L
Dyslexie beleid
Bettina Giovannangelo Sascha van der Zon
versie 2015-2016
Inhoud 1.WAT IS DYSLEXIE? ------------------------------------------------------------------------------------------ 2 1.1 Inleiding----------------------------------------------------------------------------------------------------- 2 2. DOEL DYSLEXIE BELEID SG NEWTON -------------------------------------------------------------- 3 2.1 Uitgangspunten ------------------------------------------------------------------------------------------- 3 2.2 Met verklaring --------------------------------------------------------------------------------------------- 3 2.3 Zonder verklaring----------------------------------------------------------------------------------------- 4 2.4 Hulpmiddelen---------------------------------------------------------------------------------------------- 4 3. AFSPRAKEN EN FACILITEITEN ------------------------------------------------------------------------- 5 3.1 Onderbouw (klas 1 en 2) ------------------------------------------------------------------------------- 5 3.2 Bovenbouw (klas 3 en 4) ------------------------------------------------------------------------------- 6 3.3 Examen en dyslexie 2014-2015 ---------------------------------------------------------------------- 7 3.3.1 School Examen (SE) ------------------------------------------------------------------------------- 7 3.3.2 Centraal Examen (CE) ---------------------------------------------------------------------------- 8 3.4 Rekentoets------------------------------------------------------------------------------------------------- 9 4. Afspraken vakgroepen------------------------------------------------------------------------------------- 10 4.1 Taalvakken ---------------------------------------------------------------------------------------------- 10 4.2 Zaakvakken ---------------------------------------------------------------------------------------------- 10 4.3 Exacte vakken ------------------------------------------------------------------------------------------ 11 4.4 Economie ------------------------------------------------------------------------------------------------ 11 4.5 Allround --------------------------------------------------------------------------------------------------- 12 5. Taakverdeling 5.1 coach ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 13 5.2 coördinator ----------------------------------------------------------------------------------------------- 13 6. INFORMATIE NAAR OUDERS ------------------------------------------------------------------------- 14 7. BELEIDSMATIGE VERNIEUWINGEN ---------------------------------------------------------------- 14
1 versie 2015-2016
1.WAT IS DYSLEXIE? 1.1 Inleiding ‘Dyslexie is een leerstoornis die zich kenmerkt door hardnekkige problemen met lezen, spellen of met beide. Het koppelen van letters aan klanken bij het lezen en van klanken aan letters bij het schrijven, verloopt zeer moeizaam. Het probleem is hardnekkig en blijft bestaan ondanks extra hulp. Iemand met dyslexie herkent letters, woorden en zinnen minder snel, wat het begrijpen van een tekst heel lastig maakt. Ook het vlot en foutloos spellen geeft grote problemen. Daarnaast ervaren veel leerlingen problemen met het automatiseren van te verwerken stof. In het voortgezet onderwijs worden deze problemen nog groter omdat de beperkingen dan ook worden ervaren bij het leren van de moderne vreemde talen. Dyslexie is erfelijk en onafhankelijk van intelligentie.’1 Dyslexie kan samen gaan met andere stoornissen als o.a.: ADHD, stoornissen binnen het autistisch spectrum en dyscalculie. Daarnaast kunnen zich in de loop der jaren ook gevoelens van frustratie en somberheid ontwikkelen die faalangst en depressie in de hand zouden kunnen werken. Vormen van dyslexie kunnen zich uiten op verschillende manieren. Iedere leerling is daarom ook gebaat bij een passende individuele begeleiding.
1
Citaat afkomstig uit: Dyslexie hulpwijzer, blz. 4
2 versie 2015-2016
2. DOEL DYSLEXIE BELEID 2.1 Uitgangspunten
Durf te ontdekken wie je bent, wat je wilt, wat bij je past, wat jou uniek maakt en waar je goed in bent. Een voor iedere leerling uniek en individueel proces; zowel op didactisch als pedagogisch gebied. Om dit te kunnen bereiken en te waarborgen werken wij aan een individueel didactisch en pedagogisch klimaat: uitgaan van je mogelijkheden en deze versterken. Dit geldt ook voor onze dyslectische leerlingen. Een groep leerlingen die met de juiste begeleiding zijn eigen weg vindt en kan bloeien. Wij hebben ten aanzien van het dyslexiebeleid op SG Newton te maken met twee groepen leerlingen: 1. Leerlingen die binnen komen met een dyslexieverklaring 2. Leerlingen die binnenkomen met een dossier van ‘vermoeden van’ en leerlingen die na de herfstvakantie (negatief) opvallen bij Nederlands en de moderne vreemde talen. 2.2 Met verklaring Groep 1 Sinds het schooljaar 2007-2008 worden in principe alle leerlingen uit de regio WestFriesland op de basisschool gescreend op dyslexie. In theorie houdt dit in dat 90% van de dyslectische leerlingen binnenkomt met een dyslexieverklaring of in afwachting hiervan is. Nb. Voor leerlingen uit andere regio’s b.v. Waterland en Wieringen geldt de screening door de basisschool dus niet.
3 versie 2015-2016
2.3 Zonder verklaring Groep 2 Dit zijn leerlingen die opvallen bij Nederlands en MVT op het gebied van spelling en leesvaardigheid. Het gaat dan om eerste klas leerlingen en nieuwe leerlingen vanaf klas 2. Voor deze leerlingen wordt toestemming aan de ouders gevraagd om een eerste screening af te nemen. Wanneer de uitkomst hiervan redenen geeft tot verder onderzoek worden ouders door het dyslexiecoördinaat hiervan op de hoogte gebracht. Het is dan aan ouders om voor verder onderzoek zorg te dragen. 2.4 Hulpmiddelen Op SG Newton krijgt iedere leerling die binnenkomt met een dyslexieverklaring een dyslexiepas. Vanaf klas 2 wordt de algemene dyslexiepas aangepast naar een dyslexiepas op maat. De dyslexiecoördinator en dyslexiecoach zorgen ervoor dat de leerling optimaal gebruik kan maken van de toegestane hulpmiddelen. Dat gebeurt door gesprekken te voeren met de leerling waarin, samen met de leerling wordt bepaald, hoe hij/ zij het best kan worden geholpen. De dyslexiecoördinator of de dyslexiecoach evalueert met de leerling hoe de inzet van de hulpmiddelen verloopt en waar eventuele knelpunten liggen. Uiteraard is er ruimte voor de leerling om eerder aan de bel te trekken als daar behoefte aan is. Naast de dyslectische leerling richt het dyslexiebeleid van SG Newton zich ook tot ouders en docenten. Dit middels informatievoorziening, de mogelijkheid tot advisering en begeleiding van beide groepen.
4 versie 2015-2016
3. AFSPRAKEN EN FACILITEITEN (ONDER- EN BOVENBOUW) 3.1 Onderbouw (klas 1 en 2) Faciliteiten(op de pas)
Gebruik Kurzweil Gebruik eigen laptop/Daisy-speler Gebruik overige eigen hulpmiddelen (leespen, onthoudkaartjes etc.) Meer tijd bij afname van toetsen (zie afspraak vakgroep) Verbruik van werkboeken: - NL (BBL/KBL alle leerjaren) - Gamma klas 1 en 2 - Biologie klas 3 en 4 - Maatschappijleer klas 3 en 4 Mondelinge afname van toetsen na aangetoonde inzet (zie afspraken vakgroep) Foutentolerantie (bij NL en MVT) Zoveel mogelijk teksten aanbieden in Arial pnt 12, regelafstand 1,5
Leerlingen met verklaring
Verdere ondersteuning(op de pas)
5 versie 2015-2016
Begeleidingsgesprekken (monitoren faciliteiten, voortgang en welbevinden) Taalondersteuning (individueel op afspraak met de dyslexiecoach) Sociaal-emotionele ondersteuning (FR training, motivatie gesprekken, peptalk) Vergroting van teksten klas 1 (ondersteuning zelfvertrouwen)
3.2 Bovenbouw (klas 3 en 4)
Faciliteiten(op de pas)
Gebruik Kurzweil Gebruik eigen laptop/Daisy-speler In afnemende mate gebruik overige eigen hulpmiddelen (leespen, onthoudkaartjes etc.) Meer tijd bij afname van toetsen (zie afspraak vakgroep) Verbruik van werkboeken: - NL (BBL/KBL alle leerjaren) - Gamma klas 1 en 2 - Biologie klas 3 en 4 - Maatschappijleer klas 3 en 4 Mondelinge afname van toetsen na aangetoonde inzet (zie afspraken vakgroep) Foutentolerantie (bij NL en MVT) Zoveel mogelijk teksten aanbieden in Arial pnt 12, regelafstand 1,5
Leerlingen met verklaring
Verdere ondersteuning(op de pas)
6 versie 2015-2016
Begeleidingsgesprekken (monitoren faciliteiten, voortgang en welbevinden) Taalondersteuning (individueel op afspraak met de dyslexiecoach) Sociaal-emotionele ondersteuning (FR training, motivatie gesprekken, peptalk)
3.3 Examen en dyslexie 2015-2016
Informatie afkomstig van Stichting Balans; steunpunt voor dyslexie (2014 voor examens 2014) en FAO’s examenvoorbereiding voor leerlingen met dyslexie en dyscalculie (2011) 3.3.1 School Examen (SE) In tegenstelling tot het CE kan de school hulpmiddelen bij het SE toestaan die voor het CE niet zijn toegestaan. De rechten m.b.t. het gebruik van faciliteiten zijn per leerling verschillend en hangen af van de gestelde diagnose. Hierbij valt te denken aan het gebruik van onthoudkaartjes. Het risico is wel dat de leerling mogelijk te afhankelijk hiervan gaat worden. ‘De school bepaalt bij het SE zelf of en wanneer spelfouten worden meegerekend. De school moet dit vastleggen in het PTA en hierbij verwijzen naar het dyslexieprotocol van de school. Het is wel zo dat de gekozen spellingeisen voor alle leerlingen hetzelfde zijn. Hier kan voor leerlingen met dyslexie geen uitzondering voor gemaakt worden.’2 Tevens kan de school overgaan tot het (soms) apart toetsen van de spelling. Zo worden leerlingen mogelijk bij het terugkrijgen van een toets niet al te zeer ontmoedigd. Men kan een positieve ervaring krijgen bij het behalen van voldoendes voor overige onderdelen. Maatregelen die mogelijk zijn en die aangeboden worden op SG Newton:
extra tijd verklanking (na bewezen inzet) maximale vergroting (lettertype Arial punt 12, regelafstand 1,5) foutentolerantie gebruik eigen hulpmiddelen (laptop, Daisy-speler, leespen, onthoudkaartjes etc.)
2
Citaat afkomstig uit FAQ’s examenvoorbereiding voor leerlingen met dyslexie en dyscalculie (2011) Pagina 15 punt 23 http://www.steunpunttaalenrekenenvo.nl/sites/default/files/FAQ%20examenvoorbereiding.pdf
7 versie 2015-2016
3.3.2 Centraal Examen (CE) De inhoud van het Centraal Examen is voor iedere leerling passend bij het niveau, ongeacht een vastgestelde leerbelemmering, gelijk. ‘De directeur van de school kan er dus niet voor kiezen om normen te versoepelen of onderdelen van het examen weg te laten. Kortom: de inhoud blijft hetzelfde, alleen de vorm kan aangepast worden.’3 Vrijstellingen worden niet verleend. Ook gelden er geen andere regels m.b.t. het nakijken van de spelling. ‘Toch weegt spelling nooit zwaarder dan ongeveer een tiende van het totaal aantal te behalen punten voor het examen. Een leerling met dyslexie kan nooit meer dan 1 punt aftrek krijgen voor spelling en kan deze compenseren door tekstbegrip en andere essentiële taalvaardigheden.’4 Hulpmiddelen als spellingskaarten zijn niet toegestaan. Alle theorie examens worden op SG Newton voor BBL en KBL digitaal aangeboden. Zowel lezen als spreken. Voor de GL en TL is het mogelijk om sommige theorie-examens middels een Daisy bestand te maken. Wanneer een (theorie) examen niet auditief kan worden aangeboden, is het aan de school om voor een voorlezer te zorgen. Maatregelen die mogelijk zijn en die aangeboden worden op SG Newton:
(maximaal) een half uur extra tijd verklanking lettergrootte punt 12
3
Citaat afkomstig van de link: http://www.steunpuntdyslexie.nl/dyslexie-op-school/voortgezetonderwijs/toetsen-en-examens/aangepast-eindexamen-bij-dyslexie/eindexamen/ 4 Citaat afkomstig van de link: http://www.steunpuntdyslexie.nl/dyslexie-op-school/voortgezetonderwijs/toetsen-en-examens/aangepast-eindexamen-bij-dyslexie/eindexamen/
8 versie 2015-2016
3.4 Rekentoets Met ingang van het schooljaar 2013-2014 is de rekentoets onderdeel van het examen. De uitslag van de toets heeft vooralsnog geen invloed op het slagen dan wel zakken van de leerling. Vanaf schooljaar 2015-2016 zal dit wel gelden. Leerlingen met dyslexie hebben de mogelijkheid tot tijdsverlenging en kunnen gebruik maken van de verklankte versie van de toets (D-versie). Maatregelen die mogelijk zijn en die aangeboden worden op SG Newton:
(maximaal) een half uur extra tijd Verklanking (D-toets)
9 versie 2015-2016
4. Afspraken vakgroepen 4.1 Taalvakken TAALVAKKEN onderbouw meer tijd
mondelinge afname
alternatieve opdrachten
Verlenging mogelijk tot 25% van de toets tijd tot maximaal een half uur. Zowel mogelijk bij kleine als grotere toetsen na het eerst schriftelijk geprobeerd te hebben. Wel dient een aparte afspraak gemaakt te worden. Mogelijk na overleg.
bovenbouw
Verlenging mogelijk tot 25% van de toets tijd tot maximaal een half uur. Zowel mogelijk bij kleine als grotere toetsen na het eerst schriftelijk geprobeerd te hebben. Wel dient een aparte afspraak gemaakt te worden. Mogelijk na overleg.
4.2 Zaakvakken ZAAKVAKKEN onderbouw meer tijd
mondelinge afname
alternatieve opdrachten
Verlenging mogelijk tot 25% van de toets tijd tot maximaal een half uur. Zowel mogelijk bij kleine als grotere toetsen; na het eerst schriftelijk geprobeerd te hebben. Er dient een aparte afspraak gemaakt te worden. Niet mogelijk
10 versie 2015-2016
bovenbouw
Verlenging mogelijk tot 25% van de toets tijd tot maximaal een half uur. Zowel mogelijk bij kleine als grotere toetsen; afhankelijk van de leerling.
Enkel mogelijk als onderdeel van het PTA.
4.3 Exacte vakken EXACTE VAKKEN onderbouw
Verlenging mogelijk tot 25% van de toets tijd tot maximaal een half uur.
Voorkeur is om de toets op dezelfde dag af te laten maken door de leerling, dit kan na schooltijd.
mondelinge afname
alternatieve opdrachten
Mogelijk bij zeer ernstige dyslexie. Voor Nask is er een zeer afwisselend programma met practicums en werkplaats opdrachten. Hiermee kunnen de leerlingen compenseren.
meer tijd
bovenbouw
Verlenging mogelijk tot 25% van de toets tijd tot maximaal een half uur.
Mogelijk bij zeer ernstige dyslexie. Voor Nask is er een zeer afwisselend programma met practicums en werkplaats opdrachten. Hiermee kunnen de leerlingen compenseren.
4.4 Economie ECONOMIE onderbouw meer tijd
mondelinge afname
alternatieve opdrachten
Verlenging mogelijk tot 25% van de toets tijd tot maximaal een half uur. Verklanking kan worden aangeboden. Niet mogelijk.
bovenbouw
Verlenging mogelijk tot 25% van de toets tijd tot maximaal een half uur. Verklanking kan worden aangeboden. Niet mogelijk.
5
5
De vakgroepen taal,- exacte,- en zaakvakken bestaan uit verschillende secties. Het streven is om uniform te handelen naar de op pagina 10 en 11 genoemde afspraken. Voor sommige secties bestaan echter uitzonderingen. De leerling dient dan ook altijd in overleg te gaan met de vakdocent.
11 versie 2015-2016
4.5 Dienstverlening en Producten 4.5 Allround onderbouw
bovenbouw
meer tijd NVT
mondelinge afname
alternatieve opdrachten examen
NVT NVT NVT
12 versie 2015-2016
Verlenging mogelijk tot 25% van de toets tijd tot maximaal een half uur. Is mogelijk, nadat de leerling het eerst schriftelijk heeft geprobeerd. Niet mogelijk.
Dyslexie kandidaten in één groep; tijdsverlenging al inplannen. Arceerstiften aanwezig in het lokaal.
5. Taakverdeling 5.1 coach
Het voeren van begeleidingsgesprekken en uitwerken hiervan. Het bieden van taalondersteuning waar gewenst. Het bieden van sociaal-emotionele ondersteuning waar gewenst. Contact met ouders; advisering en het beantwoorden van vragen. In samenwerking met de coördinator de nieuwsbrief voor ouders samenstellen. In samenwerking met de coördinator voorlichting aan ouders verzorgen. In samenwerking met de coördinator voorlichting en ondersteuning bieden aan docenten. In samenwerking met de coördinator beleidsveranderingen voorleggen aan de directie.
5.2 coördinator
Doornemen en kopiëren van nieuwe dossiers. Inventarisatie maken van verklaringen en waar nodig compleet maken. Zorgdragen voor uitgifte faciliteitenpas. Brief ter introductie naar ouders aan het begin van het schooljaar. Contact met ouders; advisering en het beantwoorden van vragen. Verslaggeving begeleidingsgesprekken naar ouders en docenten. In samenwerking met de coach de nieuwsbrief voor ouders samenstellen. In samenwerking met de coach voorlichting aan ouders verzorgen. In samenwerking met de coach voorlichting en ondersteuning bieden aan docenten. Monitoren aanbod faciliteiten door docenten en waar nodig in gesprek gaan. Beleidsveranderingen tot zich nemen en waar nodig verwerken in het beleidsplan. In samenwerking met de coach beleidsveranderingen voorleggen aan de directie. Deelname coördinatoren overleg West-Friesland. 13 Contact met externen op het gebied van dyslexie. versie 2015-2016
6. INFORMATIE NAAR OUDERS
Brief ter introductie aan het begin van het schooljaar.
Verslagen van begeleidingsgesprekken.
Oktober 2015 informatieavond voor ouders.
Tweemaal per jaar de ‘dyslexie nieuwsbrief’.
14 versie 2015-2016
7. BELEIDSMATIGE VERNIEUWINGEN 2015-2016
Maken van een faciliteitenkaart en tip kaart voor docenten. Aanpassen van de algemene dyslexiepas zoals gegeven vanaf leerjaar 1. Informeren naar nieuw digitaal programma ter auditieve ondersteuning. Herzien verbruik werkboeken (niet alles mogelijk met nieuwe methode) Cursus Kernvisiemethode.
24 augustus 2015
15 versie 2015-2016
