de buren) 2e watervoerende laag verboden/doorboren kleilaag 37
Inhoudelijke toetsing DO/WABO • Procesafspraken coördinatie WABO traject • Rug recht houden – – – – –
getal is getal, ook 0,05 precedentwerking gelijke monniken, gelijke kappen geloofwaardigheid naar de buurt soms aangepaste interpretatie bij andere gebouwfunctie
• Akkoord naar afd. gronduitgifte – gemeente en bouwer kunnen contract sluiten met voldoende DuBo-kwalitiet 12/03/2015
38
Bouw krijgt vaart • • • •
2011 crisis zorgt voor stagnatie 2012 tender met mede-opdrachtgeverschap 2013 lichtpuntjes groeiende belangstelling 2014 volop ‘los’
12/03/2015
39
12/03/2015
40
Bouw gereed / oplevering • Krijgen wat je gekocht hebt – wat was beloofd cfm EPC en GPR? – oplevertoets energie + ventilatie • BRL 9500 • opnameprotocol volgens lenteakkoord bouwsector • tbv gemeente EN koper/bewoner
– certificaat politiekeurmerk Veilig Wonen
12/03/2015
41
Ervaringen tot nu toe • Artikel 122 Woningwet – want geen hogere eisen te stellen dan Bb – maar geheel vrijwillig worden deze eisen geaccepteerd – dus niemand beklaagt zich en iedereen doet mee
• Behaalde GPR/EPC tot nu toe? – EPC tussen 0,3 en 0, ‘min’ ook genoemd – GPR vanaf 7½ tot boven 8+
• Maatregelen? – nog veel gasketel met ruime hoeveelheid PV – enkele warmtepomp ihb zelfbouwers – goede (maar niet extreem) gebouwschil 12/03/2015
42
Het resultaat
12/03/2015
43
En voor uzelf • Heb geduld – het duurt veel langer dan voorzien – twee stapjes vooruit, één stap terug – de dynamiek kunnen we niet stopzetten
• Wanhoop niet – soms komt het toch nog goed
• Wees niet teleurgesteld – soms zit er gewoon niet meer in – niet alles kan een 10 worden – tel uw zegeningen in het project
• Laat het soms eens botsen of ontploffen 12/03/2015
44
• Dank voor uw aandacht • VRAGEN? • Arno Harting 12/03/2015
45
