Dyscalculie Linette van Oijen
In deze workshop
Korte ervaring met rekenen Diagnose dyscalculie Protocol (ernstige) rekenproblemen en dyscalculie Tips voor in de les Evt. regelgeving omtrent de rekentoets
Korte ervaring met rekenen
Tellen in het land van Okt
10 =1 okt 11= okt 1 100= 1 drob
Even oefenen Tel hard op van 6 naar okt 3 Tel hardop met sprongen van 2
Het land van Okt
Rekenen in het land van OKT • Maak de opgaven volgens het getallenstelsel
van het Land van OKT
• Noteer kort uw ervaringen, gedachten en gevoelens hierbij
Sommen
3+4= 5+6= 5+7= 4+7=
Rekenen met Okt
3+4=7 5+6=13 5+7=14 4+7=13
Rekenen met Okt
Nu tot Drob 53+4= 55+7= 26+6= 7+52= 55-16= 44-17= 6x6=
Rekenen met Okt
Nu tot Drob 53+4=57 55+7=64 26+6=34 7+52=61 55-16=37 44-17=25 6x6=44
Diagnose dyscalculie
DEFINITIE VAN REKENEN
Rekenen is een proces waarin een realiteit (of een abstractie daarvan) wordt geordend of herordend met behulp van op inzicht berustende denkhandelingen, welke ordening in principe is te kwantificeren en die toelaat om er (logische) operaties op uit te voeren dan wel uit af te leiden. (Ruijssenaars, 1992)
REKENPROBLEEM OF DYSCALCULIE? Prevalentie Dyscalculie: Ernstige rekenproblemen: Rekenprobleem:
2-3% 7-8% 15 %
(Van Luit)
Uit onderzoek van Shalev et al. blijkt dat kinderen 10 keer zoveel kans hebben op dyscalculie wanneer een van de directe familieleden deze leerstoornis heeft.
DEFINITIE DYSCALCULIE
• Van Luit Dyscalculie is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen met het leren en vlot / accuraat oproepen / toepassen van reken/wiskunde kennis (feiten en afspraken), die blijvend zijn ook na gedegen onderwijs. • DSM V Rekenvaardigheden die duidelijk beneden het verwachte niveau liggen, met inachtneming van de leeftijd, de intelligentie en het gevolgde onderwijs, leidend tot flinke problemen op school of in het dagelijks leven en zonder dat dit het gevolg is van zintuiglijke tekorten'.
QUADRAAT Voor het stellen van de diagnose dyscalculie moet voldaan worden aan de volgende voorwaarden:
A.
Er is sprake van hardnekkige problemen met het aanleren en/of toepassen van reken/wiskundevaardigheden die zich reeds gemanifesteerd hebben tijdens de basisschoolperiode bij de onderstaande kenmerken: • Moeilijkheden met het onthouden van “getalfeiten” (number facts); • Inadequate of trage rekenkundige bewerkingen, en/of inefficiënte of inaccurate rekenstrategieën; • Bovengenoemde leerproblemen belemmeren het dagelijks en/of schoolse functioneren
B.
De rekenvaardigheden zijn van een significant lager niveau dan op grond van individuele ontwikkeling, leeftijd en opleidingsniveau verwacht kan worden.
C.
Er zijn geen aanwijzingen dat de bovengenoemde problemen te wijten zijn aan een ontwikkelingsachterstand of –stoornis, neurologische, sensorische of motorische stoornissen en/of omgevingsfactoren.
NUMBER FACTS Butterworth: We gaan er vanuit dat er sprake is van dyscalculie, wanneer er problemen zijn in de basiscapaciteit van het begrijpen van nummers (2004).
Minder hersenactiviteit bij gebieden die gebruikt worden bij het rekenen
http://www.youtube.com/watch?v=p_Hqdqe8 4Uc
INFORMATIEVERWERKING
Netwerk van getallen
6
5 en 7 maar ook 12, 36 , 54
7
6 en 8 maar ook 14, 21, 49, 63
LEERLING MET DYSCALCULIE
6
5 en 7
7
6 en 8
DIAGNOSE
Stap 1 : Vaststellen aanwezigheid en ernst van het rekenprobleem
Stap 2: Verklaringen voor de rekenproblemen Stap 3: Aanwijzingen voor dyscalculie
Stap 4: Vaststellen van hardnekkigheid van problematiek
STAP 1
Het rekenonderzoek bestaat uit een automatiseringsonderzoek, een procesonderzoek en een dyscalculie screener. Procesonderzoek: Bij het procesonderzoek wordt gekeken welke rekenstrategieën de leerling gebruikt en in welke mate de leerling profiteert van hulp. De rekendomeinen zijn: getallen en bewerkingen, verhoudingen, breuken en procenten en meten en meetkunde.
STAP 2 VERKLARINGEN VOOR DE REKENPROBLEMEN Uit wetenschappelijk onderzoek zijn belangrijke verklaringen voor rekenproblemen naar voren gekomen. Primaire verklaringen: Executieve functies Planningsvaardigheden, aandacht en inhibitie
Werkgeheugen ! Voornamelijk bij context sommen
STAP 2 VERKLARING VOOR DE REKENPROBLEMEN ? Secundaire verklaringen Directe leervoorwaarden o Motivatie o Taakgerichtheid o Concentratie o Werktempo o Planmatig werken o Volharding Indirecte leervoorwaarden o De sociale oriëntatie o De sociale positie in de groep o De relatie met de leerkracht o De relatie met medeleerlingen Faalangst
COMORBIDE STOORNISSEN
Dyslexie AD(H)D (Faal) angst ASS
STAP 3 AANWIJZINGEN VOOR DYSCALCULIE
Criterium van achterstand
De rekenvaardigheden zijn van een significant lager niveau dan op grond van individuele ontwikkeling, leeftijd en opleidingsniveau verwacht kan worden.
STAP 4 VASTSTELLEN VAN HARDNEKKIGHEID VAN PROBLEMATIEK Criterium van didactische resistentie
Hiervoor worden de beschikbare schoolgegevens (schooldossiers) geëvalueerd. Daarnaast worden de resultaten van de gegeven remedial teaching beoordeeld. Er dient minstens een half jaar 1 uur per week remedial teaching gegeven te zijn.
VOORBEELDEN VAN VOORZIENINGEN
• Gebruik van rekenmachine (wanneer de taak wel begrepen wordt maar uitrekenen te lang duurt) • Extra tijd bij toetsen • Aanleggen van een map met oplossingsprocedures • Pre-teaching (ook bij toetsen)
VOORBEELDEN VAN DISPENSATIE
• Vermindering van het aantal taken per toets • Vereenvoudiging van een aantal voor de leerling moeilijke taken • De mogelijkheid bieden om probleemoplossingen te verbaliseren
BEHANDELING • • • • • •
Analyse van faciliterende en belemmerende factoren Werkzame instructieprincipes Evidence - based rekenhulpprogramma’s Behandelen van tekorten in strategiegebruik Behandeling en morbiditeit Organisatie van de hulp
BEHANDELING EN COMORBIDITEIT
Verlaagde competentiebeleving en/ of faalangst vragen om begeleiding en behandeling van het sociaal emotioneel welbevinden Psycho -educatie Aanpak van faalangst
Protocol ernstige rekenproblemen en dyscalculie
AANZET TOT BEHANDELING Het protocol biedt de schoolpraktijk handvatten om het rekenonderwijs door de school heen beter af te stemmen op de zwakke rekenaar
Om het rekenonderwijs zo vorm te geven is echter schoolbreed veel kennis, kunde en scholing nodig van alle bij het onderwijs betrokkenen. Leraren worden ingedeeld in drie niveaus/ sporen
PROTOCOL ERNSTIGE REKENWISKUNDE- PROBLEMEN EN DYSCALCULIE Belangrijke uitgangspunten: • Functionele gecijferdheid voor alle leerlingen • Ieder kind is anders • Afstemming van het onderwijsaanbod op de onderwijsbehoeften van de leerling • Vroegtijdige signalering en onderkenning • Rechtdoen aan wat kinderen in de huidige situatie nodig hebben: Toegangskaartje tot hulp!
FASEN- INDELING REKENWISKUNDE- PROBLEMEN Fase groen: een normale reken- wiskundige ontwikkeling Fase geel : een ontwikkeling met geringe rekenwiskunde problemen op deelgebieden Fase oranje : een ontwikkeling met ernstige rekenwiskunde problemen, oplosbaar in de school Fase rood : een ontwikkeling met ernstige en hardnekkige rekenwiskunde problemen. In principe te begeleiden binnen de school, eventueel met externe ondersteuning
BEGELEIDING OP SCHOOL Fase groen: na 2x onvoldoende op toets, naar geel Fase geel : begeleiding in subgroepjes. Na een half jaar begeleiding en onvoldoende vooruitgang, naar fase oranje. Fase oranje : Naast subgroepjes 1 uur extra instructie- en oefentijd verdeeld over de week. Bij stagnatie na half jaar oranje, naar fase rood. Na geleidelijke vooruitgang, terug naar fase geel. Fase rood : Nauwelijks vooruitgang: dyscalculieverklaring? Externe hulp, aanpassingen leerlijn (vanaf groep 6/7)
Tips voor in de les
KENMERKEN VAN EFFECTIEF REKENONDERWIJS
1. Tijd en extra tijd 2. Doelen 3. Goed aanbod 4. Effectieve instructie 5. Convergente differentiatie 6. Vroegtijdig signaleren en reageren (7. rekenbeleid op school niveau)
1. TIJD EN EXTRA TIJD
Op welke manieren wordt bij u op school extra tijd voor rekenonderwijs gerealiseerd?
2. DOELEN
School formuleert niet alleen einddoelen maar ook tussendoelen.
3. GOED AANBOD
Hebben jullie kennis van de leerstof die in voorgaande leerjaren is aangeboden (inclusief de leerstof van het basisonderwijs)? En hebben jullie ook kennis van de leerstof die komende leerjaren wordt aangeboden?
REKENONTWIKKELING VOORSCHOOLSE PERIODE • Baby
- gevoel voor dagelijks ritme - onderscheidend vermogen - verschillen in ruimte - hoeveelheden; basis voor waarnemen, analyseren, begrijpen, ordenen en structureren • Peuter - onderkennen tweeheid, drieheid en veelheid - telrij als opzegversje - naspelen van het resultatief tellen - symboliseren op vingers - telrij inzetten
REKENONTWIKKELING GROEP 1-8 Rekendomeinen
• getallen • bewerkingen • meten • meetkunde • tijd • geld • verhoudingen • breuken • procenten
VIER HOOFDLIJNEN IN HET PROCES VAN LEREN REKENEN
AFSTEMMING
Een meta-analyse op 58 studies toont aan dat leerlingen met leerstoornissen, (milde) gedragsstoornissen LWOO indicatie, ASS en ADHD gebaat zijn bij dezelfde instructie (Kroesbergen en Van Luit, 2003)
4. EFFECTIEVE INSTRUCTIE
REKENKUNDIGE ONTWIKKELING; HANDELINGSMODEL
INFORMEEL HANDELEN
VOORSTELLEN- CONCREET
VOORSTELLEN – ABSTRACT
FORMEEL HANDELEN
Kunnen jullie een voorbeeld geven van het gebruik van informele rekenhandeling tijdens je les?
HANDELINGSMODEL
http://www.leraar24.nl/video/3957
5. CONVERGENTE DIFFERENTIATIE
Op welke manieren differentiëren jullie nu in de lessen?
Interactief Gedifferentieerd Direct Instructie model
IJSBERGMETAFOOR; TELLEN TOT 10
HET REKENWERKGESPREK
http://www.leraar24.nl/video/3956/het-rekenwerkgesprek
6. VROEGTIJDIG SIGNALEREN EN REAGEREN
Toets gegevens en observaties hebben consequenties
OBSERVATIES VAN HIATEN IN DE REKENONTWIKKELING • • • • • • •
Geen betekenis kunnen koppelen aan getallen en bewerkingen Tellend blijven rekenen, waardoor het kind niet tot automatiseren en memoriseren komt Informele handelen niet kunnen koppelen aan een bewerking Tafels niet geautomatiseerd krijgen (afhankelijk van de beheersing van de basisbewerkingen) Moeite met het uitvoeren van complexe bewerkingen op het gebied van breuken, procenten, verhoudingen, decimale getallen en meten Onbegrepen kennis en procedures worden niet of onvoldoende opgeslagen in het geheugen. Losse feitenkennis binnen de basisvaardigheden Niet goed opgeslagen informatie leidt tot niet goed automatiseren en memoriseren. Georganiseerd opslaan noodzakelijk, lukt door associatieve kennis (opslaan in mappen)
BEWEZEN EFFECTIEF BIJ LEERSTOORNIS
Directe instructie (expliciete instructie) Werken met geheugensteuntjes Verbaliseren Integreren van motiverende elementen Duidelijke feedback aan ouders over vooruitgang
CONCLUSIE
Dyscalculie is niet te verhelpen, maar met passend onderwijs een stuk aangenamer te maken!
VRAGEN ?
