Dyslexie op het Han Fortmann

Dyslexie op het Han Fortmann

2015

Inhoud pagina Inleiding

…………………................................

2

Hoofdstuk 1 Wat is dyslexie?

………………………………………………

3

Hoofdstuk 2 Dyslexieprotocol Han Fortmann 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

…………………………… .

4

Visie HF op ondersteuning bij dyslexie …………………………. Signaleringsonderzoek …………………………………… Faciliteiten op het Han Fortmann …………………………………. Faciliteiten voor examenleerlingen………………………………….. R.t.-lessen voor dyslectici ……………………………………

4 4 4 6 7

Hoofdstuk 3 Handreiking voor de dyslectische leerling

………………….

9

…………………. …………………. …………………. …………………. …………………. …………………. ………………….

9 9 9 10 10 10 11

……………………………………………..

12

4.1 Huiswerkbegeleiding …………………………………………….. 4.2 Extra oefenen, waarmee en hoe …………………………………… 4.3 Vinger aan de pols naar de school …………………………………….

12 12 12

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7

Zelfstandigheid Effectief studeren Niet-talige vakken De techniek van het lezen Spellen en schrijven Je toekomst Handige tips voor dyslectische leerlingen

Hoofdstuk 4 Tips voor de ouders

.. Hoofdstuk 5 Nuttige adressen

………………………………..................

Dyslexie Trinitas College, locatie Han Fortmann

-1-

13

Inleiding Deze brochure bevat informatie over de mogelijkheden die het Trinitas College op de locatie Han Fortmann biedt bij de begeleiding van dyslectische leerlingen. De school kan de dyslexie van uw kind niet verhelpen. Wel kunt u van ons verwachten dat wij uw kind zo goed mogelijk begeleiden bij het (leren) omgaan met dit specifieke taalleerprobleem, zodat zijn/haar zelfredzaamheid groeit in de periode dat hij/zij op het Han Fortmann verblijft. Mevr. Drs. I.W.J. (Irma) Dijkman Dulkes Mevr. Drs. C.J.T.M. (Carin) Theeuwes Dhr. D.A. (David) Gosselaar Dyslexiecoaches Trinitas College, locatie Han Fortmann Mevr. Drs. E.J.M. (Liesbeth) van Lanen Zorgcoördinator Trinitas College, locatie Han Fortmann


-2-

Hoofdstuk 1 Wat is dyslexie? Men spreekt officieel van dyslexie wanneer de automatisering van de woordidentificatie (lezen) en/of schriftbeeldvorming (spellen) zich niet, dan wel zeer onvolledig of moeizaam ontwikkelt. Iets wat volledig automatisch zou moeten gaan, namelijk de klank-tekenkoppeling, werkt bij dyslectische mensen gewoon niet voldoende automatisch. Een dyslecticus moet voor het lezen en spellen altijd méér moeite doen. Hij/zij heeft moeite met het omzetten van geschreven taal naar klanktaal: lezen dus. Maar ook omgekeerd geldt iets dergelijks. Het omzetten van klanktaal naar geschreven taal blijft moeilijk: dus schrijven en spellen. Bij het schrijven staan de letters niet automatisch in de goede volgorde, er ontbreekt er eentje, er staat zomaar een letter teveel of letters worden omgedraaid. Het ‘automatiseringsprobleem’ van dyslectici blijkt hardnekkig. Ondanks veel (extra) oefening blijft de dyslectische leerling uitvallen als het gaat om de techniek van het lezen en het spellen. Aanleg voor dyslexie heeft zeker niets met intelligentie te maken.


-3-

Hoofdstuk 2 Dyslexieprotocol Han Fortmann 2.1 Visie HF op ondersteuning bij dyslexie. Dyslectische leerlingen moeten bij ons op school aan dezelfde eisen voldoen als alle andere leerlingen. Door compenserende faciliteiten toe te kennen, kunnen wij de belemmeringen vanwege dyslexie bij deze leerlingen wat verminderen. Wij proberen op deze manier onze dyslectische leerlingen zoveel mogelijk uit te dagen op het normale leeftijdsniveau te functioneren en werken daarmee zoveel mogelijk volgens het landelijk vastgesteld Protocol Dyslexie. Wij verwachten dat onze leerlingen door deze benadering het meest effectief leren omgaan met hun dyslexie en goed voorbereid kunnen uitstromen richting hoger onderwijs. Het Trinitas College, locatie Han Fortmann biedt aan alle leerlingen met dyslexie extra faciliteiten. Als de leerling in aanmerking wil komen voor deze faciliteiten, is het wel noodzakelijk om in het bezit te zijn van een officiële dyslexieverklaring. Zo’n verklaring moet zijn ondertekend door een BIG-geregistreerde eerstelijns psycholoog, een geregistreerde GZ-psycholoog of een NVO-geregistreerde orthopedagoog-generalist. Een verklaring van bijvoorbeeld de basisschool is niet voldoende. De ouders dienen zelf voor deze verklaring zorg te dragen. 2.2 Signaleringsonderzoek Indien er in de beginjaren van de onderwijsloopbaan op het Han Fortmann een vermoeden is van dyslexie, dan kan de leerling op school in aanmerking komen voor het signaleringsonderzoek naar dyslexie (volgens het landelijk Protocol Dyslexie). De bevindingen worden in een brief aan de ouders medegedeeld. Hierbij wordt een advies aan de ouders gegeven of een leerling al dan niet officieel getest zou moeten worden. 2.3 Faciliteiten op het Han Fortmann De leerlingen die in het bezit zijn van een officiële dyslexieverklaring kunnen rekenen op extra faciliteiten. Elke leerling met een officiële dyslexieverklaring is in het bezit van een faciliteitenkaart waarop de afgesproken faciliteiten en verplichtingen aangekruist zijn (zie hieronder). Alleen in uitzonderlijke gevallen zijn er ook andere faciliteiten op de faciliteitenkaart aangekruist. FACILITEITENKAART HAN FORTMANN Faciliteitenkaart voor

(naam)

Deze faciliteitenkaart wordt uitgegeven i.v.m.: X dyslexie (standaard: faciliteit 1 t/m 7 en verplichting 16 t/m 19) O slechthorendheid O visuele handicap O medische diagnose (lichaam of geest) O Nederlands als 2e taal (NT-2) O anders, te weten:


-4-

Compenserende faciliteiten: X X X X X X X

extra tijd bij s.o.’s en proefwerken toetsen zoveel mogelijk in lettertype Arial 12 pnts. ter beoordeling docent: extra mondelinge overhoring bij idioom MVT bij de talen: aangepaste beoordeling spelling toestemming te schrijven in de werkboeken talen vertraagde/aangepaste afname van meetellende luistertoetsen ter beoordeling docent: toestemming kopieën te krijgen/maken van langere aantekeningen of citaten

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

O 8. O 9. O 10. O 11.

toestemming in alle werkboeken te schrijven toestemming in mediatheek te verblijven bij pauzes en tussenuren (geen toestemming voor gamen/eten) toegestaan mp3-speler/oortje/koptelefoon bij luistertoetsen te gebruiken extra voorbereidingstijd bij hardop lezen van tekst

z.o.z.

Gebruik van ondersteunende technologie: O 12. O 13.

toegestaan een laptop te gebruiken bij toetsen toegestaan een laptop te gebruiken tijdens de les NB: Bij misbruik van de laptop tijdens toetsen, vervalt het recht op gebruik ervan.

Dispenserende faciliteiten: O 14. vrijstelling lange voorleesbeurten O 15. vrijstelling meetellende luistertoetsen

Verplichtingen: X 16. het gebruik maken van digitale software (bijv. WRTS) bij de MVT X 17. het gespreid leren van de leerstof van de talen X 18. het plakken van een sticker bij talentoetsen waarvoor een aangepaste beoordelingsnorm geldt (zie 4) X 19. een duidelijke inzet bij de lessen, vooral bij de vakken die als ‘moeilijk worden ervaren.

Voor wat betreft de genoemde compenserende faciliteit extra tijd bij s.o’s en proefwerken is het volgende van belang: ‘Een dyslectische leerling mag aanspraak maken op extra tijd bij toetsen. Gezien praktische beperkingen is het te doen gebruikelijk dat de docent naar bevind van zaken handelt met oog voor het belang van de leerling.’


-5-

Verder is het belangrijk te weten dat op scholen voor havo en vwo in beginsel géén vrijstelling wordt verleend voor vakken die verband houden met dyslexie. Het Han Fortmann wil een volwaardig diploma afleveren en kiest daarom voor compenserende faciliteiten en niet voor dispensatie (het schrappen van standaardeisen, bijvoorbeeld een tweede moderne vreemde taal in de bovenbouw van het atheneum). Leerlingen kunnen via school eventueel de voorgelezen versie van lesboeken ontvangen. http://educatief.dedicon.nl/

2.4 Faciliteiten voor examenleerlingen De hierboven beschreven faciliteiten gelden voor onze dyslectische leerlingen gedurende hun hele schoolloopbaan op het Han Fortmann: dus voor de toetsen in alle leerjaren én voor het schoolexamen in hun laatste leerjaar. De specifieke beoordeling van de spelling in de schoolexamens wordt t.z.t. nader toegelicht. Bij de onderdelen van het Centraal Examen (dit is inclusief de kijk- en luistertoetsen) moeten onze leerlingen de landelijke richtlijnen voor dyslectici volgen. De belangrijkste faciliteit op het Centraal Examen is tijdsverlenging. Daarnaast worden de kijk- en luistertoetsen van de moderne vreemde talen, indien gewenst, op een aangepaste wijze afgenomen. Verder zijn er nog andere faciliteiten mogelijk zoals auditieve ondersteuning bij de examens in de talen en het maken van de examens op de computer. Deze twee laatste faciliteiten worden afhankelijk van de zwaarte van de dyslexie en de wens van de kandidaten aan de kandidaten verstrekt. Ten behoeve van de dyslectische leerlingen krijgen sinds 2012 alle leerlingen de centrale examens in lettertype Arial 12 aangeboden. Bij Arial punt 12 is grootschrift vergrote toetsformaten niet meer nodig. Wij hebben onze docenten verzocht hun toetsen in de voorafgaande jaren zoveel mogelijk ook in Arial 12 aan te bieden. Indien de opgaven niet in Arial punt 12 aangeleverd worden, kunnen de kandidaten, indien ze daar tijdig om verzoeken, toch de opgaven in grootschrift krijgen.


-6-

2.5 R.t.-lessen voor dyslectici Een dyslectische leerling die nieuw bij ons op school komt, maakt kennis met een dyslexiecoach, die enkele r.t.-lessen verzorgt en ook daarna voor de leerling bereikbaar blijft. Omdat een dyslectische brugklasleerling vooral bij de Moderne Vreemde Talen (MVT) nieuwe problemen kan tegenkomen , krijgt hij/zij een serie r.t.-lessen die hem/haar leren de juiste leerstrategie toe te passen. Deze lessen worden bij voorkeur in kleine groepjes gegeven omdat leerlingen ook veel van elkaar kunnen leren. Het aantal lessen varieert tussen de 4 en 5 keer. Als een leerling behoefte heeft aan meer bijeenkomsten dan kan dat. Natuurlijk kan de dyslectische leerling ook buiten deze lessen een beroep doen op de dyslexiecoach. Leerlingen houden hun hele schoolloopbaan dezelfde dyslexiecoach. Daarnaast kunnen leerlingen en ouders met vragen ook bij de zorgcoördinator terecht. In de r.t.-lessen wordt de nadruk gelegd op de koppeling van de klank en de bijbehorende tekens in de talen Engels en Frans. Het Duits komt niet aan bod omdat de leerlingen dat vak nog niet hebben. Verder wisselen de leerlingen informatie en tips uit. De r.t.- lessen De eerste bijeenkomst is meestal in de kleine of grote pauze en is bedoeld als eerste kennismaking. De leerlingen krijgen dan de faciliteitenkaart en de dyslexiestickers, die de leerlingen op hun toetsen moeten plakken (zie vorige hoofdstuk). De faciliteitenkaart wordt met de leerlingen doorgenomen. Het is de bedoeling dat de leerlingen weten waar ze recht op hebben, maar dat ze ook weten dat ze een inspanningsverplichting hebben. Verder maken we afspraken voor 4 bijeenkomsten. De leerlingen krijgen ook huiswerk mee. In de eerste les wordt het huiswerk besproken. Een deel van de les wordt besteed aan het vertellen van de problemen die de dyslectische leerlingen tegenkomen en aan uitwisseling van tips. Verder wordt ook gesproken over dingen die wel heel goed kunnen gaan, bijvoorbeeld het begrijpend lezen. Daarna gaan we met de leerlingen beginnen met het Frans. We leggen uit dat Franse kinderen bij de oe-klank andere letters hebben geleerd dan Nederlandse kinderen. We laten de leerlingen de klanken en de corresponderende spelling opschrijven in een schrift. Handig is als de leerlingen bij iedere klank een kapstokwoordje onthouden. Bijvoorbeeld: bij de oo-klank onthoudt de ene leerling het woordje bureau en de andere leerling het woordje cadeau. De leerlingen krijgen voor de tweede les huiswerk mee. De bedoeling is dat ze leren wat in hun schrift staat en voor de volgende bijeenkomst eigen woorden verzinnen met de geleerde klanken erin. In de tweede les wordt het huiswerk besproken en gaan we de Franse lijst afmaken. Daarna gaan we oefenen. Meestal zijn dat invulopdrachten. De docent leest een aantal Franse woorden voor en de leerling vult de geleerde klank in.


-7-

Voor heel veel leerlingen is het een eyeopener dat ze woorden kunnen schrijven die ze niet kennen, alleen al door de klank te horen. Ze beseffen hoe belangrijk het is om de uitspraakregels te leren en de uitspraak van een woord te kennen. De derde en vierde les gaan we in op het Engels, dat voor de dyslectische leerlingen veel lastiger is dan het Frans, omdat het Engels qua klank-teken koppeling onregelmatiger is dan het Frans. De –ie-klank bijv. heeft in het Engels meerdere schrijfwijzen. (e, ea, ae, ee, i, y, ey etc.). In deze lessen herhalen we ook weer de regels t.a.v. het Frans. Als laatste krijgen de leerlingen stencils mee naar huis, waar alle spellingregels van het Engels, Duits en Frans op een rijtje staan. Belangrijk om te weten is dat de dyslectische leerlingen tijdens hun hele schoolloopbaan op het Han Fortmann een beroep kunnen doen op hun dyslexiecoach indien zij vragen hebben of problemen tegenkomen die in verband gebracht kunnen worden met hun dyslexie.


-8-

Hoofdstuk 3

Handreiking voor de dyslectische leerling

3.1 Zelfstandigheid * Werk zelf aan je dyslexie  Met dyslexie heb je meer tijd voor je huiswerk nodig dan je klasgenoten.  Richt je zoveel mogelijk op het leggen van verbanden, concentreer je niet op de feitjes, maar probeer de grote lijn van de tekst te begrijpen.  Dyslexie is geen excuus om minder te doen, zoek wat voor jou de beste manier van leren is.  Vraag als het nodig is om hulp. Zorg ervoor dat je je tekortkomingen leert compenseren. Waar ben je juist heel goed in: gebruik dat! Zorg ervoor dat je daar nog beter in wordt! 3.2 Effectief studeren * Neem voor het studeren de tijd  Probeer uit hoe je het beste kunt leren. * Studeer en werk op een zo rustig mogelijke plek  Ga in de klas vooraan zitten.  Leer thuis niet met muziek.  Studeer in de stilste kamer.  Doe desnoods oordoppen in * Verwerk lessen op verschillende manieren op (talen)  Gebruik zoveel mogelijk zintuigen bij het leren  Lees, spreek uit, luister naar jezelf, schrijf op en stel je iets voor, bijvoorbeeld bij het leren van nieuwe woorden  Maak gebruik van een overhoorprogramma op de computer.  Maak gebruik van de digitale lesmethode * Vat lessen samen en leer je eigen samenvatting  In teksten staan veel onnodige woorden.  Maak een schema of samenvatting met kernwoorden (doe iets met de leerstof door het je ‘eigen’ te maken op een manier die bij jou past).  Met die eigen samenvatting ken je de les al bijna.  Vertel daarna bij elk geschreven kernwoord wat je weet.  Van de samenvatting van een ander leer je weinig. 3.3 Niet-talige vakken * Raak niet in paniek als je iets niet snel begrijpt Je bent over het algemeen goed in vakken met weinig taal, maar een instructie met veel informatie gaat soms te snel.  Geen paniek: kijk er nog eens naar, lees opnieuw.  Vraag om herhaling. Laat het bezinken.  Na een paar dagen begrijp je het vanzelf.


-9-

* Oefen extra Sommige dingen, zoals sommen, worden door oefening geleerd. Dyslectici krijgen wat langzaam de nodige routine.  Maak bijvoorbeeld wat meer oefensommen dan de anderen. * Probeer vooruit te werken  Vraag om een lijst met te verwachten moeilijke woorden.  Leer proefwerken en toetsen zo lang mogelijk van tevoren.  Herhaal ze nog een keer tussendoor.  Vraag om het huiswerk ruim van tevoren op te geven. 3.4 De techniek van het lezen * Lees zo veel mogelijk: maak kilometers! Mensen lezen steeds gemakkelijker als zij ouder worden. Dat geldt ook voor jou. Ga het weer eens echt proberen.  Lees iedere dag voor jezelf serieus een half uur hardop  Over één jaar kun je dan veel beter lezen en schrijven. * Lees een tekst opnieuw als je niet begrijpt wat er staat  Lees rustig, herlees, regel na regel, alinea na alinea.  Vraag je af wat je gelezen hebt en wat de kern is.  Streep trefwoorden aan als je de inhoud te snel vergeet. 3.5 Spellen en schrijven * Verbeter je spelling  Vraag een overzicht van spellingregels.  Controleer steeds wat je geschreven hebt.  Gebruik daarbij een woordenboek en de spellingregels. * Breng structuur in de informatie voordat je gaat schrijven  Schrijf in een schema de belangrijkste onderwerpen.  Maak daarna een uitgebreid schema met trefwoorden.  Schrijf daarna pas je verhaal.

3.6 Je toekomst * Keuze van je beroeps- of vervolgstudie Misschien vind jij het nu nog niet belangrijk, maar houd rekening met je dyslexie, zowel voor je vakkenpakket als voor je toekomstplannen.


- 10 -

Bijna alle soorten werk kun je aan; er zijn misschien een paar minder geschikte beroepen?  Bespreek dat met je mentor, je dyslexiecoach, de zorgcoördinator of de decaan. 3.7 Handige tips voor dyslectische leerlingen:       

    

“Gewoon” vertellen dat je dyslectisch bent aan je mentor of je docent of je faciliteitenkaart laten zien; bij toetsen de zgn. dyslexiesticker plakken; een abc’tje in je woordenboek leggen, zodat je kunt zien welke kant je op moet bladeren; vragen of je vooraan mag zitten; een kopie vragen van de aantekeningen van een klasgenoot als jouw handschrift te wensen overlaat of als je moeite hebt met tegelijkertijd luisteren en schrijven; bij de moderne vreemde talen de woordjes leren in zinsverband (en niet los); maak voor het oefenen van je uitspraak gebruik van de bijgeleverde cd, de digitale lesmethode of wrts, zeg de woorden na en overhoor jezelf (met de cd, lesmethode of wrts) door de woorden eerst zelf uit te spreken en daarna te luisteren of je het goed hebt gedaan. Zet een streepje onder de letters die je nog niet goed uitspreekt. los schrijven i.p.v. aan elkaar; boeken lezen met cd-voorzieningen, bijv. via Dedicon* thuis bij voorbereiding van de toets gebruik maken van ondersteunende software met spraakherkenning (bijv. de usb-stick van Optelec, Easy Tutor)*. Sprint gebruiken bij de moderne vreemde talen en Nederlands. Sprint is een handig voorleesprogramma dat je helpt met lezen en schrijven. School kan helpen bij de aanschaf van ondersteunende software via Dedicon en Optelec (vraag bij de zorgcoördinator).


- 11 -

Hoofdstuk 4

Tips voor de ouders

4.1 Huiswerkbegeleiding U kunt uw kind thuis ondersteunen door:  het organiseren van werkplek en agenda  het ondersteunen bij de planning (niet alleen in de onderbouw, maar ook in de bovenbouw, wanneer een grotere mate van zelfredzaamheid van de leerlingen verwacht wordt).  het hardop overhoren  het samen oefenen 4.2 Extra oefenen, waarmee en hoe U kunt thuis uw kind extra helpen met:  software voor thuis (bijvoorbeeld: Muiswerk)  het af en toe herhalen van de tips hierboven voor uw kind, bijv. “oefen de talen hardop, schakel je oren in bij het leren!”  Website bij de methode (vooral de talen) 4.3 Vinger aan de pols naar de school De informatie over uw kind wordt aan het begin van het nieuwe schooljaar zorgvuldig verstrekt aan de volgende mentor en de nieuwe docenten. Toch kan het geen kwaad om vroeg in het schooljaar even contact met de mentor op te nemen om over de dyslexie van uw kind te praten. U kunt als ouder aangeven op welk vlak de problemen van uw kind bij het leren liggen.


- 12 -

Hoofdstuk 5 Nuttige adressen Externe particuliere testbureaus in de regio Athena orthopedagogenpraktijk Drs. Simone Verhoeven W.M.Dudokweg 10-a-b (tegenover Kwantum, boven MultiCopy) 1703 DB Heerhugowaard tel 072 – 5711237 [email protected] Onderzoek € 400,00. IWAL Amaliastraat 5 1052 GM Amsterdam 020-682 48 01 Rapport met bevindingen en adviezen plus eindgesprek kost € 500,--*

OBD Noordwest-Holland Locatie Hoorn (centraal bureau) Blauwe Berg 3A 1625 NT Hoorn Bekijk routebeschrijving * genoemde bedragen zijn onder voorbehoud

Adviesadressen Stichting Loper, hulp bij dyslexie en leerproblemen Kennemerstraatweg 89 1814 GD Alkmaar 072-511 96 04 Bureau EGES, advies, begeleiding bij dyslexie De heer Simon Eg Oosterkruisweg 48 Den Oever 0227 – 512285 www.eges.nl (met dyslexietest)


- 13 -

Anders Lezen Bibliotheken, tel. 0900-8411. Deze bieb heeft leesboeken op band. www.anderslezen.nl Uitvergroten van leerboeken en leermiddelen op diskette: Studie- en Vakbibliotheek voor visueel en anderszins gehandicapten, Molenpad 2, 1016 GM Amsterdam, 020-626 64 66 Websites: www.dyslexie.net www.woortblind.myweb.nl www.dyslexie.nl www.leeskliniek.nl www.dyslexie.pagina.nl www.spinsoftware.nl www.dyslexia.com www.readingpen.nl Overige deskundige hulp in de regio Studie- huiswerkbegeleiding -Het Antwoord www.het-antwoord.nl -Studiesucces www.studiesucces.nl Beelddenkers: Beeld en Brein® Leren leren www.beeldenbrein.nl (contactpersonen per woonplaats genoemd op website)


- 14 -

Dyslexie op het Han Fortmann

Recommend Documents