Duurzaam heids- en mi li e u mo ni ‐ tor Em men 2016 1s te edi tie
Ach ter grond mo ni tor
De gemeente Emmen voert een milieuagenda uit. Met de vaststelling van de milieuagenda 2013-2016 streeft onze gemeente er naar de aanwezige milieukwaliteiten te behouden en waar mogelijk te versterken. Om dit doel te bereiken stellen we jaarlijks een milieujaarprogramma op waarin staat welke maatregelen en projecten wij uitvoeren om deze ambities te realiseren. Tevens stellen we jaarlijks een milieujaarverslag op om over de voortgang per milieuthema te rapporteren en om te kunnen volgen of de maatregelen en projecten succesvol zijn uitgevoerd. Met de ontwikkeling van deze duurzaamheidsen milieumonitor hebben we er voor gekozen om het milieujaarverslag en milieujaarprogramma te combineren. In deze monitor is per milieuthema de huidige stand van zaken uitgewerkt (outcome) alsmede welke activiteiten we als gemeente hebben uitgevoerd of nog gaan uitvoeren per milieuthema (output). In het milieujaarverslag staan de uitgevoerde activiteiten. In het milieujaarprogramma is uitgewerkt welke activiteiten we in het komende jaar of in de komende jaren gaan uitvoeren. De volgende milieuthema’s zijn opgenomen in de monitor: 1.
Energie
2.
Bodem
3.
Afval
4.
Geluid
5.
Lucht en geur
6.
Externe Veiligheid
7.
Licht
8.
Water
. . . . . . . . . . . 1. Milieuthema: Energie . . . . . Algemeen
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.4 .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.5.
.
.
.
.
. . uitstoot CO₂ . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.9.
.
.
.
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Energiegebruik en aandeel hernieuwbare energie
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 11 . .
.
.
.
.
. . . . . . . . . Uitgelichte projecten
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 14 . .
.
.
.
.
. . . . . . . . . . . Big Five: Energiebesparing
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 17 . .
.
.
.
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . Big Five: Efficiënter omgaan met energie
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 22 . .
.
.
.
.
. . . . . . . . . Big Five: Windenergie
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 25 . .
.
.
.
.
. . . . . . . . . Big Five: Geothermie
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 28 . .
.
.
.
.
. . . . . . . . . . Big Five: Zonne-energie
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 31 . .
.
.
.
.
. . . . . . . . . . . . . . . Voorlichting en informatievoorziening
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 35 . .
.
.
.
.
. . . . . . . . . . . 2. Milieuthema: Bodem
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 37 . .
.
.
.
.
. . . . . . . Bodemkwaliteit
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 38 . .
.
.
.
.
. . . . . . . . . . 3. Milieuthema: Afval
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 44 . .
.
.
.
.
. . . . . . . . . . . . . Bronscheiding en afvalreductie
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 45 . .
.
.
.
.
. . . . . . . . . . . 4. Milieuthema: Geluid
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 49 . .
.
.
.
.
. . . . . . . Geluidshinder
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 50 . .
.
.
.
.
. . . . . . . . . . . . . . 5. Milieuthema: Lucht & geur
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 53 . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 54 . .
.
.
.
.
. . . . . . . . . . . . . . . . 6. Milieuthema: Externe veiligheid
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 56 . .
.
.
.
.
. . . . . . . Luchtkwaliteit
.
.
.
.
.
.
.
. . . . . . . . Externe veiligheid
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 57 . .
.
.
.
.
. . . . . . . . . . 7. Milieuthema: Licht
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 59 . .
.
.
.
.
. . . . . . Lichthinder
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 60 . .
.
.
.
.
. . . . . . . . . . . 8. Milieuthema: Water
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 62 . .
.
.
.
.
. . . . . . Waterbeheer
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 63 . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 66 . .
.
.
.
.
. . . . . . . . . 10. Begrippenlijst
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 67 . .
.
.
.
.
. . . . . . 9. Colofon
.
.
Mi li euthe ma: Ener gie
4
Al ge meen
Inleiding Emmen kent een lange traditie als energieregio. De grootschalige verveningen en de olie- en gaswinning hebben hun stempel gedrukt op de ontwikkeling van Emmen. Ook de komende decennia zullen olie- en gaswinning nadrukkelijk aanwezig blijven in de regio. Tegelijkertijd maken we ons op voor een duurzame toekomst waarin vermindering van het energieverbruik en een toenemend gebruik van hernieuwbare energie een belangrijke plaats innemen. Om dit realiseren hebben we het energieprogramma ‘Werken aan groene groei’ opgesteld. Onze inzet concentreert zich op vijf sporen, de zogenaamde ‘Big Five’, te weten: 1. Energiebesparing 2. Efficiënter omgaan met energie 3. Windenergie 4. Geothermie 5. Zonne-energie
Van sturend naar faciliterend In het verleden hebben we als gemeente vooral een sturende rol aangenomen in het verduurzamen van Emmen. Deze sturende rol is echter de laatste jaren verschoven naar een faciliterende rol. De reikwijdte en invloed van de gemeentelijke organisatie op het realiseren van de duurzaamheidsambities is immers beperkt. Ontwikkelingen worden in gang gezet door meerdere partijen, de gemeente kan dit niet alleen. Het is belangrijk om beschikbare kennis in Emmen te verenigen en partijen bij elkaar te brengen die een belang hebben bij verduurzaming. Wij zetten ons in om partijen bij elkaar te brengen en ze bewust te maken van de urgentie en de voordelen van verduurzamen. Burgers, bedrijven, maatschappelijk organisaties en andere partijen moeten de kennis bezitten en perspectief aan de horizon zien om de verduurzaming verder te brengen. De gemeente wil de aankomende jaren hier een nog nadrukkelijkere faciliterende rol in gaan spelen.
Regionale samenwerking Ook zetten we als gemeente nadrukkelijk in op regionale samenwerking, waarbij we ook over onze landsgrenzen heen kijken. Wij hebben een aantal partners gevonden die onze ambities op het gebied van energie delen en samen willen werken om de gedeelde ambities te realiseren. Het gaat om de Duitse buurgemeente Haren, het Landgoed Scholtenszathe, Universiteit Twente, Enexis en RWE (Rheinisch-Westfdlisches Elektrizitätswerko). Wij hebben samen met deze partijen in december 2014 een intentieovereenkomst ondertekend waarmee we ons committeren aan de ambitie om de
5
regio Emmen-Haren energieneutraal te maken door een slim en grensoverschrijdend energienetwerk op te zetten (zie het tekstblok voor uitgebreidere informatie over dit project).
Smart Energie Region Emmen-Haren (SEREH) Een bijzonder project is de gezamenlijke energievisie van de gemeente Emmen en Stadt Haren, de zogenaamd Smart Energie Region Emmen-Haren (SEREH). De essentie van SEREH is dat de gemeente Emmen en Haren, op termijn, een zelfvoorzienende energie-regio moet worden. Concreet betekent dat regionaal/lokaal voldoende duurzame energie wordt opgewekt en de lokaal geproduceerde energie lokaal wordt gebruikt door middel van een slim energienetwerk. Samen met de gemeente Emmen en Stadt Haren hebben Universiteit Twente, Landgoed Scholtenszathe, netbeheerders Enexis en RWE (Rheinisch-Westfdlisches Elektrizitätswerko) zich gecommitteerd aan de doelstellingen van de SEREH en in december 2014 een intentieovereenkomst ondertekend. De manier waarop we dit willen bereiken, werken we momenteel uit in het Visiedocument SEREH. Dit document stellen we op met medewerking van partijen die een cruciale rol spelen in het transitieproces: bedrijven, bewoners, netbeheerders en kennisinstellingen. Het visiedocument SEREH wordt naar verwachting voor de zomer van 2016 aan de raad aangeboden ter vaststelling. In het afgelopen jaar is veel werk verricht om draagvlak voor de visie in de maatschappij te realiseren.
Waarom een grensoverschrijdende benadering? De gemeente Haren heeft een overschot aan hernieuwbare energie en energiegebruikers in de gemeente Emmen zouden dit kunnen afnemen Daarom is in het SEREH-project de belangrijke ambitie uitgesproken om een slim grensoverschrijdend energienet te realiseren op midden spanningsniveau. Dit om ervoor te zorgen dat duurzame energie opgewekt in Haren rechtstreeks gebruikt kan worden in Emmen zonder de tussenkomst van het hoogspanningsnet. De Europese Unie kan zich vinden in deze grensoverschrijdende benadering. De regio wordt op deze wijze minder afhankelijk van externe energieleveranciers en kan een toonaangevende rol gaan spelen op het gebied van energietechnologie en innovatie. Voor de uitvoering van concrete projecten zullen dan ook Europese subsidies worden aangevraagd.
Economische effecten energietransitie Verduurzaming van de energievoorziening leidt niet alleen tot milieuwinst. Energietransitie leidt ook tot versterking van de economie in Emmen. Jaarlijks betalen huishoudens en bedrijven in de gemeente Emmen tientallen miljoenen euro's voor het gebruik van energie. Veruit het grootste deel van deze geldstroom verdwijnt uit de regio en gaat naar grote energiebedrijven in het buitenland. Door in te zetten op hernieuwbare
6
energie die lokaal wordt geproduceerd, blijft dit geld in de regio. Door financiële participatie in hernieuwbare energieprojecten kunnen burgers zelfs rechtstreeks profiteren van hernieuwbare energie. De gemeente Emmen zou dan ook graag zien dat ontwikkelaars burgers de mogelijkheid bieden om te participeren in hernieuwbare energieprojecten (bijvoorbeeld in zonneparken of windmolens). Daarnaast vinden wij het belangrijk dat burgers met eigen initiatieven komen om zelf energie op te wekken voor de buurt of voor het dorp. Investeringen in hernieuwbare energiesystemen en energiebesparing stimuleren bovendien de lokale economie, omdat er werkgelegenheid ontstaat door aanpassingen en toepassingen van bestaande of nieuwe technieken. Ook ontstaan er nieuwe verdienmodellen voor bedrijven, bijvoorbeeld door de transitie naar een biobased economie. Reststromen die voorheen geen waarde hadden, worden in toenemende mate nuttig aangewend als grondstoffen. Hierdoor ontstaat eveneens nieuwe werkgelegenheid. Het gaat om directe werkgelegenheidseffecten. Daarnaast is er sprake van indirecte werkgelegenheidseffecten omdat de energierekening van huishoudens en bedrijven omlaag gaat. Een lagere energierekening leidt tot een betere concurrentiepositie van Emmense bedrijven en de financiële positie van de consument verbetert wat vanzelfsprekend ook weer leidt tot een impuls voorde werkgelegenheid in de regio. Sterke groei werkgelegenheid Uit landelijke cijfers blijkt dat de werkgelegenheid in de duurzame energiesector in de afgelopen sterk is gestegen. In 2005 waren er omgerekend naar voltijdequivalenten naar schatting 25,5 duizend banen in deze sector en in 2014 waren dit ruim 46 duizend banen. Dit komt neer op een stijging van 61% in de periode 2005-2014. De werkgelegenheid die direct is te relateren aan de productie van hernieuwbare energie is met ruim drie duizend banen nog relatief beperkt. De werkgelegenheidsgroei is vooral het gevolg van toenemende investeringen in energiebesparing en hernieuwbare energie. Met name isolatiewerkzaamheden en de installatie van zonnepanelen zorgden in deze periode voor meer werkgelegenheid. De helft van de arbeidsplaatsen (23.500 banen) is ontstaan door investeringen in energiebesparende maatregelen. Dit komt omdat het uitvoeren van energiebesparende maatregelen (bv. het aanbrengen van isolatiemateriaal) arbeidsintensief is. Ook voor het installeren van zonnepanelen is veel menskracht nodig. Met de duurzaamheids- en zonnelening stimuleert de gemeente Emmen deze werkzaamheden. Hierdoor ontstaat niet alleen milieuwinst, maar ook nieuwe werkgelegenheid.
Nieuw perspectief De gemeente wil een omslag maken in zowel haar energiebeleid als het energiedebat. De voorbije jaren ging de discussie voortdurend om de kwantitatieve inzet, de wijze van stimulering, of om het instrumentarium. Zowel het beleid als het debat is daarbij constant gefragmenteerd en versmald tot een discussie over specifieke bronnen en sectoren. De gemeente Emmen identificeert zich dan ook met de nieuwe landelijke
7
insteek om de discussie breder te voeren. Er moet worden gekeken naar fundamentele maatschappelijke behoefte waarin energie in 2050 moet voorzien. Deze vier maatschappelijke behoeftes betreffen: De functie lage temperatuurwarmte voor verwarming en warm water; De functie hoge temperatuurwarmte voor productie en hoge proceswarmte; De functie transport en mobiliteit; De functie licht en apparaten. De gemeente Emmen creëert de condities en stuurt, samen met burgers, maatschappelijke organisaties, het bedrijfsleven en kennisinstellingen, op bewaking van deze fundamenten en voortgang. Voortgang met als einddoel: CO2 neutraal in 2050. De route naar het einddoel heeft dus een flexibele insteek. Deze flexibele route heeft ook voordelen, er kunnen gaandeweg makkelijk andere paden worden ingeslagen, er kan gesproken worden over een adaptief innovatiebeleid. Een beleid dat uitdagingen meebrengt voor de overheid, de maatschappij en het bedrijfsleven. Maar ook een beleid dat ruimte biedt voor innovatie op diverse niveaus en componenten. Hierbij past een faciliterende rol voor de overheid, waarbij ontwikkelingen in gang worden gezet door meerdere partijen. Belangrijk hierin is de dialoog. Zonder een dialoog tussen overheid, burgers, organisaties, bedrijfsleven en kennisinstellingen kan deze transitie niet of moeilijk worden gemaakt. De energievraagstukken waarvoor Emmen staat zijn complex. Daarom hecht de gemeente Emmen zich sterk aan externe inbreng. Externe partijen worden in de toekomst vaker uitgenodigd om deel te nemen aan de dialoog over deze vraagstukken. De energiedialogen komen hoger op de agenda te staan en de uitkomsten van deze dialogen gaan een essentiële inbreng hebben in het gemeentelijke beleid.
8
CO₂ uit stoot
Inleiding Emmen zet al geruime tijd in op verduurzaming van de energievoorziening. De gemeenteraad heeft al in 2006 klimaatambities vastgesteld. In dat jaar werd besloten te streven naar een klimaatneutraal Emmen in 2020. Deze doelstelling is echter te ambitieus gebleken en in 2011 verlaagd. De huidige doelstelling is om de CO₂ uitstoot die is te relateren aan het energiegebruik in onze gemeente in 2025 te hebben teruggebracht tot 50% van de uitstoot in 2011.
Doelstelling(en) Een CO₂ reductie van 50% in de periode 2011 t/m 2025 (bron: Energieprogramma
Werken aan groene groei) Indicator: kton CO₂
Stand van zaken De totale CO₂ uitstoot die is te relateren aan het energiegebruik in Emmen bedraagt 1.032 kton in 2013. Sinds 2011 (vaststelling van de CO₂ doelstelling) is de uitstoot met 5% (56 kton) afgenomen. Vooral de CO₂ uitstoot door bedrijven is afgenomen. Met name in de landbouw en in mindere mate in de industrie en energiesector. Er zijn nog geen regionale cijfers voor 2014 beschikbaar, maar wel voor Nederland als geheel. Uit deze cijfers blijkt dat de CO₂ uitstoot landelijk met 4% is afgenomen in 2014. Dit komt vooral door het extreem warme jaar 2014. De verwachting is dat ook in de gemeente Emmen de CO₂ uitstoot in 2014 lager is dan in 2013. Zodra regionale cijfers beschikbaar zijn over de CO₂ uitstoot in de gemeente Emmen in 2014, worden deze cijfers opgenomen in de monitor.
9
kton
CO₂ uitstoot Emmen (gerealiseerd t.o.v. doelstelling) 1.200
800
400
0 2013
Gerealiseerd
2018
Doelstelling
10
2023
Ener gie ge bruik en aan deel her nieuw ba re ener gie
Inleiding Een andere indicator waarmee de verduurzaming van de energievoorziening inzichtelijk kan worden gemaakt is het aandeel hernieuwbare energie in het totale energiegebruik. Voor het bepalen van het aandeel hernieuwbare energie wordt het finale energetische energiegebruik (gebruik van energie voor verwarming, verlichting of als krachtbron) als uitgangspunt genomen, vervolgens wordt gekeken welk deel daarvan van hernieuwbare bronnen afkomstig is. Het gaat dus niet alleen om hernieuwbare energieproductie, maar ook om de mate waarin deze hernieuwbare energie wordt gebruikt door energiegebruikers in Nederland.
Doelstelling(en) Emmen zet er op in dat de binnen de gemeentegrenzen gebruikte energie zoveel mogelijk afkomstig is van duurzame bronnen. Die duurzame opwekking kan zowel binnen als buiten de gemeente plaatsvinden (bron: Energienota gemeente Emmen). Er zijn geen specifieke kwantitatieve doelstellingen t.a.v. het aandeel hernieuwbare energie geformuleerd. Landelijk zijn er wel kwantitatieve doelstellingen geformuleerd. In het Nationaal Energieakkoord is afgesproken in 2023 minimaal 16% van het finale energiegebruik in Nederland uit hernieuwbare bronnen afkomstig is. De VNG is één van de ondertekenaars van het Energieakkoord en daarmee is deze doelstelling ook voor Emmen relevant.
Huidige stand van zaken: energiegebruik Het totale energiegebruik in de gemeente Emmen bedroeg 16.084 TJ in 2014. De monitor onderscheidt drie categorieën energieverbruikers: 1.
Huishoudens
2.
Bedrijven en instellingen
3.
Verkeer en vervoer
In onderstaande cirkeldiagram is het energiegebruik in 2014 per categorie weergegeven.
11
Energiegebruik per categorie in 2014 in TJ
Huishoudens
2.828 (17,58%)
Bedrijven en instellingen Verkeer en vervoer
11.495 (71,47%) 1.761 (10,95%)
Het energiegebruik is t.o.v. 2013 met 662 TJ afgenomen (-4,0%). De belangrijkste verklaring hiervoor is dat door het warme weer in 2014 minder aardgas is gebruikt voor ruimteverwarming. Hierdoor is vooral het energiegebruik door huishoudens sterk afgenomen. Afgezet tegen 2011 (peiljaar CO2 doelstelling) is het totale energiegebruik in de gemeente Emmen nagenoeg gelijk gebleven.
Benchmark energiegebruik Het energiegebruik in de gemeente Emmen is afgezet tegen het landelijke gemiddelde relatief hoog. Het gemiddelde energiegebruik per inwoner is in Emmen 25% hoger dan in Nederland. Dit komt hoofdzakelijk door het hoge energiegebruik in de categorie Bedrijven en instellingen. In Emmen is relatief veel energie-intensieve bedrijvigheid gevestigd. Het gaat hierbij vooral om bedrijven in de industrie. Ook het energiegebruik door de landbouw is hoog. Dit komt door de diverse glastuinbedrijven die in de gemeente Emmen zijn gevestigd.
Huidige stand van zaken: aandeel hernieuwbare energie De totale hoeveelheid hernieuwbare energie die in Emmen is geproduceerd en vervolgens nuttig is verbruikt bedraagt 589 TJ. Veruit het grootste deel hiervan (94%) is energie uit biomassa. De biobrandstofproducent Sunoil Biodiesel levert de grootste bijdrage aan hernieuwbare energieproductie in Emmen en ook de RWZI van het Waterschap Vechtstromen, waar rioolslib wordt omgezet in biogas, is een belangrijke productielocatie. Ruim een derde van de totale hoeveelheid hernieuwbare energie wordt geproduceerd door biomassa te verbranden. Het gaat hierbij om kleinschalige houtverbranding in houtketels- en kachels door huishoudens en bedrijven.
12
Zonne-energie heeft een aandeel van bijna 5% in de totale productie. Het betreft zonnepanelen die zonne-energie omzetten in elektriciteit en zonnecollectoren die zonneenergie omzetten in warmte. Hernieuwbare energiesystemen die gebruik maken van energie die in de bodem en buitenlucht aanwezig is, zijn verantwoordelijk voor minder dan 2% van de totale hoeveelheid hernieuwbare energie. Het aandeel van hernieuwbare bronnen in het totale energiegebruik in Emmen bedraagt 3,7% in 2014. Dat wil zeggen dat de totale hoeveelheid hernieuwbare energie die in Emmen is geproduceerd en nuttig is gebruikt (589 TJ) overeenkomt met 3,7% van het totale energiegebruik in Emmen (16.084 TJ).
Aandeel hernieuwbare energie (%) in Emmen in 2014
Hernieuwbare energiebronnen Fossiele energiebronnen
3,66 (3,66%) 96,34 (96,34%)
Benchmark aandeel hernieuwbare energie De gemeente Emmen scoort lager dan het landelijke aandeel hernieuwbare energie in 2014 (5,5%). Dit heeft twee belangrijke oorzaken. Ten eerste is het energiegebruik in Emmen relatief hoog door de aanwezigheid van energie-intensieve industrie en glastuinbouw. Daarnaast zijn er in de gemeente Emmen geen mogelijkheden voor grootschalige bijstook van biomassa in elektriciteitscentrales en/of afvalverbrandingsinstallaties en staan er (nog) geen windmolens in de gemeente. Grootschalige biomassa bijstook en windmolens leveren wel een grote bijdrage aan de totale hoeveelheid hernieuwbare energi in Nederland. Dit verklaart waarom het aandeel hernieuwbare in Emmen relatief laag is afgezet tegen het landelijke gemiddelde. Hiermee wijkt Emmen echter niet af van andere grote gemeenten in Noord-Nederland, zoals Groningen en Assen, waar het aandeel hernieuwbare energie eveneens onder het landelijke gemiddelde ligt.
13
Uit ge lich te pro jec ten
Emmen telt een aantal projecten met een landelijke uitstraling. Sunoil Biodiesel heeft in Emmen de eerste Nederlandse productielocatie voor biodiesel geopend. Daarnaast bevindt één van de grootste zonnedaken van Nederland zich in de gemeente Emmen. Ook de realisatie van het nieuwe dierenpark Wildlands Adventure Zoo is een toonaangevend project op het gebied van duurzaamheid door de toepassing van tal van duurzaamheidsconcepten op het gebied van water, energie en afval. Hieronder zijn deze projecten nader toegelicht.
Nieuwe dierenpark Wildlands Adventure Zoo Een icoonproject op het gebied van duurzaamheid is het nieuwe park Wildlands Adventure Zoo. Het park is ontworpen, gebouwd en zal worden geëxploiteerd op een manier die goed correspondeert met het duurzaamheidsbeleid van de gemeente Emmen. Onderdeel van de ambitie is dat zowel voor energie, water en materialen wordt gewerkt vanuit het streven naar lokale / regionale kringlopen en samenwerkingsverbanden. Hiermee functioneert het park zoveel mogelijk als een duurzaam ecosysteem. Er zijn diverse duurzaamheidsmaatregelen gerealiseerd door een intensieve samenwerking tussen vele partijen (o.a. innovatielabs). Hierdoor heeft de realisatie van het integrale duurzaamheidsproject ook bijgedragen aan kennisdeling en innovatie in de regio. De belangrijkste duurzaamheidsmaatregelen zijn hieronder samengevat: Met de ontwikkeling van het nieuwe dierenpark is ook de 1ste fase van warmtenet Emmen gerealiseerd. Het park krijgt een unieke, hybride energievoorziening waarbij de warmte voor de kassen wordt geproduceerd door op groen gas gestookte WKK's. Deze installaties produceren ook gelijktijdig groene stroom voor het park. Het warmtenet gaat ook het gemeentehuis, het theater en verzorgingstehuis De Holdert van warmte voorzien. Dit is de eerste concrete stap gericht op het realiseren van een collectief warmtenet voor de verduuzaming van de energievoorziening in Emmen. Op dit moment zijn er ook voorbereidingen om het warmtenet uit te breiden in het centrumgebied en zijn er al verkennende gesprekken voor toekomstige koppeling met het Emmtec terrein. De andere gebouwen op het park zullen van laag temperatuur warmte worden voorzien d.m.v. warmtepompen temperatuur die warmte onttrekken aan het drinkwater dat in de reinwaterkelders direct naast het park is opgeslagen. Een voor Nederland uniek technisch concept. Complementair aan de productie van groene energie door WKK’s zal in het park circa 450 kWp (kilo Watt piek) aan zonnepanelen worden toegepast.
14
Dat zijn circa 1.800 panelen die jaarlijks circa 10% van de stroombehoefte van het park zullen opwekken. In het streven naar gesloten kringlopen is in het project gekozen om zoveel mogelijk te werken met lokale, secundaire, en biobased bouwmaterialen en zo veel mogelijk te bouwen met demontabele methoden die hergebruik mogelijk maken. De realisatie van enkele objecten in het park van veelbelovende biobased bouwmaterialen zoals strobouw en hennepbeton en de plaatsing van een beweegbare biocomposiet brug in het park (ontwikkeld en gebouwd in Emmen) zijn concrete voorbeelden van toepassing van biobased bouwmaterialen. Bovendien zijn op grote schaal tweedehands bouwmaterialen toegepast, is samen met regionale partners een mortel ontwikkeld die leidt tot een forse materiaalbesparing en is gemiddeld minimaal 50% Emmens sloopbeton als granulaat in al het beton van het park verwerkt. Daarnaast heeft het dierenpark als launching customer een productielocatie voor leemstenen uit Emmens leem mogelijk gemaakt door 50.000 stenen in het park toe te passen. Het 'oude' dierenpark bezit een eigen waterkringloop die het park in 70% van de eigen waterbehoefte voorziet. Bij het nieuwe park is de waterkringloop doorontwikkeld en wordt in 90% van de eigen waterbehoefte voorzien. Alleen het drinkwater komt uit het leidingnet van Waterleidingmaatschappij Drenthe (WMD). Zo bespaart het nieuwe park jaarlijks miljoenen liters drinkwater t.o.v. het 'oude' dierenpark.
Zonnedak landgoed Scholtenszathe Op 3 maart 2014 is één van grootste zonnedaken van Nederland door minister Kamp geopend op landgoed Scholtenszathe in Klazienaveen. Het dakoppervlak van 8.800 m² telt 4.600 zonnepanelen met een vermogen van 1,3 Megawatt. Hiermee is het één van de grootste zonnedaken van Nederland. De panelen produceren 3 keer meer zonnestroom dan het landgoed nodig heeft. De overtollige stroom wordt teruggeleverd aan het net. De noodzakelijke aanpassing van de infrastructuur van het stroomnet is mede mogelijk gemaakt door een Green Deal met de provincie Drenthe. Voordat de zonnepanelen zijn geplaatst, zijn de asbesthoudende daken gesaneerd. Het bedrijf is nu volledig asbest vrij.
Biodieselfabriek Sunoil Sunoil Biodiesel is opgericht in 2005 en is de eerste biodieselproducent in Nederland. De productielocatie in Emmen heeft een capaciteit van 80 miljoen liter biodiesel per jaar en is de grootste productielocatie van hernieuwbare energie in Emmen. Aanvankelijk werd biodiesel geproduceerd op basis van
15
plantaardige vetten. In 2007 heeft Sunoil Biodiesel geïnvesteerd in haar fabriek om deze in het bijzonder geschikt te maken voor het inzetten van gebruikt frituurvet en dierlijke vetten. Aangezien dit industriële reststromen zijn, worden de biodiesel producten erkend als een geavanceerde biodiesel, welke duurzamer is dan biodiesel uit plantaardige vetten (bron: website Sunoil Biodiesel).
16
Big Fi ve: Ener gie be spa ring
Inleiding Onze gemeente telt bijna 50.000 woningen, waarvan ruim 60% een koopwoning is. Huishoudens zijn verantwoordelijk voor bijna een kwart van het totale energiegebruik in de gemeente Emmen. Woningbezitters kunnen diverse maatregelen nemen om hun energiegebruik te reduceren. Het gaat bijvoorbeeld om dak-, gevel-, vloer- en muurisolatie, energiezuinige beglazing, slimme meters et cetera. In veel gevallen gaat het om investeringen die relatief snel kunnen worden terugverdiend. Als gemeente zetten we eveneens in op het verbeteren van de energetische kwaliteit van woningen. Zo zijn er afspraken gemaakt met corporaties om de energetische kwaliteit van de sociale woningvoorraad te verbeteren. Vanuit het Aanvalsplan Bouwen, Duurzaamheid en Jeugdwerkloosheid (kortweg aanvalsplan) nemen we samen met woningcorporaties en marktpartijen maatregelen om de bouwsector te stimuleren, woningen duurzamer te maken en jeugdwerkloosheid terug te dringen. Vanuit het aanvalsplan zijn de afgelopen jaren miljoenen euro's geïnvesteerd in verduurzaming van de woningvoorraad in Emmen. Naast verduurzaming van de woningvoorraad zetten we ook in op vermindering van het energiegebruik door openbare verlichting. Om dit te realiseren hebben we in 2010 het beleidsplan openbare verlichting "Gericht verlicht" vastgesteld. Met dit beleidsplan zetten we in op drie sporen:
vermijden van verlichting die niet strikt noodzakelijk is dimmen van verlichting gedurende de verkeersluwe periode van de avond en nacht vervangen van oude, inefficiënte verlichtingsarmaturen door nieuwe energieefficiënte armaturen.
Doelstelling(en) 17
In totaal worden er in de periode van het Lokaal Akkoord Emmen 4.300 energielabelstappen gemaakt in de woningvoorraad van de corporaties (bron:
Energieprogramma Werken aan groene groei). Indicator: Aantal labelstappen
Stand van zaken Sinds 2009 is de energetische kwaliteit van de sociale huurwoningvoorraad in Emmen aanzienlijk verbeterd. De doelstelling om tenminste 4.300 labelstappen te realiseren ruimschoots gehaald. Het aantal woningen met een slecht label (E-, F- of G- label) is met circa 3.200 woningen gedaald (-53%). Het aantal woningen met een groen energielabel (A-, B- of C- label) is juist met ruim 3.400 woningen gestegen. Deze verbetering is tot stand gekomen door het goed isoleren van de bestaande woningvoorraad en door toevoeging van zeer energiezuinige nieuwbouw. Onderstaande grafiek toont de ontwikkeling van de labelverdeling van de sociale huurwoningvoorraad in Emmen in de periode 2009-2015. Er zijn geen cijfers beschikbaar over de labelontwikkeling van overige huurwoningen en koopwoningen in deze periode.
%
Procentuele verdeling energielabels sociale huurwoningvoorraad 40
20
0 G
1-1-2009
F
E
D
C
B
A
1-1-2015
Milieujaarverslag 2014 & 2015 (uitgevoerde activiteiten) Lokaal Akkoord Emmen: We hebben in 2009 afspraken gemaakt met de
18
woningcorporaties Lefier Zuidoost Drenthe, Domesta en Woonservice over verbetering van de kwaliteit van het wonen in de gemeente Emmen. Gezamenlijk hebben we het Lokaal Akkoord Emmen ondertekend. Het akkoord richt zich o.a. op verduurzaming van de sociale woningvoorraad in de gemeente Emmen. Energiebesparingsprojecten vanuit het aanvalsplan: Er is vanuit het Aanvalsplan €4,3 miljoen aan middelen verstrekt aan projecten gericht op verduurzaming van de woningvoorraad. Het betreft vooral projecten van woningcorporaties. Duurzaamheidsleningen: Vanuit het Aanvalsplan zijn eveneens de duurzaamheidsleningen gefinancierd. De duurzaamheidsleningen bieden woningeigenaren de mogelijkheid hun woning te verbeteren en gespreid te betalen door het afsluiten van een lening met een lage rente. De lening is minimaal € 2.500 en maximaal € 25.000. De aflossingsperiode is 10 jaar voor een lening onder € 7.500 en 15 jaar voor leningen boven € 7.500. Ook is er een subsidie opgesteld voor woningeigenaren die niet door de kredietbeoordeling kwamen. De eenmalige subsidie bedraagt per woning 50% van de kosten van de gerealiseerde isolatiemaatregelen met een maximum van € 2.500 per woning. De betreffende maatregelen zijn het installeren van een warmtepomp, zonnepanelen, zonneboiler en verwarmingsinstallatie en het isoleren van de woning. Educohof: Educohof is het duurzaamheidspodium van de gemeente Emmen. Educohof brengt verduurzaming van de gebouwde omgeving onder de aandacht bij bedrijven en inwoners. Uitgebreidere informatie over Educohof en de activiteiten van Educohof staat in het hoofdstuk over milieucommunicatie. Energieloket: Vanuit de gemeente biedt Educohof ondersteuning aan het Drenthe College bij de inrichting van het Energieloket. Het Energieloket is een fysiek loket dat wordt bezet met studenten van de opleidingen Allround operationeel technicus en Engineering, die begeleid worden door medewerkers van het Drenthe College. Het is een loket dat vorm krijgt met ondersteuning van bedrijven, kennisinstellingen en de overheid. Drents Energieloket: In het voorjaar van 2015 is het Drents Energieloket gestart. De gemeente Emmen is samen met de andere Drentse gemeenten, de provincie Drenthe, Bouwend Nederland, Uneto-VNI en de Natuur en Milieufederatie Drenthe mede oprichter en partner. Het loket is ondergebracht bij de Natuur en Milieufederatie Drenthe. Overige projecten: Deelname aan Drents Energieloket, Dag van de duurzaamheid, samenwerking met Buurkracht, Warmtetour, deelname aan project Stroomversnelling koopwoningen.
Milieujaarprogramma 2016 (activiteiten in uitvoering/geplande activiteiten) 19
Lokaal akkoord Emmen 2016-2020: Eind 2015 hebben de woningcorporaties Lefier, Domesta en Woonservice, hun huurderorganisaties en de gemeente Emmen een nieuw lokaal akkoord getekend. In dit akkoord staan afspraken over verduurzaming van de woningvoorraad van deze corporaties in de komende vijf jaar. In het akkoord is afgesproken dat de corporaties werken in gelijkmatige stappen naar een gemiddelde energie-index van 1,25 in 2021. Bij het energiezuinig maken van woningen passen de corporaties de principes toe van de Trias Energetica. Bij nieuwbouw wordt voor wat betreft de energieprestatie gebouwd volgens het bouwbesluit. Een hogere ambitie is vanuit kosten en baten niet haalbaar. Door allerlei wettelijke maatregelen ligt er voor de corporaties een grote uitdaging om goedkoper te bouwen om daarmee de nieuwbouwhuren betaalbaar te houden voor de doelgroep. Extra duurzaamheidsinvesteringen maken de nieuwbouw duurder en met de huidige energieprestatienorm voor de nieuwbouw is er al sprake van zeer lage energielasten. Verbinden: Door elkaars mogelijkheden te benutten zijn er nog vele kansen te verzilveren. Zo is op het gebied van energiebesparing de komende jaren een investering aanstaande van tientallen miljoenen euro’s. Deze financiering kan worden gedekt uit vermeden energielasten. Wij faciliteren partijen in het verder te ontwikkelen Energieloket en in het uitvoeren van energiebesparing- en duurzame energieprojecten. We denken hierbij aan samenwerking met bewoners (onder andere EOP’s), bedrijven en onderwijsinstellingen. Doorontwikkeling Energieloket: Het is de bedoeling dat het Energieloket van het Drenthe College uitgroeit tot een plek waar diverse initiatieven/projecten en vraagstukken bij elkaar komen. Dit kan het Drenthe College niet alleen realiseren. Het moet ook een plek van de Emmense samenleving worden: van, voor en met bewoners, andere onderwijsinstellingen, overheid en bedrijven. Vanuit de gemeente ondersteunt Educohof het Drenthe College om het Energieloket verder te ontwikkelen. Op dit moment zoeken we hier bedrijven voor die hier in mee willen denken/in willen participeren. De Drent zit er warmpjes bij: Vanuit het Drenst Energieloket is in het najaar van 2015 is de campagne ‘De Drent zit er warmpjes bij’ van start gaan. Deze campagne zet met name in op isolatie van woningen en gaat uit van een wijkgerichte aanpak die samen met gemeenten en lokale bewonersgroepen wordt vormgegeven. De gemeente Emmen is partner van de campagne en geeft mede uitvoering aan deze aanpak. In eerste instantie en als start is daarbij gekozen voor de wijk Emmerhout. Ter versterking van de campagne heeft de gemeente op 6 oktober 2015 in en voor de wijk Emmerhout een goed bezochte (ca. 70 bewoners) bijeenkomst georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomst zijn de bewoners geïnformeerd over mogelijkheden voor energiebesparende maatregelen en is aangeboden om per woning een energiescan uit te voeren. Deze scan wordt uitgevoerd door een onafhankelijke adviseur (Invent) tegen een gereduceerd tarief van
20
€ 25,- (i.p.v. € 75,-). Project Energiebesparing Emmen: Dit project bouwt voort op de samenwerking in het Drents Energieloket. Met dit project geven we gezamenlijk een impuls aan de besparingsinzet in de gemeente Emmen. Uitgangspunten daarbij zijn een wijkgerichte aanpak, effectieve samenwerking met partners en inwoners en 'learning by doing'. We zullen de ervaringen die zijn opgedaan met de provinciale campagne De Drent zit er warmpjes bij en de wijkbijeenkomsten vertalen en verder opschalen in de gemeente Emmen om het bereik en de resultaten van de gezamenlijke inzet verder te vergroten. De NMF Drenthe en de gemeente Emmen gaan samen met betrokken partners een aanpak uitwerken en uitvoeren die gericht is op verdere opschaling van de besparingsinzet en het bereik in de gemeente Emmen.
21
Big Fi ve: Ef fi ci ën ter om gaan met ener gie
Inleiding Naast verduurzaming van de gebouwde omgeving zetten we in op het efficiënter omgaan met energie. In de gemeente Emmen is op diverse locaties restwarmte beschikbaar die op dit moment niet nuttig wordt toegepast. De ontwikkeling van een warmtenet maakt het mogelijk om restwarmte nuttig toe te passen, waardoor efficiënter gebruik wordt gemaakt van energie in de gemeente. Een warmtenet is een leidinginfrastructuur die één of meerdere energiebronnen (bv. restwarmte of hernieuwbare warmte) verbindt aan afnemers van warmte en/of koude. Daarnaast zet Emmen in op het gebruik van de bodem om energie efficiënter te benutten. Warmtekoudeopslag is een methode om energie in de vorm van warmte of koude op te slaan in de bodem. In de zomer kan koel grondwater worden gebruikt om gebouwen te koelen, het opgewarmde water kan vervolgens worden opgeslagen in de bodem totdat het in de winter kan worden gebruikt om gebouwen te verwarmen. De gemeente Emmen zet in op betere benutting van restwarmte en ontwikkeling van WKO systemen in de gemeente.
Doelstelling(en) Vooronderzoek heeft uitgewezen dat één warmtenet het verbruik van ongeveer 2 miljoen m³ aardgas voorkomt. Dit levert een besparing op van 3,6 kton CO₂ per jaar. Uitgaande van 150.000 m² vloeroppervlak dat wordt aangesloten op WKO systemen, kan een besparing van 6,4 kton CO₂ worden gerealiseerd. In totaal leveren een warmtenet en WKO systemen een CO₂ reductie van circa 6,4 kton op (bron: Energieprogramma Werken
aan groene groei).
Stand van zaken Er is een warmtenet aangelegd die het nieuwe Dierenpark Wildlands Adventure Zoo (zie afbeelding) van energie gaat voorzien. Dit is de eerste fase van een grootschalig 'hybride' warmtenet in Emmen waarop meerdere energiebronnen en afnemers zullen worden aangesloten (zie milieujaarverslag en milieujaarprogramma). Het toepassen van warmte en koude opslag (WKO) vindt in Emmen nauwelijks plaats. Oorzaak hiervoor zijn de aanwezige risico’s op het gebied van bedrijfszekerheid van de bronnen in de bodem. Dit heeft een negatief effect op de business case voor WKO systemen in de gemeente Emmen.
22
Wildlands Adventure Zoo gaat gebruik maken van restwarmte van de WMD (bron afbeelding: gemeente Emmen).
Milieujaarverslag 2014 & 2015 (uitgevoerde activiteiten) In 2013 is gestart met de aanleg van een warmtenet, een ondergronds netwerk van waterleidingen om gebouwen te verwarmen, gevoed door duurzame warmte en koude bronnen. Met de ontwikkeling van het nieuwe dierenpark is de 1ste fase van een grootschalig warmtenet in Emmen aangelegd. Het park krijgt een unieke, hybride energievoorziening waarbij de warmte voor de kassen wordt geproduceerd door op groen gas gestookte WKK's. Deze installaties produceren ook gelijktijdig groene stroom voor het park. Ook gaat het nieuwe dierenpark gebruik maken van restwarmte van de Waterleiding Maatschappij Drenthe (WMD). Het gebruik van WKO systemen blijkt lastig in de gemeente. Met een WKO pilot voor de school De Catamaran hebben we ervaring opgedaan met WKO systemen in Emmen. Uit deze pilot bleek dat er diverse knelpunten zijn t.a.v. de uitrol van WKO systemen in de gemeente Emmen. Oorzaak hiervoor zijn de aanwezige risico’s op het gebied van bedrijfszekerheid van de bronnen in de bodem.
Milieujaarprogramma 2016 (activiteiten in uitvoering/geplande activiteiten) De ontwikkeling van het warmtenet voor het nieuwe dierenpark is de eerste concrete stap gericht op het realiseren van een collectief warmtenet voor de verduurzaming van de energievoorziening in Emmen. Het warmtenet gaat ook het gemeentehuis, het theater en verzorgingstehuis De Holdert van warmte
23
voorzien. Op dit moment zijn er ook voorbereidingen om het warmtenet uit te breiden in het centrumgebied en zijn er al verkennende gesprekken voor toekomstige koppeling met het Emmtec terrein.
24
Big Fi ve: Win d ener gie
Inleiding Het Rijk heeft de ambitie dat Nederland in 2021 minimaal 6.000 MW opgesteld vermogen aan windenergie op land heeft gerealiseerd. Van deze landelijke opgave neemt de provincie Drenthe 285,5 MW voor haar rekening. In de zomer van 2014 heeft de provincie Drenthe besloten dat er 95,5 MW in de gemeente Emmen moet worden gerealiseerd. Het College van de gemeente Emmen zet met haar Bestuursakkoord 20142018 in op een windmolenvrije gemeente. En als er toch windmolens geplaatst moeten worden, bijvoorbeeld door aanwijzing van Rijk en provincie, dan wil de gemeente zelf de regie voeren ten aanzien van de locatiekeuzes en de plaatsingsvoorwaarden. Op basis van de provinciale taakstelling is er overleg gevoerd tussen provincie en gemeente. Het resultaat van dit overleg is dat de provincie vasthoudt aan de taakstelling voor de gemeente Emmen om 95,5 MW windenergie te realiseren voor 2021. Op dit moment zijn er nog geen grote windmolens in Emmen. De gemeente zet zich daarom in om de opgave van 95,5 MW te realiseren voor 2021. Dit komt neer op een vermeden CO2 uitstoot van 105 kton. De gemeente Emmen is zich bewust van de weerstand van inwoners tegen windmolens. Inwoners maken zich zorgen over de effecten van windmolens op hun gezondheid en woonomgeving. De gemeentelijke inzet is er op gericht om hinder en gezondheidsrisico's zo veel mogelijk te beperken. Ook zet de gemeente zich in om de tijdelijkheid van windmolens goed te borgen. Dit maakt een onderbouwde ruimtelijke heroverweging van windenergie in de gemeente Emmen in de toekomst mogelijk.
Doelstelling(en) In de zomer van 2014 heeft de provincie Drenthe besloten dat er 95,5 MW in de gemeente Emmen moet worden gerealiseerd (bron: Regieplan windenergie Drenthe).
Indicator: MW opgesteld vermogen windenergie
Stand van zaken Er staan op dit moment nog geen grootschalige windmolens in de gemeente Emmen. Wij hebben er als gemeente voor gekozen om bij de plaatsing van windmolens eigen regie te behouden waardoor we aanvullende eisen kunnen stellen bovenop de wettelijke eisen. Dit hebben wij gedaan om direct omwonenden een positie te verschaffen ten opzichte van initiatiefnemers. Dit om hinder te beperken en/of een passende en haalbare compensatie te bieden. Daardoor ontstaat meer balans tussen lusten en lasten voor initiatiefnemer en omwonenden. Het gebiedsproces, dat is georganiseerd om bewoners en belanghebbenden zoveel mogelijk bij de ontwikkeling te betrekken, heeft parallel
25
gelopen aan het schrijven van de structuurvisie. Daardoor kon ook rekening worden gehouden met (tussentijdse) uitkomsten van het gebiedsproces. Deze zijn waar mogelijk meegenomen of opgenomen in de ontwerp-structuurvisie. De volgende (ruimtelijke) uitkomsten zijn al behaald door het behouden van de eigen regie: Maximale ashoogte en tiphoogte van respectievelijk 100 en 149 meter; Minimaal 1100 meter afstand tot woongebieden en 500 meter tot individuele woningen; Minimaal 4 kilometer tussen windparken; Borgen van tijdelijkheid van windparken. Op dit moment hebben we ervoor gekozen om een tussenstap in de vaststelling Structuurvisie Windenergie Emmen aan te brengen. Deze tussenstap betekent wel dat er wordt afgeweken van de oorspronkelijk planning in het Regieplan. Dit omdat windkracht 3 aanbeveelt om een “maatschappelijke tender” te organiseren. Dit moet zorgen voor een nog betere positie voor direct omwonenden ten opzichte van initiatiefnemers bij het maken van afspraken. Zodoende moet er nog meer balans ontstaan tussen lusten en lasten voor initiatiefnemer en omwonenden of belanghebbenden.
Milieujaarverslag 2014 & 2015 (uitgevoerde activiteiten) De gemeente heeft de eerst stap van de structuurvisie “Emmen, Windenergie” opgesteld. Deze structuurvisie geeft een ruimtelijk kader voor de ontwikkeling van windparken in de gemeente Emmen. De gemeenteraad heeft de eerste stap van de structuurvisie Windenergie op 19 november 2015 vastgesteld. Met de vaststelling van de eerste stap van de structuurvisie worden in afwijking van het Regieplan Windenergie Emmen voorafgaand aan de vaststelling van de gehele structuurvisie de betrokken initiatiefnemers met een grondpositie in de zoekgebieden uitgenodigd om eerst een voorstel uit te brengen. Dit voorstel moet zorgen voor een betere positie voor direct omwonenden ten opzichte van initiatiefnemers bij het maken van afspraken. Zodat er meer balans ontstaat tussen lusten en lasten voor initiatiefnemer en omwonenden. Er een PlanMER, inclusief Passende Beoordeling, uitgevoerd om de milieueffecten (geluid, slagschaduw, ecologie, landschap, etc.) van de ontwikkeling van windenergie in Emmen in beeld te brengen. De gemeente heeft het platform Windkracht 3 ingericht en de Natuur en Milieufederatie Drenthe en de Nederlandse Vereniging Omwonenden Windenergie (NLVOW) uitgenodigd om hier het voortouw in te nemen. Zoals aangegeven in het, door de gemeenteraad in november 2014 vastgestelde, Regieplan Windenergie gemeente Emmen is de opdracht aan platform Windkracht 3 het organiseren van gebiedsprocessen en het opstellen van een concept gedragscode.
26
Milieujaarprogramma 2016 (activiteiten in uitvoering/geplande activiteiten) Voordat de definitieve structuurvisie wordt vastgesteld, zullen de Initiatiefnemers met grondposities in de zoekgebieden worden verzocht aan te geven in hoeverre zij ideeën hebben om omwonenden van een windpark tegemoet te komen. Het gaat daarbij om niet-ruimtelijke aspecten zoals bijvoorbeeld hinder beperkende maatregelen, compensatie, (financiële) participatie en gebiedsbijdragen. Nadat de inlevertermijn is verstreken, zal het platform worden gevraagd om de aangeleverde voorstellen (met beide varianten) met de omwonenden te bespreken. Daarnaast zal een deskundige toets worden uitgevoerd waarbij elk voorstel op zichzelf beoordeeld wordt. Er zal daarbij worden aangegeven hoe het voorstel zich verhoudt tot “marktconform”. De resultaten worden betrokken bij het voorstel aan de raad voor het vaststellen van de Structuurvisie Windenergie Emmen. Na het vaststellen van de structuurvisie zullen de door de initiatiefnemers ingediende voorstellen, samen met de uitkomsten van de gesprekken met de omwonenden in Windkracht 3, uitmonden in een overeenkomst.
27
Big Fi ve: Ge o ther mie
Inleiding Geothermie (ook wel aardwarmte genoemd) is warmte die wordt onttrokken aan de diepere aardlagen. Deze energievoorraad is vrijwel onuitputtelijk en wordt daardoor tot de hernieuwbare energiebronnen gerekend. Geothermiesystemen gebruiken de warmte die aanwezig is in water, diep (> 500 meter) in de ondergrond. Deze warmte kan worden gebruikt om bijvoorbeeld woonwijken, bedrijventerreinen of kassen te verwarmen. Hoe dieper de bron, hoe hoger de temperatuur. Geothermie uit bronnen die heet genoeg zijn, kan worden omgezet in elektriciteit. Om de aardwarmte te kunnen gebruiken is het noodzakelijk dat grondwater wordt opgepompt en de warmte eruit wordt gehaald. Het afgekoelde water wordt vervolgens weer teruggepompt en warmt vanzelf weer op door de hitte uit de aardkern. In de diepe ondergrond van de gemeente Emmen zijn warmtebronnen aanwezig. Of deze bronnen daadwerkelijk kunnen worden aangewend hangt af van de bodemsamenstelling en de kosten in verhouding tot de opbrengsten. Om dit te kunnen bepalen zijn proefboringen noodzakelijk.
Doelstelling(en) Een groep van meerdere tuinders in Erica hebben gezamenlijk de mogelijkheden verkend voor een geothermieproject. Op basis van het onderzoek dat voor deze verkenning is uitgevoerd blijkt dat één geothermisch doublet ongeveer dezelfde hoeveelheid energie levert als 3.000.000 m³ aardgas. In het Energieprogramma Werken aan groene groei wordt uitgegaan van realisatie van een geothermieproject met een dergelijke omvang in de periode 2012-2015. Dit leidt tot een CO₂ reductie van 5,3 kton (Bron:
Energieprogramma Werken aan groene groei). Indicator: Aantal geothermieprojecten en kton CO₂ reductie
28
Stand van zaken Tot op heden is er nog geen geothermieproject gerealiseerd in de gemeente Emmen. Het huidig economisch klimaat blijkt niet gunstig voor het verkrijgen van reguliere leningen voor aardwarmte. Na ongewenste ‘bijvangst’ van olie en aardgas bij aardwarmteboringen elders, verzwaarde het Rijk de voorwaarden voor het mogen exploiteren van een aardwarmtebron. Zo moet een exploitatiemaatschappij voldoende financiële buffers hebben om bij calamiteiten te kunnen handelen en moet zij voldoende geologische expertise in huis hebben. Er is een business case uitgewerkt voor een geothermieproject in Emmen, maar deze business case is op dit moment niet rendabel.
Milieujaarverslag 2014 & 2015 (uitgevoerde activiteiten) We hebben als gemeente diverse activiteiten uitgevoerd, gericht op het realiseren van en geothermieproject in onze gemeente. Deze activiteiten zijn hieronder nader toegelicht: We hebben samen met de provincie drie opsporingsvergunningen voor aardwarmte (Erica, Klazienaveen en Emmen-Centrum) aangevraagd. Het Ministerie van Economische Zaken heeft deze vergunningen verleend. We hebben een onderzoek laten uitvoeren naar hergebruik van droge NAMgasputten voor warmtewinning uit de bodem nabij Emmen. Hieruit blijkt dat het hergebruik van droge putten niet veel voordeliger is dan het boren van nieuwe putten. Ook zijn de bedrijfsrisico’s van een ‘droge’ put hoger dan die van een nieuwe. Acht tuinders, de provincie en de gemeente Emmen ondertekenden op 12 januari 2011 de intentieovereenkomst om de mogelijkheden van het gezamenlijk benutten van aardwarmte te verkennen (werkgroep Aardwarmte Erica). De werkgroep Aardwarmte Erica rondde in 2011 een business case rondom het benutten van aardwarmte af. De gemeente heeft een inhoudelijke bijdrage geleverd aan deze werkgroep. De uitgewerkte business case is op dit moment niet rendabel.
Milieujaarprogramma 2016 (activeiten in uitvoering/geplande activiteiten) In de energienota wordt geothermie gezien als een belangrijke bron voor duurzame warmte. De afgelopen jaren is in een haalbaarheidsonderzoek (zie uitgevoerde activiteiten) bekeken of geothermie kan worden toegepast voor de energievoorziening van het tuinbouwgebied Erica. Door de hoge
29
uitvoeringsrisico’s en de hoge kosten is in 2014 besloten het project niet verder voort te zetten. De (landelijke) wens om minder afhankelijk te worden van aardgas biedt echter perspectief voor hernieuwde aandacht voor geothermie. Naast toepassingen ten behoeve van grootverbruikers (zoals tuinbouw) kan hierbij ook gedacht worden aan koppelingen met lokale warmtenetten of combinaties van beiden. Daarnaast liggen er mogelijkheden bij zogenaamde diepe geothermie door de combinatie elektriciteitsopwekking/warmtewinning. Hierbij moet worden opgemerkt dat de haalbaarheid van dergelijke projecten sterk afhankelijk is van factoren als de hoogte van de energieprijs en de hoogte van eventuele subsidies en garantstellingen. Wij zullen de ontwikkelingen in de markt op de voet blijven volgen. Mocht er zich een kansrijke ontwikkeling voordoen, dan zullen wij ons actief opstellen. We zoeken hierbij de samenwerking met partners als de provincie en de woningbouwverenigingen.
30
Big Fi ve: Zon ne-ener gie
Inleiding De zon is in potentie de grootste energiebron voor de aarde. Zonlicht kan door middel van zonnepanelen worden omgezet in elektriciteit. Zonnecollectoren zetten zonlicht om in warmte voor het verwarmen van tapwater. Dit warme water wordt veelal opgeslagen in een zonneboiler. In de afgelopen jaren heeft vooral het gebruik van zonnepanelen een vlucht genomen. De kostprijs van zonnepanelen is sterk gedaald en is de plaatsing van zonnepanelen is door landelijke subsidies en fiscale regelingen aangemoedigd. Bovendien hebben provincies en gemeenten daar vaak eigen instrumenten aan toegevoegd. Hierdoor is het aantal zonnepanelen op Nederlandse daken de afgelopen jaren sterk gegroeid. Ook in Emmen is het aantal zonnepanelen op daken de afgelopen jaren hard gegroeid. Voordeel van zonne-energie is bovendien dat deze techniek goed is te integreren in de gebouwde omgeving. Wij zien zonne-energie daarom als een belangrijke hernieuwbare energiebron om onze doelstellingen te realiseren.
Zonnepanelen op een dak in Emmen - Foto: Benny Spin (bron: www.emmen.nu)
Doelstelling(en) De doelstelling is om ongeveer 10 MWp te realiseren in de periode 2012-2015 (Bron:
Energieprogramma Werken aan groene groei). Indicator: MWp zonnepanelen
Stand van zaken
31
Het opgesteld vermogen van zonnepanelen is in de periode 2011-2015 fors gegroeid. In 2011 bedroeg het opgesteld vermogen minder dan een half MWp. Eind maart 2015 (meest recente cijfers) lag er bijna 9 MWp zonnepanelen op daken in de gemeente Emmen. Een succesvol project is het zonnedak op landgoed Scholtenszathe (zie 'Icoonprojecten' voor meer informatie over dit project). Op 3 maart 2014 is dit zonnedak door minister Kamp geopend. Op het dak zijn 4.600 zonnepanelen geplaatst (totale vermogen van 1,3 MWp), hiermee is het één van de grootste zonnedaken in Nederland. Er zijn op dit moment nog geen grondgebonden zonneparken in de gemeente Emmen. Met een vermogen van bijna 9 MWp liggen we goed op schema om onze doelstelling te realiseren.
MWp
Opgesteld vermogen (MWp) zonnepanelen (2011-2015) 12
8
4
0
Gerealiseerd
Doelstelling
Benchmark Het opgesteld vermogen zonnepanelen is relatief hoog in Emmen. Er zijn slechts 6 gemeenten in Nederland waar het opgesteld vermogen hoger is dan in Emmen, terwijl er 25 gemeenten zijn met meer inwoners dan de gemeente Emmen. Het opgesteld vermogen is hoger dan grote gemeenten zoals Rotterdam en Den Haag.
Milieujaarverslag 2014 & 2015 (uitgevoerde activiteiten) Wij hebben diverse activiteiten uitgevoerd gericht op uitrol van zonne-energie in onze gemeente. Hierbij zijn vier rollen te onderscheiden:
32
Vervullen voorbeeldfunctie: We geven zelf het goede voorbeeld en hebben op het dak van het gemeentehuis zonnepanelen laten plaatsen. Ook hebben alle geprivatiseerde sporthallen en zwembaden in de gemeente Emmen zonnepanelen aangeschaft en de opdrachten uitbesteed aan lokale ondernemers.
Financiële ondersteuning bieden: Wij hebben financiële ondersteuning geboden aan burgers en bedrijven die willen investeren in zonnepanelen voornamelijk d.m.v. de Zonnelening (zie Milieujaarprogramma 2016) en in mindere mate de Duurzaamheidslening.
Creëren randvoorwaarden: In november 2015 is de structuurvisie zonneakkers Emmen vastgesteld. Met deze structuurvisie hebben wij beleid geformuleerd om de ontwikkeling van grondgebonden zonnepanelen, zgn. zonneakkers, te kunnen faciliteren. In de visie zijn, op basis van gemeentelijk beleid en in afstemming met provinciaal beleid, ontwikkellocaties benoemd. Voor deze locaties zijn criteria gegeven, om met name een goede ruimtelijke inpassing te kunnen waarborgen. Deze structuurvisie vormt daarmee het ruimtelijk kader voor de ontwikkeling van zonneakkers in onze gemeente. Op basis hiervan kunnen aanvragen van derden worden getoetst en beoordeeld.
Informeren en voorlichten: We hebben diverse activiteiten uitgevoerd gericht op informatievoorziening en voorlichting aan burgers en bedrijven. In het kader van het Scholennetwerk (37 basisscholen) hebben leerlingen een lespakket over zonne-energie gekregen, inclusief een kindercollege in de raadszaal. Samen met het Energietechnologiecluster heeft Educohof (het duurzaamheidspodium van de gemeente Emmen) een thema-avond over energieke daken georganiseerd. Doel was om de mogelijkheden voor grootschalige toepassing van zonnepanelen in Emmen te onderzoeken. Daarnaast is onder de vlag van het Drents Energieloket in de eerste helft van dit jaar de campagne ‘Zon zoekt Drent’ uitgevoerd. Deze campagne was mede door de gecombineerde en gezamenlijke inzet een groot succes. Het organiseren, stimuleren en samenbrengen van vraag en aanbod dicht bij huis in de vorm van regiobijeenkomsten in combinatie met het aanbieden van goede financieringsmogelijkheden, onafhankelijk advies en gecombineerd afzenderschap zijn daarbij belangrijke ingrediënten.
Milieujaarprogramma 2016 (activiteiten in uitvoering/geplande activiteiten) We hebben samen met de provincie Drenthe nieuwe middelen beschikbaar gesteld voor continuering van de Zonnelening. Op basis van 50/50 cofinanciering stellen beide partijen middelen beschikbaar voor het verstrekken van leningen aan particulieren om zonnepanelen of een zonneboiler op hun woning te installeren. Het SNN voert namens de gemeente en de provincie de
33
zonnelening uit. Inmiddels hebben we € 1.000.000,- beschikbaar gesteld voor de Zonnelening. De provincie verdubbelt dit bedrag. Het totale budget bedraagt derhalve € 2.000.000,-.
34
Voor lich ting en in for ma tie voorzie ning
Duurzaamheidspodium Educohof Educohof is het duurzaamheidspodium van de gemeente Emmen en maakt onderdeel uit van het team Economie. Educohof geeft mede-uitvoering aan de ambities die de gemeente Emmen heeft op het gebied van milieu en energie in het bijzonder. Een belangrijke ontwikkeling is dat de rol van de overheid verandert en dat er meer initiatief vanuit de samenleving wordt aangemoedigd. Deze ontwikkeling is enerzijds ingegeven door bezuinigingen maar anderzijds door het feit dat de samenleving steeds vaker het initiatief neemt. Daarvoor is het nodig dat de overheid de ruimte biedt en luistert en in gesprek gaat over eventueel benodigde ondersteuning. Educohof biedt deze ondersteuning om projecten verder te brengen.
Milieujaarprogramma 2016 (activiteiten in uitvoering/geplande activiteiten) Warmtetour (Energiebesparing): Initiëren/aanjagen/ondersteunen van diverse energiebesparingsprojecten voor inwoners, instellingen en bedrijven. In het najaar 2016 wordt de warmtetour gehouden in 4 wijken in de gemeente Emmen. Er worden diverse informatieavonden in de verschillende wijken opgezet over de mogelijkheden van het isoleren van woningen. Het doel van de campagne is zoveel mogelijk Emmense woningen warm, comfortabel en energiezuinig te maken en huiseigenaren te adviseren en te ondersteunen bij het isoleren van hun huis. Emmense bouw- en installatebedrijven worden in de aanpak betrokken om de werkgelegenheid in Emmen te stimuleren. Zonne-energie: Educohof participeert in het steunpunt zonneakkers om
35
dorpen en wijken te begeleiden/ondersteunen bij realisatie zonneakkers. Educohof brengt subsidies en leningen actief onder de aandacht bij bewoners, bedrijven en onderwijsinstellingen en ondersteunt waar nodig om aanschaf zonnepanelen te bevorderen. Energieloket: Vanuit de gemeente ontwikkelt Educohof samen met het Drenthe College en het bedrijfsleven en andere onderwijsinstellingen een Energieloket. Een loket waarin vraag en antwoord op energievraagstukken bij elkaar komt met als fysieke plek het Drenthe College. Het loket biedt ondersteuning aan de taakstelling die we als Emmense samenleving hebben op het gebied van energiebesparing en energieopwekking. Scholennetwerk: Het betrekken van kinderen bij de verschillende milieubeleidsvelden van de gemeente is een belangrijk onderwerp. IVN (Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid) voert deze opdracht namens de gemeente uit voor jaarlijks circa 37 basis scholen. IVN dient hierbij het bedrijfsleven, VO-scholen en het beroepsonderwijs te betrekken en de thema’s te laten aansluiten bij de thema’s uit de milieuagenda van de gemeente Emmen. Educohof onderzoekt hoe voor de komende jaren dekking hiervoor is te realiseren. Makelaarsfunctie: Op het gebied van milieu en energie projecten/initiatieven/personen met elkaar verbinden door organiseren van netwerkbijeenkomsten, themabijeenkomsten, bewonersavonden, zoals Dag van de Duurzaamheid, workshops CE en informatieavonden over de postcoderegeling. Communicatie: Het meer communiceren over initiatieven en resultaten van zowel gemeente als de samenleving. Voorjaar eerste thema pagina in huis aan huisblad, plan voor periodieke communicatie maken in samenwerking met de afdeling communicatie.
36
Mi li euthe ma: Bo dem
37
Bo dem kwa li teit
Inleiding De bodem bestaat zowel uit grond als grondwater. We onderkennen dat de bodem (gebruiks)waarden heeft vanuit zowel een economische, ecologische als sociale invalshoek. We willen dat deze waarden ook in de toekomst behouden blijven of worden versterkt. Tegelijkertijd willen we op ons grondgebied de ruimte bieden aan maatschappelijke ontwikkelingen. Het uitgangspunt van een duurzaam beheer van de bodem verbindt beide ambities. We zetten als gemeente in op bescherming, duurzaam gebruik en, indien nodig, herstel van de bodem. De uitvoering van de bodemtaken wordt, met uitzondering van de beleidsvoorbereiding, sinds 1 januari 2014 uitgevoerd door de RUD (Regionale Uitvoeringsdienst) Drenthe. De gemeente Emmen blijft echter verantwoordelijk voor het beleid.
Doelstelling(en) We hebben t.a.v. onze bodem de volgende ambities geformuleerd: 1.
Spoedlocaties worden aangepakt.
2.
Sanering van bodemverontreinigingen die geen spoedlocatie zijn, worden in samenhang met ruimtelijke ontwikkelingen aangepakt.
3.
De schone bodem blijft schoon.
Voor de aanpak van spoedlocaties zijn kwantitatieve doelstellingen benoemd, waarbij onderscheid is gemaakt tussen 'zachte' en 'harde' spoedlocaties:
Zachte locaties zijn locaties waarvan nog niet duidelijk is of ze uiteindelijk wel of niet spoedeisend zijn. Dit zijn potentiele spoedlocaties, waarvoor aanvullend onderzoek noodzakelijk is. De doelstelling is dat eind 2016 alle locaties zijn onderzocht en het
38
aantal zachte locaties op nul uitkomt (bron: gemeente Emmen).
Indicator: Aantal zachte locaties Harde locaties zijn locaties waarvan bekend is dat ze spoedeisend zijn en waarvan de sanering wordt voorbereid of reeds in uitvoering is. De doelstelling is dat eind 2020 voor alle harde locaties geldt dat de sanering in uitvoering is en daarmee het aantal harde locaties in voorbereiding op nul uitkomt (bron: gemeente Emmen).
Indicator: Aantal harde locaties in voorbereiding
Stand van zaken Onderstaande tabel toont de ontwikkeling van het aantal spoedlocaties in de gemeente Emmen in de periode 2010-2015.
N
Ontwikkeling aantal spoedlocaties (2010-2015) 80
40
0 2010
2011
2012
2013
2014
2015
Spoedlocaties Te onderzoeken locaties (zachte locaties) Beschikte locaties (harde locaties)
Het aantal spoedlocaties is in de periode 2010-2015 sterk afgenomen. Op dit moment zijn er nog 23 spoedlocaties die verder worden onderzocht en/of aangepakt. Het betreft 9 zachte locaties en 14 harde locaties. Het aantal spoedlocaties is in 2015 toegenomen t.o.v. het voorgaande jaar. Deze toename is te wijten aan het opsplitsen van 2 onderzoekslocaties (verschillende eigenaren). Netto is er sprake van een afname. Hieronder staat een beschrijving van zeven harde locaties die momenteel in uitvoering zijn.
VOCL Centrum Emmen
39
In het centrum van Emmen hebben twee chemische wasserijen een grondwaterverontreiniging veroorzaakt met VOCL. De grondwaterverontreiniging bedreigt de grondwaterwinputten van de WMD. Door de omvang en de diepte is het technisch en/of financieel niet mogelijk de verontreiniging volledig te verwijderen. Daarom is een grondwaterbeheerssysteem aangelegd die het verontreinigd grondwater afvangt voordat het de drinkwaterputten van de WMD kan bereiken. Het grondwaterbeheerssysteem dient langdurend (mogelijk vele tientallen jaren) in stand te worden gehouden. Door monitoren en onderzoek zijn over de ligging en stromingssnelheid van de grondwaterverontreiniging veel gegevens verzameld. In 2014 is het grondwaterbeheersysteem bijgesteld en aangepast. We onderzoeken, samen met het bodemcentrum, of een bronaanpak van de twee bronnen mogelijk is en een gunstig effect kan hebben op de duur van de huidige grondwaterbeheersing. Daarnaast onderzoeken we samen met het waterleidingbedrijf WMD en de provincie Drenthe of een gebiedsgerichte aanpak mogelijk is. Doel hiervan is om te borgen dat ook op de langere termijn de drinkwaterwinning is beschermd. Daarnaast hebben de onderzoeken als bijkomend doel de jaarlijkse beheerskosten te verminderen.
Gero, 1e Kruisdiep, Nieuw Weerdinge Ter plaatse van de voormalige bestekfabriek Gero is een omvangrijke grondwaterverontreiniging met VOCL aanwezig. Door een grondwaterbeheerssysteem wordt deze verontreiniging beheerst. De afgelopen jaren is veel informatie verzameld over de verontreiniging. Mogelijk kan tevens ook de oorspronkelijke bron van de verontreiniging binnenkort worden gesaneerd. We onderzoeken of we een bronaanpak kunnen gaan uitvoeren en gaan we in overleg met de terreineigenaar. Doel is om de op dit moment jaarlijkse terugkomende beheerskosten sterk te verminderen. De voortgang is echter sterk afhankelijk van onderhandelingstrajecten met derden.
Boerdijk 32, Veenoord Eén van de bodemverontreiniginglocaties waar sprake is van verspreidingsrisico’s is de locatie Boerdijk 32 te Veenoord. De verontreinigingsproblematiek op deze locatie is zowel in technische als in juridisch opzicht uiterst complex waardoor de aanpak van de bodemverontreiniging wordt bemoeilijkt. Een oplossing moet worden gevonden waarmee verspreidingsrisico’s m.b.t. de grondwaterverontreiniging kunnen worden gesaneerd dan wel beheerst. Indien mogelijk dient gelijktijdig een oplossing te worden gevonden voor de grondverontreiniging op het
40
bronperceel. In 2014 is een oplossing gereed gekomen voor de havenslibverontreiniging. In het verleden zijn de kosten voor volledige sanering deze bodemverontreiniging ingeschat op vele miljoenen. Echter een volledige sanering is niet haalbaar en niet kosteneffectief. Door de complexiteit is ook een inschatting van een meer kosteneffectieve oplossing, en het mogelijke tijdstip van saneringsaanpak op dit moment nog niet aan te geven. De terreineigenaar zal een onderzoek naar de aanpak van deze bodemverontreiniging opstarten.
Voormalig kleiduivenschietbaan, Verlengde Splitting, Emmen Ter plaatse van de kleiduivenschietbaan aan de Verlengde Splitting te BargerOosterveld is een bodemverontreiniging waar sprake is van ecologische risico’s. De verontreinigingsproblematiek is in enige mate complex door de vorm waarin de bodemverontreiniging aanwezig is in relatie tot de natuurwaarden van het naastgelegen gebied dat onderdeel uitmaakt van een ecologische verbindingszone. De kosten voor de bodemsanering voor het volledig weghalen van de verontreiniging op het terrein zijn ingeschat op meerdere miljoenen euro. Echter onduidelijk is of een dergelijk vergaande bodemsanering noodzakelijk is en of dat doelmatig is. Op dit moment is de aanpak van de bodemverontreiniging in onderzoek.
Gat van Reef Ter plaatse van een voormalig stort, bekend als het Gat van Reef te Schoonebeek is als gevolg van storten van afval een bodemverontreiniging ontstaan waarbij mogelijk sprake is van verspreidingsrisico’s. Op basis van de huidige onderzoeken is het nog onmogelijk een inschatting te geven of er daadwerkelijk risico’s aanwezig zijn en wat dan de eventuele saneringskosten zullen zijn. Op dit moment is de bodemverontreiniging nog in onderzoek. Afhankelijk van de onderzoeksresultaten zal een aanpak voor de sanering worden opgesteld.
Slibdepot Bargermeerkanaal, Kapitein Hatterasstraat, Emmen
41
Het slibdepot Bargermeerkanaal aan de Kapitein Hatterasstraat bestaat uit verontreinigd slib afkomstig uit het Bargermeerkanaal. In 2003 is het slibdepot voorzien van een isolerende voorziening. Omdat het slibdepot een grondwaterverontreiniging heeft veroorzaakt is een monitoringssysteem aangelegd. Hierdoor kunnen tijdig maatregelen worden genomen indien dat noodzakelijk mocht blijken te zijn.
Haven, Veenoord In de haven van het industrieterrein van Veenoord is het slib sterk verontreinigd met o.a. zink. Het industrieterrein rondom de Haven van Veenoord wordt gerevitaliseerd. Een onderdeel van het revitaliseringsplan bestaat uit het dempen van een deel van de haven. De kosten om het slib in de haven te saneren waren een (financiële) belemmering voor een deel van het revitaliseringsplan. De gemeentelijke Reserve BOdemSAnering was en is oorspronkelijk bedoeld om een (financiële) oplossing te bieden indien bodemverontreiniging ruimtelijke ontwikkeling frustreert. In 2013 is besloten om middelen uit de Reserve BOdemSAnering in te zetten zodat de saneringskosten van deze verontreiniging geen belemmering zijn voor de gewenste ruimtelijke ontwikkeling. De saneringswerkzaamheden bestaan uit een zogenaamde IBCmaatregel: isoleren, beheren en controleren. Concreet betekent dat het slib uit de haven bij elkaar wordt gebracht waardoor een deel van de haven wordt gedempt. Het verzamelde slib wordt afgedekt met minimaal een meter schone grond. In 2014 is gestart met de sanering van de waterbodem en na afronding zal een nazorgplan worden opgesteld om de IBC maatregelen langdurig (financieel) te borgen.
Milieujaarverslag 2014 & 2015 (uitgevoerde activiteiten) Om de hierboven genoemde ambities te realiseren zijn diverse activiteiten uitgevoerd in de afgelopen jaren. In 2012 heeft het college de Nota Bodembeheer vastgesteld, welke een uitwerking is van het Besluit bodemkwaliteit. Door vaststelling van dit beleid zijn de regels voor grondverzet binnen de gemeente Emmen een stuk eenvoudiger geworden. Ook zijn de Visie op bodemkwaliteit en het Uitvoeringsprogramma bodembeheer 2012-2014 in dat jaar vastgesteld. In 2013 is de Beleidsregel bodemkwaliteit door het college vastgesteld. De Beleidsregel bodemkwaliteit is een nadere uitwerking van de Visie op bodemkwaliteit. In de Beleidsregel bodemkwaliteit is beschreven hoe de
42
gemeente Emmen omgaat met bodemverontreiniging, bodemsanering en gebiedsgericht grondwaterbeheer. In 2015 is het jaarprogramma bodembeheer 2015 vastgesteld.
Milieujaarprogramma 2016 (activiteiten in uitvoering/geplande activiteiten) In opdracht van de gemeente Emmen worden door de RUD bodemonderzoeken en bodemsaneringen uitgevoerd, primair gericht op de aanpak van spoedlocaties. Daarnaast worden in sommige gevallen ook onderzoeken (en soms ook saneringen) uitgevoerd in het kader van ontwikkeling en/of transacties.
43
Mi li euthe ma: Af val
44
Bron schei ding en af val re duc tie
Inleiding De gemeente Emmen heeft een wettelijke zorgplicht voor de inzameling en verwerking van het afval van haar inwoners. Deze taak hebben we opgedragen aan AreaReiniging NV waarvan de gemeente Emmen, samen met de gemeenten Hoogeveen en Coevorden, aandeelhouder is. We zitten in op verduurzaming van het afvalbeheer en hebben in 2010 het kaderplan Afvalstoffen 2010-2015 vastgesteld. Hierin zijn ambities opgenomen om het percentage brongescheiden afval te verhogen. Dit leidt tot een vermindering van de hoeveelheid restafval en meer hergebruik van afvalmaterialen als grondstoffen. De gemeente Emmen heeft de ambitie vastgesteld om in 2015 60% van het afval brongescheiden in te zamelen de hoeveelheid restafval per inwoner te verlagen tot 244 kilogram in 2015. Om verschillende redenen heeft invoering van maatregelen ter realisering van deze ambitie vertraging opgelopen. Maatregelen krijgen extra urgentie vanwege de aangescherpte scheidingsnormen die staatsecretaris Mansveld in 2014 in het programma ‘Van Afval naar Grondstof’ heeft gepresenteerd: het kabinet streeft naar maximaal 100 kg restafval per inwoner per jaar in 2020, wat vertaald is naar 75% afvalscheiding.
Bron: website gemeenteraad Emmen
Doelstelling(en) Het percentage brongescheiden afval bedraagt 60% in 2015 (bron: Kaderplan
afvalstoffen 2010-2015). Indicator: % brongescheiden afval De gemiddelde hoeveelheid restafval per inwoner bedraagt maximaal 244 kilogram per jaar in 2015 (bron: Kaderplan afvalstoffen 2010-2015).
45
Indicator: kilogram restafval
Stand van zaken In de periode 2010-2014 is het percentage brongescheiden afval nagenoeg gelijk gebleven. In 2014 bedroeg het percentage brongescheiden afval 54%. Dit is zes procent lager dan de doelstelling voor 2015. De gemiddelde hoeveelheid restafval per inwoner neemt vanaf 2011 af. In 2014 bedroeg de gemiddelde hoeveelheid restafval per inwoner 255 kg. Dit is 11 kg. hoger dan de doelstelling voor 2015.
%
Percentage brongescheiden afval gemeente Emmen 80
40
0
Gerealiseerd
Doelstelling
46
Kg.
Hoeveelheid restafval (kg.) per inwoner 300
200
100
0
Gerealiseerd
Doelstelling
Milieujaarverslag 2014 & 2015 (uitgevoerde activiteiten) In 2010 hebben we het kaderplan Afvalstoffen 2010-2015 vastgesteld. In dit plan is de ambitie opgenomen om het percentage brongescheiden afval te verhogen tot 60% in 2015. In 2012 is het pilot project Afval Anders in De Rietlanden gestart. De proef onder 256 huishoudens bestond uit de invoer van een 240 liter mini-container voor de huis-aan-huis inzameling van plastic verpakkingsafval, het op verzoek aanbieden van een gratis tweede GFT container, het plaatsen van een afvalsorteerstraat in het dichtstbijzijnde winkelcentrum en aanpassing van de inzamelfrequentie. In 2014 heeft een heroverweging plaatsgevonden van het (aanvankelijke) streven om gemeentebreed Afval Anders in te voeren. Uitkomst van deze heroverweging is het besluit om het Afval Anders concept niet gemeentebreed in te voeren en een nieuw maatregelenpakket (zie Milieujaarprogramma 2016) uit te werken.
Milieujaarprogramma 2016 (activiteiten in uitvoering/geplande activiteiten)
47
Er is een nieuw maatregelenkader uitgewerkt ter bevordering van afvalscheiding en reductie van restafval. Het maatregelenkader bestaat uit de volgende onderdelen: De introductie van een derde container voor plastic, metalen en drankverpakkingen. Ter stimulering en facilitering van de inzameling van deze stoffen zal de maandelijkse zakkeninzameling worden vervangen door een maandelijkse inzameling met mini-containers. Eerdere afvalproeven tonen aan dat invoering van een extra container tot substantieel meer bronscheiding leidt. De container wordt vrijwillig beschikbaar gesteld. Realisatie van 15 sorteerstraten in de gemeente. Aan de hand van de sorteerstraten met aantrekkelijke ondergrondse voorzieningen voor waardevolle grondstoffen worden ook de hoogbouwbewoners in staat gesteld hun afgedankte grondstoffen optimaal te scheiden. Ook is besloten om de inzameling van restafval bij hoogbouw gemeentebreed ondergronds te organiseren. Dit in het kader om te streven naar minder restafval. Vervanging van alle bovengrondse en inpandige containers bij hoogbouw betekent plaatsing van 193 containers in de gemeente. De laatste maatregel betreft een containerherkenningssysteem d.m.v. het bestickeren van grijze containers. In de praktijk bieden sommige bewoners meerdere grijze containers aan zonder dat hier extra afvalstoffenheffing voor wordt betaald. Op deze wijze kunnen onrechtmatig aangeboden containers worden geweerd bij de inzameling. De gemeente streeft op deze manier naar minder restafval per inwoner.
48
Mi li euthe ma: Ge luid
49
Ge luids hin der
Inleiding Geluidbelasting wordt veroorzaakt door allerlei activiteiten, van evenementen, verkeer en vervoer tot economische en industriële activiteiten. Emmen zet in op het realiseren van een optimale geluidskwaliteit die past bij een gebied, waarbij rekening wordt gehouden met het ruimtegebruik, de functie van een gebied en de mate van functiemenging.
Doelstelling(en) Doelstelling: Het streven naar een aanvaardbaar woon- en leefklimaat met een goede balans tussen geluidshinder voor omwonenden en economische ontwikkeling.
Indicator: Aantal locaties waar sprake is van overschrijding van streefwaarden
Stand van zaken Om de geluidsituatie op het industrieterrein Bargermeer en de geluidsbelasting op de omliggende woongebieden in beeld te brengen, zijn in de afgelopen jaren akoestische onderzoeken uitgevoerd. Conclusie van deze onderzoeken was dat er op dit moment geen sprake is van overschrijding van de geldende geluidsnormen rondom het Emmtecterrein. In een aantal gevallen heeft de gemeente, na een integrale afweging, gebruik gemaakt van haar bevoegdheid van het stellen van hogere grenswaarden voor de geluidsnorm. In 2016 gaat de gemeente een verkeersmilieukaart opstellen. Hiervoor wordt de geluidssituatie m.b.t. verkeer onderzocht. Uit dit onderzoek moet blijken of sprake is van overschrijding van geluidsnormen.
Milieujaarverslag 2014 & 2015 (uitgevoerde activiteiten) Het bedrijventerrein Bargermeer is een gezoneerd bedrijventerrein zoals bedoeld in de Wet geluidhinder. Op basis hiervan is een bepaalde hoeveel geluid beschikbaar voor bedrijfsactiviteiten op het Bargermeer. Op basis van beschikbare informatie is geconstateerd dat het industrieterrein Bargermeer akoestisch vol is. Dat betekent dat elke nieuwe ontwikkeling een overschrijding van de geldende geluidsnormen zou veroorzaken. Om bedrijfsactiviteiten toch mogelijk te maken is een Geluidsreductieplan
50
opgesteld. Dit reductieplan geldt voor een kortere termijn, tot 28 juni 2017, en is bedoeld als eerste hulp. Het reductieplan is voorzien als overbrugging tot de vaststelling van het nieuwe bestemmingsplan voor Bargermeer. Omdat het probleem van de geluidsruimte zeer complex en ingrijpend bleek te zijn, is besloten om een geluidsbeleidplan op te stellen als oplossing voor de lange termijn. De insteek van dit beleid was om de geluidbelasting van drie aaneengesloten bedrijventerreinen (Bargermeer, bedrijvenpark A37 en de nieuw te ontwikkelen Oranjepoort) in één beleidsplan te regelen: de geluidsvisie Werkas. Deze visie lag in 2014 klaar en is bedoeld als onderlegger voor het nieuwe bestemmingsplan de Werkas die eveneens uitging van onderbrengen van de drie bedrijventerreinen in één bestemmingsplan. Deze gedachte is verlaten vanwege het wegvallen van vraag naar nieuwe bedrijvenlocaties, waardoor de ontwikkeling van Oranjepoort niet kon plaatsvinden. Hierdoor is de basis voor de geluidsvisie voor een aaneengesloten industriepark ook veranderd. De reeds opgestelde geluidsvisie voor de totale Werkas moest daarom aangepast worden naar de huidige situatie. Voor het bedrijventerrein Bargermeer en bedrijvenpark A37 is inmiddels een beheersverordening opgesteld, waarmee voldoen is aan de actualisatieplicht zoals vereist in de Wet ruimtelijke ordening. De ontwikkeling van Oranjepoort is stil gelegd. Op basis van de concept Geluidsvisie is in 2014 en 2015 nader geluidsonderzoek uitgevoerd naar de bedrijven op het Emmtec-terrein. In dit kader is ook gekeken in hoeverre de gegevens die aan de basis van de vorige akoestische onderzoeken stonden nog actueel zijn. Het bleek dat deze gegevens sterk verouderd waren en het gebruik daarvan gaf een sterk vertekende beeld over de akoestische situatie op het Emmtec-terrein. Uit dit vervolgonderzoek met de geactualiseerde gegevens is ook gebleken dat naar verwachting er voor bedrijven op het Emmtec-terrein voor de komende 10 jaar voldoende geluidsruimte beschikbaar is om de ontwikkelingen die zij voor ogen hebben te kunnen realiseren. Om deze geluidsruimte te kunnen benutten en zo economische ontwikkelingen mogelijk te maken is een nieuw bestemmingsplan en geluidsplan nodig. Ook blijft de geluidsbelasting voor omwonenden binnen het afgesproken niveau.
Milieujaarprogramma 2016 (activiteiten in uitvoering/geplande activiteiten) Op basis van het akoestisch onderzoek dat in 2014 en 2015 is uitgevoerd naar de bedrijven op het Emmtec-terrein, kunnen we concluderen dat het up-to-date houden van de informatie over de geluidsbelasting van cruciaal belang is voor de economische ontwikkeling op industrieterrein Bargermeer. Het opstellen van een zonebeheersysteem kan een grote toegevoegde economische waarde opleveren. We zijn voornemens te verkennen hoe de
51
situatie in de andere delen van het industrieterrein ervoor staat, hoe een zonebeheersplan vorm kan krijgen en op welke manier de relevante partijen betrokken moeten worden (gemeente, RUD of derden). Hiervoor is een akoestisch onderzoek nodig voor de andere delen van het Bargermeerterrein op basis van geactualiseerde gegevens. Om economische ontwikkelingen ook in de toekomst mogelijk te kunnen maken is het nodig dat er voor het gehele Bargermeer een beleids- en beheersplan voor de geluidsruimte worden opgesteld. In 2016 gaan we verder met het verkennen van de geluidsituatie met betrekking tot het verkeer. Hiervoor wordt een verkeersmilieukaart opgesteld die op basis van verkeersgegevens de ontstane milieukwaliteit aangeeft voor lucht en geluid. Op basis van deze kaart zullen we kijken of er knelpunten zijn en indien dit het geval is of deze knelpunten met gemeentelijk beleid opgelost kunnen worden.
52
Mi li euthe ma: Lucht & geur
53
Lucht kwa li teit
Inleiding Schone lucht is een belangrijke voorwaarde voor een gezond leefmilieu. De luchtkwaliteit in Nederland wordt voor een groot deel bepaald door verontreinigende componenten zoals fijnstof, stikstofdioxide, koolmonoxide en benzeen. Verkeer is een belangrijke bron van luchtverontreiniging, maar ook industriële bronnen, de landbouw en huishoudens en bronnen in het buitenland spelen een rol. Ook geurbelasting verspreidt zich door de lucht. In 2014 hebben we de noodzaak van het opstellen van gemeentelijk geurbeleid voor zowel industriële activiteiten als intensieve veehouderijen verkend. Hieruit is geconcludeerd dat voor industriële activiteiten het rijksbeleid voldoende blijkt te zijn om de geurbelasting op een aanvaardbaar niveau te houden. De kans op het achteruitgaan van de geurkwaliteit, veroorzaakt door intensieve veehouderijen, is in het buitengebied wel aanwezig. Om ongewenste situaties voor te zijn heeft de gemeente verkend welke beschikbare instrumenten effectief werken en doelmatig zijn. Uit deze verkenning blijkt dat de ontwikkeling van een beleidsregel op de korte termijn wenselijk is.
Bron afbeelding: Presentatie Ruimtelijke Waardenkaart gemeente Emmen
Doelstelling(en) Voorkomen overschrijding grenswaarden vastgestelde luchtkwaliteitseisen (bron:
Milieuagenda 2013-2016). Indicator: Aantal locaties waar sprake is van overschrijding van grenswaarden
Stand van zaken 54
De lucht in Emmen is relatief schoon. Nergens overschrijden de grenswaarden vastgestelde luchtkwaliteitseisen. Het thema lucht voldoet op dit moment aan de gestelde doelen.
Milieujaarverslag 2014 & 2015 (uitgevoerde activiteiten) Bij activiteiten die gevolgen kunnen hebben voor luchtkwaliteit wordt onderzoek uitgevoerd om te bepalen of het project luchtkwaliteitsverslechtering met zich meebrengt. Luchtkwaliteitsonderzoek verrichten we ook voor de ruimtelijke plannen (bv. bestemmingsplan) die deze activiteiten planologisch mogelijk maken. Omdat er op dit moment geen knelpunten zijn geconstateerd, heeft het opstellen van een gemeentelijk luchtkwaliteitsbeleid geen prioriteit gekregen. De milieueffectrapportage, uitgevoerd ten behoeve van het bestemmingsplan Buitengebied, vestigde de aandacht op de geursituatie in het buitengebied. De (indicatieve) conclusie van het milieueffectonderzoek was dat in de toekomst, wanneer de bouwblokken worden vergroot, overbelaste situaties zouden kunnen ontstaan (overschrijding van de norm). In 2014/2015 is een verdiepend onderzoek uitgevoerd naar de mogelijke omvang van de geurproblematiek in het buitengebied. Dit om een betere indicatie te krijgen van de mogelijke omvang van het geurprobleem en om te kijken of het opstellen van een gemeentelijk beleid noodzakelijk en doelmatig is. Uit het geuronderzoek blijkt dat een gemeentelijk geurbeleid toegevoegde waarde heeft voor ede uitbreiding van intensieve veehouderijen. In 2016 zullen wij het gemeentelijk beleid verder vorm geven
Milieuprogramma 2016 (activiteiten in uitvoering/geplande activiteiten) Door middel van luchtkwaliteitsonderzoek monitoren we, in de situaties die in de wet zijn voorgeschreven, of knelpunten dreigen te ontstaan. Uit het geuronderzoek blijkt dat een gemeentelijk geurbeleid toegevoegde waarde heeft voor een aantal aspecten van de geurproblematiek. In 2016 zullen wij het gemeentelijk beleid verder vorm geven.
55
Mi li euthe ma: Ex ter ne vei lig heid
56
Ex ter ne vei lig heid
Inleiding Een van de kerntaken van de overheid is het bieden van een veilige leefomgeving voor haar burgers. Tegelijkertijd is het van belang dat bedrijven de mogelijkheid hebben om zich in Emmen te vestigen of er (nieuwe) economische activiteiten te ontplooien. Externe veiligheid heeft betrekking op het beheersen van risico’s die voorvloeien uit de opslag, productie, het gebruik en vervoer van gevaarlijke stoffen. Dergelijke activiteiten leggen beperkingen op aan de omgeving, doordat veiligheidsafstanden tussen risicovolle activiteiten en bijvoorbeeld woningen nodig zijn. Als gemeente zetten we in op een niveau van veiligheid, dat voldoende bescherming biedt aan de inwoners én de economische en ruimtelijke ontwikkelingen niet onnodig belemmert.
Doelstelling(en) Het voorkomen van knelpunten en saneringssituaties (bron: Milieuagenda 2013-2016).
Indicator: Aantal knelpunten en saneringssituaties
Stand van zaken Van de G31-gemeenten behoort Emmen tot de veiligste gemeenten op het gebied van externe veiligheid. Er zijn op dit moment nauwelijks knelpunten in Emmen. In 2013 zijn tussen gemeente, provincie en bedrijven op het Emmtec terrein afspraken gemaakt om tot verbetering te komen van de brandveiligheid van bestaande gebouwen (Masterplan). Bedrijven hebben verbeterplannen ingediend. Deze plannen worden stapsgewijs uitgevoerd. Alle partijen zitten midden in dit proces en liggen op koers om het gewenste niveau van brandveiligheid te realiseren.
Milieujaarverslag 2014 & 2015 (uitgevoerde activiteiten) In de voorgaande milieuagenda kreeg het aspect externe veiligheid veel aandacht. De gemeente heeft een onderzoek uitgevoerd waarbij de aanwezige risicobronnen in de gemeente (industriële activiteiten, transport van gevaarlijke stoffen via spoor) zijn geïnventariseerd, hieruit bleek dat er geen knelpunten en saneringssituaties in de gemeente zijn. Op basis van de inventarisatie is een beleidsplan opgesteld waarin is aangegeven hoe Emmen het ontstaan van knelpunten in bestaande en toekomstige risicosituaties wil voorkomen.
57
Milieujaarprogramma 2016 (geplande activiteiten) De keuzes die zijn vastgelegd in het beleidsplan externe veiligheid passen we toe in bestemmingsplannen en vergunningverlening, dit moet toekomstige knelpunten voorkomen.
58
Mi li euthe ma: Licht
59
Lichthin der
Inleiding In de gemeente Emmen liggen twee kassengebieden (Erica en Klazienaveen). Een aantal kassen in deze tuinbouwgebieden worden verlicht door assimilatieverlichting om gewassen beter en sneller te laten groeien. Deze verlichting zorgt er voor dat de lucht in deze gebieden een rode gloed krijgt. Deze gloed is tot op grote afstand waar te nemen en kan lichthinder opleveren. Er zijn daarom wettelijke voorschriften om lichthinder te beperken. Ook openbare verlichtingspunten kunnen lichthinder veroorzaken. Daarnaast kan er een nieuwe bron van lichthinder ontstaan door veehouderijen in het buitengebied waar de verlichting constant brandt. We streven ernaar om hindersituaties te voorkomen.
Bron afbeelding: beleidsplan openbare verlichting 'gericht verlicht' gemeente Emmen
Doelstelling(en) De gemeente Emmen streeft ernaar om lichthinder, veroorzaakt door verlichting bij bedrijven en openbare verlichting, tot een acceptabel niveau terug te brengen en hindersituaties te voorkomen (bron: Milieuagenda 2013-2016).
Stand van zaken Er is sprake van lichthinder in de gemeente Emmen. De gemeente ontvangt klachten van inwoners over het gebruik van licht door tuinders. In januari 2014 is een controle ronde gedaan en is geconstateerd dat zowel in Klazienaveen als in Erica drie bedrijven in overtreding waren. Deze bedrijven zijn vervolgens aangeschreven. Bij hercontrole in
60
maart 2014 zijn geen overtredingen meer geconstateerd. In januari 2015 is weer een controle ronde geweest, in Klazienaveen is geen overtreding geconstateerd en in Erica twee. Deze bedrijven hebben een dwangsom gekregen.
Milieujaarverslag 2014 & 2015 (uitgevoerde activiteiten) We hebben in 2010 een beleidsplan openbare verlichting ('gericht verlicht') opgesteld. We zetten onder meer in op het vermijden van verlichting die niet strikt noodzakelijk is. Dit leidt niet alleen tot energiebesparing, maar draagt ook bij aan het voorkomen van lichthinder. In 2014 zijn vooral kleinschalige vervangingsprojecten gerealiseerd. In het jaar 2015 is extra geïnvesteerd in de verduurzaming van de openbare verlichting door vervanging van conventionele verlichtingsarmaturen door LED verlichting. Daarnaast is er veel geïnvesteerd in de ontwikkeling van innovatieve verlichtingsprojecten in het kader van de Centrumvernieuwing Emmen. Ook zijn controles uitgevoerd bij bedrijven die gebruik maken van assimilatiebelichting om na te gaan of men voldoet aan de wettelijke voorschriften.
Milieujaarprogramma 2016 (activiteiten in uitvoering/geplande activiteiten) We proberen lichthinder zo veel mogelijk te voorkomen door actief aandacht te schenken aan de naleving van lichthindervoorschriften door bedrijven. Ook wordt geprobeerd de lichthinder van openbare verlichting verder te beperken door bij het installeren van nieuwe LED-armaturen en door horizontale lichtuittreding te begrenzen.
61
Mi li euthe ma: Wa ter
62
Wa ter be heer
Inleiding Door klimaatverandering komen er langere, natte perioden en de heftigheid van buien neemt toe. Daarnaast brengen ruimtelijke ontwikkelingen in het stedelijk gebied een toename van het bebouwde en verharde oppervlak met zich mee. Deze ontwikkelingen leiden ertoe dat een toenemende hoeveelheid hemelwater in stedelijk gebied minder ruimte heeft om in de bodem te infiltreren of om vastgehouden te worden in het groen. Dit zorgt voor (over)belasting van het stedelijk water- en rioolsysteem. Al dit water zal een plaats moeten krijgen, om het risico op wateroverlast te beperken. In onze regio werken waterschap Vechtstromen, waterleidingbedrijf WMD en de gemeenten Borger-Odoorn, Coevorden, Emmen, Hardenberg en Ommen intensief samen om de waterketen betaalbaar te houden en toekomstbesteding te maken in het licht van klimaatverandering. De waterketen bestaat uit: het maken en leveren van drinkwater, de afvoer van afvalwater via het riool, en afvalwater dat gezuiverd wordt in een rioolwaterzuivering. Na zuivering komt het water weer in sloten, kanalen en vijvers terecht.
Doelstelling(en) Om het bestaand stedelijk gebied van alle kernen in de gemeente Emmen WB21-proof te maken (WB21 is een afkorting en staat voor het Waterbeheer in de 21ste eeuw) is in een quickscan (2006) berekend dat de stedelijke wateropgave oppervlaktewater 300.000 m³ bedraagt. Dit is het bergingstekort dat (bij elkaar opgeteld) in alle kernen van Emmen optreedt tijdens een langdurige neerslagsituatie, die statistisch gezien één keer in de honderd jaar voorkomt. Hierbij is rekening gehouden met klimaateffecten tot 2050. In 2012 is nauwkeuriger gerekend aan de opgave. In 2006 is uitgegaan dat er in alle watergangen, vijvers en sloten ruimte is voor een meter peilstijging. Bij gedetailleerdere berekeningen bleek dat deze peilstijging kan leiden tot maatschappelijke ontwrichting (langdurig water op straat bij vitale infrastructuur, bereikbaarheid ziekenhuizen, bedrijventerreinen etc.). De nauwkeurigere berekening leidt tot een opgave van 1 miljoen m³. De opgave om inrichtingsmaatregelen te treffen om stedelijk gebied WB21-proof te maken, is primair een opgave voor het waterschap. De ruimtelijke reservering in de structuurvisie "Emmen, water" is gebaseerd op de opgave van 1 miljoen m³, maar voor het uitvoeringsprogramma 2015-2025 is uitgegaan van 300.000 m³ (bron: Structuurvisie
"Emmen, Water").
Stand van zaken
63
Door de hoogteligging van de gemeente Emmen op de Hondsrug vindt overtollig “Emmens regenwater” zijn weg naar lagergelegen gebieden als Coevorden- MeppelZwolle en Winschoten, alwaar het mede bijdraagt aan overlast. Ten tweede doet het verschijnsel “snipperblauw” zich voor: toename van de verharding moet gecompenseerd worden met waterretentie ('vasthouden' van water). Dit leidt regelmatig tot kleine waterberginkjes. Naast ruimtelijke versnippering zijn deze berginkjes vaak weinig veilig /robuust, zeer kostbaar en ecologisch niet zelfvoorzienend. Ook bij herstructurering van stedelijk gebied, waarbij de uitgangssituatie qua waterberging niet op orde is (niet WB21-proof), en waar ruimte voor water wordt gezocht voor deze (historische) wateropgave, doet dit verschijnsel zich voor. Tenslotte heeft de langdurige neerslagsituatie in 1998 laten zien dat er, ondanks de hoogteligging van de gemeente Emmen, ook in de gemeente zelf kwetsbare functies op lagergelegen plekken liggen (zie foto). Deze kunnen ook in de toekomst tot knelpunten leiden, bijvoorbeeld in de Rietlanden (dijk bij het Oranjekanaal) of bij het Emmtec-terrein.
Wateroverlast rondweg november 1998 (bron: gemeente Emmen)
Milieujaarverslag 2014 & 2015 (uitgevoerde activiteiten) We hebben samen met de waterschappen Vechtstromen en Hunze en Aa’s een structuurvisie ("Emmen, water") opgesteld waarin staat beschreven op welke plekken overtollig stedelijk water tijdelijk vastgehouden en geborgen kan worden op de momenten dat er zich in de toekomst hevige langdurige neerslagsituaties voordoen. Daarnaast hebben we een uitvoeringsprogramma opgesteld voor de komende 10 jaar, waarin staat welke maatregelen worden getroffen om de bergingscapaciteit uit te breiden. Emmen is op grote schaal bezig om regenwater te scheiden en af te koppelen van rioolwater. Bij gescheiden rioleren wordt het hemelwater direct afgekoppeld richting oppervlaktewateren zoals vijvers, sloten en kanalen. Het afvalwater gaat
64
naar een waterzuiveringsinstallatie. Dit leidt tot diverse positieve effecten. Zo kan de waterzuiveringsinstallatie worden ontlast, doordat afvalwater geconcentreerder wordt aangevoerd. Dit komt ten goede van de efficiëntie van de afvalwaterzuivering. Daarnaast is er minder uitworp van vervuild water en kan er meer water de grond infiltreren wat weer ten goede komt voor de grondwaterpeil en de biologie.
Milieurjaarprogramma 2016 (geplande activiteiten) In 2016 zullen we naar verwachting samen met het waterschap Vechtstromen een inventarisatie maken van knelpunten in de oppervlaktewaterkwaliteit binnen onze gemeente. In het kader van de optimale afstemming tussen riolering en waterzuiveringsinstallatie zijn wij op dit moment voornemens samen met het waterschap een verkenning te maken van de optimalisatie mogelijkheden van riolering, waterzuiveringsinstallatie en oppervlaktewatersysteem.
65
Co lo fon
Tekst en inhoud De tekst en inhoud van de Duurzaamheidsmonitor is geschreven door E&E Advies in opdracht van de Gemeente Emmen.
Fotografie Voor de fotografie op de startpagina en de voorpagina per thema zijn drie foto's gebruikt uit een presentatie over de Ruimtelijke waardenkaart. Het gaat om de startpagina (achtergrond monitor) en de milieuthema's Bodem en Afval. De overige negen foto's zijn afkomstig uit de beeldbank van de gemeente Emmen. Van drie foto's ( 1. Groen, natuur, ecologie en landschap, 2. Externe veiligheid en 3. milieucommunicatie) is de fotograaf onbekend. De overige foto's uit de beeldbank zijn gemaakt door Theo Berends. Bij de foto's die in de afzonderlijke hoofdstukken van de monitor zijn geplaatst, staat de bronvermelding onder de foto.
Kirra Jaarverslag Het rapport (PDF) en de website zijn ontwikkeld in Kirra Jaarverslag in samenwerking met iWink
66
Be grip pen lijst
Aandeel hernieuwbare energie Bruto eindverbruik van hernieuwbare energie als percentage van het totaal bruto energetisch eindverbruik, berekend volgens definities uit de EU Richtlijn Hernieuwbare Energie van 2009. Het totaal bruto energetisch eindverbruik is de som van drie componenten: 1. Het energetisch eindverbruik van de eindgebruikssectoren: industrie (exclusief raffinaderijen), huishoudens, diensten, landbouw, visserij en vervoer; 2. Transport- en distributieverliezen van elektriciteit en warmte; 3. Het eigen verbruik van de producenten van elektriciteit en warmte bij de productie van elektriciteit en verkochte warmte. (Bron: CBS)
Assimilatieverlichting Assimilatieverlichting is toepassing van kunstlicht voor de plantengroei en wordt toegepast in de glastuinbouw.
Biogas Biogas is een gasmengsel dat ontstaat door vergisting van organische materialen, zoals afval, mest en rioolwater. Biogas bestaat voor ongeveer 60% uit methaan en is niet geschikt om in het gasnet te injecteren, omdat het een andere chemische samenstelling heeft dan aardgas. Biogas wordt dan ook hoofdzakelijk gebruikt om elektriciteit en warmte mee te produceren d.m.v. warmtekrachtkoppelingen.
Biomassa Stoffen die afkomstig zijn van plantaardig of dierlijk materiaal van recente oorsprong en die worden gebruikt voor energetische doeleinden. Voorbeelden zijn hout, mest en afval uit de voedselverwerkende industrie. (bron: CBS)
Brongescheiden De eindgebruiker scheidt bij de bron de verschillende afvalstromen. Een andere optie is om afval achteraf te scheiden. Dit wordt nascheiding genoemd.
Buitenluchtwarmte
67
Warmte uit de buitenlucht. Deze wordt benut voor verwarming van woningen en utiliteitsgebouwen door gebruik te maken van een warmtepomp. Een warmtepomp is een apparaat waarmee warmte op een lage temperatuur door toevoer van hulp-energie (vaak elektriciteit) wordt omgezet in warmte bij hoge temperatuur. De werking komt overeen met die van een koelkast. Ook daar wordt warmte van lage temperatuur (in de koelkast) omgezet naar warmte van hoge temperatuur (buiten de koelkast). (bron: CBS)
CO₂ Koolstofdioxide is een anorganische verbinding van koolstof en zuurstof, met als bruto formule CO₂. CO₂ is internationaal erkend als één van de belangrijkste veroorzakers van klimaatverandering. Door het gebruik van fossiele bronnen is in de laatste 100 jaar veel CO₂ in de atmosfeer terechtgekomen, die daarvoor miljoenen jaren in de bodem was opgeslagen. Door het gebruik van duurzame bronnen komt enkel CO₂ uit de korte koolstofkringloop vrij, waardoor het totale CO₂ percentage in de atmosfeer niet verder stijgt. De CO₂ uitstoot ten opzichte van het peiljaar 1990 is één van de belangrijkste indicatoren in het voornemen van overheden om minder fossiele energie te gebruiken.
CO₂ neutraal CO2 neutraal is een term die aangeeft dat een proces, persoon of organisatie niet bijdraagt aan klimaatverandering.
Energieneutraal Energieneutraal is een term die aangeeft dat een proces, persoon of organisatie niet bijdraagt aan klimaatverandering.
Energieverbuik De hoeveelheid energie die is verbruikt door bedrijven, huishoudens en vervoer. (bron: CBS)
Geothermie Warmte afkomstig van processen in het binnenste van de aarde. Geothermische energie en is afkomstig van een diepte van meer dan 500 meter. (bron: CBS)
Groen gas Groen gas is gereinigd biogas en heeft dezelfde chemische samenstelling als aardgas. Hierdoor kan groen gas, in tegenstelling tot biogas, in het aardgasnet worden geïnjecteerd. Eenmaal in het gasnet is groen gas niet meer te onderscheiden van aardgas en kan het voor dezelfde toepassingen worden gebruikt.
Hernieuwbare energie
68
Hernieuwbare energie is energie waarover de mensheid voor onbeperkte tijd kan beschikken en waarbij, door het gebruik ervan, het leefmilieu en de mogelijkheden voor toekomstige generaties niet worden benadeeld. De bekendste voorbeelden van hernieuwbare energie zijn zonne-energie, windenergie, bodemenergie, energie uit biomassa en energie uit water.
kton De kiloton is een massaeenheid (1.000 ton of 1 miljoen kilogram).
Odour Unit European Dit is een geureenheid en is een maat die gebruikt wordt om de mate van geurbelasting te beschrijven. De geurconcentratie van een gasvormige stof wordt uitgedrukt in een aantal geureenheden per volume-eenheid lucht.
Restafval Restafval is het gedeelte van het afval dat overblijft nadat al het recyclebare afval is gescheiden.
Spoedlocaties Spoedlocaties zijn locaties die bij huidig gebruik onaanvaardbare risico's kunnen vormen voor de mens (humane spoedlocaties), locaties waarbij verontreinigingen zich verspreiden via het grondwater (spoedlocaties verspreiding) en locaties waarbij het ecosysteem wordt bedreigd (spoedlocaties ecologie).
TJ Een TeraJoule (TJ) is een eenheid van energie. Een TJ (1.000.000 MJ) komt overeen met 31.600 kubieke meter aardgas of 278.000 kilowattuur elektriciteit. (bron: CBS)
Vergisting Bij vergisting wordt materiaal van bijvoorbeeld afval, mest of rioolwater in een anaeroob proces door enzymen omgezet in biogas. Dit biogas bestaat voor ongeveer 60% uit methaan.
WKO Warmte-koudeopslag is een methode om energie in de vorm van warmte of koude op te slaan in de bodem. Warmte-koudeopslag staat ook wel bekend als ondiepe bodemenergie (energie die afkomstig is van een diepte van minder dan 500 meter). Binnen de ondiepe bodemenergie kan nog onderscheid gemaakt worden tussen open systemen (onttrekking grondwater) en gesloten systemen (geen onttrekking grondwater).
Zon PV 69
Zonnestraling die wordt omgezet in elektriciteit. d.m.v. fotovoltaïsche zonnepanelen. (bron: CBS)
Zonnewarmte Zonnestraling die wordt omgezet in warmte d.m.v. zonnecollectoren. (bron: CBS)
70
