Duurzame research in Deventer

AkzoNobel — Nederlandse editie Jaargang 3 #4 | September 2013

NL

Duurzame research in Deventer Judit Verhoeven voert proeven uit voor Surface Chemistry. Pagina

Pagina 7

Hergebruik industriewater

AkzoNobel levert hoogwaardig industriewater aan bedrijven binnen en buiten het Chemie Park Delfzijl. Hiermee realiseert de industrie in Delfzijl een forse reductie van het drinkwaterverbruik.

Pagina 9

Toon je ware kleuren

Speciaal voor de Amsterdam Gay Pride werden zebrapaden in Amsterdam omgetoverd in de kleuren van de regenboog met duurzame verf van Aerospace Coatings.

4

Pagina 13

Kleureducatie

“Door onze kennis van kleur met ze te delen, raken leerlingen geïnspireerd en meer bewust van kleur”, zegt Stephanie Kraneveld over het Let’s colour@school programma.

2

NL Prestatieverbeterprogramma: - In de eerste helft van 2013 bedroegen de herstructureringskosten € 69 miljoen - De kosten voor het gehele jaar worden beraamd op ongeveer € 325 miljoen - De voordelen zullen zichtbaar worden in 2014.

Voorwoord

CEO Ton Büchner: “De economische omstandigheden blijven moeizaam en we verwachten geen spoedige verbeteringen van de trends in onze eindgebruikersegmenten.”

Kostenbewustzijn moet verder omhoog We zijn er nog lang niet, is de nuchtere conclusie als we naar onze resultaten kijken. Na de eerste twee ­kwartalen van dit jaar hebben de cijfers van AkzoNobel laten zien dat we de weg omhoog nog niet echt hebben gevonden. Niet alleen de decoratieve verven halen onvoldoende resultaten, inmiddels zakt ook de hele Chemie business in. Het gaat dus niet goed! Natuurlijk, de situatie in de economische buitenwereld in Nederland en Europa helpt niet mee. Meer dan 40% van alles wat we doen heeft met de bouw te maken en die wil nog steeds maar niet

aantrekken. Van de stagnerende buitenwereld valt voorlopig dus weinig heil te verwachten. En dan kampen we in Europa ook nog met relatief hoge energie, grondstof en personeelskosten.

We zullen het eerst en vooral dus zelf moeten doen. Maar doen we dat ook werkelijk? Leveren we echt de leading performance die van ons wordt verwacht als AkzoNobel? In elk geval nog niet als je naar onze concurrenten in de wereld kijkt. Ons kostenbewustzijn moet nog veel verder omhoog, net als de snelheid waarmee we reageren op de omstandigheden om ons heen. Dat is een verantwoordelijkheid van ons allemaal, ­ niet alleen van het management van AkzoNobel. Iedereen kan er op zijn eigen werkplek aan meewerken. Samen met de noodzakelijke aanpassingen in de organisatie gaan we op weg naar een AkzoNobel dat klaar is voor een mooie toekomst, in Nederland, in Europa en in de wereld. Knut Schwalenberg Directie AkzoNobel Nederland

Project Duurzame Inzetbaar goed op gang Optimaal inzetbaar zijn vanaf je eerste werkdag tot en met je pensioen: dat is het thema waaronder door een aantal mensen binnen AkzoNobel wordt gewerkt aan het project Duurzame Inzetbaarheid. Alle locaties zijn op de een of andere manier betrokken. Die inzetbaarheid kun je gerust breed zien. Het gaat niet alleen om je baan bij AkzoNobel maar ook om je aansluiting bij de arbeidsmarkt. Dat is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van werkgever en werknemer. Er is heel wat veranderd op de arbeidsmarkt de afgelopen jaren. Vertrouwde oplossingen als vervroegd uittreden, voldoende banen en ruime sociale voorzieningen zijn niet meer vanzelfsprekend. Doorwerken tot 67 jaar is de norm geworden. Alle betrokken partijen – werkgever, werknemers, ondernemingsraden en vakorganisaties – buigen zich over de gevolgen van deze nieuwe realiteit. Het project Duurzame Inzetbaarheid is na een voortvarende start in het voorjaar nu goed op gang gekomen. In aparte deelprojecten wordt onder meer gewerkt aan het thema bewustwording: (bijna) iedereen van AkzoNobel in Nederland moet snappen waarom je inzetbaarheid van belang is voor je toekomst. Andere groepen zijn aan de slag met de thema’s als coaching, gezondheidsbeleid, werkindeling, loopbaan­ gesprekken, cultuur, opleidingsbeleid en personeelsopbouw. Bijzonder is de groep die zich buigt over ‘leidende coalitie’: hoe kunnen we op elke locatie de juiste mensen activeren die inzetbaarheid hoog op de agenda houden? Nog dit jaar moeten de eerste concrete resultaten van de werkgroepen zichtbaar worden.

Magazine voor alle medewerkers en gepensioneerden van AkzoNobel in Nederland.

Adres Redactie OneWorld NL Postbus 9300 6800 SB Arnhem tel. 026-3661797 e-mail: [email protected] OneWorldNL-online one.akzonobel.intra/country/NL

4280 kilometer over de Veluwe Bijna 40 AkzoNobel deelnemers hebben in juni deelgenomen aan de Vael Ouwe fietstocht, een inmiddels traditionele ronde over de heuvels en door de uitgestrekte bossen van de Veluwe. Al om 8 uur vertrokken de toerfietsers uit Amersfoort, Arnhem, Delfzijl, Hengelo, Sassenheim en Wapenveld voor een tocht van naar keuze 100 of 160 kilometer. Na in totaal 4280 kilometer en een fikse stortbui eindigde de dag waar hij begon: in de Gazelle fietsfabriek in Dieren.

Redactie Erny Baars, John de Munnik Verder werkten mee Monique de Ligny, Rob Sanders Foto’s/illustraties APA, Jack van Bodegom, Ronald van der Horst, Moric van der Meer, Stephanie Kraneveld. Vormgeving designGenerator Druk Tesink, Zutphen

De in dit blad naar voren gebrachte meningen worden niet noodzakelijkerwijs gedeeld door AkzoNobel en AkzoNobel aanvaardt geen verantwoordelijkheid voor deze opinies. Hoewel de redactie streeft naar feitelijk juiste informatie, kan zij geen garantie geven voor correctheid of volledigheid. Overname van materiaal in andere publicaties is toegestaan. Vermelding van AkzoNobel OneWorld NL als bron wordt daarbij op prijs gesteld.

0893_220813

Colofon

Fietstocht

3

NL Science Center NEMO: -w  erd in 1997 door Koningin Beatrix geopend als grootste science center van Nederland. -b  estaat uit vijf verdiepingen vol wetenschappelijke en technologische doe- en ontdekdingen. - is dè plek om spelenderwijs bezig te zijn met wetenschap en technologie.

Sponsoring

AkzoNobel partner met Science Center NEMO

Het Rijksmuseum: - heropend op 13 april 2013 - 80 zalen met 8.000 objecten - 500.000 bezoekers sinds de opening

AkzoNobel heeft zich als partner verbonden aan het Science Center NEMO in Amsterdam. De samenwerking richt zich vooral op de vernieuwing van het populaire Wonder Lab, waar bezoekers van alle leeftijden op een speelse en interactieve manier kennis kunnen maken met de wonderen van de chemie. In oktober zal het nieuwe Lab voor het publiek worden geopend. Mede door de steun van AkzoNobel kunnen ook schoolklassen nu gebruik maken van het speciale scholenprogramma in het Lab. NEMO wil bezoekers al vanaf jonge leeftijd te stimuleren in hun belangstelling voor wetenschap en technologie. Dat sluit prima aan bij de doelstellingen van AkzoNobel. De onderneming hecht groot belang aan wat kleur en chemie in het dagelijks leven kunnen betekenen. De innovatieve aanpak van NEMO verleidt jaarlijks ruim 500.000 mensen tot een bezoek aan het markante groenkoperen gebouw bij het Amsterdamse Centraal Station en bovenop de IJ-tunnel.

Sikkens Rijks Kleuren

Winnaars Rijksmuseum wedstrijd bekend De wedstrijd om een naam te bedenken voor de speciale Sikkens verf die is ontwikkeld voor het Rijksmuseum, heeft vier winnaars opgeleverd. Het museum heropende in april van dit jaar na tien jaar restauratie. Sikkens reproduceerde een palet van meer dan 60 kleuren die werden gebruikt door de oorspronkelijke architect Pierre Cuypers in 1885. In mei lanceerde AkzoNobel een wedstrijd om de nieuwe verfreeks een naam te geven. Cheque Collega’s van Sikkens en vertegenwoordigers van het Rijksmuseum bekeken meer dan duizend inzendingen en kozen uiteindelijk voor de naam Sikkens RIJKS Kleuren. Deze naam werd voorgesteld door vier deelnemers: G. Reijnen, Carin Denies, Sanne Fransen en Thomas Kal, allen uit Nederland. De vier winnaars ontvangen Sikkens muurverf ter waarde van € 450 voor hun eigen renovatieproject.

Sikkens verwacht dat de RIJKS Kleuren eind september in verfspeciaalzaken en Sikkens Centers verkrijgbaar zijn. Dit betekent dat je het uiterlijk van het Rijksmuseum – waarvoor Sikkens 8.000 liter verf leverde – in je eigen huis kunt halen!

Gratis toegang Vanaf 1 augustus hebben alle AkzoNobel Nederland werknemers gratis toegang tot het Rijksmuseum. Zij kunnen via de kassa (niet de Infobalie) een gratis entreekaart ophalen. AkzoNobel medewerkers krijgen geen voorrang in eventuele rijen. Graag een geldig identiteitsbewijs en AkzoNobel pas meenemen om bij de kassa te laten zien. Voor Sikkens Verkoop medewerkers (zonder AkzoNobel pas en/of business card) geldt dat zij het gemaakte template (via Fred van den Heuvel) kunnen laten zien bij de kassa. Alle medewerkers hebben gratis toegang tot 31 december 2013.

Bij de herontwikkeling van de decoratiekleuren uit 1885 heeft Sikkens een belangrijke rol gespeeld. Tevens heeft Sikkens een muurverf ontwikkeld in zeven matte tinten, waaronder een diep zwart, die als achtergrond dient op de wanden waarop meester­ werken zoals De Nachtwacht zijn geëxposeerd.

Zomers strooizout voor Rijkswaterstaat Industrial Chemicals gaat vóór 20 september 94.000 ton wegenzout leveren aan Rijkswaterstaat. In Delfzijl zijn inmiddels de eerste van de circa 60 schepen geladen. De aanbesteding van de rijksoverheid werd gewonnen op basis van een combinatie van prijs, productkwaliteit en leverbetrouwbaarheid. “We zijn bijzonder trots op deze opdracht die tussen de drie en vier miljoen euro aan omzet genereert. Het is één van de grootste aanbestedingen voor inkoop van wegenzout in Europa”, zegt Olivier Hayard, marketing manager Salt bij Industrial Chemicals. Met het wegenzout dat AkzoNobel levert, vult Rijkswaterstaat een groot deel van de strategische zoutvoorraad aan en is Nederland al eind september klaar voor een vroege winter. Het vacuümzout wordt geleverd vanuit de zoutfabrieken in Hengelo en Delfzijl. Per binnenvaartschip vindt het vervoer plaats naar de opslagplaatsen van Rijkswaterstaat in Lienden, Raamsdonksveer en Utrecht.

4

NL RD&I Deventer: - is één van de belangrijke en grote RD&I sites van AkzoNobel - wordt onderzoek gedaan voor alle BU’s door de ECG’s - doet research voor 3 BU’s: Functional Chemicals, Industrial Chemicals (MCA en Zout), en Surface Chemistry

De Expert Capability Group (ECG) werkt aan BU en strategische projecten en heeft expertises die belangrijk zijn voor diverse BU’s. Daarnaast levert de ECG ondersteuning aan de BU’s via de unieke kennis die ze in huis heeft.

AkzoNobel heeft zo’n 15 locaties in Nederland, de Sikkens Service Centra niet meegerekend. De meeste zijn productie­locaties waar vele collega’s zorgen voor de vervaardiging van hoogwaardige verf- en chemieproducten. OneWorldNL bezoekt sinds 2011 locaties waar het gonst van de activiteiten. Deze keer RD&I in Deventer.

Jaqueline Oonincx, Director ECG Proces Technologie en bestuurder RD&I Deventer bij de ingang van de Researchstraat.

Jacqueline Oonincx, over RD&I in Deventer:

‘Research belangrijk onderdeel van de keten’ Op zoek naar de Researchstraat in Deventer? Bij de AkzoNobel locatie in het Sallandse land, tussen de A1 en de IJssel, zit je goed. De Researchstraat ligt aan de linkerkant van de locatie. Aan beide zijden staan nieuwe en gerenoveerde research­ gebouwen, de thuisbasis van zo’n 220 researchers. Eén van hen is Jacqueline Oonincx, director van de Expert Capability Groep Proces Technologie en bestuurder van RD&I. Kijken naar pigmenten in de verf met een transmissie electronenmicroscoop: om nieuwe producten te formuleren of te verbeteren kan via microscopie een verfmonster heel sterk worden uitvergroot. Dit is het werk van Brenda Rossenaar (blauw shirt) en Wilma Havesloot.

5

NL

ECG

Expert Capability Groups: - Er zijn 4 ECG’s: Process Technology, Molecular Sciences, Material Science en Measurement & Analytical Sciences. - In Deventer zijn 3 ECG’s gehuisvest, Material Science zit in de UK. - Alle ECG’s hebben een vertegenwoordiging in China, in Songjiang.

Geheel geautomatiseerd vinden reacties onder druk plaats in het Flexilab bestaande uit meerdere reactoren. Door de reactie te vervolgen kan deze geoptimaliseerd worden. Deze apparatuur is uniek binnen AkzoNobel.

Het veiligheidslab in Deventer is wereldwijd bekend. Hans Edelijn, manager Safety testing en modeling, staat in één van de 14 betonnen onderzoekscellen waar hij experimenten met organische peroxiden veilig kan uitvoeren of nieuwe recepten kan testen.

Voor Industrial Chemicals loopt een onderzoek om zout op een energievriendelijkere manier te produceren. De buizen zijn een onderdeel van deze installatie.

I

n mei 2011 opende Research, Development & Innovation (RD&I) in Deventer de Researchstraat met diverse onderzoekslaboratoria. Drie business units (Functional Chemicals, Industrial Chemicals en Surface Chemistry) en drie Expert Capability Groups (ECG’s) zijn sindsdien gehuisvest in Deventer. Met de opening van de Researchstraat behoort deze locatie tot de zes grootste RD&I centra van AkzoNobel. Bijna 40 procent van de capaciteit voor onderzoek en ontwikkeling in Nederland is hier gevestigd. Inzicht In Deventer vinden we drie van de vier Expert Capability Groups: Process Technology, Molecular Sciences en Measurement & Analytical Science. De vierde ECG voor Material Science zit in Engeland. De ECG’s zijn onder-

De ECG’s geven inzicht en wetenschappelijke kennis aan BU innovatieprogramma’s, om deze te versterken en te versnellen en geven support aan de Business gebaseerd op hun expertise.

Het Falcon Project: Peter Haven (r.) en een Engelse collega’s zijn bezig de grondstoffen voor een nieuwe verfformulering te wisselen. Deze verf zal straks op de nieuwe locatie in Noord Engeland worden geproduceerd.

zoeksteams met een goed inzicht in de bedrijfsstrategie. Jacqueline Oonincx, opgeleid als procestechnoloog, werkte jarenlang bij Engineering & Operational Solutions (EOS) aan diverse projecten. Sinds een paar jaar leidt ze de ECG Process Technology. Daarnaast is ze bestuurder voor RD&I Deventer. “Mijn team in de ECG bestaat uit 35 medewerkers. Wij werken voor alle business units aan diverse process technologische uitdagingen.” ECG’s vervullen de rol om met wetenschappelijke, hoogwaardige kennis bij te dragen aan innovatieprogramma’s en een goed portfolio van de business units. “Wij doen ons werk volgens het principe ‘turning sustainable technology into money’, aldus Jacqueline. “Daarnaast ontwikkelen de ECG’s nieuwe technologieplatforms om een rendabele groei van AkzoNobel te stimuleren. Ondanks hun belangrijke rol ontkomen ook

Feiten RD&I locatie Deventer Ontstaan: In 1838 als locatie van Noury-Van der Lande Aantal medewerkers: 220 in RD&I Activiteiten: research voor alle business units Grootte: 13.5 hectare Missie ECG: ‘To help AkzoNobel turn sustainable technology into money’

de ECG’s niet aan de bezuiningsronde in de onder­ neming waardoor we van een aantal mensen afscheid moeten nemen.”

“Reseachers zijn nieuwsgierig; ze willen graag weten hoe iets werkt.” Bigger, bolder Een goed imago is belangrijk voor RD&I. “In het verleden werd nog wel eens getwijfeld aan ons bestaansrecht, maar inmiddels is binnen AkzoNobel duidelijk dat reseach een belangrijk onderdeel vormt van de hele keten”, verklaart de ECG director. “Het besef leeft meer dan ooit te voren dat je moet blijven vernieuwen, zowel met producten als processen. Doe je dat niet, dan verlies je het van de concurrentie. Ook het feit dat AkzoNobel duurzaam wil zijn met bijvoorbeeld minder afval en minder energieverbruik, betekent werk aan de winkel voor ons. Investeren in RD&I is nodig. Ondanks de bezuinigingen de afgelopen jaren zijn we weer goed op weg. Er is gestart met een lange termijn visie voor AkzoNobel.

6

NL Medewerkers: -B  ij AkzoNobel werken 160 collega’s in ECG’s ofwel research expertisecentra, hiervan werken er 100 in Deventer. - In Deventer werken in totaal circa 220 RD&I’ers.

Tot de vele innovaties die de laboratoria in Deventer hebben verlaten, behoren de biologisch afbreekbare chelaten Dissolvine® GL voor toepassingen in wasmiddelen, en Perkalite®, dat brandvertragend werkt.

Ulf Schröder, senior reseacher uit Zweden, onderzoekt in de PVC reactor of producten van Functional Chemicals geschikt zijn voor continue PVC productie. Dit is het enige lab in Nederland dat dit kleinschalige PVC onderzoek kan uitvoeren. Collega Bert Meulenbrugge: “Omdat pvc veel in onze dagelijkse producten voorkomt, is het belangrijk om te weten wat het product doet. Daarnaast willen we klanten goed adviseren over bijvoorbeeld hulpstoffen die zij gaan gebruiken bij de PVC-productie.”

Al 35 jaar werkt Theo Jelink op de afdeling Chromatografie. “Ik ben graag innovatief bezig - noem me maar een vakidioot.” Deze nieuwe gaschromatograaf is bedoeld voor gasanalyse en voor online metingen in de fabrieken.

Safety engineer Gerard Boerdijk pakt in de ‘Total Containment Tank’ een sleutel aan van Hans Edelijn, manager Safety Testing en Modeling. De tank is een volledig gesloten stalen testcel van 55 m³ waarin testen met hoog reactieve stoffen kunnen worden uitgevoerd.

Onderzoek naar metaalalkylen door Peter van der Kruijs via een zogheten glovebox. Achter hem staat Richard Woudenberg.

Deze lijn is ingezet door de strategie die in 2008 werd gelanceerd: groei door substantiële innovatie die investeringen in ‘big R&D’ mogelijk maakt. CEO Ton Büchner onderstreepte dit in februari nog eens met ‘delivering bigger, bolder innovation – faster’. Dit is alleen mogelijk door interactie met de businesses. RD&I kun je niet isoleren.” Kennis Zonder kennis geen RD&I. De expertise die AkzoNobel nodig heeft, wordt bepaald door de strategie en de gebieden die je wilt ontginnen. Het is de taak van de ECG’s om intern en extern te kijken welke kennis aanwezig en nodig is. “We werken veel samen met universiteiten en instituten zoals het Institute for Sustainable Process Technology”, aldus de ECG director. “Gemiddeld besteden we 60 procent van onze tijd aan de R van research en 40 procent aan de D van development. Die 60 procent is nodig om big en bold projecten te doen en om doorbraken te realiseren. De 40 procent besteden we aan het verbeteren van bestaande processen en producten. In de strategie staat dat we onder andere meer uit bestaande producten moeten halen zonder grote investeringen. Daarnaast zijn er processen waar verbeteringen mogelijk zijn. Een verbeterd proces kan soms wel één tot anderhalf miljoen euro per jaar aan besparing opleveren.”

Innovaties Innovaties over de grenzen heen ziet Jacqueline Oonincx het liefst. Als voorbeeld noemt ze project Falcon. “Bij Decorative Paints ontstond de vraag om op een goedkopere en flexibelere manier verf te kunnen maken. We zijn erin geslaagd een technologie te ontwikkelen die nu overal ter wereld wordt uitgerold. Dit heeft voordelen voor de time to market: de klant vraagt en AkzoNobel kan snel in de juiste hoeveelheid leveren. Voor Performance Coatings loopt momenteel een Dynamo project om te kijken of zij deze techniek ook kunnen gebruiken.”

Mooie dingen Met een groep mensen iets voor elkaar krijgen of realiseren, geeft Jacqueline de grootste voldoening. “Bijvoorbeeld het oplossen van de problemen en capaciteitsvergroting bij de chloorproductie in Rotterdam en Delfzijl destijds. Of het recent afgesloten project om de destillatie van MCA te verbeteren met als doel de productie van MCA nog energiezuiniger en goedkoper te maken. De afgelopen jaren zijn er in RD&I veel mooie dingen gerealiseerd. De ECG’s en de business units hebben nog zóveel ideeën waar we aan kunnen werken...”

Een ander innovatieproject dat in Deventer loopt bij Functional Chemicals is Dissolvine® StimWell™, een doorbraaktechnologie die kan helpen de productiviteit van de olie-en gasbronnen te verbeteren. “De technologie is gebaseerd op de kennis die we hebben opgedaan bij de ontwikkeling van de groene chelaat Dissolvine GLDA. De belangrijkste component van Dissolvine® StimWell™, GLDA, is gebaseerd op natuurlijke en duurzame grondstoffen. Het duurde twee jaar van ontwikkelingsfase tot de eerste commerciële verkoop. Vaak duurt het 30 jaar voordat de conservatieve olie & gas industrie een nieuwe technologie aanvaardt.”

Wat is procestechnologie? Procestechnologie is de aanpassing van chemische reacties en de vertaling daarvan van laboratoriumschaal naar processen op productieschaal. Bij AkzoNobel ligt de focus op: - de ontwikkeling en opschaling van levensvatbare routes - de ontwikkeling en optimalisering van proces­ stappen zoals reageren, mengen, dispergeren, scheiden, zuiveren, maar ook methodes om het proces te modelleren en controleren.

7

NL Het gemiddelde waterverbruik in Nederland van een normaal huishouden is volgens het NIBUD ongeveer 182 m3 per jaar. De gemiddelde kosten bedragen 21 euro per maand voor vier persoons huishouden.

Hergebruik industriewater zoutfabrieken

Industrie werkt samen aan reductie van drinkwater verbruik AkzoNobel in Delfzijl en nabijgelegen bedrijf Zeolyst hebben een samenwerkingscontract getekend waarbij AkzoNobel hoogwaardig industriewater gaat leveren aan Zeolyst. Met het hergebruik van dit zuivere water realiseert de industrie in Delfzijl een forse reductie van het drinkwaterverbruik.

91%

De Nederlandse industrie gebruikt ruim 4 miljard m3 water in industriële processen. Het overgrote deel daarvan wordt door de industrie zelf gewonnen, 91%.

Uitgesproken “We leven ten onrechte in de illusie dat dingen blijven voortbestaan, maar dit is geen normale crisis.” Werner Fuhrmann, lid van de ExCo en VNCI-voorzitter, in het Chemie Magazine. “Ik heb de bloeitijd meegemaakt toen er nog 1500 man op de loonlijst stonden. Nu zijn dat er misschien nog 320.” Hans Ort, verladingsoperator MAE, neemt afscheid na 45 jaar, in OneWorld Rotterdam. “Er is altijd wel iemand die ergens specialist in is.” Serpil Boz, procestechnoloog bij MCA over de vele kennis binnen AkzoNobel, in OneWorld Chain. “Een holistische aanvliegroute is essentieel voor succes.” Ali Zaman, global recruitment manager, over marketing in recruitment, op www.rectec.nl. “Waar ik vandaan kom is chaos heel normaal.” Adnan Shahid, L6S Black Belt, over zijn geboorteland Pakistan, in OneWorld Amersfoort. “We kunnen vanuit Europa niet meer de wereld besturen.” Werner Fuhrmann, lid van de ExCo en VNCI-voorzitter, in het Chemie Magazine.

De buizen vormen de ruggengraat van de locatie Delfzijl. Hierdoor worden stoom, chloor, industriewater, grond- en hulpstoffen vervoerd van de ene naar de andere fabriek.

Zeolyst is de tweede partij buiten het Chemie Park Delfzijl die profiteert van deze duurzame oplossing. De verwachting is dat begin 2014 wordt gestart met levering van zuiver water. Begin 2012 tekenden AkzoNobel, chemiebedrijf FMC en Groningen Seaports al een samenwerkingsovereenkomst waarin werd vastgelegd dat AkzoNobel hoogwaardig industrieel water gaat leveren aan FMC. Hier mee was FMC het eerste bedrijf buiten het Chemie Park Delfzijl dat gebruikt maakt van het zuivere water, daarmee efficiënt (her)gebruik van water realiseert en industrieel verbruik van drinkwater beperkt. Nieuwe leiding Groningen Seaports, leverancier en beheerder van de infrastructuur, zorgde voor de aanleg van de benodigde transportleiding. De nieuwe leiding ligt op een diepte van meer dan vijftien meter. Aanvankelijk werd onder een bepaalde helling geboord totdat de gewenste diepte was bereikt. Daarna werd horizontaal verder geboord. Zuiver water Het zuivere water is afkomstig van de zout­ fabrieken van AkzoNobel. Met de uitbreiding van de zoutproductie en de sluiting van Brunner Mond is er meer dan één miljoen kubieke meter industrieel water beschikbaar. Dit kwalitatief hoogwaardig water werd tot nu toe afgevoerd naar de Waddenzee. Tegelijkertijd bestaat er een grote vraag naar zuiver water. “Bedrijven kopen nu drinkwater in om in de

behoefte aan zuiver industriewater te voorzien, terwijl het hoogwaardige industriële water van de zoutfabrieken prima zou volstaan”, zegt Marcel Bartelink van Industrial Chemicals. “Met het project realiseren we een efficiënt (her)gebruik van water, beperken we het industrieel verbruik van drinkwater en wordt de ketengedachte van het Chemie Park Delfzijl verder ingevuld.” In het kader van duurzaamheid heeft AkzoNobel een “Sustainable Fresh Water Management” ontwikkeld. Deze samenwerking past prima in dit beleid. Marcel Bartelink: “Met deze samenwerking voorkomen we het onnodig verbruik van natuurlijke bronnen als drinkwater.”

“Hier in Amersfoort worden de planten water ­gegeven. In Arnhem moest ik dat, helaas voor de planten, zelf doen...” Thijs de Groot, Innovation Technologist, in OneWorld Amersfoort. “De theorie is interessant, maar de praktijk is leuker.” Saskia van Dijk, secretaresse TD, over het behalen van haar diploma Middelbare Veiligheidskunde, in OneWorld Deventer. “Ja, ik kan moeilijk iedereen uitnodigen om het een keer te komen proberen.” Fred Duivenvoorden, werkzaam bij Local Services, over de waterloze urinoirs, in OneWorld Info-Locale. “Het gaat goed met de economie als het goed gaat met de industrie.” Werner Fuhrmann, lid van de ExCo en VNCI-voorzitter, in het Chemie Magazine. “Mijn gezin komt op de eerste plaats, daar besteed ik zoveel mogelijk tijd aan en dit ervaar ik grotendeels ook als hobby.” Teus van Steenis, medewerker TC, in OneWorld Groot-Ammers. “Ik geloof heel erg in verven die direct invloed hebben op de levens van mensen.” Ruud Joosten, lid van de ExCo verantwoordelijk voor Decorative Paints, in Verf&inkt. “Doordat de meeste collega’s een stuk ouder zijn, is er geen concurrentie onderling. En dat is fijn.” Afonso Ngingi Landu, in opleiding bij de TD via het project Scoren met Werkgevers, in OneWorld Hengelo.

8 3 redenen om te stemmen:

NL Een sterke OR is van groot belang! In deze roerige tijden van reorganisaties en veranderingen maakt een sterke, gekozen OR het verschil. Als de medewerkers massaal hebben gestemd en daarmee een vol mandaat is afgegeven aan de raad, staat deze veel sterker in de onderhandelingen met het management.

Jouw stem, jouw raad! De ondernemingsraad waarop jij hebt gestemd, moet zich voor jou en je collega’s inzetten. Je kunt de raad dus direct aanspreken op onderwerpen als arbeidsvoorwaarden, veiligheid en gezondheid.

Jouw arbeidsvoorwaarden, veiligheid en gezondheid! De ondernemingsraad moet zoveel mogelijk bevorderen en er op toezien dat de geldende voorschriften op deze terreinen worden nageleefd. De OR is er ook om werkoverleg en de dialoog in de onderneming te stimuleren.

OR verkiezingskoorts

Op naar de stembus! Heb jij het al te pakken – de OR verkiezingskoorts? De verkiezingen voor nieuwe ondernemingsraden komen eraan. In week 38, van 16 tot en met 20 september, hopen zoveel mogelijk locaties verkiezingen te organiseren voor de periode 2014-2016. Ze hopen ook dat AkzoNobel collega’s massaal naar de stembussen gaan om hun stem uit te brengen. Onder de noemer ‘Meer kandidaten dan zetels’ hebben de Centrale Ondernemingsraad (COR) de lokale ondernemingsraden afgelopen maanden van alles uit de kast gehaald om kandidaten te werven. “Onze inzet was de helft meer kandidaten dan zetels”, vertelt Bart Aelbers, lid van de COR-verkiezings­ commissie. Bij het ter perse gaan van deze OneWorldNL was nog niet bekend op welke locaties er verkiezingen gaan plaatsvinden. We weten nog niet of we geslaagd zijn in onze missie, maar we gaan er vanuit dat er in week 38 iets te kiezen valt binnen AkzoNobel Nederland.” Tijdens de OR-verkiezingen in 2010 kon bij een aantal locaties al elektronisch gestemd worden. Het ziet er naar uit dat in septem-

Knut Schwalenberg, bestuurder en voorzitter Directie AkzoNobel Nederland: “De ondernemingsraad levert een belangrijke bijdrage aan de activiteiten van AkzoNobel. Als bestuur zoeken wij graag de dialoog en samenwerking met de OR. Ik weet, dit is al vaak gezegd, maar het is mijn overtuiging en die van AkzoNobel en onze Nederlandse samenleving dat we alleen samen iets kunnen bereiken waar iedereen achter staat en trots op kan zijn. Overigens biedt het lidmaatschap van de OR louter voordelen. OR-leden krijgen een kijkje in de keuken van hun business, brengen hun creativiteit in, leren veel van de achtergronden van AkzoNobel en kunnen voor de medewerkers een verschil maken. Daarmee is het lidmaatschap van de OR een goede leerschool voor iedereen die meer dan gemiddeld is geïnteresseerd in zijn werk en zijn medecollega’s. AkzoNobel én onze medewerkers hebben een sterke ondernemingsraad nodig! Stemmen dus!”

Albert Groenwold: “Stem voor een sterke raad”

ber overal waar verkiezingen zijn, digitaal stemmen mogelijk is. De ervaringen hiermee waren in 2010 een groot succes voor de locatie Delfzijl. “Om 12.00 uur sloot de stembus en om 12.01 uur hadden we de uitslag”, vertelt OR-voorzitter Albert Groenwold. Elektronisch stemmen is laagdrempelig en je hebt geen administratieve en organisatorische rompslomp. Bovendien was de opkomst 10% hoger dan normaal. Ideaal als er veel medewerkers in ploegendienst werken, want je kunt ook vanuit thuis je stem uitbrengen. Zelfs wanneer je met vakantie bent, is er geen reden meer om niet te gaan stemmen. Ik ben van mening, dat via elektronische verkiezingen een opkomst van (bijna) 100% gerealiseerd moet kunnen worden. Mijn stelling is: breng massaal jullie stem uit, want daarmee geef je mandaat aan een sterke raad.

Jan Svärd: “OR helpt bij lastige beslissingen.”

Harry Schothuis, voorzitter Centrale Ondernemingsraad (COR): De Ondernemingsraadverkiezingen staan voor de deur! In week 38 zal er op AkzoNobel locaties gestemd gaan worden op kandidaten voor de nieuwe OR. Namens de COR en alle onderliggende geledingen van de mede­ zeggenschap vraag ik aandacht voor deze verkiezingen. Inmiddels zijn de kieslijsten gesloten en is het bekend of er ook op jouw locatie verkiezingen worden gehouden. Ik wil een beroep op iedereen doen om massaal te gaan stemmen en hiermee een signaal af te geven dat we medezeggenschap in Nederland belangrijk vinden. Want een sterke OR is van groot belang! Reden genoeg lijkt mij dat we zorgen voor een grote opkomst. Zo laten we zien dat we de OR als instituut belangrijk vinden en dat we een volwaardige gesprekspartner zijn voor het management.

Knut Schwalenberg: “OR is goede leerschool.”

Jan Svärd, managing director Functional Chemicals: “De BU Ondernemingsraad (BOR) wordt zeer gewaardeerd en functioneert goed binnen Functional Chemicals. Elke Functional Chemicals locatie in Nederland heeft een vertegenwoordiger in de BOR, waarvan de leden succesvol fungeren als ambassadeurs van belangrijke onder­ werpen binnen de BU. Voorbeelden zijn de uitvoering van het Behavior Based Safety (BBS) programma en het BLEND project. Ook wanneer lastige beslissingen moeten worden genomen, vragen wij hun feedback en adviezen. Deze helpen om onder andere onze communicatie en de uitvoering te verbeteren. Zijn er verkiezingen op jouw locatie, breng dan zeker je stem uit!”

Harry Schothuis: “OR volwaardige gesprekspartner.”

9

NL Nuna7: - is volledig opnieuw ontworpen heeft nu vier wielen in plaats van drie - is superlicht (150 kilo) en aerodynamisch met een topsnelheid van ruim 185 km/h - de coureur zit niet in het midden maar aan de de zijkant, tussen voor- en achterwiel in - is 4,5 m. lang en wordt aangedreven door een paneel van 6m2 silicium zonnecellen

De World Solar Challenge 2013 is van 6 tot 13 oktober in Australië. Zowel de Nuna 7 als het team zijn inmiddels in Australië; de eerst testritten zien er veelbelovend uit.

Sponsoring Amsterdam Gay Pride

Toon je ware kleuren AkzoNobel was dit jaar sponsor van de Gay Pride en vaarde met een kleurrijke boot mee in de Canal Parade die op zaterdag 3 augustus plaats vond in de Amsterdamse grachten.

Aerowave 2501 in zonne-energie race

Sikkens maakt Nuna7 tot kandidaatwinnaar Technici van Sikkens en studenten van de Technische Universiteit Delft presenteerden deze zomer een race-auto waarmee ze gaan deelnemen aan de World Solar Challenge 2013: de Nuna7.

Voor het eerst deed AkzoNobel met een boot mee aan de Canal Parade, het hoogtepunt van de Amsterdam Gay Pride.

De kleurrijke boot was aan beide zijden voorzien van knalroze 3D letters die de tekst ‘Show your true colors’ vormde. Op de voorkant van de dekschuit stond een enorme verfkwast. Collega’s van diverse locaties voeren mee op de boot waar drie percussionisten en een DJ zorgden voor een uitgelaten stemming. Het zomerse weer deed de rest. Een paar dagen voor de Gay Pride werden in Amsterdam zebrapaden uitgerold in de kleuren van de regenboog. Aerospace Coatings ontwikkelde de verf hiervoor. Tegenover het Homo Monument, imiteerden de Amsterdamse nachtburgermeester Mirik Milan, Drag Queen Hoax, AkzoNobel collega’s Fiona Meenaghan en Mike Lightfoot de iconische ‘Abbey Road’

Met het thema ‘Show your true colors’ wil AkzoNobel laten zien dat we alle vormen van diversiteit omarmen bij de onderneming.

scene van de Bealtles. Ook het zebrapad op de Zuidas aan de voorkant van het Amsterdamse kantoor werd voorzien van felle kleuren. De Canal Parade is het hoogtepunt van de Amsterdam Gay Pride waarbij 80 kleurrijke schepen door Amsterdam varen en zo’n 500.000 toeschouwers en Internationale pers het spektakel bekijken en vastleggen.

AkzoNobel organiseerde een ‘Abbey Road’-fotowedstrijd om het evenement te promoten met als twitter hashtag #floatingcolors. Deelnemers konden foto’s insturen via www.akzonobel.com tot 5 augustus. De winnaar ontvangt AkzoNobel verf ter waarde van € 500.

De Nuna7 is een voertuig op zonne-energie waarop geavanceerde poriënvullende technologie is toegepast. Het is de vierde keer dat het Nuon Solar Team van de TU Delft en verfspecialisten van Automotive & Aerospace Coatings samenwerken. Plamuur Dit jaar is de Nuna voor het eerst voorzien van Aerowave 2501, een nieuwe composiet poriënvuller die al is toegepast in de commer­ ciële luchtvaart. “Tijdens het fabricageproces van de koolstofvezelcarrosserie van de Nuna ontstaan kleine poriën die moeten worden opgevuld met plamuur en vervolgens meerdere keren geschuurd”, aldus John Grevers, projectleider bij Sikkens voor de Nuna. “Onze poriënvuller op waterbasis vervangt een groot deel van het plamuur en hoeft niet te worden geschuurd omdat het makkelijk kan worden weggeveegd. Het betekent ook dat minder gewicht aan het voertuig wordt toegevoegd dan met traditionele vulmiddelen”. Naast de nieuwe poriënvuller is de Nuna7 voorzien van een geavanceerd aerodynamisch Sikkens coatingsysteem dat is ontworpen om de luchtweerstand te verminderen en de voorbereidingstijd te verkorten. Toegepaste producten zijn onder andere Colorbuild Plus, Autocryl Plus LV en Autoclear LV Superior. “Het is voor ons een waardevolle ervaring geweest om coatings te ontwikkelen die ook goed presteren onder de extreme temperaturen tijdens solar car races”, vertelt John Grevers. “En het is altijd fijn om met studenten te werken vanwege hun frisse kijk op de dingen”.

10

NL

Duurzaamheidsdoelstellingen 2020 - Producten met een duurzaam voordeel voor klanten en consumenten zullen goed zijn voor 20 procent van de omzet in 2020 - Verminder de uitstoot per ton product in de waardeketen met 25-30 procent in 2020 (vanaf 2012) - Vanaf 2014 zal AkzoNobel in een innovatieve nieuwe index meten hoe we het rendement van hulpbronnen in de gehele waardeketen verbeteren, in vergelijking met de waarde die we genereren.

André Veneman: “Voor AkzoNobel is duurzaamheid business en business duurzaamheid.”

André Veneman, corporate director Sustainability:

‘Duurzame groei is het bedrijfsmodel van de toekomst’ Duurzaamheid staat bovenaan de agenda bij AkzoNobel en was een belangrijk thema bij de recente strategie update van CEO Ton Büchner. Waarom is duurzaamheid zo belangrijk en wat is de invloed van deze visie op onze bedrijfsvoering? We praten hierover met de Corporate Director Sustainability, André Veneman. onze eindgebruikers helpen hun gebruik van energie en grondstoffen te verbeteren. Om dit te bereiken zijn we duurzaamheid in onze productontwikkelings- en innovatieprocessen aan het integreren. Zijn we in Sourcing ook duurzaam bezig? Jazeker, dit doen we door middel van Supplier Support Visits aan onze voornaamste leveranciers in nieuwe opkomende markten. We steunen hen bij het verbeteren van de veiligheid en de werkomstandigheden en bij het duurzamer werken, bijvoorbeeld door minder afval en een hoger energierendement te creëren. Via Key Supplier Agreements ontwikkelen we partnerschappen met bedrijven met als doel met vereende krachten tot een snellere ontwikkeling van nieuwe eco-premium productoplossingen te komen. AkzoNobel werkt nauw samen met de leveranciers die ons in staat stellen ons aandeel hernieuwbare energie en bio-hernieuwbare grondstoffen te verhogen. André Veneman: “Iedereen kan een bijdrage leveren aan een duurzamere en meer winstgevende toekomst voor AkzoNobel.”

Waarom is duurzaamheid zo belangrijk voor AkzoNobel? Voor AkzoNobel is duurzaamheid business en business duurzaamheid. Dit houdt in dat we met onze producten en diensten een zo groot mogelijke positieve impact willen hebben, met gebruik van zo weinig mogelijk hulpbronnen, over de hele waardeketen. Door meer te doen met minder willen we een beter verband leggen tussen de waarde van duurzaamheid en de daad­ werkelijke bedrijfswaarde. Onze klanten komen op de eerste plaats, bij alles wat we doen. We zijn bezig met de ontwikkeling van wezenlijk efficiënte oplossingen; daarmee kunnen we onze klanten nog effectiever helpen met de duurzaamheids uitdagingen waar zij voor staan, vandaag en ook in de toekomst. Door meer te doen met minder maken we onze toeleveringsketen toekomst­ bestendig, zorgen we voor onze klanten en maken we duurzaamheid winstgevend. Wat betekent dit voor RD&I en onze markten? Elk jaar investeren we € 350 miljoen in RD&I. Het leeuwendeel van dit budget wordt besteed aan de ontwikkeling van (duurzamer) producten en processen. Onze innovaties kunnen worden onderverdeeld in vier marktsegmenten. Zo dragen onze producten voor Buildings & Infrastructure bij aan duurzame kantoren en huizen met een groen energielabel. Dankzij deze innovaties – in alle vier de eindgebruiker-segmenten – kunnen we duurzamere producten op de markt brengen. En deze producten kunnen ons ook helpen om de concurrentie voor te blijven. AkzoNobel streeft ernaar om door stimulering van innovatieprocessen 20 procent van het inkomen te halen uit eco-premium oplossingen die

En hoe zit het met onze eigen productie? We hebben al veel vooruitgang geboekt bij de implementatie van duurzaamheid. Bij al onze sites zijn er OEE (Operational Eco-Efficiency) programma’s opgezet, gericht op praktische stappen richting duurzamer productieprocessen. Voorbeelden zijn onder meer moeilijk te bereiken stretch targets voor afvalreductie, duurzaam gebruik van zoet water, zo weinig mogelijk afvalwater en een hoger energierendement.

Wat betekent duurzaamheid voor Human Resources? De HR programma’s dragen bij aan de continue persoonlijke ontwikkeling van AkzoNobel mede­ werkers. Ook is ons diversiteitsbeleid erop gericht te komen tot een representatievere man-vrouw ­verhouding en een goede balans tussen lokale medewerkers en expats in groeimarkten. Om alle ontwikkelingen verder te stimuleren is de AkzoNobel Academy opgezet. Specifieke training - bijvoorbeeld op het gebied van veiligheid en duurzaamheid is opgenomen in de vaste trainingsprogramma’s. En waar kan Finance een verschil maken? De afdeling Finance speelt een cruciale rol bij investerings­beslissingen, bijvoorbeeld als het gaat om het bouwen van een nieuwe productiefaciliteit of de aankoop daarvan. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar de bijdrage die een nieuwe productiefaciliteit levert op financieel gebied, maar ook of deze verder bijdraagt aan de duurzaamheidsdoelstellingen van AkzoNobel. Wanneer zijn we hiermee klaar? Duurzaamheid is een dynamisch proces dat altijd doorgaat. We kunnen niet op een goede dag zeggen dat we nu klaar zijn. Iedere afdeling en ieder individu kan zijn bijdrage leveren aan een duurzamere en meer winstgevende toekomst voor AkzoNobel – nu en in de toekomst.

11

NL Het Mobiliteitscentrum: - Bestaat sinds april 2012 - Ruim 90 medewerkers namen deel - Voor 73 is het traject geëindigd - Zo’n 52 hebben ander werk gevonden.

Het nieuwe trainingscentrum in Moordrecht is dual-branded: International en Awlgrip

Mariska Zwiers: “Je leven kan binnen zes maanden behoorlijk veranderen.”

volgde. Daarnaast was er aandacht voor het rouw­ proces. Daar heb ik veel aan gehad, want het was een lastige tijd waarin ik me wel zorgen heb gemaakt over de toekomst.”

Mariska Zwiers ging van werk naar werk

“Zonder Mobiliteitscentrum was het anders gelopen” “Er staat sinds kort een streep door mijn boventalligheid”, zegt Mariska Zwiers. Door een reorganisatie bij Sikkens Verkoop raakte zij haar baan kwijt. Via het Mobiliteitscentrum vond ze na vijf maanden ander werk bij HR Nederland in Arnhem. “Ik ben overgeplaatst voor onbepaalde tijd en daar ben ik erg blij mee.” Mariska Zwiers werkte bij het Sikkens Service Center in Zwolle als Customer Service medewerker. In 2011 kwam de mededeling dat de Customer Service organisatie werd gecentraliseerd in Sassenheim. “Alle collega’s van de Sikkens Verkoop vestigingen moesten opnieuw ­solliciteren, maar de afstand Zwolle-Sassenheim was voor mij geen optie. Het was een shock. Na zeven jaar met plezier gewerkt te hebben, raakte ik mijn baan kwijt.”

Via het mobiliteitsplan meldde Mariska zich bij het ­Mobiliteitscentrum. Met mobiliteitsmanager Jan Willem Rossing voerde ze regelmatig gesprekken. “Met hem heb ik vooral veel kunnen sparren; hij gaf opties en attendeerde mij op vacatures. We bespraken de mogelijkheden, alternatieve loopbanen en het outplacementtraject. Dit traject werd begeleid door een extern bureau waar ik onder meer een sollicitatie- en cv training

Pittig Na vijf maanden vertelde de mobiliteitsmanager dat er bij de HR backoffice in Arnhem iemand nodig was voor een half jaar. Vervolgens onstond de vacature voor Back­ office administrator waar Mariska op kon solliciteren. “Ik ben aangenomen en heb nu weer een fulltime baan. Gecombineerd met een reistijd van twee uur per dag is dat best pittig. Daar staat tegenover dat een nieuwe baan in een andere omgeving met prima collega’s ook veel energie geeft. Zonder de hulp van het Mobiliteitscentrum was het beslist anders gelopen. Dan ik had ik bijvoorbeeld nooit in Arnhem gesolliciteerd. Bovendien heb ik nu de kans gekregen om een half jaar lang uit te proberen of dit werk iets voor mij is. Zo kan je leven binnen zes maanden behoorlijk veranderen. Dankzij alle hulp en mogelijkheden van AkzoNobel, zit ik weer op het goede spoor.”

Arbeidsongeschiktheid Reorganisaties zijn niet de enige oorzaak van de noodzaak om ander werk te vinden. Ook arbeids­ ongeschiktheid kan een reden zijn om een ‘van werk naar werk’ proces in te gaan en een andere, passende functie te vinden. Het Mobiliteitcentrum ondersteunt ook hierin medewerkers. Binnen HR Nederland zorgt Alette Groothuis dat het gehele ­proces rondom arbeids­ ongeschiktheid in Nederland goed verloopt. In de volgende OneWorldNL meer hierover.

Nieuw jachtlakken trainingscentrum Vlak voor de zomer is in Moordrecht het Yacht Paint ­Application Center (YPAC) geopend. Dit trainingscentrum van de Yacht divisie is het vierde in de wereld, na Viareggio in Italië, Southampton in Engeland en Florida in Amerika. De officiële opening werd verricht door Ralf Schueler, Global Yacht Director, en Rob Molenaar, Managing Director BU Marine & Protective Coatings. Jachtlakkenschilders, voorlieden, (nieuwe) project­ managers en medewerkers van jachtwerven kunnen in het nieuwe centrum terecht voor trainingen. De trainingen omvatten onder andere de voorbereiding en de juiste applicatie van jachtlakken, het aanbrengen van het juiste verfsysteem op de diverse ondergronden en de gezondheids- en veiligheidseisen zoals het dragen van de juiste beschermingsmiddelen. Uiteindelijk draait de training om het bereiken van het beste eindresultaat. Moderne faciliteiten Het nieuwe centrum is uitgerust met een state-of-the-art spuit-/droogcabine. De cabine is gebruiksvriendelijk, energiebesparend en voor de klanten is alles aanwezig om de lakken goed te kunnen testen. Door de toepassing van ‘hoog frequent verlichting’ is het licht constant en trillingloos. Dit zorgt voor beter zicht, waardoor de spuiter een optimaal resultaat kan behalen. Naast de spuitcabine

is er een schuur- en een mengruimte, compleet met lakaanmaaktafel, afzuiging, compressor, enzovoorts. Op de eerste verdieping bevindt zich een grote vergaderruimte annex klaslokaal en een kantine.

In het nieuwe gebouw zijn trainingen mogelijk voor de verfmerken International en Awlgrip.

Rob Molenaar (links met schaar) en Ralf Schueler verrichten de openingshandeling van het trainingscentrum voor de merken International en Awlgrip.

12

44323

NL Viewpoint deelnemers: - AkzoNobel Nederland 4723 - AkzoNobel wereldwijd 44323

Gallup database: 67 talen, 17 miljoen deelnemers in 175 landen

Jürgen Baune: “In 2014 zal de extra capaciteit van 15.000 MT/jaar aan MCA-oplossing de knelpunten in de huidige toeleveringsketen van onze fabriek in Delfzijl moeten oplossen.”

AkzoNobel verhoogt productiecapaciteit MCA-oplossing Om de toelevering van MCA–oplossing (monochloorazijnzuur) te optimaliseren verhoogt AkzoNobel de productiecapaciteit in Delfzijl.

Masterstudenten buigen zich over een business case tijdens de AkzoNobel Masterclass. Business courses vormen een belangrijk onderdeel van AkzoNobel’s Recruitment activiteiten om de status van ‘employer of choice’ te verwerven.

AkzoNobel bij beste werkgevers Nederland

“De geplande investering geeft aan dat wij alles in het werk stellen om aan de behoeften van onze klanten tegemoet te komen”, vertelt Jürgen Baune, general manager van MCA. Daarnaast ondersteunt de investering AkzoNobels duurzaamheidsstrategie door het aandeel eco-premium producten op de markt te verhogen.” Ralf Tatas, directeur Global Marketing & Sales: “Hoewel de markt voor MCA in Europa min of meer gelijk blijft, zal deze capaciteitsstijging ons helpen de groeiende vraag op te vangen van klanten die

gebruik maken van MCA-oplossing in plaats van vaste MCA flakes. Het benutten van de huidige infrastructuur en de werknemers van onze fabriek in Delfzijl biedt ons de mogelijkheid om onze concurrentie- en leidende kostenpositie te versterken.” MCA wordt als chemisch tussenproduct gebruikt voor verschillende toepassingen, zoals landbouwchemicaliën, consumentenproducten, persoonlijke verzorgingsproducten, oliewinning en mijnbouw. AkzoNobel heeft wereldwijd MCA productiefaciliteiten in Nederland, China, Japan en de Verenigde Staten.

De MCA fabriek in Delfzijl beschikt nu over een capaciteit van 100.000 MT/jaar.

AkzoNobel is één van de ruim 300 bedrijven die dit jaar heeft deel­genomen aan het Effectory Intermediair Beste Werkgevers­ onderzoek, het onderzoek naar goed werkgeverschap in Nederland. Zo’n 500 willekeurig gekozen collega’s van AkzoNobel in Nederland ontvingen in april een uitnodiging om deel te nemen en een vragenlijst in te vullen. Resultaat: we horen in onze categorie van de grote (1000+) werkgevers in elk geval bij de beste 50. Op 8 oktober wordt de precieze uitslag bekend gemaakt. AkzoNobel Nederland is blij met de uitslag, mede dankzij de mede­werking van de 500 collega’s die anoniem en onafhankelijk de vragenlijst hebben ingevuld. Samen met de resultaten uit de Viewpoint enquête levert dat waardevolle informatie voor het realiseren van verbeteringen om AkzoNobel een nog aantrekkelijker werkgever te maken.

Viewpoint:

Medewerkers in Nederland zijn positief over de samenwerking met andere afdelingen.

Het gaat daarbij niet om de precieze getalletjes, maar ze kunnen wel helpen bij de discussie. Misschien is het dan ook goed om te weten hoe we er bij AkzoNobel in Nederland gezamenlijk voorstaan ten opzichte van de rest van de wereld: nét bovengemiddeld met een score van 3,89 ten opzichte van 3,88 voor het totaal van AkzoNobel. We zijn wel ietsje minder (0,01) vooruitgegaan het afgelopen jaar, dus onze voorsprong slinkt. Positiever De onderzoekers van Gallup hebben hun 12 vragen verdeeld over een aantal categorieën. Diezelfde vragen worden bij alle ondernemingen gesteld die aan dit onderzoek meedoen. Dat maakt de onderlinge resultaten dus goed vergelijkbaar. Bij AkzoNobel in Nederland zijn

Nederland nét bovengemiddeld De uitslagen van de Viewpoint Engagement Survey 2013 heb je ongetwijfeld al gehoord van de manager van je eigen team. Ze komen vast en zeker aan de orde in het werkoverleg, vanuit de gedachte van betrokken werknemers nu eenmaal beter bijdragen aan het succes van de onderneming. we relatief positiever dan gemiddeld over persoonlijke vooruitgang, als het gaat om de vraag of daar iemand het laatste half jaar met je over heeft gesproken. Verder vinden we dat onze collega’s gedreven zijn om kwaliteit te leveren en hebben we het gevoel dat onze mening telt op het werk. We vinden minder dan gemiddeld dat we elke dag de gelegenheid hebben om het beste te zijn en we weten niet altijd even goed wat er van ons wordt verwacht. Sinds vorig jaar is er eigenlijk weinig veranderd aan die meningen. Zoals gezegd, de verschillen met onze wereldwijde collega’s zijn klein - maar ze zijn er wel. Bij de specifieke AkzoNobel vragen vinden we dat er ruimte is voor verbetering als het gaat om zichtbaar integer gedrag van collega’s en de wil van het eigen team om een veilige

werkomgeving te creëren. We zijn wel erg positief over de samenwerking met andere afdelingen. Ook hier is weinig verandering ten opzichte van 2012.

Ga aan de slag met je Vie ewPointresulttaten Va andaag

2

Plannen

Maak betrokkenheid onderdeel van het dagelijkse werk van je team

13

NL Meer weten: ga naar http://academy.one.akzonobel.intra/

Kinderen & kleur: • Blauwe en rode kleurpotloden zijn altijd het eerst opgebruikt door kinderen. • Vanaf ongeveer vier maanden heeft een baby zijn favoriete kleur; favoriet zijn violet, rood, oranje en blauw. • Minder enthousiast zijn ze over geel en groen en tegen bruin hebben ze een uitgesproken antipathie.

AkzoNobel Academy helpt je groeien

De onderneming kan alleen presteren en groeien als de mensen meegroeien. Dat is de gedachte achter de oprichting van de AkzoNobel Academy. Deze online academie op OneWeb biedt onder meer cursussen, video’s en boeksamenvattingen aan voor een aantal functiegebieden. Verder zijn er trainingen voor algemene vaardigheden als beïn-

vloeden, netwerken, onderhandelen en presentaties maken. Er zijn ook handige gereedschappen voorhanden, zoals het Development Compass dat je kan helpen om het verschil te ontdekken tussen wat je nu kunt en wat je nodig hebt voor je loopbaan. De centrale vragen daarbij zijn ‘Waar sta ik?’, ‘Wat kan ik doen?’ en ‘Hoe kan ik groeien?’. Alles wat je invult is alleen voor jezelf zichtbaar, maar het kan natuurlijk verstandig zijn om de resultaten te delen met je manager.

Even met...

De AkzoNobel Academy is nog volop in ontwikkeling. Momenteel worden de best practices uit Dynamo en andere projecten toegevoegd zodat iedereen er profijt van kan hebben.

Kleureducatie

Let’s Colour @school ‘Dit is het leukste schoolreisje dat ik ooit heb meegemaakt’. Het zijn de woorden van een 9-jarige basisschoolleerling die in juni deelnam aan een pilot in het Sikkens Experience Center in Sassenheim. Samen met 30 klasgenootjes leerde ze van alles over kleur en verf tijdens het Let’s Colour@school programma. “Basisscholen doen niet zoveel aan kleureducatie”, vertelt Stephanie Kraneveld van het Global Color Marketing team. “Door onze kennis van kleur met ze te delen, raken ze geïnspireerd en maken we ze meer bewust van kleur.” Het twee uur durende programma behandelde onder meer basisbegrippen, kleur mengen en kleurillusies. De kinderen gingen ook zelf met kleuren aan de slag op canvas, in puzzels en - favoriet - met colour mixing wheels om kleuren optisch te mengen. Tijdens het laatste onderdeel van het programma ontdekten ze in vier verschillend gekleurde huizen allerlei aspecten van kleur, licht en de uitwerking op hun zintuigen. Door op knopjes te drukken, aan wielen te draaien, gekleurde stippen te herschikken en met gekleurd licht te spelen was er geen ontsnappen meer aan. “Ik heb nooit geweten dat kleur zo belangrijk was”, aldus een leerling. “Wanneer kan ik met mijn ouders terugkomen?”

Percy Oosterveen, project manager officer Global Human Resources. Hij is één van de initiatiefnemers van het wereldwijde AkzoNobel evenement ‘Running around the world’, dat gedurende de maand september plaatsvindt. Wat is ‘Running around the world’ precies? ‘Het idee is om in één maand 40.000 kilometer – de omtrek van de aarde - te lopen, rennen, zwemmen of fietsen. Iedereen bij AkzoNobel, wereldwijd, kan zich hiervoor inschrijven. Zie het als een engagement-activiteit. Samen iets bereiken, samen die geweldige prestatie neerzetten, elkaar beter leren kennen én ook nog eens goed voor je gezondheid. Uiteindelijk hopen we dat dit z’n vruchten afwerpt op onze zakelijke prestaties en de strategische doelen voor 2015.’ Wat moeten medewerkers ervoor doen? ‘Op www.race-tracker.net kun je je inschrijven. ­Individueel, als team of als locatie. Je noteert hier ook de afstanden die je hebt afgelegd. Het systeem telt dat allemaal bij elkaar op. Overigens staat één kilometer zwemmen niet gelijk aan één kilometer fietsen. Daar houdt het systeem rekening mee. Het idee is verder dat er onderling competities ontstaan. Bijvoorbeeld Deco tegen Aerospace. Dat stimuleert om extra kilometers te maken.’ Doe je zelf ook mee? ‘Natuurlijk! Ik heb me ingeschreven voor de ‘Bosbaan swim’ – 2 kilometer – en ga ook nog een halve marathon proberen te lopen. Zolang het maar dedicated ‘RATW­kilometers’ zijn, is het goed. Het mooiste is natuurlijk als je deze kilometers samen met je collega’s maakt.’ En dan is het 30 september… ‘Ja, dat wordt spannend. Dan hopen we die 40.000 km te hebben bereikt. Of meer natuurlijk. We reiken dan ook prijzen uit, op individueel-, locatie- en creativiteitsniveau. Wie heeft het meeste kilometers op z’n naam staan? Wie was het meest ‘creatief met de vlag’? De inschrijving is net gestart maar het loopt nu al storm. Dus dat belooft wat. Wie weet wordt dit wel een jaarlijkse traditie.’

14

NL De Graduation Prize bestaat uit een oorkonde en een geldbedrag van 5.000 euro.

AkzoNobel wil hoogstaand wetenschappelijk technisch en bètaonderwijs ondersteunen en bevorderen.

AkzoNobel Graduation Prize for Chemistry and Process Engineering

Beste afstudeerdersprijs Uitzonderlijke studieresultaten ­verdienen een bijzondere beloning. De Koninklijke Hollandsche ­Maatschappij der Wetenschappen (KHMW) heeft een aantal prijzen ingesteld ter bevordering van het onderwijs in technische en bèta studies aan Nederlandse universiteiten. Ons bedrijf sponsort er één van: de AkzoNobel Graduation Prize for Chemistry and Process Engineering. jongeren te stimuleren te kiezen voor opleidingen en carrières in de techniek. Zo is AkzoNobel bijvoorbeeld een van de oprichters van Jet-Net, het Jongeren en Technologie Netwerk dat zich richt op het interesseren van havo/vwo leerlingen voor een bètatechnische vervolgopleiding. Daarnaast hebben we lang­lopende samenwerkingsovereenkomsten met relevante studie­ verenigingen aan Nederlandse universiteiten.

Met het beschikbaar stellen van de prijs wil AkzoNobel hoogstaand wetenschappelijk technisch en bètaonderwijs ondersteunen en bevorderen. Dit initiatief vormt onderdeel van een groter activiteitenprogramma om

Komen

Voordracht De AkzoNobel Graduation Prize for Chemistry and Process Engineering is de erkenning van en beloning voor een uitzonderlijk studieresultaat. Om er voor in aanmerking te komen moet aan twee voorwaarden worden voldaan. Ten eerste geldt voor de studierichting dat dit een masterstudie scheikunde of chemische technologie moet zijn. Ten tweede is nominatie uit­ sluitend mogelijk op voordracht van een docent die



betrokken is bij de studie en examinering van student. Een commissie van de KHMW beoordeelt de inzendingen op basis van het totale studieresultaat en het innovatieve karakter van de afstudeerscriptie. Uit alle inzendingen wordt één winnaar gekozen. Prijs Op 29 november wordt de prijswinnaar, samen met winnaars in andere categoriën (zoals Wiskunde, Natuurkunde en Werktuigbouwkunde-prijzen die door andere bedrijven beschikbaar worden gesteld), uit­ genodigd bij de KHMW in Haarlem. De Graduation Prize for Chemistry and Process Engineering zal op deze feestelijke bijeenkomst uitgereikt worden door Knut Schwalenberg, Managing Director AkzoNobel Industrial Chemicals en Voorzitter Directie AkzoNobel Nederland, en André van Linden, Global R&D Director Woodcare,Trim, Specialties & Pre-Deco.

& gaan

Floor Peters – ‘Na mijn studie Nederlandse Taal en Cultuur wilde ik graag

Vincent Hoogendam – ‘Na mijn opleiding MBO Algemene Operationele

praktijkervaring opdoen. Ik kwam in april 2012 als uitzendkracht bij AkzoNobel Car Refinishes Support Center Logistics terecht. Dat beviel heel goed, maar er was geen zicht op een vaste baan. Wel bij Customer Support IC van Decorative Paints. Sinds afgelopen november ben ik daar aangenomen en werk voor het SSO Doe-het-zelf kanaal. Ik ontdek dat het commerciële aspect me goed ligt. Het contact met klanten - verf- en behangspeciaalzaken - is erg leuk. Hoe helpen we hen het beste en zorgen we ervoor dat de klant bij ons blijft? Maar ook het contact met de buitendienstmedewerkers en de afdelingen waar we klantvragen naar doorverwijzen, zoals technical support, maakt het werk interessant en afwisselend. Daarbij: de producten van Decorative Paints spreken me zeer aan. Het is leuk om zijdelings betrokken te zijn bij de Flexa Let’s Colour campagne “Adding colour to people’s lives.” Ik heb iets met kleur. Zo heb ik onlangs een felrode bank gekocht en ben ik door het verfpakket dat alle medewerkers kregen, aangezet tot schilderen en veranderen van kleur en sfeer. Voorlopig kan ik bij Customer Support heel goed mijn ei kwijt, maar in de toekomst lijkt een functie waar het commerciële en creatieve wordt ­gecombineerd mij ook erg interessant. Bijvoorbeeld teksten schrijven voor een publiciteitsafdeling. Bovendien sluit dat mooi aan op mijn studie.’

Techniek kwam ik acht jaar geleden bij AkzoNobel in Rotterdam terecht als operator. Een heel mooi vak, bij een werkgever waar ik het altijd prima naar mijn zin heb gehad. Maar vanaf kind zijn ligt mijn liefde al bij computers. Een groot deel van mijn vrije tijd ging daar aan op. Ik schreef zelf applicaties en programma’s, bijvoorbeeld voor de tekeningen voor school of voor de games die ik speelde. Omdat er toen geen toekomst in ICT zat, koos ik voor de techniek. Maar de affiniteit met computers bleef. Een paar jaar geleden kreeg ik de kans om voor onze locatie een rapportageprogramma te schrijven. Daarmee bouw je een archief op van alle werkzaamheden en processtoringen. Dat viel in goede aarde. Eerst wilde ik dit werk naast mijn baan bij AkzoNobel blijven doen. Maar het aantal opdrachten van andere klanten begon zó toe te nemen, dat ik vorig jaar definitief de knoop heb doorgehakt. Eind december heb ik mijn ontslag aangekondigd, 1 juli ben ik fulltime met mijn eigen bedrijf, CDS - Custom Digital Solutions, gestart. Klanten uit de industrie zijn verrast als blijkt dat ik hun taal spreek. Ik kan me door mijn operatorsachtergrond heel goed inleven in hun problemen en deze vervolgens vertalen in ICT-oplossingen. Mijn klantenkring breidt zich alleen maar uit. Kortom: ik ben heel blij dat ik deze stap heb durven zetten.’

15

NL De formele taken van de Raad van Commissarissen (RvC) zijn: - het goedkeuren van investeringen met een ondergrens van 84 miljoen euro - het adviseren over afstoten van bedrijfsonderdelen - adviseren in geval van ingrijpende wijzigingen in arbeidsomstandigheden

Voordelen nieuwe office footprint: - Jaarlijkse kostenbesparing in vergelijking met huidige opzet - Reductie in kantoorruimte met 45 % (van 62.700 naar 34.500 m²) - Versterkte samenwerking tussen delen van AkzoNobel en grotere flexibiliteit - Reductie CO2 footprint

Adviesaanvraag herstucturering kantoren voor COR

‘Een goed gevuld huis in Arnhem en Amsterdam’ “AkzoNobel is zeer traditioneel op het gebied van kantoorinrichting en -gebruik en loopt 5 tot 10 jaar achter op de trends”, aldus projectleider Piet Schalkwijk. De overlegvergadering van de Centrale Ondernemingsraad AkzoNobel Nederland (COR) eind juni stond grotendeels in het teken van een presentatie over het nieuwe AkzoNobel Center en de kantoor footprint in Nederland. Europa tegen het eind van 2014 ca. 30 FTE’s kleiner zal zijn. De verwachting is dat deze overgang bereikt kan worden door natuurlijke uitstroom, bijvoorbeeld door voorziene pensioneringen en ‘talent transfers’. Een goede begeleidingscommissie is daarom belangrijk. Het is van belang om op korte termijn het managementteam van de nieuwe Specialty Chemicals Engineering organisatie te benoemen, zodat duidelijk is wie verantwoordelijkheid draagt. Inmiddels heeft de COR advies uitgebracht en is een bestuurdersbesluit genomen. Herstructering kantoren Een grotere cohesie tussen de BU’s en de corporate organisatie en substantieel lagere huisvestingskosten voor AkzoNobel in Nederland. Dat is het doel van het project Office Footprint Nederland. Projectleider Piet Schalkwijk geeft samen met HR manager Arnoud Verdoorn en HR directeur Nederland Jan Strik een presentatie over het project. De essentie van het plan is dat in Amsterdam een nieuw AkzoNobel Center ­gebouwd wordt voor het topmanagement en corporate afdelingen en dat de locatie Amersfoort zal sluiten. De COR heeft inmiddels de adviesaanvraag ontvangen. Commissaris Weijnen: “Wat wel meer op de agenda mag: ontwikkelingen en innovatie.”

C

ommissarissen René Scheffers en Margot Weijnen wonen de vergadering bij. COR voorzitter Harry S ­ chothuis heeft overleg gehad met de vakbonden om het huidige mobiliteitsplan te verheffen tot het Sociaal Plan. “Nu er zoveel aan de hand is in de onderneming, is het goed om een sociaal plan te hebben waar de bonden ook achter staan. Hierover zal een gezamenlijke brief naar de leden gestuurd worden.” Bestuurder Knut Schwalenberg staat hier achter. Het plan om de distributiecentra van Decorative Paints in Weert en Wormerveer te sluiten, komt kort ter sprake. De activiteiten gaan over naar transporteur Vos. Engineering Excellence Volgens plan heeft de COR eind juni de adviesaanvraag ontvangen. De intentie van dit Dynamo project is duidelijk: Het verbeteren van de coördinatie en samenwerking binnen Engineering. Dit geldt ook voor de uitvoering van investeringsprojecten. Het stappenplan voor de uitvoering van het Engineering Excellence project is gereed. Toch heeft de COR nog vragen. “Het einddoel staat niet ter discussie, maar de weg er naar toe wel.” COR-lid Benno Meulenbroek meldt dat er ook bij medewerkers nog onduidelijkheid leeft. Omdat in Europa het investerings­volume afneemt en het personeelsbestand in verhouding hiermee groot is, is het voornemen dat de engineering organisatie in

Piet Schalkwijk: “Dit project begon in 2006 met de verhuizing van ruim 100 mensen van Arnhem naar een tijdelijk onderkomen aan de Zuidas in Amsterdam. Vlakbij werd grond aangekocht voor een nieuw kantoor, maar door de crisis werd de bouw uitgesteld. Dit gaf gelegenheid om naar de hele kantoor footprint in Nederland en daarbuiten te kijken. In 2011 resulteerde dit bijvoorbeeld in het samenvoegen van de researchfaciliteiten in Deventer.” Na bezoeken aan andere bedrijven zoals Philips en Sabic blijkt dat AzoNobel zeer traditioneel is op het gebied van kantoor management. “Het nieuwe kantoor in Amsterdam dat eind 2015 gereed zal zijn, willen we

op een eigentijdse manier vormgeven. Een eigen kamertje is niet meer van deze tijd.” Het samenbrengen van het topmanagement en ondersteunende medewerkers in Amsterdam heeft niet alleen gevolgen voor Amersfoort, maar ook voor Hoofddorp en Sassenheim. Arnoud Verdoorn: “We hebben deze plannen ruim 2 jaar van te voren bekend gemaakt zodat medewerkers de tijd hebben hun privé situatie aan te passen. Het nieuwe kantoor in Amsterdam zal niet het predikaat hoofdkantoor krijgen, maar AkzoNobel Center.” Extra aandacht zal er zijn voor de mensen van Facility Services Amersfoort (8 FTE’s). De intentie is de ­betrokkenen te herplaatsen. Het verzoek is of de COR voor het eind van het derde kwartaal het adviestraject kan afronden zodat er snel duidelijkheid komt voor alle betrokkenen. Gesprek commissarissen Twee keer per jaar evalueren de COR en de Raad commissarissen van AkzoNobel Nederland (RvC) de samenwerking en de gang van zaken in de onder­ neming. Voorzitter Réne Scheffers: “De commissarissen hechten groot belang aan de contacten met de COR. Wij controleren beide de directie, onze rol is gelijk.” Nu er zoveel speelt in de onderneming waarschuwt René Scheffers de COR dat zij geen zaken moet oplossen die eigenlijk voor het management zijn. “Die hoort de last van de reorganisaties op zich te nemen. De herstrureringen zijn essentieel voor Akzo­Nobel Nederland. Er is een inhaalslag te maken om onze prestaties te verbeteren en gezonder te worden. We willen sterker uit de crisis komen en de concurrenten voor zijn. De strategie is geen taak voor de COR, maar wel de uitwerking die deze heeft. Het is aan jullie om de pijn voor de mede­ werkers te helpen bestrijden.”

Medio juni werd de eerste paal geslagen voor de bouw van het AkzoNobel Center in Amsterdam.

16

NL

Het diploma van... Naam:

Piet Hoekman (l.) met collega’s Alasan Njie (m.) en Edwin Bosman (r.)

Locatie Wapenveld

Diploma: Vapro-A

Duur: 2½ jaar

Piet Hoekman: “Dankzij het behalen van het Vapro-A diploma heb ik een vaste aanstelling gekregen. Daar ben ik heel erg blij mee want gezien mijn leeftijd – 55 jaar – is dat zeker in deze tijd niet vanzelfsprekend. Het behalen van dit diploma was een voorwaarde voor een vast dienstverband. Over de opleiding heb ik 2½ jaar gedaan en heb extra toetsen in Nederlands en rekenen gedaan. Daarvoor ben ik ook geslaagd. Weer in de schoolbanken zitten, was erg wennen. Ik heb 25 jaar lang geen cursus of studie gevolgd. Elke week had ik vier uur les hier op de locatie in een speciaal daarvoor ingericht lokaal.

Thuis was nog eens zes uur nodig voor het leren en het maken van opdrachten. Veel van wat ik vroeger geleerd heb, kwam weer terug. Ik ben opgeleid als timmerman en heb de afgelopen 20 jaar heb ik als servicemonteur in de keukenbranche gewerkt. Door deze opleiding heb ik veel kennis opgedaan van de procesindustrie en weet nu dat veiligheid erg belangrijk is. Een klein foutje kan grote gevolgen hebben. In Wapenveld produceren we een grote verscheidenheid aan verfproducten. Ik zorg dat al die verschillende blikken - varierend van 50 milliliter tot 1000 liter - goed afgevuld worden.”

Social media De leukste en opvallendste pagina’s van de afgelopen tijd.

Twitter Jan-Pieter @Sandias_nl Kunnen jullie je productie en kantoren niet verder terug naar Nederland halen? SP @HenkvGerven “Grootverbruikers klagen onterecht dat ze teveel betalen, gelukkig spreekt o.a. Akzo dat tegen.” Robert @RobertDelft Zo, gesolliciteerd voor een stage bij AkzoNobel, zou geweldig zijn als ik word aangenomen! SRM Opleidingen @SRM Regenboogzebrapaden tijdens de Gay Pride, wel een hele gave actie van verffabrikant AkzoNobel. Peter Kruijt @msGratias Op de laadplaats AKZO in Hengelo krijg je een hand, een portofoon, digitale tonnageteller en de vraag hoe je het schip geladen wil hebben.

http://pinterest.com/pin/481674122615697081/

Natalie Mieras @nataliemieras Moet je nou kijken wat een mooie uitnodigingen AkzoNobel heeft laten maken voor onze #speakupdear lezingen pic.twitter.com/3I4drxMm29

YvonnevanHamersveld @YvonneD66arnhem Blij voor de @Stadsbijen in het Arnhemse! Initiatieven @IrisZorg en Imkervereniging. Bijenstallen op openbare gebouwen en AKZO. julian bos @julianscania Chill, zo met mn pa een online safety ding doen van akzo nobel.

Bart Stroes Akzo Nobel: Sikkens

www.akzonobel.nl