Duurzaamheidsvisie Patrimonium in de Praktijk
DuBo bij Patrimonium • Duurzame bouwmaterialen
– Vernieuwbare grondstoffen
• Energiemaatregelen
– Beperken energievraag – Zuiniger apparatuur – Duurzame energievoorzieningen
• Flexibel, industrieel en aanpasbaar bouwen – Bijv. houtskeletbouw – Levensloopbestendig bouwen
• Alle nieuwbouw sinds 1997 onder voorwaarden groenlening • Niet alleen nieuwbouw
– Ook beheer en onderhoud duurzaam – Duurzaam referentiebestek – Energiebesparing en duurzame energie in bestaande bouw
Waarom is (duurzame) energie noodzakelijk?
Bron: NASA 2011
Waarom is (duurzame) energie noodzakelijk? Wereldwijde CO2 uitstoot 1965-2009 35.000 30.000
Mton CO2
25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
Waarom is (duurzame) energie noodzakelijk?
Waarom is (duurzame) energie noodzakelijk?
Klimaatdoelstellingen kabinet • Na wijziging kabinet alleen Europese doelen: – in 2020 30% 20%minder CO2-uitstoot dan in 1990 – in 2020 moet 20% 14% van de te gebruiken energie duurzaam zijn – Energiebesparing moet tot 2020 met 2% per jaar groeien
Voorbeelden • Nieuwbouw – Warmtepompen houtskeletbouw – Maskerade+ demonstratieproject IFD bouwen – Houtpelletketel in woontorens – Duurzame energiesysteem Veenendaal - Oost
• Bestaande bouw – Zonneboilers Gersteveld/ Tarweveld – Zonnestroomproject Veenendaal – Groene stroom huurders
Warmtepompen houtskeletbouw • 19 houtskeletbouw woningen in Petenbos - Oost (1998) • Warmtevoorziening – Collectieve opwekking van warmte d.m.v. een (bodem-)warmtepomp (35% van warmtebehoefte) – Mini - wkk (35% warmtebehoefte) – 3 kleine HR-ketels (30% warmtebehoefte) – Collectieve zonneboiler voor warm tapwater
• Vervallen van individuele gasaansluiting en installatie in woning • Knelpunt: Onbekendheid bij installateurs
SEV-voorbeeldproject IFD Maskerade+ • 38 woningen in Veenendaal - oost • Levensloopbestendig • Functioneel veranderbaar • Individueel • Duurzaamheid • Realisatie 2007/ 2008 • Voorbeeld project SEV • Energiezuinig
SEV-voorbeeldproject IFD Maskerade+
Oranjetoren Rondweg - west • Projectomschrijving : – Woontoren met 60 (42 huur / 18 koop) appartementen – Stallinggarage van 32 parkeerplaatsen – Portiekflat met 14 (12 huur /2 koop) woningen. – Bouw gestart najaar 2007 - oplevering najaar 2009 • Bijzonderheden: – Houtpelletketel – EPC 0,38 – Hoogwaardige isolatie (Rc > 5.0) – HR++ glas (zonwerend) – Balansventilatie met warmteterugwinning – Vloerverwarming – PV geïntegreerd in kunststof dakbedekking
Houtpellets
Schematische weergave Proces
Voor en Nadelen • Voordelen:
– CO2 neutraal – Hernieuwbare brandstof – Onafhankelijkheid gasleverancier – Niet gekoppeld aan olieprijs – Hogere waardering groenfinanciering – Fabricage houtpellets in plaatselijke timmerfabriek
• Nadelen tov aardgas:
– Hogere fijnstof emissie – Aanvoer en opslag houtpellets – Investeringskosten hoger – Ruimtebeslag ketelopstelling – Wordt (nog) niet gewaardeerd in EPC
Metaforum 12 november 2009
Oranjetoren & Penseel (opgeleverd oktober 2009)
Penseel met PV, geïntegreerd in dakbedekking
Entrada Solido • Project omschrijving – Eén woontoren 50 huurappartementen (inclusief 15 ADL- woningen) ontwikkeld door Patrimonium ism LATEI Projectontwikkeling Amersfoort. – Start bouw januari 2009 oplevering prognose voorjaar 2011
• Bijzonderheden – Houtpelletketel – Installatie voorbereid op koppeling nieuw te bouwen woonzorgproject – Overige specificatie gelijk aan Oranjetoren
Entrada Solido
Veenendaal - oost
Veenendaal - oost • Patrimonium betrokken bij energievisie voor nieuwe wijk – Collectieve warmtepomp + WKK voor hele wijk – 10% lagere EPC dan vigerend Bouwbesluit – ‘Eigen’ energiebedrijf
Uitgangspunten: • Energievoorziening in de toekomst onzeker – Stijgende brandstofprijzen – Vrije energiemarkt – Nieuwe technologieën
• Daarom een flexibel plan
– Flexibel in opwekkingsmethode – Onafhankelijk van fossiele brandstoffen en daaraan gekoppelde prijzen – Geen dichtgetimmerde contracten met energiebedrijven – Minimaal 15% lager dan standaard
Nieuw ontwikkelingsfase VeenendaalOost (Veenderij) • 1000 woningen • Energievisie aandeelhouders Ontwikkelmaatschappij Veenendaal-Oost (OVO): – Uitgangspunt EPC 0,4 voor hele wijk – Nader onderzoek toepassing wind en zonne-energie
Voorbeelden Bestaande woningvoorraad • Zonneboilers Gersteveld/ Tarweveld • Zonnestroomproject Veenendaal • Groene stroom huurders
Zonneboilers Gersteveld/ Tarweveld • 150 bestaande flatwoningen • Collectieve CV • Individuele zonneboiler • Mechanische ventilatie • Geen hogere huur door verlenging exploitatieduur woning • Wel lagere energie/ woonlasten
Zonnestroomproject (2003-2004) • Systemen op daken van 35 flatgebouwen – Ca. 11.000 m2 zonnepanelen – Totaal vermogen 1,24 MWp – Jaarlijks 820.000 kWh zonnestroom – Komt overeen met 270 huishoudens – Jaarlijks 500 ton minder CO2-emissie
• Één van de grootste zonnestroomprojecten op bestaande bouw in wereld • Zeer korte voorbereiding en realisatietijd
Aandachtspunten
– Kan het dak het hebben. – Het dak kan niet vervangen worden. – Als het gaat stormen waaien de panelen er dan niet af? – De schilder en glazenwasser kunnen niet meer op het dak komen. – Als het een goed idee is, waarom doet niemand anders het dan? – Is het niet veel te duur?
Werkelijke kosten • Investeringskosten – Bruto Rijkssubsidies – MAP subsidie – Netto kosten
€ 6,63 miljoen (incl. BTW) € 4,77 miljoen € 1,24 miljoen € 0,62 miljoen
• Opbrengsten – Besparing 320.000 kWh – Teruglevering 500.000 kWh – € 102.000 - € 116.000 per jaar
• Terugverdientijd 5 1/2 jaar • Hierbij is de teruggave van de BTW (ruim 1 miljoen euro) nog niet verrekend.
Google maps:
Google maps:
Groene stroom voor huurders • Ambitie: 30% huurders over laten stappen op groene stroom – Onderzoek verricht naar stroomleveranciers • Milieuaspecten • Service en leveringsvoorwaarden • Prijs
– Op basis hiervan keuze gemaakt voor een stroomleverancier. – Groene stroomaanbieding voor huurders op basis van lager gunstige prijs.
Energetische kwaliteit • In 2003 alle woningen tot bouwjaar 1998 voorzien van Energie Prestatie Advies – Beschrijft huidige energetische kwaliteit – Basis voor energielabels
• In 2005 EPA’s vertaald naar mogelijke maatregelen dit geeft inzicht in: – Investeringskosten en exploitatie – Beperking energiegebruik, CO2-emissie en woonlasten
Energetische kwaliteit A G B 1% 4% F 6% 8%
E 13%
C 32%
woningvoorraad tot bouwjaar 1998 ca. 5500 woningen
D 36% Zeer zuinig
A B
C
D E
F
G
Zeer onzuinig
EP integreren in SVB • Energiebesparing integraal onderdeel van bestaand verbetertraject uit het SVB • Kostenbesparing door maatregelen tegelijk met groot onderhoudsprojecten uit te voeren (ca. 30%) • Systematisch terugdringen van CO2 uitstoot, energiegebruik en woonlasten (=huur+energiekosten) • Energetische kwaliteit draagt in belangrijke mate bij aan de algehele woningkwaliteit
Maatregelen in overweging • aanpassen collectieve CV-installatie (flats) met duurzame energie (bv. warmtepompen, bioolie of houtpellets) • Bestaand isolatieglas vervangen door HR++ glas (U<=1,2) / Trioglas (U=0,6) • Toepassen zonneboiler in bestaande grondgebonden woningen • Voor en achtergevels gestapelde bouw hoogwaardig isoleren (RC 5,0) • Passieve woningconcept • Etc. etc.
Maatregelpakketten Beleidsvarianten Maatregel Spouwmuur Dakisolatie (Gevel)paneelisolatie Vloerisolatie Bestaand glas verv.HR++glas HR107 combiketel Leidingisolatie Individuele bemetering Standaard zonneboiler PV-cellen 4m2 Investeringen, besparingen Investering (euro)
1 BK 1 X X X
2 BK 2 X X X X X
3 IN 1
X X X X X
4 CM 1 X X X X X X
5 CM 2 X X X X X X X X X X
3.610.882
9.354.322
62.948.678
45.714.239
72.065.262
Besparing (euro/jaar)
197.442
565.680
1.124.796
1.230.107
1.607.158
Gasbesparing (m3/jaar)
439.014
1.218.161
914.859
1.479.255
2.022.473
37.435
220.721
4.753.925
3.828.525
4.744.974
1.094.849
3.308.621
5.457.429
6.561.947
8.307.669
Elektriciteitsbesparing (kWh/jaar) CO2 emissiereductie (kg/jaar)
Argumenten van anderen waarom DuBo niet zou kunnen • • • • • • •
Veel te duur! Lagere kwaliteit! Ik heb gehoord dat…(rampenverhalen) Het is niet te krijgen! Geen garantie! Wij doen dat nooit zo! Geen tijd!
Anders denken • Financiële en technische problemen zijn vaak slechts beperkt. • Waar een wil is, is een weg! – Ambitie! – Daadkracht! – Niet zoeken naar bezwaren, maar naar oplossingen. – Opdrachtgever/ Bestuurders moeten ambities vooraf taakstellend maken
via Anders denken naar Anders doen
