Duurzaamheidsverslag 2011

Duurzaamheidsverslag 2011

Brabant Water – Duurzaamheidsverslag 2011

© 2012 Brabant Water NV Bezoekadres Magistratenlaan 200 5223 MA ’s-Hertogenbosch Postadres Postbus 1068 5200 BC ’s-Hertogenbosch telefoon 073 683 88 88 e-mail [email protected] internet www.brabantwater.nl Colofon samenstelling Afdeling Communicatie, Brabant Water vormgeving Cascade - visuele communicatie, Amsterdam druk HuigHaverlag Printing, Wormerveer Dit jaarverslag is gedrukt op FSC-gecertificeerd papier

2


Inhoud

2

Duurzaamheid volgens Brabant Water

4

Zorg voor de bron

– Brabant Water als waakhond van het Brabantse grondwater

– Brabant Water als partner in de watersysteembenadering

9

Zorg voor het milieu

1

2


Duurzaamheid volgens Brabant Water Werken aan duurzaamheid is een voortdurend streven naar een delicate balans. Resultaat van een zorgvuldige afweging tussen ecologische, economische en sociale belangen. Om een leefbare wereld voor zowel de huidige als toekomstige generaties te borgen, zullen we voortdurend moeten streven naar evenwicht tussen deze belangen en ontwikkelingen. Alles wat bijdraagt aan een efficiëntere, zuinigere en meer verantwoorde omgang met onze aarde. Water kan worden benaderd vanuit technologie of economie. Vanuit rekensommen. Brabant Water ziet water breder, in de context van milieu en maatschappij. Wat beweegt Brabant Water? Brabant Water levert drink- en industriewater aan 2,4 miljoen inwoners en zestigduizend bedrijven en instellingen in vrijwel geheel Noord-Brabant. Onze aandacht voor duurzaamheid, gezondheid en veiligheid illustreert onze zorg voor water. Brabant Water wint, zuivert en distribueert water van uitstekende kwaliteit, tegen de laagst mogelijke kosten en met een hoge leveringszekerheid. Continu. Maar we doen meer. We bieden producten en diensten van een hoog niveau; klantgericht, kostenbewust en met actieve zorg voor de omgeving.

Daarnaast leveren wij – samen met anderen - een herkenbare bijdrage aan de maatschappelijke waarden van water. Zo zijn duurzaamheid, gezondheid en veiligheid belangrijke thema’s voor ons. Het zijn vanzelfsprekende uitgangspunten voor het denken en doen van al onze medewerkers. Zij zijn de waterdragers van onze organisatie. Kundige en betrokken ambassadeurs in de waterwereld.

Het jaar 2011 in cijfers Productie Omvang leidingnet Aantal aansluitingen binnen het voorzieningsgebied Aantal inwoners binnen het voorzieningsgebied Aantal waterproductiebedrijven Omzet Aantal medewerkers

2011

177 miljoen m³ 18.000 km 1,1 miljoen 2,4 miljoen 32 220 miljoen euro 793

Brabant Water – Duurzaamheidsverslag 2011 Duurzaamheid volgens Brabant Water

“Betrokken bij de wereld om ons heen”

3

4


Zorg voor de bron Brabant Water als waakhond van het Brabantse grondwater

Brabant Water heeft ruim 1.500 ha natuurgebied in eigendom. Daar waar het voor de drinkwatervoorziening veilig is, zijn bezoekers welkom om te genieten van de ongerepte natuur. We plaatsen informatieborden om mensen inzicht te geven in het proces van waterwinning. Maar ook om ze bewust te maken van het feit dat ze wandelen en fietsen over de grondstof van ons drinkwater. Die grondstof is letterlijk van levensbelang en daarom werpt Brabant Water zich ook op als waakhond van het Brabantse grondwater. We beschermen onze bronnen en de kwaliteit van het grondwater met uiterste inspanning. Belgisch kernafval

Gebiedsdossiers

Het Belgische plan om nucleair afval in bepaalde lagen onder de grond op te slaan, heeft nogal wat commotie teweeg gebracht. Brabant Water maakt nadrukkelijk bezwaar tegen dit voornemen, omdat het drinkwater in gevaar zou kunnen komen. Samen met alle grensgemeenten, waterschappen, de Provincie en het Rijk hebben we afgelopen jaar een krachtige lobby ingericht om het plan te beïnvloeden. Daarnaast voerden we gesprekken met het Belgische instituut NIRAS, dat het plan heeft opgesteld. De nieuwe Belgische regering heeft het plan in 2011 ontvangen. Wanneer zij een besluit neemt, is nog onbekend.

Het gebiedsdossier is een instrument om de bescherming van onze kwetsbare winningen te verbeteren. Voor elke winning bestaat zo’n dossier, als onderdeel van een gebiedsgerichte aanpak. Het bestaat uit drie stappen. Provincie, waterschap en gemeente nemen samen de beschermingssituatie van een winning onder de loep. Vervolgens maken zij afspraken voor het oplossen van knelpunten, het verminderen van risico’s of het benutten van kansen. De laatste stap is de oprichting van een werkverband ‘bescherming’. Hierin volgen de partijen de voortgang van de afspraken, actualiseren ze het dossier en delen ze kennis en ervaring over bescherming.

Winning schaliegas Brabant Water is in 2011 geconfronteerd met plannen om schaliegas in onze provincie te winnen. Deze vorm van gaswinning heeft de gemoederen in de provincie behoorlijk verhit en leidde in september tot een hoorzitting in de Tweede Kamer. Tijdens die hoorzitting formuleerde onze directeur vijf aanvullende strikte voorwaarden waaraan een proefboring naar schaliegas zou moeten voldoen om vanuit de optiek van de drinkwatervoorziening acceptabel te kunnen zijn. Minister Verhagen heeft bij die gelegenheid een grootschalig onafhankelijk onderzoek aangekondigd. Brabant Water zal deze studie mede begeleiden.

In 2011 is gewerkt aan gebiedsdossiers voor Macharen, Lith en Luyksgestel. Voor de winningen Waalwijk, Helvoirt, Vessem, Gilzerbaan (Tilburg) en Helmond zijn bestuurlijke afspraken opgesteld. Voor de winningen Nuland en Bergen op Zoom is het werkverband reeds bij elkaar geweest.

Schoon Water voor Brabant Onder deze werknaam zetten Provincie, ZLTO, de Duinboeren en Brabant Water zich al jaren in voor schoon grondwater als bron voor drinkwater. Samen ijveren we voor een andere manier van omgaan met bestrijdingsmiddelen, zodat de bronnen voor ons

5

Brabant Water – Duurzaamheidsverslag 2011 Zorg voor de bron

drinkwater schoon blijven. Ook in het afgelopen jaar, en: de resultaten mogen er zijn. In de landbouw doet 85 procent van de agrariërs mee. Gemiddeld behaalden zij in 92 procent van de gebieden de Schoon Waterdoelstellingen. Dit betekent een reductie van de uitspoeling van bestrijdingsmiddelen met 66 procent ten opzichte van 2003. Ook de agrariërs die gronden pachten welke in eigendom zijn van Brabant Water hebben in 2011 met succes aan het project deelgenomen. Het project Schoon Water loopt in de grondwaterbeschermings-gebieden van Waalwijk, Nuland, Budel, Helvoirt, Waalwijk, Vessem, Lith, Macharen, Eindhoven, Helmond, Bergen op Zoom en Roosendaal. Afgelopen jaar zijn ook de bewoners in deze gebieden bij het project betrokken. Samen met de plaatselijke boerenbonden en tuincentra hebben we ze geïnformeerd over alternatieve manieren om onkruid in de tuin te bestrijden. Verder werden ook basisschoolleerlingen bij Schoon Water betrokken. Samen met deelnemende telers in de omgeving van de school ontdekten ze hoe belangrijk het is om zuinig te zijn op het toekomstige drinkwater en wat ze daar zelf aan kunnen doen. Ook de gemeenten zetten belangrijke stappen. Van de 16 betrokken gemeenten werken er inmiddels 11 zonder bestrijdingsmiddelen in het grondwaterbeschermingsgebied. Tien gemeenten werken zelfs compleet zonder chemische middelen.

Reallocaties Reallocatie is het verplaatsen van een winning naar een andere locatie. Dat vergt zorgvuldige afweging, waarbij duurzaamheid een criterium is.

Budel De middeldiepe winning in Budel zal vanaf 2012 worden afgebouwd. Op termijn leidt dit tot een grondwaterstandverhoging, die de flora en fauna in het verschraalde Buulderbroek herstelt. Dit achttien ha grote natuurgebied is door de Provincie als zogenoemde natte natuurparel aangemerkt. Agrariërs kunnen echter hinder ondervinden van de grondwaterstandverhoging, die hun bedrijfsvoering en gewasopbrengst kan benadelen. Via drainage willen we de vernatting van de landbouwpercelen zo veel mogelijk voorkomen. Na overleg met waterschap De Dommel hebben we afgelopen jaar besloten om het traject met de omgeving zorgvuldig vorm te geven. De middeldiepe winning in Budel zal daarom pas vanaf september 2013 worden uitgeschakeld.

Vierlingsbeek en Boxmeer, Loosbroek en Veghel De winningen in Vierlingsbeek en Boxmeer sluiten in respectievelijk 2012 en 2013. Om de teruggang in capaciteit op te vangen, zullen we de diepe winningen in Loosbroek en Veghel gaan uitbreiden. De Provincie zal ons daarvoor in 2012 definitieve vergunningen toekennen. In Boxmeer zullen in het najaar van 2012 sloten worden aangelegd om natschade bij agrariërs te voorkomen. Ook in Vierlingsbeek zullen (beperkte) maatregelen nodig zijn. Uiteraard zijn zorgvuldige monitoringsplannen opgesteld, om te controleren of alles naar wens en volgens afspraak verloopt.

Natuurontwikkeling op eigen terrein Brabant Water heeft in totaal 2.200 ha grond in eigendom, onder meer bij de waterwingebieden. Daarvan zijn ruim 1.500 ha natuurgebied. Waar het veilig is voor de drinkwatervoorziening, stellen we onze domeinen graag open voor het publiek. Hoe meer natuurliefhebbers van deze gebieden komen genieten, hoe beter. Van de hooiweiden en heiden, vennen, stuifzanden en ruigten. Het beheer van onze waterwingebieden gaat uit van het behouden, versterken of ontwikkelen van natuurwaarden. Zowel ons geïntegreerd bosbeheer als ecologisch groenbeheer bevordert de biodiversiteit van onze eigen en aangrenzende terreinen. Op veel plaatsen werken we actief samen met imkers. Er worden bijvoorbeeld steeds meer bijenkasten geplaatst in onze waterwingebieden. Aanvullend daarop planten we inheems plantmateriaal dat aansluit op de natuurlijke leefwijze van de bij.

Overzicht grondeigendom 2011 Grondgebied Totaal kadastraal eigendom Natuurgebied Erf rond gebouwen Verpacht aan landbouw

Oppervlakte in ha 2.200 1.540 130 530

Duurzaam terreinbeheer Brabant Water levert water van de allerbeste kwaliteit. Schoon, helder drinkwater. Maar dat gaat niet vanzelf. We moeten alle zeilen bijzetten om te voorkomen dat schadelijke stoffen een risico kunnen vormen. Stoffen die je niet ziet. Metalen, nitraten, fosfaten en bestrijdingsmiddelen bijvoorbeeld, die in steden en dorpen en op het land in de bodem doordringen.

6


Ze zijn niet alleen schadelijk voor het milieu, maar ook voor de portemonnee van onze klanten: het vergt immers nogal wat technisch vernuft om het drinkwater te zuiveren.

bestrijdingsmiddelen tot aan de ontwikkeling van beheerplannen – wil men met de Barometer Duurzaam Terreinbeheer de emissie van bestrijdingsmiddelen naar oppervlakte- en grondwater terugdringen.

Wat helpt, is duurzaam terreinbeheer. We worden daarin bijgestaan door Stichting Milieukeur en door Plant Research International van Universiteit Wageningen. Samen met Vewin ontwikkelden zij een certificatiesysteem: de Barometer Duurzaam Terreinbeheer (BDT). Dit systeem biedt waterbedrijven, provincies, waterschappen, gemeenten en bedrijfsleven scherper zicht op hun duurzaamheidsinspanningen bij het beheer van verharde en groene terreinen, waaronder in toenemende mate ook sportvelden. Met uiteenlopende richtlijnen – van het gebruik van

Sinds 2005 bezit Brabant Water het certificaat ‘Goud’, de hoogste gradatie in duurzaam terreinbeheer, die aanspraak biedt op het Milieukeurmerk. Koplopers onder de Brabantse gemeenten zijn Bladel (BDT-certificaat Goud), Oss en Haaren (Zilver). Inmiddels hebben ook de waterschappen Brabantse Delta, Aa en Maas en Rivierenland het certificaat Zilver behaald. Het voorbeeld van Brabant Water heeft in de gehele drinkwatersector navolging gekregen. Waren er in 2006 nog slechts drie drinkwaterbedrijven met certificaat ‘Goud’, inmiddels zijn er dat vijf: PWN, Dunea, Vitens, WMD en Brabant Water.

“Maximale zorg voor onze bronnen”

7


Zorg voor de bron Brabant Water als partner in de watersysteembenadering

Brabant Water levert het beste water uit de beste bronnen. Maar dat kunnen we niet alleen. Verantwoorde, duurzame zorg voor ons watersysteem veronderstelt intensieve samenwerking in de hele keten. De opgaven die ons vandaag en morgen wachten zijn enorm complex vanwege talloze factoren die elkaar raken en beïnvloeden. En dus trekken we gezamenlijk op, met een veelheid aan partners en partijen. Deltaplan Hoge Zandgronden De hoge zandgronden in Noord-Brabant en Limburg houden maar weinig water vast. Bepaalde delen behoren tot de droogste gebieden van Nederland en dus wordt de landbouwgrond hier flink beregend. Vooral met grondwater. De verwachting is dat met de ingezette klimaatverandering de verdroging van onze hoge zandgronden op langere termijn fors zal toenemen. Daarom hebben overheden, waterschappen en belangenorganisaties in Zuid-Nederland een gezamenlijk programma ontwikkeld dat zich richt op de zoetwatervoorziening: Deltaplan Hoge Zandgronden (DHZ). Het programma moet leiden tot een klimaatbestendig regionaal watersysteem en ruimtelijke inrichting voor de hoge zandgronden. Ook Brabant Water is hier nadrukkelijk bij betrokken. Uitgangspunt is dat alle betrokken partijen hun kennis en inzichten delen. Zo’n coöperatieve houding – in de beste Brabantse traditie – resulteert in optimale oplossingen en een breed bestuurlijk en maatschappelijk draagvlak.

Bufferboeren: agrariërs en waterbeheerders samen aan de slag In een zoektocht naar praktische maatregelen om de effecten van verdroging van landbouwgronden zoveel mogelijk te reduceren, heeft een breed consortium van organisaties elkaar gevonden in het project Bufferboeren. Deze organisaties zijn Brabant Water, waterschap Aa en Maas, Productschap Zuivel, Landbouw Innovatie NoordBrabant, STOWA, Provincie Noord-Brabant, ZLTO en Louis Bolk Instituut.

In de eerste fase van het project Bufferboeren is in 2010 een integrale set van praktische maatregelen opgesteld. In de tweede fase (2011-2014) worden deze maatregelen in de praktijk getest. Uiteindelijk moet dit leiden tot een effectieve strategie om verdroging op Nederlandse landbouwgronden tegen te gaan. Het project krijgt een voorbeeldfunctie voor andere droge gebieden. Daarnaast wordt gewerkt aan de thema’s organische stof en beworteling, die ook belangrijk zijn voor behoud van biodiversiteit, waterkwaliteit en klimaatadaptatie en -mitigatie. De kosten van het project Bufferboeren bedragen in 2011 € 30.000.

Prepared: klimaatbestendige stedelijke waterketen Eindhoven Prepared is een internationaal onderzoeksproject, gefinancierd door de Europese Commissie. Kennisinstellingen en veertien internationale steden ontwikkelen strategieën en tools om de gevolgen van klimaatverandering voor stedelijke waterketens het hoofd te bieden. In Nederland staat de stedelijke waterketen van Eindhoven centraal. De gemeente Eindhoven, waterschap De Dommel en Brabant Water doen samen verkennend onderzoek met onder meer KWR, TUD en leveranciers van geavanceerde technologie. Brabant Water is hierbij actief op drie onderwerpen: water cycle safety planning for integrated risk management, early warning distributionsystem en storage. Inmiddels blijkt ook de Provincie geïnteresseerd in het ‘storage’ concept, waarbij het stedelijke neerslag overschot in de natte winterperiode in de bodem wordt opgeslagen, om het vervolgens in de droge zomerperiode elders (in het Groene Woud) in te zetten. In 2012 wordt de verkenning op dit gebied voortgezet.

8


“Zonne-energie, de duurzame energiebron”

CapWa: water- en energieterugwinning uit rook Capture of evaporated Water with novel membranes (CapWa). Zo heet de vernieuwende technologie die KEMA ontwikkelde, waarbij met selectieve scheidingsmembranen (demi)water uit damp kan worden teruggewonnen. Denk aan schoorstenen en koeltorens van kolengestookte energiecentrales. De membraantechnologie is al op kleine schaal bewezen. In het CapWa-project richt een internationaal R&Dconsortium zich op opschaling naar industriële schaal. Uit pilots bij een elektriciteitscentrale en een papierfabriek blijkt dat deze technologie niet alleen interessant is om water uit damp maar ook energie terug te winnen. Brabant Water neemt deel uit het oogpunt van ontwikkeling op het gebied van ‘water & energie’ en in het bijzonder kringloopsluiting bij met name grootzakelijke klanten. De Nederlandse partners in dit project zijn KEMA, Universiteit Twente, SAPPI Nijmegen en het Kenniscentrum Papier en Karton.

Aanpak van bodemverontreinigingen Bodemverontreinigingen in grondwaterbeschermingsgebieden kunnen een bedreiging vormen voor de kwaliteit van onze bronnen. Het is dan ook belangrijk om mogelijke bedreigingen goed in beeld te hebben en waar nodig afspraken te maken over het wegnemen ervan. Afgelopen jaar hebben we samen met anderen een versnelde inventarisatie laten uitvoeren naar bodemverontreinigingen. Via de gebiedsdossiers maken we vervolgens afspraken om te zorgen dat de eventuele bedreiging nader wordt onderzocht en wanneer nodig wordt weggenomen. Bij de winning Aalsterweg in Eindhoven bevindt zich een groot aantal verontreinigingen. Deze verontreinigingen kunnen gekoppeld worden aan meerdere bronnen. Vanwege de bijzondere problematiek in dit gebied, is hier gebiedsgericht grondwaterbeheer (‘De Waterpartners’) ingesteld. Met alle stakeholders (provincie, waterbedrijf, gemeenten, waterschap) worden de verschillende ‘vlekken’ in de gaten gehouden en aangepakt.

9


Zorg voor het milieu

Onder het koepelbegrip biodiversiteit vallen alle microorganismen, dieren- en plantensoorten. Samen vormen zij de rijkdom van ecosystemen, zoals bossen, heiden, rivieren, moerassen en zeeën. Al is de variëteit (nog) groot – er zijn inmiddels vier miljoen levensvormen beschreven – toch verschraalt de biodiversiteit. Oorzaak: menselijk handelen. Als grootgrondbezitter in Noord-Brabant kan en wil Brabant Water bijdragen aan de instandhouding van de biodiversiteit. Onze aanpak: het beheer en herinrichting van onze natuurgebieden afstemmen op de lokale planten diergroepen en hun leefgebied. We stemmen maatregelen af met omliggende beheerders en eigenaren, zodat ecologische verbindingen in het landschap werkzaam kunnen worden of blijven. Groot Meer (Vessem)

Groot Huisven (Heeze)

Het Groot Meer bij Vessem heeft hoge natuurwaarden, die Europees beschermd moeten worden via Natura 2000. De hoge natuurwaarde is ontstaan door het decennia lang lozen van kalkrijk spoelwater vanuit het waterproductiebedrijf Vessem. Door nieuwe zuiveringstechnieken bij dit productiebedrijf zal de hoeveelheid spoelwater echter fors afnemen. Om de ecologische waarde van zowel het Groot Meer als het nabijgelegen Klein Meer te behouden en te versterken, gaat Brabant Water voorlopig gewoon door met de reguliere lozing van 200.000 m³ relatief kalkrijk spoelwater per jaar. Plus nog eens een jaarlijkse lozing van 13.000 m3. De jaarlijkse kosten bedragen circa € 25.000 en zijn gedeeld door Waterschap de Dommel, Gemeente Eersel, de Provincie Noord-Brabant en Brabant Water.

Het Groot Huisven bij Heeze en Leende vormde vroeger een rijke biotoop. In de loop der tijden is het 150 ha grote natuurgebied echter veranderd in landbouwgrond. Veel heil wordt verwacht van inrichtingsplan Groote Heide, dat 333 ha natuur- en waterwingebied omvat. Cruciaal in dit plan is de vernatting van een deel van het gebied, waardoor de biotoop sterk aan betekenis wint. Brabant Water is dan ook een van de betrokken partijen.

De ecologische winst voor het Groot Meer blijkt onder meer uit de groeiende populatie reptielen en amfibieën. De aanleg van een paddenscherm, waar Brabant Water haar bijdrage aan heeft geleverd, bevordert deze ontwikkeling. Deze faunapassage vereenvoudigt de wintertrek van onder meer de heikikker. Aan het einde van de winter trekt hij van ons waterwingebied naar het Groot Meer.

Bij de herinrichting van het voormalig Groot Huisven wordt uitgegaan van het ven zoals dat een eeuw geleden nog bestond. Zo’n 20 ha hiervan zal worden hersteld. De contouren van dit nieuwe ven zullen de oorspronkelijke hoogteverschillen in het terrein volgen. De fauna in het gebied is uitermate rijk en kenmerkend voor de afwisseling van extensieve landbouwgronden, heide, bos en vennen. Enkele voorkomende soorten zijn: heikikker, rugstreeppad, kamsalamander, levendbarende hagedis, hazelworm en 36 libellensoorten, waaronder de speerwaterjuffer. Belangrijk zijn ook het Veeven en haar oeverzone, die met de inrichting van het Groot Huisven een robuuste verbinding vormen tussen verspreid voorkomende populaties en het Klein Huisven. Door recente wijzigingen in Europese subsidieregels is de uitvoering van het project helaas vertraagd.

10

Brabant Water – Duurzaamheidsverslag 2011 Zorg voor het milieu

Het Winkelsven (Kampina) Midden-Brabant kent veel vennen, maar de ecologische kwaliteit ervan laat soms te wensen over. Zo is in het Winkelsven in natuurgebied Kampina ( op de grens van Boxtel, Oirschot en Oisterwijk) door zure regen en landbouw eind vorige eeuw een dikke sliblaag ontstaan. Het ven groeide dicht met berk, wilg en veenmos, die de zeldzame vegetatie verdrongen. Sinds enkele jaren werken Brabant Water en Natuurmonumenten samen om de flora en fauna van het ven te versterken. Een belangrijke ingreep was de aanleg van een leiding, waardoor kalk- en ijzerrijk spoelwater van waterproductiebedrijf Oirschot naar het zure Winkelsven wordt gepompt. Met succes. De fauna wint aan variëteit. Bovendien keren in en om het ven verdwenen plantensoorten terug die op de ‘Rode Lijst’ stonden. Zelfs een kranswier, in Nederland nog onbekend en in Europa zeldzaam, die nog niet eens een Nederlandse wetenschappelijke naam heeft.

Ontharding Grondwater kan vrij hard tot hard zijn. Dat is nadelig, want hard water veroorzaakt kalkafzetting in boilers, wasmachines, vaatwassers en andere warmwatertoestellen en in sanitair. Daarom wil Brabant Water géén drinkwater distribueren dat vrij hard tot hard is. We ontharden het eerst. Zo slaan we meerdere vliegen in één klap. Zacht water reduceert het energieverbruik van de klant. Het zorgt ervoor dat de klant met minder milieubelastende was- en schoonmaakmiddelen kan volstaan. Onthard water verlengt ook de levensduur van apparaten. Én het vermindert de hoeveelheid koper die in leidingen vrijkomt. Om de hardheid te verlagen, hebben we het Deltaplan Ontharding opgesteld. In 2011 namen we de nieuwe ontharding in Veghel in bedrijf. Het is de eerste installatie van de nieuwe reeks waarin het Deltaplan voorziet. Verder zijn we afgelopen jaar gestart met de engineering van de installaties in Oosterhout en Loosbroek. Hierbij houden we ook rekening met het leefmilieu van beschermde diersoorten, zoals de das die in Loosbroek zijn leefgebied heeft. In 2012 volgen Tilburg en Lieshout. Uiterlijk 2016 beschikken alle inwoners van Brabant over drinkwater met een zachte tot gemiddelde hardheid. Comfortabel, én het scheelt jaarlijks 36.000 ton CO2. Voor Brabant Water betekent ontharding uiteindelijk in 2017 een kostenpost van bijna € 2 miljoen per jaar. Voor de bewoners van Brabant staat hier een veelvoud aan besparingen tegenover.

Hergebruik van reststoffen Bij de zuivering van grondwater komen reststoffen vrij. IJzer- en kalkhoudend slib bijvoorbeeld, kalkpellets en

filterzand. Die lenen zich uitstekend voor hergebruik. We streven hierbij naar een zo hoog mogelijke score op de milieuladder. In 2011 voerden we in totaal 12.189 ton reststoffen af (op basis van 100 procent droge stof ), die vrijwel volledig nuttig konden worden hergebruikt.

Overzicht hergebruik reststoffen 2011 Gewichten op basis van 100 procent droge stof, betreft afgevoerde reststoffen. Reststof

Geproduceerde Bestemming hergebruik hvh droge stof

Kalkhoudend slib IJzerhoudend slib

1607 ton 141 ton 68 ton 477 ton 948 ton

Kalkpellets

889 ton

Filtergrind

4.610 ton 1.983 ton 400 ton 1.066 ton 12.189 ton

Totaal

Meststof in de landbouw Stankbestrijder leerlooierij Immobilisatie Zwavelbinder voor rioolwaterzuiveringsinstallatie Stankbestrijding bij biovergisting Zwavelbinder bij kolencentrale Isolatie in woningbouw Veehouderij Hergebruik in eigen werken Grondbank

Klimaatneutraal ondernemen Klimaatvoetafdruk De klimaatvoetafdruk laat zien in welke mate menselijk of bedrijfsmatig handelen het klimaat en milieu ongunstig beïnvloedt. De grootte van deze ‘foot print’ wordt uitgedrukt in CO2- equivalenten. In 2007 bedroeg de klimaatvoetafdruk van Brabant Water nog 78.500 ton CO2-uitstoot; in 2011 is dat teruggebracht tot 28.000 ton. Dat is een vermindering met zo’n 65 procent. Uitstekend, maar wel een lichte toename vergeleken met 2010, toen de afdruk 25.900 CO2-uitstoot bedroeg. Die stijging wordt vooral veroorzaakt doordat we meer leidingen hebben aangelegd en dus te maken hebben met een toegenomen gebruik van pvc. Uiteraard streven we naar nog meer milieuwinst. Brabant Water wil eind 2013 het eerste klimaatneutrale waterbedrijf van Nederland zijn.

Elektriciteitsverbruik In 2011 verbruikte Brabant Water 77,6 miljoen kWh elektriciteit; nagenoeg evenveel als in 2010. Hiervan was 69,8 miljoen kWh bestemd voor de productie (onttrekking en zuivering) en de distributie (transport) van drinkwater. Het overige elektriciteitsverbruik bedroeg circa 7,8 miljoen kWh.

11


Overzicht elektriciteitsverbruik 2011 Elektriciteitsverbruik

Hoeveelheid

Verbruik voor productie (onttrekking 69.800.000 kWh en zuivering) en distributie (transport) van drinkwater Verbruik productie en distributie 0,395 kWh/m3 3 per m drinkwater Overig elektriciteitsverbruik (kantoren e.d.) 7.800.000 kWh Het energieverbruik per afgezette m3 drinkwater is in de laatste jaren nog nooit zo laag geweest als in 2011. Ten opzichte van 2009 is een reductie van bijna 2 procent opgetreden. Hieraan kan de conclusie worden verbonden dat het ingezette beleid zijn vruchten afwerpt.

Ontwikkeling energieverbruik per afgezette m3 drinkwater kWh/m 0,520

3

0,390

0,520

0,409

0,408

0,402

0,398

0,395

0,260

Energiereductie Hostbesturing De waterproductiebedrijven van Brabant Water leveren op een open leidingnet. Dat maakt zogenaamde host besturing profijtelijk. Hiermee wordt modelmatig berekend hoeveel water ieder productiebedrijf in een cluster aan het net levert. Zo’n centrale besturing, die wordt toegepast op clusters van twee à drie waterproductiebedrijven, bespaart energie - en dat beperkt de milieuschade. In 2010 is het besturingsmodel hiervoor gebouwd en modelmatig getest in het cluster Dorst, Oosterhout en Prinsenbosch. Hieruit blijkt dat host besturing in het cluster Breda een energiebesparing van maar liefst 375.000 kWh (goed voor 225 ton CO2reductie) kan opleveren. Medio 2012 is de realisatie in het cluster Breda een feit. Daarna worden de overige waterproductiebedrijven gefaseerd voorzien van host besturing. Het geheel is in 2016 afgerond.

Prognosebesturing Prognosebesturing is gericht op de optimale benutting van de buffervoorraad in de reinwaterkelders. Belangrijkste oogmerk: een zo gelijkmatig mogelijk verloop van de productie. Prognosebesturing vermindert het aantal schakelingen in de winputten en reduceert de belasting van de filters. Zo ontstaat een lager en gelijkmatiger energieverbruik. Na goede resultaten uit de pilot ‘Opjager Kaatsheuvel’ is in 2010 het project voor invoering van prognosebesturing op vijftien productielocaties gestart. Vanaf 2012 wordt het uitgevoerd.

Drukoptimalisatie

0,130

0,000 2007

2008

2009

2010

2011

2010

Energieverbruik Brabant Water Energieverbruik drinkwatersector 1) 1) Bron: Vewin, De Nederlandse drinkwatervoorziening in internationaal perspectief

Om drinkwater van A naar B te krijgen, moeten we energie verbruiken. Via drukoptimalisatie kunnen we daarop besparen. Dit houdt in dat we per verbruiksgebied een optimale druk tussen 300 en 400 kPa vaststellen. Voordelen? Lagere energiekosten en meer klantcomfort bijvoorbeeld. Voor dit nieuwe beleid, dat we gefaseerd invoeren, sluiten we zo veel mogelijk aan bij geplande renovaties van waterproductiebedrijven. Een eerste grove inschatting wijst erop dat drukoptimalisatie op termijn een jaarlijkse CO2- reductie van circa 1.000 ton oplevert.

Optimalisatie hogedrukpompen Ook de komende jaren spannen we ons in het energieverbruik zo laag mogelijk te houden. Hoe we het ook wenden of keren, een hoog energieverbruik zal altijd inherent zijn aan waterwinning, -productie en -distributie. Om de schade aan het milieu te minimaliseren, hebben we in 2008 besloten om alle benodigde elektriciteit groen in te kopen. De jaarlijkse meerkosten voor het inkopen van groene stroom bedragen € 37.000 per jaar.

Hogedrukpompen verbruiken veel energie. In 2009 en 2010 zijn alle productielocaties van Brabant Water onderzocht op energiebesparing van de hogedrukpompen. Een deel van de adviezen is direct doorgevoerd in de bedrijfsvoering en projecten. De overige adviezen worden meegenomen in de geplande renovatieprojecten. In twee van de drie productiesecties is het energieverbruik per m3 drinkwater voor het transportdeel ten opzichte van 2010 met 5,9 procent gedaald. Deze besparing wordt deels verklaard door optimalisatie van de bedrijfsvoering hogedrukpompen.

12


Zonne-energie In 2011 is voor zo’n 60.000 kWh zonne-energie opgewekt door de zonnepanelen die zijn gerealiseerd op onze productielocaties Eindhoven en Veghel. In 2012, als ze een volledig jaar in gebruik zijn, zullen ze goed zijn voor ruim 100.000 kWh. Dat staat gelijk aan het gemiddeld jaarverbruik van 30 huishoudens. De CO2reductie bedraagt 60 ton op jaarbasis. Gemotiveerd door dit succes gaan we door met het installeren van zonnepanelen. In 2013 volgt in ieder geval onze productielocatie Oosterhout en wellicht ook Loosbroek. Met de investeringen in de zonnepanelen was ruim € 300.000 gemoeid. Dankzij een SDE-subsidie zijn de kosten van zonne-energie gelijk aan die van ingekochte groene stroom.

Duurzaamheid op kantoor Business Performance Optimizer Business Performance Optimizer stelt ons in staat om op het hoofdkantoor de energieregistratie en de processen van gebouwgebonden installaties te visualiseren en – het belangrijkste – meer grip te krijgen op de energieprestaties. Dat leidt tot een duurzaam optimum tussen comfort en energieverbruik.

Energy Software Solutions Afgelopen jaar vonden succesvolle testen plaats rondom ESS. Deze nieuwe computerapplicatie brengt het energieverbruik van onze computers met zo’n 5 tot 15 procent terug. Dat betekent minder elektriciteit en dus minder CO2-uitstoot.

Onderzoek methaanverwijdering

Implementatie Plugwise

Bij het zuiveren van water kwam in 2011 bijna 300 ton methaan vrij. Methaan is een broeikasgas dat ruim 20 keer zo schadelijk is als CO2. In CO2-equivalenten is de uitstoot van methaan dan ook ruim 6000 ton. Dit is dan ook reden voor Brabant Water om onderzoek te blijven doen naar reductie van de methaan-uitstoot. Begin 2011 vond een proef plaats met methaanverwijdering door middel van een compostfilter. Dit onderzoek heeft, met name door een slecht werkende proefinstallatie, nog niet de gewenste resultaten opgeleverd. Eind 2011 is het onderzoek nieuw leven ingeblazen. Het onderzoek naar methaanverwijdering heeft in 2011 circa € 15.000 gekost. De resultaten worden medio 2012 verwacht.

Eind 2011 werd het nieuwe systeem Plugwise geïnstalleerd. Dit systeem kan op afstand het energieverbruik van apparatuur monitoren en apparaten uitschakelen. Zo voorkomen we dat ’s nachts en in het weekend apparaten onnodig stand-by staan. Vooralsnog wordt Plugwise vooral gebruikt voor het registreren van lekverbruik. Midden 2012 zal er daadwerkelijk worden geschakeld. We verwachten dat we hiermee zo’n 50.000 kWh per jaar kunnen besparen. Dat betekent 30 ton minder CO2-uitstoot.

Duurzaam bouwen op productielocaties Brabant Water streeft naar klimaatneutraal bouwen, dus naar maximale beperking van energie, afval, materialen en water. Duurzaam bouwen eindigt niet bij de oplevering. Tijdens de gehele levensduur van het gebouw dient de belasting van het milieu zo laag mogelijk te zijn. Bij grote nieuwbouw- en renovatieprojecten letten we extra op duurzaamheid, naast de reguliere toepassing van de Checklist en Rekentool Duurzaam Bouwen. Zo voegen we in het Programma van Eisen waar mogelijk een extra duurzame component toe. Op die manier ontstaat vroegtijdig zicht op duurzaamheidswaarde en eventuele meerkosten. Vervolgens besluiten we of de extra component – bijvoorbeeld een grasdak – wel of niet wordt verwezenlijkt. In 2011 zijn de volgende projecten geaccordeerd of al uitgevoerd: • de nieuwbouw van filtergebouw Vlierden wordt uitgevoerd met een groen dak • het nieuwe magazijn in Eindhoven wordt eveneens voorzien van een groen dak • het nieuwe onthardingsgebouw in Oosterhout wordt voorzien van zonnepanelen • er is onderzoek gedaan naar gebruik van een houtgestookt verwarmingssysteem voor kantoor Veghel

Videoconferencing Sinds 2009 beschikken diverse kantoorlocaties van Brabant Water over een ruimte met apparatuur voor videoconferencing. Daarmee is het mogelijk efficiënt en milieubewust te vergaderen. Mensen hoeven elkaar immers niet fysiek op te zoeken en dat scheelt reiskilometers en CO2.

Dubbelzijdig printen Door dubbelzijdig te printen blijken we onze drukkosten structureel met circa 12 procent te reduceren. Belangrijker nog is dat we hiermee ook het milieu sparen. Een kilo papierreductie leidt namelijk tot 2,5 kilo minder CO2-uitstoot.

Duurzame mobiliteit Mobiliteit is van belang, maar Brabant Water gaat wel voor duurzame mobiliteit. Daar maken we ons op verschillende manieren sterk voor. Zo had in 2011 68 procent van ons wagenpark een A-label en 25% een B-label. Met andere woorden: het groene rijden neemt toe. Ook door de bandenspanning op peil te houden met stikstof. Bovendien verwachten we van onze medewerkers dat ze zo verantwoord mogelijk op weg gaan en bieden we hen de e-cursus ‘Het Nieuwe Rijden’ aan.

13


Duurzaam wagenpark

Vergroening woon-werkverkeer

Sinds 2010 worden bij voorkeur premium brandstoffen getankt. Was het aandeel premium brandstof in dat jaar nog 32%, in 2011 lag dat op 39%. Het totale brandstofverbruik binnen Brabant Water is met 1,5 procent gedaald. Om ook de bussen zo zuinig mogelijk te laten rijden, wordt cruise control ingebouwd.

Brabant Water stimuleert al jaren vergroening van het woon-werkverkeer. Sinds begin 2011 kunnen onze medewerkers dan ook profiteren van een nieuwe fietsenregeling. Voortaan kunnen niet alleen gewone fietsen, maar ook e-bikes en e-scooters via het werk worden aangeschaft. Wij verstrekken daarvoor een renteloze lening van maximaal € 2.500, die de medewerker uit zijn kilometervergoeding terugbetaalt. Daarnaast bieden we onze medewerkers een gunstige autofinanciering voor de aanschaf van milieuvriendelijke auto’s. Het groene beleid werkt; in 2011 werden 20 fietsen twee autoleningen verstrekt.

Elektrisch rijden Vanaf september 2011 is het elektrisch wagenwark in het Paleiskwartier operationeel. Samen met Avans, de Rechtbank en de HAS heeft Brabant Water 10 elektrische auto’s aangeschaft die in een gezamenlijke pool zijn opgenomen. De auto’s worden ingezet voor zakelijke ritten. Op onze kantoorlocaties zijn laadpalen geplaatst, zodat de auto’s tijdens werktijd weer kunnen worden opgeladen. Voor wat betreft het opladen van de elektrische auto’s zullen we in 2012 voor het realiseren van smart grids tot een nieuwe samenwerking komen met Enexis. Via ‘intelligent laden’ zorgt het netwerkbedrijf ervoor dat de auto’s meer of minder opladen naar gelang er meer of minder groene stroom beschikbaar is. Op die manier kunnen wind- en zonne-energie optimaler worden benut. Zowel voor het electrisch wagenpark als het smart grid-project worden de meerkosten voor 40 procent gesubsidieerd door de Provincie. Per auto bedragen de meerkosten van aanschaf circa € 15.000. De exploitatiekosten zijn daarentegen veel lager. Stroom is immers veel goedkoper dan benzine.

Afkortingen BDT CapWa DHZ ESS HAS KWR R&D SDE STOWA TUD ZLTO

Barometer Duurzaam Terreinbeheer Capture of evaporated Water Deltaplan Hoge Zandgronden Energy Software Solutions Hogeschool Has Den Bosch KWR Watercycle Research Institute Research & Development Subsidieregeling voor Duurzame Energie Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer Technische Universiteit Delft Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie

Duurzaam inkopen Brabant Water maakt serieus werk van duurzaam inkopen. Dat wil zeggen dat we ons in alle fasen van het inkoopproces laten leiden door milieu- en sociale aspecten. De producten, diensten of werken die we inkopen, dienen aan deze aspecten te voldoen. Volgens sceptici leidt dat per definitie tot hogere kosten. Dat is echter niet het geval. Sterker nog, duurzaam inkopen kan leiden tot kostenreductie. Duurzaamheid speelt een rol van betekenis bij diverse grotere aanbestedingen, zoals catering, werkkleding en schoonmaak. Vermeldenswaard is het sectorale initiatief van de Vewin om te participeren in Duurzaam Inkopen, een initiatief van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Hierbij zijn voor 45 productgroepen de duurzaamheidscriteria beschreven; 36 zijn voor Brabant Water relevant. Hiervan worden er momenteel 26 (72%) duurzaam ingekocht. De Vewin streeft naar 75% duurzame inkoop in 2012 en zelfs 100 procent in 2013.

Brabant Water – Duurzaamheidsverslag 2011 Afkortingen

14

Duurzaamheidsverslag 2011

Recommend Documents