2013 Duurzaam Wonen
Evert Nell 09071393, Human Technology Duurzame ontwikkeling 22-4-2013
Inleiding In dit verslag is te lezen wat een duurzaam wonen precies inhoudt. Hierbij worden de verschillende mogelijkheden weergegeven. Daarnaast wordt verteld wat voor mogelijkheden er zijn voor duurzame huizen qua technieken die het milieu niet beschadigen en de portemonnee van de bewoner besparen. De rol van de overheid wordt aangegeven binnen het aanschaffen en bouwen van duurzame ontwikkelingen binnen huizen en tot slot worden de voordelen van duurzame woningen weergegeven.
Aanleiding De aanleiding tot het schrijven van dit verslag komt mede doordat er een gastspreken in een van de colleges van duurzame ontwikkeling is langs geweest. Frank Putman kwam het een en ander vertellen of GTJP (GasTerraJaarprijs). Frank vertelde over een wedstrijd waarbij naar de creatieve breinen van studenten werd gevraagd om met een duurzaam idee te komen. Hierbij werden een aantal casussen uitgelegd maar er was ook de mogelijkheid zelf met een compleet ander idee te komen. Zelf werd ik zeer geïnteresseerd in een casus van Seinen projectontwikkelingen. Deze casus ging over duurzame woningen waarin mensen langer thuis konden wonen op het moment dat ze ouders werden. Mijn interesse viel vooral op de duurzame huizen. Hier wou ik graag veel meer over weten en vandaar dat ik voor het eindverslag van duurzame ontwikkeling ervoor koos om het onderwerp duurzaam wonen te nemen. In bijlage 1 vind mijn inzending plaats van de jaarprijs. Mijn interesse naar dit onderwerp kwam voornamelijk voort uit de kennis over de fossiele brandstoffen die langzamerhand steeds meer uitputten. Er komt een punt dat ze op raken/zijn. Om dit te voorkomen moeten wij als mens instaat zijn een levensstijl te creëren waarbij we geen fossiele brandstoffen meer nodig hebben. Hiervoor zijn huizen en gebouwen grote factoren. Er wordt veel elektriciteit en gas verbruikt binnen gebouwen. Vandaar dat hier iets moet veranderen. Als er huizen creëer baar zijn in grote hoeveelheden waar geen gebruik meer wordt gemaakt van fossiele brandstoffen zijn we weer een stap dichterbij een duurzame samenleving die zonder grondstoffen van de aarde kan leven. Hoofdvraag Hoe kunnen we duurzame woningen maken zodat er geen fossiele brandstoffen meer binnenshuis verbruikt worden? Deelvragen: -
Wat is een duurzame woning? Welke technieken zijn nodig voor de realisatie van een duurzame woning? Wat doet de overheid om duurzaam wonen te stimuleren? Wat zijn de voordelen aan duurzame woningen?
1
Inhoudsopgave Inleiding ................................................................................................................................................... 1 Aanleiding ............................................................................................................................................ 1 Hoofdvraag ...................................................................................................................................... 1 Deelvragen: ..................................................................................................................................... 1 Wat is een duurzame woning? ................................................................................................................ 4 Lage energie woningen ....................................................................................................................... 5 Nul energie woning ............................................................................................................................. 5 Passiefhuis ........................................................................................................................................... 6 Welke technieken zijn nodig voor de realisatie van een duurzame woning? ......................................... 7 Energie opwekking: ............................................................................................................................. 7 Zonnepanelen .................................................................................................................................. 7 Windturbine .................................................................................................................................... 7 Isolatie ................................................................................................................................................. 8 Natuurlijke isolatiematerialen ......................................................................................................... 8 Duurzaam water .................................................................................................................................. 9 Isolatieglas ......................................................................................................................................... 10 Hoe werkt isolatieglas ................................................................................................................... 10 Wat doet de overheid om duurzaam wonen te stimuleren? ................................................................ 11 Wat zijn de voordelen aan duurzame woningen? ................................................................................ 12 Energiebesparing ............................................................................................................................... 12 Geld besparing................................................................................................................................... 12 Milieuvriendelijk ................................................................................................................................ 12 Onafhankelijkheid ............................................................................................................................. 12 Conclusie ............................................................................................................................................... 13 Reflectie boek ........................................................................................................................................ 14 Hfd. 1. Duurzame ontwikkeling, triple P, topdown / bottom up ...................................................... 14 Hfd. 2. Kringlopen, voetafdruk, natuur ............................................................................................. 14 Hfd. 7. Broeikaseffect, technologie en leefstijl ................................................................................. 14 Hfd. 3. Solidariteit, uitsluiting, veiligheid .......................................................................................... 15 Hfd. 8. Maatsch. verantw. ondernemen, toekomstgericht, duurzame competentie ....................... 15 Hfd. 4. Samenwerking, denkbeelden, mensen.................................................................................. 15 Bronvermelding ..................................................................................................................................... 17 Bijlage .................................................................................................................................................... 18 2
Bijlage 1 Inzending GTJP wedstrijd .................................................................................................... 18
3
Wat is een duurzame woning? Wat is precies een duurzame woning? Bij het begrip duurzaam wonen wordt als eerste vaak gedacht aan energie en water besparen. Maar bij duurzaam wonen is het materiaalgebruik ook zeer belangrijk. Daarnaast is het scheiden van afval en de kwaliteit van het binnenmilieu ook van belang. Het duurzaam wonen begint al bij het ontwerpen van het gebouw, ook in relatie tot de omgeving en openbare voorzieningen. Hieronder staan tien regels die van toepassing zijn voor een duurzame woning. Tien gouden regels voor Duurzaam Wonen: 1. Het kiezen van de locatie De juiste woonlocatie zorgt voor de minste reismomenten. Zorg dat werk en wonen dicht bij elkaar ligt. De vrijetijdsbesteding is ook van belang om dicht bij de woonomgeving te hebben. Dit zorgt ervoor dat er niet onnodig gereisd hoeft te worden. 2. Compacte woonomgeving Hoe kleiner je woont hoe minder energie er wordt verbruikt. Door creatief en effectief te zijn in de indeling is het mogelijk om op een relatief klein woonoppervlak de ideale leefomgeving te creëren. 3. Kies voor groene producten en diensten Kies voor materialen en producten die milieu vriendelijk zijn en geproduceerd op een maatschappelijke en verantwoorde manier. 4. Kies voor attractie en praktisch in gebruik Maak gebruik van producten en materialen die attractief en praktisch in gebruik zijn. Op deze manier wordt er voor gezorgd dat de materialen blijvend gebruikt kunnen worden. Het complete huis kan dus hergebruikt worden als die voor al de materialen in het huis geldt. 5. Binnenklimaat Zorg voor een binnenklimaat die vervuiling van de aarde, lucht en water zoveel mogelijk beperken. 6. Maak zo min mogelijk gebruik van uitputbare bronnen Maak producten en materialen zoveel mogelijk van onuitputtelijke natuurlijke bronnen. Zo zorg je er voor dat de fossiele brandstoffen niet uitgeput worden. 7. Reduceer afval Zorg voor minder afval door het te hergebruiken, het te verminderen of te recyclen. Maak ook gebruik van tweedehands en gerecyclede producten. 8. Wees Energie besparend Maak beperkt gebruik van energie. Neem energiebesparende maatregelen thuis en kies voor onuitputtelijke energiebronnen. 9. Leef groen Haal het maximale uit je tuin of dakterras. Bomen zijn bijvoorbeeld natuurlijke thermostaten. In de zomer zorgen de bladeren ervoor dat het huis lekker koel blijft en in de winter laten de ‘kale’ takken de zon het huis verwarmen, 10. Minimaliseer je consumptie Wees bewust van je consumptiegedrag en probeer dit te verminderen zo ver als mogelijk. (Bron1) Op het moment dat een woning zich aan deze tien regels houdt is de woning op een zeer duurzame manier bezig en dus een duurzame woning te noemen. 4
Er zijn verschillende soorten duurzame woningen: 1. Lage energie woningen, 2. Nul energie woningen 3. Passieve huizen
Lage energie woningen In een lage energiewoning zijn een aantal maatregelen getroffen om het energieverbruik te beperken. De woning is op een compacte manier gebouwd en de buitenschil is bovengemiddeld geïsoleerd. Een lage energie woning is stukken energie zuiniger dan traditionele bouw. Bij een lage energie woning wordt goed geïsoleerd, het wordt luchtdicht, er wordt goed geventileerd met warmterecuperatie en de winterzon wordt benut. Voordelen lage energiewoning: - Besparen van energie waardoor de energie rekening minder hoog wordt - Doordat de verwarmingskosten worden beperkt ontstaat een terugverdieneffect. - CO2 uitschoot wordt beperkt en is dus ook goed voor het milieu (bron2)
Nul energie woning “Een nul energie woning is een huis die met een normaal leefpatroon en normaal comfort over een heel jaar gezien evenveel energie gebruikt als dat het zelf opwekt. Voor dit type woning zijn er enorm veel termen in omloop die allen min of meer op hetzelfde neerkomen: Energie neutrale woning Balanswoning Energiebalanswoning Nul-energiewoning CO2-neutrale woning” (Bron3) De nul woning streeft naar een laag energie verbruik en maakt gebruik van duurzame energie bronnen. Het lage energie verbruik komt door goede isolatie, luchtdichtheid, driedubbelglas en gebruik van energiezuinige apparaten. De duurzame energie komt van zonnepanelen, windmolens en aardwarmte.
5
Passiefhuis “In een passiefhuis worden de warmte verliezen tot een minimum gereduceerd door een optimalisatie van de isolatie, grote luchtdichtheid en warmteterugwinning via het ventilatiesysteem. Er wordt optimaal gebruik gemaakt van passieve warmtewinsten uit de bodem en via de zon. Een passiefhuis heeft geen conventioneel verwarmingssysteem nodig en toch heerst er een aangenaam binnenklimaat. De energiebehoefte ligt ongeveer vier keer lager dan een gemiddelde woning. De architectonische vrijheid is groot wel zal er altijd rekening worden gehouden met de basisprincipes.”(Bron4) De isolatie wordt geoptimaliseerd in een passiefhuis. De isolatie loopt continue door ook bij aansluitingen tussen wanden, daken en vloeren en in de verbindingen met schrijnwerk. Beglazing is drievoudig en het schrijnwerk is extra geïsoleerd. Er wordt gebruik gemaakt van een speciale warmtewisselaar om verse binnenkomende lucht te verwarmen met de lucht die naar buiten afgevoerd wordt. De zon wordt efficiënt benut wat gratis energie betekend. Alle huishoud apparaten dienen efficiënt te zijn qua energieverbruik. In de grafiek hieronder zie je een weergave van de besparingen van lage energie woningen en passieve huizen ten opzichten van bestaande- en nieuwbouw woningen.
6
Welke technieken zijn nodig voor de realisatie van een duurzame woning? Hieronder staan de verschillende technieken die gebruikt worden bij een duurzame woning.
Energie opwekking: Zonnepanelen “Hoe zonnepanelen werken Zonnepanelen bestaan uit siliciumplaten die licht omzetten in elektrische energie. Door een natuurkundig proces ontstaat een gelijkspanning van ongeveer 0,5 volt. Door verschillende cellen met elkaar te verbinden, wordt de spanning opgevoerd tot zo'n 24 volt. Een omvormer zorgt er voor dat dit wordt omgevormd naar 230 volt wisselstroom.” (Bron5) Bij het gebruik van zonnepanelen binnen een woning zijn in verschillende gemeentes en provincies subsidies of speciale leningen mogelijk. Dit is per woonplaats uit te zoeken op http://www.energiesubsidiewijzer.nl/ Zo wordt in den haag 25 % van de aanschaf prijs gesubsidieerd. Er zijn ook rente kortingen te verkrijgen bij een lening voor de panelen. (Bron6) Windturbine “Een windturbine aan huis voor windenergie Thuis kunt u ook windenergie opwekken. Door het plaatsen van een (kleine) windturbine op uw dak kunt u uw eigen energie opwekken. Speciale windturbines voor de bebouwde kom kunnen beter overweg met de wisselende weersomstandigheden, maar hebben wel een lager rendement. Windenergie is vooral investeren op de lange termijn. U investeert niet alleen uw portemonnee, maar ook in het milieu.” (bron7) Met gebruik van deze kleine windturbines investeer je in de toekomst waarbij langzamerhand er een positief saldo naar boven komt in het winstmodel. Deze windturbine is daarbij milieu vriendelijk en heeft geen CO2 uitstoot. (Bron7)
7
Isolatie Door gebruik te maken van de beste isolatie mogelijkheden neemt het energie verbruik van het huis af. Doormiddel van goede effectieve isolatie is het huis in staat de warmte beter binnen te houden waardoor er minder warmte verlies is en er dus minder energie nodig is om de temperatuur te behouden. “Natuurlijk isoleren is beter isoleren Anders dan in Nederland wordt men in Duitsland, België of Frankrijk vaak wél begrepen als er gesproken wordt over luchtdicht, maar dampopen bouwen. Een producent van bouwfolies, ProClima, maakte in de genoemde landen met name faam door de promotie van deze vorm van kwalitatief hoogwaardig isoleren. Weliswaar met als doel om hun eigen producten te verkopen, maar toch werd door hen haarfijn aangetoond welke gevolgen slecht isoleren kan hebben. Om een voorbeeld te geven: ProClima toont aan dat door een lek van 1mm over een lengte van 1 meter, er 4m³ lucht per uur de ruimte binnenstroomt. Hiermee wordt een isolatielaag van bijv. 10cm gereduceerd tot het effect van minder dan 5cm isolatie.” (bron8) Dampregulering is zeer belangrijk voor isolatie. Dampopen bouwen is vergelijkbaar met een jas. Het houdt regen buiten maar laat de damp van transpiratie naar buiten. Doormiddel van een goede samenstelling tussen verschillende isolatie methoden is het mogelijk “Dampopen” te bouwen. Wat er voor zorgt dat het huis zijn temperatuur behoudt maar wel van de onwillige dampen af kan. Natuurlijke isolatiematerialen -
Vlas: Is thermische en akoestische isolatie voor daken, wanden, plafonds en vloeren. Vlas is vanuit oogpunt op het milieu en gezondheid de beste keus.
-
Gerecycled katoen: Wordt gemaakt van tweedehands kleding en heeft een sterke vochtregulerende werking. Is in staat om warmte op te slaan en beter dan glas- of steenwol.
-
Houtvezel: Thermische en akoestische isolatie. Wordt voornamelijk gebruikt voor daken en muren. Houtvezel komt voort uit rest hout en gebonden met harsen.
-
Hennep: Hennep is geschikt voor het isoleren van daken, muren en vloeren en is vrij van schadelijke stoffen omdat er bij de productie geen bestrijdingsmiddelen noodzakelijk zijn. Hennep is van nature resistent tegen insecten en schimmels en kent een hoge isolatiewaarde.
-
Schapenwol: Is hoogwaardige dierlijke vezel keratine. Schapenwol is een vernieuwbare, bioecologische en secundaire grondstof en daarmee bijzonder milieuvriendelijk. Schapenwol is zeer goed bestand tegen schimmels en water en heeft een goede brandwerende functie.
8
-
Cellulose: Wordt verkregen door gerecycled papier te vermalen en te vermengen met brandwerende zouten. Het resultaat is een duurzaam, goedkope en redelijk isolerend materiaal. Cellulose is minder bestand tegen vocht.
-
Kurk: Isolatie op basis van kurkschors is waarschijnlijk het oudste isolatiemateriaal bekend bij de mens. Kurk heeft goede thermische en akoestische eigenschappen en is een 100 % natuurlijk. De geëxpandeerde isolatieplaten kunnen voor spouwmuurisolatie en dakisolatie worden gebruikt.
-
Leem: Bestaat uit de natuurlijke stoffen zand, klei en mogelijk stro. En wat zeker heel belangrijk is, is dat leem een 100% natuurvriendelijk materiaal is zonder chemische toevoegingen. Leem biedt in vele situaties een mogelijkheid om een natuurstenen muur aan de binnenzijde te isoleren met behoud van de natuurlijke eigenschappen. (Bron9)
Duurzaam water Het verwarmen van water kan met warmtepompen en HR(e)-ketels. Maar het is ook mogelijk om water duurzaam te verwarmen door middel van warmteterugwinning uit douchewater en middels een zonneboiler systeem. Bij toepassing van douchewarmte terugwinning wordt het afvoerwater van de douche ingezet om het koude tapwater voor te verwarmen. Met gebruik maken van zon/licht als energiebron is het niet alleen goed voor het milieu maar bespaart uiteindelijk ook op de energierekening.
Voordelen zonneboiler: - Milieuvriendelijk / energiebesparend - Tot ruim 50% kostenbesparend - Optimaal warmwatercomfort - Bewezen betrouwbaar - Lange levensduur - Voor vele woningen geschikt - Verbetering van het energielabel.
Warmteterugwinning douchewater bespaard voor een gemiddelde woning is de CO2-emissiebesparing circa 160 kg
per jaar. Hierbij is uitgegaan van verwarming tapwater middels gangbare combiketel en 500 douchebeurten per jaar: 2 personen douchen 5 keer per week en 50 weken per jaar. (Bron10)
9
Isolatieglas Isolatieglas bestaat in verschillende vormen. Dit varieert van “gewoon dubbel glas” tot hoog rendementsglas (HR) gekozen wat beter isoleert. Het HR glas bestaat dan ook weer uit verschillende varianten die steeds beter isolerend zijn. HR glas bestaat uit dubbelglas met een coating die reflecteert warmte waardoor een betere isolatiewaarde ontstaat. HR glas is al verbeterd naar HR+ wat een betere coating bevat. Dit zorgt er voor dat er nog meer warmte reflecteert. Hiernaast bestaat ook HR++ en HR+++ glas waarbij er steeds beter en meer warmte reflecteert.
Hieronder zie je een grafiek waarbij de verschillende soorten glas worden vergeleken onder elkaar. Temperatuurverschillen aan de binnenzijde van het glas bij 0°C buiten en 20°C binnen. Volgorde: enkel glas, dubbel glas, hr++, hr+++. Bron: Thermobel
Hoe werkt isolatieglas
“Isolatieglas isoleert door 3 kenmerken: 1. Spouw De ruimte tussen de glasplaten bevat een stilstaande luchtlaag of gas hetgeen isolerend werkt. De ideale ruimte is 15 mm. Is de ruimte groter dan kan de lucht gaan stromen, is de ruimte kleiner dan wordt de luchtisolatielaag te dun. 2. Coating Aan de binnenkant van HR-glas is een dunne metaalcoating aangebracht welke warmte uit de kamer terugkaatst. Zonlicht wordt wel grotendeels doorgelaten. Als je door dit glas naar buiten kijkt is de wereld iets donkerder maar in de praktijk valt dit niet op. 3. Gasvulling De ruimte tussen de glasplaten is gevuld met lucht of met een edelgas. Dit gas isoleert beter dan lucht. Meestal is het gas Argon.” (Bron11)
10
Wat doet de overheid om duurzaam wonen te stimuleren? De overheid is zich zeer bewust van de mogelijkheden voor “duurzaam bouwen”. Duurzaam bouwen en verbouwen draagt bij aan een beter milieu en een gezonde woon- en werkomgeving. Daarom ondersteunt de Rijksoverheid duurzaam bouwen met subsidies. Deze subsidies zijn zowel voor het bouwen als verbouwen van een huis. De overheid verschaft subsidies voor: -
Kleine windturbines Warmte-koude opslag Warmtepomp Zonneboiler Zonnepanelen Douche-warmteterugwinning Lage Temperatuurverwarming Ventilatie Isolatie Dak, Gevel, Glas, leidingen, muren en vloeren Verwarming Binnenmilieu Energiezuinige verlichting
Er is alleen op dit moment geen landelijke regeling voor al deze mogelijkheden. Per gemeente en provincies verschillen de subsidies of zijn subsidies niet beschikbaar. Als voorbeeld nemen we de gemeente: Den Haag. Binnen de gemeente Den Haag is er een subsidie mogelijk voor zonnepanelen, glasisolatie, dak- en vloerisolatie. Daarnaast zijn verschillende hypotheek mogelijkheden voor duurzame woningen. Tevens is er ook een regeling waarbij er een verlaagd Btw-tarief is op de arbeidskosten bij renovatie van woningen. (bron6 en12) Naast het stimuleren van de aanschaf naar duurzame producten en hulpmiddelen heeft de overheid ook duurzame bouwprojecten waarbij complete woonwijken worden gebouwd die uit duurzame huizen bestaan. Zo is de gemeente Gelderland bezig met energie neutrale woonwijken. (Bron13) Stichting duurzaam wonen is mede mogelijk door de overheid opgezet. Deze stichting stimuleert en ondersteunt duurzame bouwprojecten/verbouwingen. (Bron14)
11
Wat zijn de voordelen aan duurzame woningen? Energiebesparing Op het moment dat een duurzame woning gebruikt wordt besparen de bewoners een hoop energie. Deze energiebesparing komt voort uit de goede isolatie die het huis bevat. Simpel gezegd hoe beter geïsoleerd hoe minder energie verspilling. Door gebruik van goede wand, plafond, vloer en glasisolatie bespaar je als bewoner een hoop energie doordat er geen of zeer weinig lucht- en warmteverlies is door de schil van het huis. Deze goede isolatie zorgt ervoor dat de bewoner minder energie hoeft te gebruiken om het huis te verwarmen. Door gebruik te maken van een sterk binnenklimaat kan het huis in de zomer koel blijven en in de winter warm blijven. Dit binnen klimaat maakt optimaal gebruik van de zon van buitenaf en de warmte/koelte van de grond.
Geld besparing Door gebruik te maken van een duurzame woning bespaar je op langer termijn als bewoner een hoop geld. In eerste instantie is de aanschafprijs van de duurzame woning duurder dan een reguliere woning. Deze investering verdien je als bewoner in de loop van der tijd terug in de geld besparingen die je doet tijdens het wonen. Doordat je in een duurzame woning energie bespaart zijn je energiekosten lager dan in een reguliere woning. Dus de maandelijkse energierekening daalt en je bespaart elke periode geld. Op het moment dat je in een duurzame woning woont waarbij je gebruikt maakt van eigen energie opwekking doormiddel van zonnepanelen, windturbines of zonneboilers bespaar je nog eens drastisch in de energierekening. Dit komt doordat je na aanschaf van deze producten alleen nog onderhoudskosten hoeft te betalen en verder geen energiekosten meer hebt.
Milieuvriendelijk Het wonen in een duurzaam huis is tevens ook milieu vriendelijk. Door gebruik van natuurlijke producten, natuurlijke energiebronnen en een goede levensstijl zorg je ervoor dat je als huisbewoner een stuk milieu vriendelijker bent. Nu heeft natuurlijk op korte termijn jouw leefstijl weinig effect op de aarde. Maar het punt is dat we deze aarde ook nog na laten aan onze kinderen, kleinkinderen enzovoort. Vandaar dat het een grootvoordeel is dat we het milieu beschermen.
Onafhankelijkheid Als bewoner van een duurzaam huis met eigen energie opwekking, of dit nou compleet zelfvoorzienend is of deels, zorg je er voor dat je grotendeels onafhankelijk ben van de energiemaatschappijen. Tevens maak je geen of weinig gebruik van de fossiele brandstoffen die steeds schaarster en duurder worden. Deze onafhankelijkheid zorgt er voor dat je als bewoner geen deel meer uitmaakt van de maatschappelijke zorgen over de fossiele brandstoffen.
12
Conclusie Hoe kunnen we duurzame woningen maken zodat er geen fossiele brandstoffen meer binnenshuis verbruikt worden? De duurzame woningen kunnen we maken doormiddel van een aantal technieken. Ten eerste moet bekeken worden in hoeverre het huis duurzaam moet zijn. Er zijn verschillende varianten van duurzame huizen. De lage energiewoning, de nul energiewoning en het passieve huis. Deze drie varianten variëren in de verhoudingen qua hoe duurzaam de woningen zijn. Dit qua energie besparing en bouw van het huis. Op het moment dat mensen in een passiefhuis wonen besparen ze flink veel op energie verbruik. Maar op het moment dat ze nog steeds fossiele brandstoffen gebruiken is het probleem nog niet opgelost. Hiervoor moeten we natuurlijke energiebronnen gebruiken. Deze natuurlijke energie bronnen zoals wind energie en zonne-energie zijn beschikbaar voor woonhuizen en kunnen worden ingezet. Zo kunnen zonnepanelen geplaats worden en kleine windturbines om zo elektriciteit op te wekken voor de bewoners. Nu is het van belang dat deze opwekking genoeg energie geeft om de behoeftes van de bewoners te voorzien. Wat er voor zorgt dat de energie van de zonnepanelen en de windturbines genoeg kunnen zijn is een goed huis isolatie. Door goede isolatie kan de warmte beter binnen gehouden worden waardoor er minder energie verbruikt hoeft te worden binnenshuis om het huis te verwarmen. Deze isolatie is al mogelijk van natuurlijke producten. Binnen de isolatie zijn volgende onderdelen zeer van belang: ramen, muren, plafond en de vloer. Binnen een huishouden wordt ook water gebruikt. Hierbij is ook veel te besparen. Zo kan doormiddel van een zonneboiler water worden verwarmd zonder dat dit energie kost en is er een mogelijkheid om warmwater terug te winnen. Bij gebruik van deze twee constructie is een bewoner minder milieu onvriendelijk bezig bij water verbruik. Nu weten we dat er een hoop mogelijkheden zijn voor een duurzame woning. Maar dit allen moet nog gefinancierd worden. Nu wordt dit door de overheid gestimuleerd en betrekt de overheid zich hierbij doormiddel van subsidies en speciale regelingen bij leningen of hypotheken. Voor deze subsidies moet wel goed worden gekeken waar er gebouwd wordt aangezien er geen landelijke regeling is.
13
Reflectie boek Hfd. 1. Duurzame ontwikkeling, triple P, topdown / bottom up Duurzame ontwikkeling is van toepassing bij duurzaam wonen doordat er wordt gezocht naar bouw technieken en mogelijkheden die op een duurzame manier tot stand komen. De zoektocht gaat door naar complete woningen en huizen die puur uit natuurlijke producten gemaakt worden en zo ook weer compleet afbreekbaar zijn zonder het milieu hierbij aan te tasten. People, Profit, Planet de triple p. past zeker binnen het staatje van duurzaam wonen. Dit komt doordat er een leefomgeving wordt gecreëerd voor de People. Er wordt doormiddel van de bouw voor veel bedrijven een mogelijkheid gegeven tot Profit en de Planet wordt bespaard met verdere vervuilingen doordat de woningen milieu vriendelijk gebouwd worden. Hierbij zijn de woningen ook nog in gebruik veel milieu vriendelijker dan de huidige woningen. Topdown/bottom up top down komt van toepassing doordat er vanuit “boven” beslissingen worden genomen. De overheid die hier aan de top staat heeft een invloedrijke rol in de investeringen die gedaan worden in het duurzaam wonen. Vanaf deze top worden beslissingen genomen over de hoogte van de subsidies maar ook door beslissingen om overheidsgebouwen te voorzien van duurzame maatregelen worden de mogelijkheden steeds groter die de overheid kan nemen. Bottem Up bestaat uit de “gewone burgers” die de mogelijkheid hebben hun huis te verbouwen of een nieuw huis te bouwen die voldoet aan de duurzaam wonen maatregelen. Hierbij is de sociale cohesie tussen mensen zeer belangrijk. Want de burgers verspreiden het woord als zij erachter komen dat ze veel kunnen besparen met een duurzaam huis.
Hfd. 2. Kringlopen, voetafdruk, natuur Kringlopen de kringlopen binnen duurzame woningen zijn er in schillende manieren. Er zijn veel mogelijkheden tot gesloten kringlopen. Hierbij worden producten van natuurlijke bronnen zo gemaakt dat ze weer mogelijk hergebruikt worden of opnieuw gebruikt als grondstof. Maar er zijn ook nog één richtingskringlopen. Denk maar aan het maken van zonnepanelen. Dit proces eindigt in de zonnepanelen die hun werk doen. Maar op het moment dat een zonnepaneel kapot gaat en mogelijk niet meer gerepareerd kan worden eindigt hij uiteindelijk nog op de vuilnisbelt. Hier zijn dus nog veel mogelijkheden voor innovatie. Voetafdruk, voornamelijk de ecologische voetafdruk kan zeer goed krimpen door het gebruik van duurzame woningen. Een duurzame woning streeft naar een zuinige effectieve leefomgeving die het milieu niet beschadigd. Dit is dus precies wat een ecologische voetafdruk laat krimpen. Natuur en duurzaam wonen kunnen hand in hand gaan. Hiervoor zijn echter wel nog ontwikkelingen nodig. Productie technieken moeten milieu vriendelijker worden om de natuur niet te beschadigen bij het ontwikkelen van de duurzame huizen. Maar op het moment dat duurzame huizen de wereld overnemen ten opzichte van “gewone huizen” zal dit een positieve impact hebben op de natuur.
Hfd. 7. Broeikaseffect, technologie en leefstijl Broeikaseffect zal een positieve voortgang krijgen door het bouwen van duurzame woningen. Er komt simpel weg minder uitstoot van milieu onvriendelijke gassen wat er voor zorgt dat het broeikaseffect een andere wending krijgt. Technologie voornamelijk is dit op duurzame energie gericht bij duurzaam wonen. Maar er zijn een hele hoop technieken die mogelijk zijn en hierbij aansluiten. Zo is de techniek voor het bouwen van het complete huis van belang. 14
Leefstijl en duurzaam wonen zijn samen één verandering. Op het moment dat een duurzame woning gebruikt wordt er verwacht dat de bewoner zich bewust is van zijn of haar verbruik om op deze wijze de duurzame woning ook daadwerkelijk duurzaam te gebruiken.
Hfd. 3. Solidariteit, uitsluiting, veiligheid Solidariteit en duurzaam wonen is niet zeer ingewikkeld. Het bouwen van een duurzaam is niet iedereen weggelegd doordat het prijzig is. Voornamelijk nu met de economische crisis schikt het mensen af om veel geld te investeren in een duurzaam huis omdat ze niet direct de resultaten zien. Dus een land waar de welvaart hoog is heeft een veel grote mogelijkheid om duurzaam te bouwen. Uitsluiting is aanwezig bij duurzaam wonen. Niet alleen is er geld nodig voor het verwezenlijk van een duurzame woning. Zo is er dus grote kans op een sociale uitsluiting voor lager opgeleiden doordat deze algemeen minder geld verdienen en dus niet in staat zijn direct een compleet duurzaam huis te kunnen financieren. Veiligheid bij duurzaam wonen is in mijn ogen redelijk veilig. Het duurzaam wonen is iets waar zover nog geen onveiligheden bij komen kijken als terroristische aanvallen of landelijke conflicten.
Hfd. 8. Maatsch. verantw. ondernemen, toekomstgericht, duurzame competentie Maatsch. Verantw. Ondernemen binnen het duurzame circuit zou natuurlijk het beste zijn als elke onderneming op een duurzame manier bezig is. Voor veel bedrijven is de onderneming alleen op winst gericht en is de natuur een bijzaak. Voor duurzaam wonen is het ideaal natuurlijk ook duurzaam ondernemen op een maatschappelijke verantwoordelijke manier. Dit is nog lastig te verwezenlijken doordat veel bedrijven wel willen maar ook vooral door de economische crisis goed op hun geld letten en niet zomaar veranderingen door voeren. Toekomstgericht is zeer belangrijk binnen duurzame woningen. Innovatie staat voorop elke nieuwe techniek die mogelijkheden bied voor duurzame woningen is van belang. Voor het ondernemerschap is het ook van belang dat er naar de toekomst wordt gekeken en hierop wordt ingespeeld. Duurzame competentie is voor duurzame woningen een belangrijke “tool”. Duurzame competenties zorgen ervoor dat de ontwikkelingen voldoen aan duurzaamheid doordat ze binnen de duurzame competenties vallen.
Hfd. 4. Samenwerking, denkbeelden, mensen Samenwerking tussen bedrijven mensen en de overheid. Zelfs tussen verschillende landen kan duurzame woningen sneller en beter laten ontwikkelen. Er zijn nu veel bedrijven gericht op duurzame ontwikkelingen. Deze kunnen samen met de overheid de behoefte voorzien van bewoners die op zoek zijn naar duurzame woningen. De overheid heeft een belangrijke rol in de financiële kant. Door verdere samenwerkingen tussen verschillende landen kunnen de bestaande technieken en mogelijkheden eerder en sneller met elkaar gedeeld worden. Denkbeelden op dit gebied kan nog veel veranderen. Mensen hebben een bepaald beeld van duurzame woningen. Dit beeld hoeft niet altijd positief te zijn. Het is duur, het levert weinig rendement. Deze denkbeelden kunnen duurzame ontwikkelingen stremmen. Op het moment dat niemand meer interesse toont doordat er negatieve denkbeelden zijn over duurzaam wonen zal de productie van duurzame huizen niet opschieten. Mensen moeten geïnspireerd worden om in een duurzame woning te willen wonen en investeren.
15
Mensen zijn misschien nog wel de belangrijkste factor voor duurzame woningen. Zonder geïnteresseerde is er geen markt voor. In deze situatie zijn mensen zowel consumenten als burgers. Ze consumeren een duurzaam huis waarna ze als burger intrekken. Ook zijn het de mensen zelf die uiteindelijk hun gedrag moeten aanpassen naar een duurzame levensstijl. Zij zijn ook degene die wel of niet het afval scheiden. Wel of niet gebruik maken van natuurlijke energie. Zo zie je dat de mensen zelf het belangrijkst zijn binnen het hele duurzame woning proces.
16
Bronvermelding Bron 1: Van Genugten, D 2008 De tien gouden regels van duurzaam wonen. Geraadpleegd op 8 april 2013, http://www.duurzaamthuis.nl/de-tien-gouden-regels-voor-duurzaam-wonen Bron2: Duurzaam thuis, Lage energiewoning. Geraadpleegd op 8 april 2013, http://www.duurzaamthuis.nl/verbouwen/bouwen/lage-energiewoning Bron 3: Duurzaam thuis, Nul energie woning. Geraadpleegd op 8 april 2013, http://www.duurzaamthuis.nl/verbouwen/bouwen/energie-nul-woning Bron4: Duurzaam thuis, Passiefhuis. Geraadpleegd op 8 april 2013, http://www.duurzaamthuis.nl/verbouwen/bouwen/passiefhuis Bron5: Consumentenbond, Zelf stroom opwekken met zonnepanelen. Geraadpleegd op 9 april 2013, http://www.consumentenbond.nl/test/woning-huishouden/woning/energieleveranciers/extra/watzijn-zonnepanelen/ Bron6: Energiesubsidiewijzer 2012, Rijkspremie Zonnepanelen. Geraadpleegd op 9 april 2013, http://www.energiesubsidiewijzer.nl/ZoekRegeling.aspx?tid=0 Bron7: Woonwebsite, Windturbine aan huis. Geraadpleegd 9 april 2013, http://www.woonwebsite.nl/aanbieding/windturbine-aan-huis-windenergie-informatieaanbieding/838 Bron9: Duurzaam thuis, Isolatiemateriaal. Geraadpleegd 15 april 2013, http://www.duurzaamthuis.nl/duurzaam-wonen/isolatiemateriaal Bron10: Haring technische groothandel, Duurzaam warm water. Geraadpleegd 15 april 2013, http://www.duurzame-energieoplossing.nl/duurzaam-warm-water.html Bron11: Praktisch duurzaam 2010, Isolatieglas. Geraadpleegd 15 april 2013, http://www.praktischduurzaam.nl/isolatieglas/ Bron12: Rijksoverheid, Duurzaam bouwen. Geraadpleegd 19 april 2013, http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzaam-bouwen-en-verbouwen/duurzaam-bouwen Bron13: Gemeente Gelderland, Duurzame Stedelijke Ontwikkeling. Geraadpleegd 19 april 2013, http://www.gelderland.nl/?id=3047 Bron14: Duurzame initiatieven, Stichting duurzaam wonen Nederland. Geraadpleegd 19 april 2013, http://www.duurzameinitiatieven.nl/DuurzameInitiatieven/Particulieren/Stichting_Duurzaam_Wone n_Nederland_SDWN.aspx
17
Bijlage Bijlage 1 Inzending GTJP wedstrijd STAP 1 / GEGEVENS Projectnaam: Duurzaam Wonen Teamlid: Evert Nell Collegekaartnummer: 09071393 E-mailadres:
[email protected] Telefoonnummer: 0634197581 Studierichting: Human Technology School: De Haagse Hogeschool Docent: Jan Hendrik van der Kooij E-mailadres docent:
[email protected] Titel Inzending: Duurzame woonproject Idee omschrijving: Duurzaam Wonen is een begrip dat op dit moment "upcomming" is. Er starten steeds meer projecten en bedrijven die zich met duurzaam wonen bezig houden. Hierbij laat de overheid zich ook steeds meer zien. Maar wat is duurzaam wonen nou precies? Het begrip wordt op dit moment nog op verschillende manieren gebruikt. Voordat we duurzaam kunnen gaan wonen moeten we eerst weten wat er precies voor nodig is en hoe we dit kunnen verwezelijken!
STAP 2 / PITCH Waarom is jouw idee goed genoeg voor een finaleplek?: Stel je voor dat iedereen in een huis woont waarbij je compleet zelfvoorzienend bent. Je bent compleet onafhankelijk. Klinkt natuurlijk heel mooi maar voor veel nog onwerkelijk of zelfs onmogelijk. Nou in tegendeel bestaan er al "passieve huizen" deze huizen zijn compleet zelfvoorzienend qua stroom en water. Dit moet uiteindelijk voor heel de wereld mogelijk worden. Maar dat is natuurlijk een hele grote stap. Vandaar dat we klein beginnen met grote dromen. Een project waarbij duurzame woningen worden gecreëerd voor "gewone mensen" en "gewoon" lekker in de buurt! In Nederland
STAP 3 / IS DE UITWERKING VERNIEUWEND? Het idee is vernieuwend omdat: Het idee is vernieuwend omdat er een samenwerking tussen de overheid, commerciële bedrijven en particulieren wordt gecreëerd. Hierbij is het van belang dat de meest vooruitstrevende technieken worden gebruikt om zo een complete duurzame woning te creëren (denk hierbij aan Zonne energie, Wind energie, Isolatie materiaal enzovoort). Deze constructie houdt in dat particulieren bewoners samen kunnen werken met de overheid en bedrijven aan een duurzame woning. De overheid is zeer belangrijk doordat deze met gebruik van subsidies de bewoners kan stimuleren tot het meewerken aan een duurzame woning. De bedrijven komen van pas bij het verwezenlijken van de woning. Doordat de bewoner financieel wordt ondersteund door de overheid is het mogelijk om daadwerkelijk een duurzame woning te creëren.
STAP 4 / DRAAGT HET IDEE BIJ AAN EEN DUURZAME ENERGIEHUISHOUDING? Het idee draagt bij omdat: Het idee biedt een oplossing voor het probleem omdat: Op deze manier er duurzame woningen worden gebouwd waarin mensen zich kunnen huisvesten. Hierbij is seinen projectontwikkeling opzoek naar mogelijkheden om ouderen langer in hun woning te kunnen huisvesten. Op het moment
18
dat "bewoners", overheid en bedrijven zoals Seinen project ontwikkeling gaan samen werken om duurzame woningen te creëren kunnen ze dit verwezenlijken.
STAP 5 / HOE KUNNEN ANDERE PARTIJEN EEN ROL SPELEN BIJ DE REALISATIE VAN HET IDEE? Met het idee betrekken we: Zoals al eerder is aangegeven gaat het om een samen werking tussen drie partijen. 1. De overheid: Deze kan de projecten ondersteunen door middel van subsidies maar ook voor vergunningen en locaties vrij te geven voor de bouw van de projecten. 2. De bewoner: Door het betrekken van de huidige of toekomstige bewoner in het project kan het huis geoptimaliseerd worden. Hierdoor wordt er voor gezorgd dat de bewoner in een woning komt te wonen die is toegespitst op zijn of haar behoeften. Wat er voor zorgt dat de bewoner een langere woontijd kan hebben in zijn of haar nieuwe woning. 3. Bedrijven: Hieronder kunnen veel verschillende organisaties vallen. Denk in eerste instantie aan isolatie van de woningen, het op wekken van de energie, het aanleveren en winnen van schoon drinkwater. Voor deze drie zijn al verschillende bedrijven nodig. Maar vergeet ook niet dat alles geregeld en gemanaged moet worden. Voorbeelden van mogelijke bedrijven die mee kunnen doen: Phillips voor verlichting, Innodura voor zonnepanelen, Essent of eneco(of een andere energie maatschepij) voor aanvullende groene stroom, Isolatiemateriaal doormiddel van kleine ondernemers met de beste offerte. Dus ja om het kort samen te vatten het is een samenwerking tussen een aantal groepen om zo samen de projecten uit te kunnen voeren.
STAP 6 / IS HET IDEE UITVOERBAAR? Het idee is uitvoerbaar: Mijn idee is goed uitvoerbaar omdat: Het idee is uitvoerbaar doordat er veel vraag is naar duurzame ontwikkelingen. Hierbij zijn veel bedrijven ook geïnteresseerd in duurzame projecten doordat dit goed is voor het imago van het bedrijf. Hiervoor moet alleen wel alles goed uitgewerkt zijn voordat het geïmplementeerd kan worden. Ten eerste moet er een locatie gevonden worden waar een dergelijk project gestart kan worden. Hier komt de overheid van pas die wordt betrokken in het project. Daarnaast moeten vooraf goede afspraken gemaakt worden tussen de betrokken partners. Desalniettemin is het idee uitvoerbaar alleen heeft het tijd nodig en voorbereiding voordat het daadwerkelijk van start gaat.
STAP 7 / IS HET IDEE ONTWIKKELD DOOR EEN MULTIDISCIPLINAIRE SAMENWERKING? Het idee is ontwikkeld door een multidisciplinaire samenwerking: Het idee is tot stand gekomen door één student. Het is wel "getoetst" bij studenten met bouwkundige(bouwkunde) achtergrond en economische achtergrond (bedrijfskunde). Er is gevraagd naar hun expertise over het idee en wat zij denken wat wel en niet mogelijk is.
STAP 8 / GEGEVENS VAN HET IDEE Besparingen per jaar (brandstof/energie) m3 aeq/j - Bij eenmalige toepassing: Besparingen per jaar (brandstof/energie) m3 aeq/j - Bij eenmalige toepassing Het elektriciteitsverbruik van een gemiddeld huishouden (2,2 personen) is 3.500 kilowattuur (kWh); het gemiddelde gasverbruik bedraagt 1.600 kubieke meter. Op het moment dat een gemiddeld huishouden in Nederland in een Duurzaam huis woont waarbij energie (groten-)deels wordt opgewekt door de woning of woonomgeving is het verbruik van het huishouden zelfvoorzienend. Dit zorgt ervoor dat het verbruik minder afhankelijk en uiteindelijk niet meer afhankelijk wordt van energiecentrales die milieu vervuilend zijn. Daarnaast mochten de huizen beter geïsoleerd worden dan dat de huizen nu zijn zorgt dit voor minder "warmteverlies" waardoor de verwarming minder hoog hoeft te staan wat weer zorgt voor minder energie verbruik. Maar hoeveel dit precies gaat worden kan nu niet exact verteld worden aangezien we nog steeds over het gedrag van mensen 19
praten. Dit gedrag is nu nog niet te meten. Stroomverbruik kan worden verminderd door gebruik van energie zuinige lampen, energie zuinige apparaten in de keuken, huiskamer etc. In het droom scenario zijn alle woningen zelfvoorzienend is is er niks meer nodig van buitenaf. Dit is natuurlijk op dit moment nog onmogelijk daarom kijken we naar de mogelijkheden die er wel zijn en er is veel te besparen op het verbruik van de huishoudens op dit moment maar het is nog zeer lastig in kaart te brengen. Bij algemene toepassing in Nederland: Bij algemene toepassing in Nederland Het idee is overal in Nederland toepasbaar. Alleen gaat dat in eerste instantie natuurlijk niet gebeuren. Het project krijgt een bepaalde locatie in Nederland. Hierbij kunnen "Nederlandse burgers" zich betrekken bij de uitvoering en het verwezenlijken van uiteindelijke eigen huis.
STAP 9 / REALISATIE Welke stappen zijn nodig voor realisatie: Welke stappen zijn nodig voor realisatie: Ten eerste moet er een samenwerkingsplan worden uitgewerkt tussen de betrokken partijen. Als er een plan is uitgewerkt kan het in principe worden uitgevoerd. Dit klinkt nu zeer simpel maar bij het uitwerken van het plan moet gezocht worden naar bedrijven die betrokken kunnen worden. Er moeten toekomstige bewoners gevonden worden en het moet worden goedgekeurd worden door de overheid. Wie moet/kan het idee gaan uitvoeren: Wie moet/kan het idee gaan uitvoeren Uitvoering van het idee: Hiervoor is een bedrijf nodig die in staat is om het complete project te overzien en te managen. Mogelijk kan Seinen projecten hiermee aan de slag of er moet hier een ander bedrijf voor worden benaderd. Wanneer en waar kan het gerealiseerd zijn: Wanneer en waar kan het gerealiseerd zijn: Wanneer: Is nu nog lastig te zeggen. Het idee is er. Het moet alleen eerst dieper worden onderzocht en uitgewerkt voordat er iets gezegd kan worden over wanneer het plan kan worden uitgevoerd. Het liefst zou het project vandaag al starten alleen zijn daar de resources nog niet voor. Waar: Ja dit is een punt waarvoor de overheid ingeschakeld moet worden en die moeten dus eerst benaderd worden bij het project voordat deze een locatie kunnen aanwijzen Wat zijn eventuele knelpunten/belemmerende factoren: Wat zijn eventuele knelpunten/belemmerende factoren Knelpunten: Een hoop betrokkenen bij het project wat veel tijd kan gaan kosten in het plannen en afspraken maken. Kosten van een dergelijk project kunnen zeer hoog uitvallen terwijl het vooraf mogelijk nog niet zo hoog was. Met de economische crisis waar we nu mee belemmerd zijn kans dat mensen zich niet geroepen voelen om deel te nemen aan een duurzame woning Overheid kan aangeven hier geen geld voor te willen besteden. Mogelijke bewoners zijn niet in staat of willen geen geld besteden in een duurzame woning gewoon weg omdat het te duur kan zijn.
20
