DVD ‘Jongeren en schulden’ Werkwijze: De leerlingen bekijken het filmpje. Daarna krijgen zij een vragenlijst die ze beginnen invullen zo ver ze kunnen. Daarna wordt de film opnieuw bekeken in drie delen en kunnen de leerlingen hun antwoorden aanvullen. Leerkrachten kunnen steeds inzoomen op andere thema’s dan de vragenlijst. Leerlingen kunnen zelf zaken aanbrengen uit de film die hen geraakt hebben of die zij opmerkelijk vinden. Volgende vragen kunnen aan bod komen in de les met de kortfilm. De antwoorden op de vragen zijn niet sluitend. Het kan zijn dat de leerkracht of de leerlingen (nog) andere elementen in de film opmerken die van toepassing zijn op bepaalde vragen 1. Welke elementen worden als belangrijke factoren die een rol spelen in de schuldenproblematiek van de jongeren aangegeven? Wat bedoelt de jongere met ‘niets is gratis’ denk je? -
Alles is duur
-
‘Niets is gratis’ (ook al lijkt het soms zo)
-
Werkloos zijn, niet uitkeringsgerechtigd
-
Kleine lettertjes op brieven en contracten niet lezen
-
‘Boven je stand leven’
De jongere geeft aan dat niets gratis is, ook al lijkt het zo. De term ‘gratis’ zie je heel vaak in winkelomgevingen. Dit doet mensen kopen maar als je goed leest en oplet zie je vaak dat er zaken aan verbonden zijn waar je toch moet voor betalen. 2. Wat wil de teller meegeven in de film? De teller wil erop wijzen dat we de hele dag door kosten maken zonder dat we daar vaak bij stil staan. De teller gaat telkens naar beneden als er kosten worden gemaakt. Zowel als men de koffiemachine opzet als de tv worden er kosten gemaakt. Jongeren staan er soms niet bij stil dat de energiefactuur oploopt bij elk verbruik van dagdagelijkse apparaten. Pas als zij op eigen benen gaan staan worden zij geconfronteerd met de werkelijke kosten. De teller komt doorheen de ganse film terug, ook bij deel twee, wanneer twee jongeren gaan winkelen. 1
3. Bij welke diensten zijn de jongeren gaan aankloppen voor hulp? Waren zij gemotiveerd om hulp te zoeken? Het OCMW wordt genoemd en het JAC (jongeren advies centrum). Zij kunnen mensen met financiële problemen opvangen en gericht doorverwijzen indien nodig. Een jongere vertelt dat zij zich aanvankelijk te trots voelde om hulp te zoeken. Zij geeft echter aan dat dit haar zeer goed vooruit geholpen heeft. 4. Herken je de budgetmeter? Zo ja, wat is dat precies? De budgetmeter in de film is het toestel waar de jongere zijn kaart in steekt wanneer hij elektriciteit nodig heeft. Een budgetmeter is een elektriciteitsmeter die wordt opgeladen via een systeem van voorafbetaling. Het systeem is vergelijkbaar met het systeem van de prepaid-kaarten van gsm’s. Er kan maar elektriciteit worden verbruikt zolang het bedrag, waarmee de budgetmeter werd opgeladen, niet is opgebruikt. Doel van de budgetmeter Een dergelijke meter geeft de mogelijkheid om je budget goed te beheren en je elektriciteit rationeel te gebruiken (de afnemer kan bijvoorbeeld bewust minder elektriciteit verbruiken op één moment om zo te sparen voor een andere gelegenheid). Wanneer wordt een budgetmeter geplaatst? Wanneer een leverancier het leveringscontract met een afnemer opzegt en de afnemer geen nieuwe elektriciteitsleverancier zoekt of vindt, wordt de afnemer vanaf het einde van de opzegtermijn van elektriciteit voorzien door zijn netbeheerder. Dit om te voorkomen dat de afnemer plots zonder elektriciteit en/of aardgas valt. Het is een sociale maatregel die wettelijk wordt opgelegd aan de netbeheerders. De levering door de netbeheerder is echter niet gratis, hij factureert het verbruik aan de afnemer. Indien de afnemer de facturen van zijn netbeheerder niet correct betaalt, dan zal de netbeheerder een budgetmeter plaatsen bij betrokken afnemer. Op die manier wordt enerzijds ervoor gezorgd dat de afnemer verder elektriciteit kan afnemen, en anderzijds dat de netbeheerder toch zeker is van betaling van de door hem geleverde elektriciteit. De netbeheerder kan de budgetmeter pas plaatsen na het aangetekend in gebreke stellen van deze huishoudelijke afnemer. 5. Over welke rekeningen hebben de jongeren het in hun verhaal? Gsm- rekeningen, leningen, ziekenhuisfacturen (belang van hospitalisatieverzekering!)
2
6. Op een bepaald moment legt een jongere uit dat zij 50 euro per week krijgt van het JAC? Kun je zeggen hoe haar begeleiding in elkaar zit? Zou jij kunnen leven met 50 euro in de week als je zelf ook de boodschappen van voeding en verzorging moet betalen? Het meisje is hulp gaan vragen bij het JAC. Het JAC laat het inkomen van de jongere storten op hun rekening en geven haar wekelijks 50 euro om van te leven. Het JAC heeft de overige schulden gestructureerd en zorgt ervoor dat de vaste kosten (huur, EGW) worden betaald en de schulden systematisch worden afbetaald. Meestal zijn het de diensten schuldbemiddeling van het OCMW of CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk) die de schuldhulpverlening op zich nemen. Deze diensten zijn daar ook voor erkend. We kennen het volledige verhaal van de jongere niet. Mogelijks kon het JAC (dat zelf onderdeel is van het CAW) dit zelf opnemen of hebben zij dit in samenwerking met de dienst schuldbemiddeling van het CAW opgenomen. 7. Wat ziet de jongere als hij zijn auto wil gebruiken? Hoe kan je dit kaderen? Vind je het vreemd dat iemand met financiële problemen een auto heeft? De auto van de jongere is met wielklemmen vast gezet. Mogelijks heeft hij zeer lang niet met zijn wagen gereden en is die lang blijven staan op dezelfde plaats of heeft de jongere andere overtredingen begaan waardoor de klemmen op zijn wagen zijn geplaatst. In sommige gevallen kan een auto met klemmen worden vastgezet bij verkeersovertredingen (parkeerovertredingen). Dit kan bijvoorbeeld als je veel overtredingen maakt of als je auto te lang op eenzelfde plaats blijft staan. Mensen hebben vaak vooroordelen. Eén van die vooroordelen is dat mensen met overmatige schulden geen ‘luxeproducten’ zouden mogen hebben. Een auto hoort daar ook soms bij terwijl mensen een auto nodig hebben om te gaan werken of om hun kinderen te vervoeren. De leerlingen kunnen hier de reflectie maken wat zij zouden kunnen missen mochten zij in een schuldsituatie terecht komen. 8. Op een bepaald moment heeft één van de jongeren het over ‘een lening aangaan om andere schulden te betalen’. Waarom is dit meestal geen goede keuze? Wat vertelt zij hier nog bij? Sommige banken proberen mensen te overhalen om hun schulden te groeperen en bij hen een lening aan te gaan om de andere schulden mee af te betalen. Dat klinkt als een goed plan bij veel mensen die het overzicht over hun schulden verliezen omdat zij dan nog één schuld hebben in plaats van verschillende andere. Meestal is het echter zo dat dergelijke lening langer zal duren en duurder zal uitkomen dan dat je de schulden afzonderlijk afbetaalt. Uiteindelijk heb je dan één schuld die groter is dan de schulden die je had.
3
De boodschap is dus om met je schulden zo snel mogelijk hulp te zoeken. Dat is de beste oplossing voor iedereen. De jongere vertelt haar ervaring over haar bankbezoek en hoe snel het geld op de rekening stond. Zij geeft eveneens aan dat het geen goed idee is om zo te werk te gaan. De bank zou haar van alles verteld hebben waar ze achteraf heel wat bedenkingen bij had. Hier kan bij de leerlingen nagegaan worden hoe zij staan tegenover kredieten die zo snel verstrekt worden. 9. Welke tips geven de jongeren tussen de regels mee om je te behoeden voor overmatige schulden? -
Werken
-
Sparen
Zo snel mogelijk hulp zoeken als je het gevoel hebt geen overzicht meer te hebben over je financiën/schulden -
Geen onbezonnen aankopen doen van nieuwste snufjes
-
Laat je niet doen door reclame, niets is gratis
-
Lees kleine lettertjes als je iets ondertekent
10. Omschrijf het winkelgedrag van de meisjes. Welke kosten maken ze allemaal? Hun gedrag lijkt erg onbezonnen en snel. Ze halen een groot bedrag af aan de bankautomaat en ze lenen geld aan elkaar. Er worden verschillende kosten gemaakt: -
Geld afhalen kan geld kosten indien je dit niet bij jouw eigen bankfiliaal verricht
-
Er wordt getelefoneerd
-
Ze kopen spullen
-
Ze gaan iets drinken
11. Welke elementen vallen op aan de shop-omgeving? Is dit herkenbaar voor jou of let je daar niet zo op als je zelf winkelt? Veel reclame, promoties, het woord ‘gratis’, leningen die worden aangeprezen,… 12. Tijdens het gedeelte dat de meisjes aan het winkelen zijn hoor je een jongere zeggen dat het vervelend is dat vrienden altijd moeten voorschieten. Herken je dat? Zou je dat ook vervelend vinden? Zou jij (nog) veel willen voorschieten aan een vriend die schulden heeft? 4
De leerlingen kunnen hier hun eigen ervaring en mening delen met elkaar.
Auteurs: Vlaams Centrum Schuldbemiddeling en jeugddienst ‘In Petto’ in samenwerking met jongeren die getuigen en Klupartisitiek voor de regie.
5
