Duurzame Ruimtelijke Ordening in Nederland: De regio is slagvaardiger in klimaatbeleid De tussenstand van onze verkenning: West en Noord Nederland
Ir. Martin Dubbeling, stedenbouwkundige bij SAB Drs. Wouter van der Heijde, planoloog bij SAB
o Stedenbouw en landschap o Planologie o Ruimtelijke ordening o Ecologie en milieu o Duurzame ruimtelijke ontwikkeling o 100 medewerkers o Arnhem, Eindhoven, Amsterdam
IN HET KORT, ONZE ERVARINGEN EN IDEEËN •
De fiets heeft meer technische innovatie doorgemaakt dan een woning
•
Een cruiseship zit veel geavanceerder in elkaar dan een woonwijk
•
Omslag maken van energiezuinige woningen naar energieproducerende steden
•
Wij weten onvoldoende over de energiehuishouding van steden en regio’s
•
Wij kijken onvoldoende (fundamenteel) naar het verleden en naar de toekomst
De extremen: de techniek, de feiten en de cijfers
De extremen: groen en gestapeld als export product
BNSP|NVTL Werkgroep Duurzame Stedelijke Ontwikkeling 24 stedenbouwkundigen, planologen en landschapsarchitecten
NVTL
DE RODE DRAAD DOOR DE ESSAYS EN DE VOORBEELDEN (1) •
Wij maken een transitie door, maar onze vakgenoten beseffen dat nog niet
•
Duurzaamheid wordt de motor van de nieuwe economie
•
Het vakgebied moet zich vernieuwen en verbreden naar nieuwe thema’s
•
Veranker duurzame ruimtelijke ontwikkeling in (thematische) structuurvisies
•
De meest interessante voorbeelden zijn complexe herontwikkelingsopgaven
•
Adaptatie en mitigatie zijn belangrijk, energietransitie is belangrijker
DE RODE DRAAD DOOR DE ESSAYS EN DE VOORBEELDEN (2) • Naar het herontdekken van de stad, stedelijke waarden en stedelijke identiteit • Naar het (nog meer en nog serieuzer) betrekken van burgers en ondernemers • Naar een revolutie op het gebied van stedelijk verkeer en vervoer • Naar een productie van duurzame energie op een regionale schaal • Naar directe betrokkenheid van multinationals in stedelijke planning
Amsterdam De gemeentelijke organisatie is uiterlijk 2015 klimaatneutraal. Voor het totale grondgebied van de stad wordt een CO2-reductie van 40% ten opzichte van 1990 in 2025 nagestreefd. In samenwerking met koplopers uit de bouwbranche realiseert Amsterdam in 2010 40% van haar nieuwbouwwoningen klimaatneutraal en in 2015 100%. Bij gebiedsontwikkelingen zal bij de start een energievisie worden opgesteld. Hierin worden de beste maatregelen voor de locatie, zoals stadswarmte en -koude, warmte- en koudeopslag, duurzame energieopwekking, zonverkaveling en de beste maatregelen voor de gebouwen, zoals isolatie en duurzame installaties aangegeven. Deze criteria werken door in de gunning van projecten aan ontwikkelaars en aannemers.
Den Haag De gemeente Den Haag streeft er naar dat de stad in 2050 klimaatneutraal is. Door de ligging aan zee heeft Den Haag veel zonuren en windkracht. Onder Den Haag liggen, meer dan elders in Nederland, veel mogelijkheden voor de winning van aardwarmte. Duurzaamheid is een van de peilers geworden van de ‘Wereldstad aan Zee’. Den Haag wil met de nieuwe doelstelling bijdragen aan een mondiale klimaatverbetering met zes thema’s: De gemeente als duurzame organisatie, Energie, Stedenbouw, Openbare ruimte, Mobiliteit, Den Haag als internationale stad. Speerpunten: In het Centrum ligt een uitgebreid warmtenet. Bijna 800 nieuwbouwwoningen in Scheveningen benutten de temperatuur van het zeewater als warmtebron. Erasmusveld moet met 600 à 800 woningen de duurzaamste woonwijk van Nederland worden.
Rotterdam De halvering van de uitstoot van CO2 in 2025 ten opzichte van 1990, voorbereiding op klimaatverandering en versterking van de Rotterdamse economie. Sustainable City: Gebouwde omgeving is in 2025 energieneutraal. Energy Port: schonen en duurzame haven en knooppunt op het gebied van de afvang, transport en opslag van CO2. Sustainable Mobility: alle verkeer- en vervoerstromen in Rotterdam zo schoon en duurzaam mogelijk. Energizing City: gedrag en gedragsverandering van de Rotterdammers. Innovation Lab: innovatie en kennisontwikkeling op internationaal niveau, Rotterdam is dé stad op het gebied van mitigatie en adaptatie.
Rotterdam, augustus 2009, Bavaria City Racing
Rotterdam, augustus 2009, onderzoek urban heat island effect
The Utrecht Roadmap to a Third Industrial Revolution: Provincie Utrecht 2040 is een provincie … • • • • • • •
waarin ruimte is voor goed wonen, werken en natuur met een innovatieve kenniseconomie die bereikbaar is, met auto, fiets of openbaar vervoer in een beter milieu die klimaatneutraal en klimaatbestendig is waarin alle mensen meetellen en kunnen meedoen op school, in hun wijk en in hun vak met behoud van kwaliteit van natuur en landschap Op zoek naar synergie: Zet in op de kernkwaliteiten, aandacht voor de lokale en regionale schaal, benut de economische kansen van duurzaamheid, bevorder functiemenging
Amsterdam, Den Haag, Rotterdam (en de provincie Utrecht) • Totaal aanpak met meerdere speerpunten • Wervende, optimistische maar afstandelijke rapporten • Torenhoge ambities, veel oud beleid • Twijfels bij haalbaarheid en oprechtheid • Ruimtelijke vertaling naar o.a. infrastructuur ontbreekt • Doorgaans ontbreken fundamentele keuzes • Geen samenwerking of draagvlak bij planners, ontwerpers • Termen CO2-neutraal, klimaat-neutraal, energie-neutraal worden door elkaar gebruikt
INVESTERINGEN IN DE ENERGY VALLEY REGIO
Conventionele energie 15.240 miljoen euro
Energietransitie/duurzame energie 6.480 miljoen euro Kennis & innovatie 556 miljoen euro
DK: DK: 44 GW GW
D: D: 17 17 GW GW UK: UK: 15 15 GW GW
B: B: 22 GW GW
NL: NL: 10 10 GW GW
Biomassa 1
Mogelijke Duurzaamheidskaart Hoogeveen; diverse projectmogelijkheden!
Wind
Biomassa 2 Zon
Biomassa 3
WKO
Geothermie
Water
Warmtenetten
Restwarmte/ORC
Noord-Nederland
• Lappendeken van projecten (“pareltjes”) • Geen overzicht van projecten en initiatieven • Torenhoge ambities, opgehangen aan sleutelprojecten • Samenwerking begint op gang te komen • Energy Valley staat ver af van de gebouwde omgeving • Duurzaamheid als “vals” argument, niet als uitdaging • In klimaatplannen: altijd maar weer die windmolen ! • Vaak ontbreekt praktische en pragmatische kennis …
• Blijf klimaatplannen met elkaar vergelijken, op elkaar afstemmen: Reflecteer ! • Gemeenten afzonderlijk kunnen klimaat- en energieplannen niet aan • Betrek ruimtelijke ordenaars en ontwerpers bij klimaat- en energieplannen • Vakgenoten: vertaal klimaat- en energieplannen in structuurvisies
Ir. Martin Dubbeling, stedenbouwkundige bij SAB Drs. Wouter van der Heijde, planoloog bij SAB
ONZE AMBITIE: • Klimaat- en energieplannen in Nederland vergelijken • West, Noord, Oost, Zuid NL + provincies en (grotere) gemeenten • Lessen trekken voor omgevingsplannen en structuurvisies
Ir. Martin Dubbeling, stedenbouwkundige bij SAB Drs. Wouter van der Heijde, planoloog bij SAB
DANK VOOR UW AANDACHT
Ir. Martin Dubbeling, stedenbouwkundige bij SAB Drs. Wouter van der Heijde, planoloog bij SAB
Over CO2-, klimaat- of energie-neutrale steden en dorpen •
Er is een gapend gat tussen beleid en praktijk
•
Is afhankelijk van schaal, locatie en lokale netwerken
•
Is geen kwestie van alleen energiezuinig bouwen
•
Gaat uiteindelijk niet zonder (lokale) energieproductie
•
Gaat uiteindelijk niet zonder het uitwisselen van energiestromen
•
Niet elk stadsdeel of woonwijk zal dit makkelijk kunnen halen
•
Sommige stadsdelen zullen energieoverschotten moeten hebben
•
Is afhankelijk van lokale interpretaties en omstandigheden
•
Zal wellicht aanleiding zijn voor (nog meer) sloop-nieuwbouw
•
Technieken en inzichten zullen razendsnel veranderen
