DURFKAPITAAL 3.0 Alles wat u moet weten over investeren in turbulente tijden. thema Business valuation SPECIAL. voor professionele ondernemers

groei, durfkapitaal fk it l & b bedrijfsovername d ijf

+

thema

Business valuation

BEDRIJFSOVERNAME Buy & build strategie van DentConnect INTERNATIONAAL Lifestyle merk Koeka verovert Europa FINANCIERING Crowdfunding goed voor 300 miljoen euro

SPECIAL

DURFKAPITAAL 3.0 Alles wat u moet weten over investeren in turbulente tijden

voor professionele ondernemers

NOVE/DEC 2012 / € 9,95

Ruud Hendriks Media-ondernemer en investeerder

14 februari 2013, hoofdkantoor ABN AMRO, Amsterdam

Dag van de Informal

Alles over het investeren in turbulente tijden!

Investeren in jonge veelbelovende ondernemers is en blijft een risicovolle bezigheid. Toch zijn er nog steeds investeerders die ook in de huidige moeilijke marktomstandigheden uitstekend weten te presteren. Maar hoe doen ze dat?

Dag van de Informal 2013 Met als thema Succesvol investeren in turbulente tijden zullen tijdens deze 10e Dag van de Informal succesvolle investeerders uit binnen- en buitenland open en eerlijk hun ervaringen delen met de deelnemers in de zaal. Met o.a. de volgende items: ✓ Ervaringen van een Europese business accelerator met 100 start-ups ✓ Crowdfunding in Australië (125 mln opgehaald door 200 bedrijven) ✓ Samenwerking tussen internationale angelnetwerken ✓ Live funding van 5 streng geselecteerde ondernemers

Met onder andere:

Adjiedj Bakas Trendwatcher

Ruud Hendriks Startupbootcamp

Paul Niederer ASSOB; grootste investeerdersplatform van Australië

Jort Kelder Dagvoorzitter

Informatie & inschrijven De Dag van de Informal vindt plaats op donderdag 14 februari 2013 op het hoofdkantoor van ABN AMRO in Amsterdam. Kijk voor meer informatie over het programma en de sprekers op www.dagvandeinformal.nl

mede mogelijk gemaakt door

Mobile Security. U heeft het zelf in de hand. •

Eersteklas multi-vendor MDM-ondersteuning met 330+ IT policies

•

AES 256-bit encryptie (toestel en SD-kaart)

•

Geavanceerde Microsoft® Exchange ActiveSync® functies & policy control

•

Uitgebreide Virtual Private Network (VPN)-protocollen

www.samsung.com/nl/mobilebusiness

INHOUD

52 Dossier International

Koeka groeide in veertien jaar uiit van zolderkamerbedrijf zo uit tot een bekend lifestyle-merk voor baby’s en kinderen.

12 Groeipartners

26 Q&A Ruud Hendriks

Softwarebedrijf Sofon was niet op zoek naar investeerders, maar toen Main Capital aanklopte ontstond er toch een klik. ‘Ze begrijpen onze business en brengen een interessant netwerk mee.’

Media-ondernemer en investeerder Ruud Hendriks over zijn Europese business accelerator Startupbootcamp en het conservatisme van veel Nederlandse investeerders.

18

58 thema Business Valuation

special Durfkapitaal 3.0

Wat zijn de laatste trends op het gebied van durfkapitaal? Is er een verschil tussen jonge investeerders en de vorige generatie informals? En hoe kan een investeerder toch succesvol zijn in deze turbulente tijd?

Het waarderen van een bedrijf is er niet eenvoudiger op geworden. Hoe kom je met alle huidige onzekerheden tot een goede bedrijfswaardering?

november/december 2012 | brookz | 05

COLOFON

26

select 09 Nieuws Outlook 2013 wat zijn de verwachtingen voor het komende jaar? Crowdfunding ruim 300 miljoen euro opgehaald in Europa. Dag van de Informal 2013 alles over investeren in turbulente tijden.

12 Groeipartners Main Capital investeert in Sofon Software

26 Q & A Ruud Hendriks, Startupbootcamp Europa

deals 14 deal 01 Victor van den Hoff Free-skate

16 deal 02 Jim Vermeule DentCollect

special Durfkapitaal 3.0

19

19-51

Voorwoord Investeringstrends Q&A Ruud Hendriks Investeringsdeals Rondetafel Next Generation Overzicht BAN Netwerken

podium 85 Opvolger gezocht Wie neemt het familiebedrijf over?

87 Vraag & aanbod Koop- en investeringsproelen

elk nummer

30 06 | brookz | november/december 2012

06 Colofon 07 Voorwoord

Brookz is een uitgave van C365 Business Media Science Park 400 1098 XH Amsterdam Uitgever/hoofdredacteur Peter Rikhof Eindredactie Wietze Willem Mulder Vormgeving Wonderworks, Heemstede Basisontwerp Marjolein Rams Medewerkers Mark van Baal, Peter Bak, Marcel Bakker, Miloe van Beek, Willemijn van Benthem, Martine Berendsen, Martin Dijkstra, Michel Mees, Dennis Mensink, Wietze Willem Mulder, Koos Plegt, Sietske Raaijmakers, Koen van Santvoord, Maria Stijger, André de Vos Marketing Alex Turkawski Adverteren [email protected] Online Wietze Willem Mulder Abonneren Een lidmaatschap op Brookz kost €199 (ex btw). Abonnementen lopen tot wederopzegging tenzij u uiterlijk 1 maand voor het aflopen van het abonnement hier schriftelijk van afziet. Voor vragen over abonnementen kunt bellen met 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut)

Druk Kroonpress, Estland ©2012 C365 Business Media. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden gekopieerd of verveelvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

redactioneel PETER RIKHOF

Turbulente tijden het lek een beetje boven te hebben, duiken we alsnog een triple dip in. Althans, voor wie zich laat leiden door de jongste cijfers van het

DACHTEN WE TWEE JAAR GELEDEN

CBS. Maar daar heb ik mij persoonlijk altijd weinig van aangetrokken. En hopelijk doet u dat ook niet. Het zijn turbulente tijden, ik zal het niet ontkennen, maar dat maakt ook heel veel energie, creativiteit en ondernemerschap vrij. Neem onze eigen business: in 2007 haalden we nog negentig procent van de omzet uit printproducten. Dat is nu nog minder dan veertig procent. Toch is deze editie van Brookz magazine het dikste nummer dat we ooit hebben uitgegeven. Qua omzet evenaren we zelfs het record van november 2008. Hoezo crisis op de bladenmarkt? Het sleutelwoord is toch vernieuwing en innovatie. Als u blijft doen wat u altijd al deed, heeft u een probleem. Of u krijgt het binnenkort. Als ik kijk naar de markten waar wij ons op richten zie ik opmerkelijke verschillen. Op de MKB-overnamemarkt heeft de laatste vijf jaar relatief weinig vernieuwing plaats gevonden. Een constatering die nog eens werd bevestigd op het recente vakcongres van de BOBB met als titel ‘De overnameadviseur in 2020’. Zelden zo’n gelaten stemming meegemaakt. Hoogste tijd voor een nieuwe generatie die met baanbrekende ideeën en serviceconcepten deze markt weer van nieuwe impulsen gaat voorzien. De markt voor (durf)kapitaal laat een heel ander beeld zien. Omdat veel ondernemers niet meer bij de bank terecht kunnen, hebben een aantal nieuwe initiatieven deze markt de afgelopen tijd ink opgeschud. Crowdfunding, business-accelerators, pitchbijeenkomsten, MKB-obligaties; bijna wekelijks wordt er wel weer iets nieuws gelanceerd. Uiteraard zijn niet alle initiatieven een instant succes. Maar deze bruisende atmosfeer heeft er wel voor gezorgd dat de aandacht voor ondernemerschap in het algemeen en starten groeinanciering in het bijzonder enorm is toegenomen. Kortom, ik wens u mede namens alle andere medewerkers van Brookz, Overnamematch en Investormatch alvast een bruisend en vernieuwend 2013 toe. Een andere optie is er niet.

Peter Rikhof uitgever/hoofdredacteur

FOTO: MARCEL BAKKER

[email protected]

oktober/november 2012 | brookz | 07

Nissan LEAF

NISSAN

LEAF 100% elektrisch

100% elektrisch Drive the future today

0% uitstoot Online Carwings Navigatiesysteem

vanaf 0% WEGENBELASTING 0% BIJTELLING 0% BPM

• • • •

4 Jaar garantie 4 Jaar pechhulp 1 Gratis oplaadpunt incl. installatie Geen restwaarde risico

€ 279,-

/mnd excl btw*

Nissan. Innovation that excites.

*Consumentenadviesprijs Nissan LEAF v.a. € 35.590,- (prijslijst 1 oktober 2012) is incl. BTW en BPM, verwijderingsbijdrage en kosten rijklaar maken. Opties en uitrusting zijnafhankelijk van de uitvoering. **De garantie verlenging Nissan 5* (verlenging van twee jaar buiten de fabrieksgarantie van 3 jaar, tot 100.000km) is een verzekeringsproduct voorgesteld door Nissan International Insurance LTD, No.2 Portomaso Marina, The Quay, Portomaso STJ 4011, Malte. Intermediair (adverteerder): NISSAN NEDERLAND, Hornweg 32, 1044 AN Amsterdam Postadres: Postbus 56823, 1040 AV Amsterdam. Dit aanbod is geldig voor de klantorders voor de Nissan LEAF in de periode van 01/09/2012 t/m 31/12/2012.

Overeenkomstig 715/2007.EG. Gecombineerd verbruik Nissan LEAF gamma: 13.7 KWh/100km, CO2 uitstoot: 0 gr/km. Alle wijzigingen en drukfouten voorbehouden aan Nissan Nederland.

De volledige voorwaarden van dit aanbod vindt u op www.nissan-acties.nl

select groei, durfkapitaal & bedrijfsovername

Outlook 2013 2013 ondernemend Nederland? Met het nieuwe kabinet vers op het pluche peilt Brookz de verwachtingen voor de economie, de overnamemarkt en de markt voor durnvesteringen.

WAT BRENGT

R

utte-II regeert amper een maand, maar een nieuwe recessie ligt in het verschiet. De Nederlandse economie is in het derde kwartaal van dit jaar gekrompen met 1,1 procent ten opzichte van een kwartaal eerder. Wat

brengt 2013 voor ondernemers in het midden- en kleinbedrijf?

Nederlandse economie Econoom Mathijs ziet een paar oorzaken. ‘Nederland is een exportland. Ons land is

zeer gevoelig voor schommelingen in de wereldeconomie. ‘Als Europa in een dipje zit, zit Nederland in een depressie’, aldus Bouman. Ook staan consumentenbestedingen en (bedrijfs-)investeringen op een laag pitje en het aantal banen keldert. Daar bovenop noemt de econoom de politieke onrust ook een factor. ‘Het is moeilijk hard te maken, maar het lijkt waarschijnlijk dat Nederlanders deze zomer ook geschrokken zijn van de onmacht van de politiek om een stabiele regering te vormen. De beleidsonzekerheid die deze politieke onrust veroorzaakte zal mensen huiverig hebben gemaakt.’

Overnamemarkt De markt voor kopers en verkopers van mkb-bedrijven oreert bij economische groei. Nu die toename er even niet in zit,



NIEUWS

FINANCIERING

‘In Den Haag praten ze liever over Philips, Shell en Unilever. Maar stel je eens voor dat al die bedrijven die in de etalage staan, noodgedwongen de deuren moeten sluiten. Wat een kapitaalvernietiging voor ons land.’ moet er harder gewerkt worden om een deal rond te krijgen. ‘Dat is een trend die alleen maar sterker wordt’, zegt voorzitter Anton Verbunt van Brancheorganisatie Bedrijfsoverdracht Bemiddelaars (BOBB). ‘In 2013 moet de overname-adviseur meer uren draaien om de koop of verkoop af te ronden.’ Het viel Verbunt ook op dat er in het regeerakkoord met geen letter over bedrijfsoverdracht gesproken, terwijl het zo langzamerhand ècht een probleem vormt. ‘In Den Haag praten ze liever over de Philipssen, Shells en Unilevers, maar het MKB is de dragende factor van de Nederlandse economie. Stel je eens voor dat al die bedrijven die in de etalage staan, noodgedwongen de deuren moeten sluiten. Wat een kapitaalvernietiging voor ons land.’ Voorzitter Hans Minnaar van Dutch Corporate Finance Association (DCFA) ziet vooral de beperkte nancieringsmogelijkheden van banken als een groot probleem. Volgend Minnaar komt die voorzichtigheid niet vanaf het hoofdkantoor, maar wordt vooral veroorzaakt door het feit dat nanciële instellingen met handen en voeten gebonden zijn door de strengere kapitaaleisen vanuit Europa. Zijn advies? ‘Stel BaselIII uit, geef banken een jaartje extra de tijd. Dat geeft ze meer ruimte om wat sneller een besluit te nemen en meer overnames te nancieren.’

Durfkapitaalmarkt Voorzitter Harry Helwegen van Business Angels Netwerken Nederland (BANN) verwacht dat ook veel informal investors voorzichtig zullen

10 | brookz | november/december 2012

blijven. Hij constateert dat vooral bedrijven in de startfase de dupe worden van die voorzichtigheid. ‘Investeerders schuiven op van startnaar groeinanciering, dat brengt minder risico’s met zich mee. Daar door zullen investeringen in early stage-bedrijven nog meer achterblijven.’ De branchevereniging voor formal investors, de Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen (NVP), ziet 2013 redelijk zonnig tegemoet. Directeur Tjarda Molenaar: ‘Het aantal investeringen onder de 3,5 miljoen euro zal volgend jaar niet afnemen. Dat aantal blijft al een paar jaar redelijk stabiel.’ Maar hèt goede nieuws voor participatiemaatschappijen is dat het kabinet Rutte-I heeft ingestemd met het openen van een Fund of Funds ter hoogte van 150 miljoen euro. Molenaar: ‘Dat is een overheidsfonds dat gaat beleggen in participatiefondsen die investeren in jonge, innovatieve bedrijven. Na een succesvolle verkoop van het innovatieve bedrijf moet het participatiefonds de inleg terugbetalen aan het Fund of Funds, zodat dit geld weer geïnvesteerd kan worden in een andere participatiemaatschappij.’ BANN-voorzitter Helwegen heeft nog wel een tip voor Rutte & Co om het aantal investeringsdeals - ook voor bedrijven in de startfase – in 2013 omhoog te brengen: volg het voorbeeld van Engeland, Frankrijk en Portugal. In die landen kunnen investeerders het geïnvesteerde bedrag meteen scaal aftrekken. ‘Dat geeft een enorme boost aan het aantal kapitaalinjecties.’

- advertentie Jan Boone, recyclingondernemer

“Het wordt pas echt duurzaam als we ook proĆt kunnen maken.” Sociaal ondernemen. Waarom kijken Nederlandse bedrijven niet vaker over de grens? Ǧ ǯ Ǥǡ ͶͶǤ ´Ǥ ǣǲ ǡ ϐ Ǥǳwww.icco.nl Samen succesvol sociaal ondernemen

tekst WIETZE WILLEM MULDER

Crowdfunding

Naar 300 miljoen euro groeit sterk in Europa. Afgelopen jaar is er meer dan 300 miljoen euro opgehaald via ruim 200 platforms.

CROWDFUNDING

D

at blijkt uit het onderzoek ‘A Framework for European Crowdfunding’. Een jaar eerder lag het totaalbedrag nog tussen de 150 en 200 miljoen euro, maar dat is nu binnen een jaar verdubbeld. De verwachting is dat er in 2012 voor meer dan 450 miljoen euro wordt genancierd via crowdfunding. In Nederland wordt ‘geld ophalen bij de massa’ door ondernemers ook steeds vaker ingezet. In de eerste helft van 2012 werd er volgens een ander onderzoek zo’n 3 miljoen euro genancierd via crowdfunding, waarvan 1,5 miljoen voor ondernemers. In Nederland zijn MKBCrowdfunding, Symbid, Seeds en CrowdAboutNow bekende platformen voor ondernemers. Het grote probleem met crowfunding is nog steeds de onduidelijke regelgeving rondom het fenomeen. Platforms moeten zich nu in allerlei bochten wringen om aan de regelgeving te voldoen en er is een ink grijs gebied. Zo mogen in veel landen de investeringen maximaal 100.000 euro belopen, in Nederland is dit vijf miljoen euro. Andere zaken waar crowdfunding in de praktijk tegenaan loopt, zijn onder meer het vaststellen van waarderingen en de communicatie na een investering. Zie ook www.europecrowdfunding.org

Event

Dag van de Informal 2013 WAT ZIJN DE LAATSTE TRENDS op het gebied van informal investing? Welke kansen doen zich juist nu voor en hoe kunt u daar als particuliere investeerder maximaal van proteren?

D

eze vragen staan centraal tijdens de Dag van de Informal die plaatsvindt op donderdag 14 februari 2013 op het hoofdkantoor van ABN AMRO in Amsterdam. Begeleidt door dagvoorzitter Jort Kelder en met als thema ‘Investeren in Turbulente Tijden’ zullen investeerders uit binnen- en buitenland met elkaar in gesprek gaan over belangrijke ontwikkelingen binnen hun vakgebied. Centraal staan vragen als: wat zijn de laatste trends op het gebied van informal investing? Welke kansen doen zich juist nu voor en hoe kunt u daar als particuliere investeerder maximaal van proteren? Na een toekomst-verkennende keynote van Nederlands meest besproken trendwatcher Adjiedj Bakas zullen aan de hand van een aantal praktijkcases ervaringen worden gedeeld met de zaal. Zo zal media-ondernemer en investeerder Ruud Hendriks uitgebreid verslag doen over

het eerste jaar van Startupbootcamp, zijn Europese business-accelerator die hij dit jaar begonnen is. Vervolgens zal Paul Niederer, oprichter/directeur van Australië’s grootste investeerdersplatform, vertellen over hoe hij met zijn platform in zeven jaar meer dan 100 miljoen euro heeft opgehaald voor 176 bedrijven. Aansluitend zal in twee paneldiscussies worden ingegaan op het belang van een Europese markt voor start-ups en de samenwerking tussen particuliere investeerders en participatiemaatschappijen. En uiteraard zullen vijf streng geselecteerde bedrijven de kans krijgen om te pitchen om te proberen dezelfde middag nog hun nanciering rond te krijgen. De dag zal worden afgesloten met een besloten diner op de 23e verdieping van het hoofdkantoor van ABN AMRO. Kijk voor meer informatie en inschrijving op www.dagvandeinformal.nl



NIEUWS

FINANCIERING

Groeipartner was niet op zoek naar investeerders. Maar eenmaal in gesprek met participatiemaatschappij Main Capital ontstond er toch een klik. ‘Ze begrijpen onze business en brengen een interessant netwerk mee.’

HET EINDHOVENSE SOFTWAREBEDRIJF SOFON

F

inanciering is bij het Eindhovense bedrijf Sofon nog nooit een probleem geweest. Opgericht in 1998 door techneut Paul Kimmel was het bedrijf vanaf dag één winstgevend en kreeg het in 2000 ook nog een kleine kapitaalinjectie van Forward Enterprises (het investeringsvehikel van de broers Laurens en Otto van der Tang, allebei ex-Baan). Met de gestandaardiseerde software van Sofon kunnen offertes, contracten en andere verkoopdocumenten eenvoudig en vooral snel worden samengesteld. Met name bedrijven die complexe, kennisintensieve producten verkopen (machines, medische apparatuur, etc.) kunnen daarmee substantieel besparen op hun verkoopkosten en beter scoren bij het binnenhalen van opdrachten. Genancierd met eigen cashow groeide het bedrijf in 14 jaar uit tot een internationale nichespeler met een omzet van 6 miljoen euro.

Strategische visie Er hadden zich de afgelopen jaren wel wat investeerders gemeld, maar die werden allemaal netjes maar beslist de deur gewezen, zo vertelde directeur Otto van der Tang tijdens een bijeenkomst van de Dutch Corporate Finance Association (DCFA) in conferentiecentrum Mereveld in Utrecht. ‘We waren ook niet op zoek, we groeiden gestaag en waren qua nan-


ciering van niemand afhankelijk. Bovendien zagen we de meerwaarde niet van de partijen waar we mee spraken.’ Totdat Van der Tang vorig jaar een telefoontje kreeg van Charly Zwemstra, managing partner van Main Capital Partners. Ondanks de scepsis raakt Van der Tang vrij snel onder de indruk van de kennis en het netwerk van Main Capital. ‘Het is eigenlijk de eerste partij die onze business begrijpt en er ook een onderbouwde strategische visie op nahoudt. Bovendien hebben ze veel ervaring met cloudcomputing en recurring businessmodellen. Dat sluit goed aan op onze omschakeling van licentieverkoop naar Software as a Service (SaaS). Volgens investeerder Zwemstra is Sofon precies het type bedrijf waar Main Capital naar op zoek is. ‘Sterk management, gepatenteerd softwareproduct, schaalbaar en internationaal actief.’ Na een aantal verkennende gesprekken over een periode van negen maanden lag er begin juni 2012 een termsheet op tafel en werd er op 2 augustus een overeenkomst gesloten.

Overnamekandidaat Main Capital krijgt een klein meerderheidsbelang en de rest van de aandelen zijn verdeeld over de zittende directie. Maar los van aandelenverhouding en zeg-

genschap gaat het er volgens Van der Tang vooral om dat Sofon optimaal kan proteren van de kennis en het netwerk van Main Capital. Daarnaast zijn de nanciële mogelijkheden om versneld te groeien ink verruimd. Waar deze samenwerking toe moet leiden? Zwemstra: ‘de software-industrie staat nog maar aan het begin van een consolidatiefase. Als we Sofon binnen enkele jaren kunnen uitbouwen naar een omzet van 25 tot 30 miljoen euro staan de grote partijen in de rij om het bedrijf over te nemen.’ Van der Tang: ‘voorlopig gaan we gewoon hard aan de slag om alle mooie plannen ook te realiseren. Wat er daarna komt dat zien we wel.’

DCFA

De Dutch Corporate Finance Association is een landelijke vereniging voor financiële professionals met tenminste vijf jaar relevante werkervaring in de corporate finance-sector. Meer informatie op www.dcfa.nl

tekst PETER RIKHOF

De grootste onafhankelijke bedrijfsovername specialist Bent u op zoek naar een bedrijf dat te koop staat en geschikt is voor u of denkt u er juist aan uw eigen bedrijf te koop te zetten? Dan bent u bij Marktlink Fusies & Overnames aan het juiste adres. Wij zijn adviseur bij de aanen verkoop van bedrijven zowel nationaal als internationaal. Wij begeleiden zowel kopers (MBI, Strateeg of PE) als verkopers bij het totale proces van het zoeken naar partijen, dealmaking, financiering tot de (juridische) afronding. Op basis van onze ervaring en pragmatische aanpak brengen wij 95% van de opdrachten die wij oppakken samen met de www.marktlink.nl betreffende ondernemer tot een goed einde! Amsterdam | Deventer | Gouda

deal 01 Victor van den Hoff. Free-skate.

Schaatskoning VICTOR VAN DEN HOFF wilde na een carrière in de

dienstverlening ondernemer met een tastbaar product worden. Maar hoe bepaal je de waarde van een bedrijf dat volledig afhankelijk is van het weer? Een bank heeft niets aan de prognose: het kan vriezen en het kan dooien.’

V

Voor het bepalen van de prijs van het oordat Victor van den Hoff in gedeal Activa-transactie bedrijf was creativiteit nodig. ‘Je kunt nu sprek kwam met Free-skate had datum 1 juli 2012 eenmaal niet de hoofdprijs betalen, aanhij in een periode van 2,5 jaar al intermediair Marktlink gezien er een grote onzekere factor in de met een stuk of twaalf bedrijven gesproovernamebedrag Enkele tonnen toekomstige cashow zit: namelijk het ken. Drie keer ging hij over op serieuzere financiering Eigen middelen omzet Tussen half en anderhalf weer.’ De prijs is daarom gebaseerd op gesprekken. Alle drie de deals ketsten in miljoen euro per jaar, sterk afhankelijk één à twee goede winters. Wanneer de de laatste fase af, omdat de vraagprijs en van de winter (enkele duizenden verkoop dankzij meer goede natuurijsVan den Hoffs prijs te ver uit elkaar lagen. schaatsen per jaar) winters goed loopt, volgt een extra afreNa deze gesneefde deals kwam Van kening met de verkopende partij. ‘Dat is Den Hoff via intermediair Marktlink met de enige manier om zo’n deal rond te krijgen.’ Free-skate in contact, een producent van klapschaatsen voor De nanciering, enkele tonnen, kon Van den Hoff uit eigen recreanten op natuurijs. Free-skate assembleert speciaal gemiddelen doen: ‘Ik was blij dat ik geen bank nodig had.’ Het produceerde klapschaatsen aan de bindingen van standaard nancieren van een voorraad die een half jaar kan liggen, maar langlaufschoenen. De schaatsen liggen voor ruim vierhonderd ook drie jaar, als strenge winters uitblijven, is immers moeieuro in zo’n tachtig winkels. lijk. ‘Daar worden banken heel onrustig van. Een bank heeft De omvang van het bedrijf was kleiner dan naar waar Van den niets aan de prognose: het kan vriezen en het kan dooien.’ Hoff naar op zoek was, maar de fabrikant van klapschaatsen sloot Marktlink speelde een belangrijke rol bij de onderhandelinnaadloos aan bij zijn passie voor schaatsen. Van den Hoff was fagen, vertelt Van den Hoff. Na het eerste kennismakingsgenatiek schaatser (wereldkampioen in zijn leeftijdscategorie) en sprek had hij vooral bijeenkomsten met Marktlink. ‘Ze stelden net afgezwaaid als interim-directeur van de KNSB. De reden van de onderhandelingen zo lang mogelijk uit.’ Op het moment dat verkoop was dat de oprichter in juli 65 werd. Hij wilde wanneer Marktlink de onderhandelingen liet beginnen, lagen de vraager natuurijs ligt in Nederland, de drukste tijd van het jaar voor prijs en Van den Hoffs bod tussen de tien en vijftien procent een schaatsenfabrikant, zelf schaatsen. uit elkaar. ‘Het zou me niet verbazen als het verschil veel groter is geweest, maar dat die ze die prijzen nooit bij mij en de Activa-transactie verkoper op tafel hebben gelegd.’ De eerste kennismaking was in maart van dit jaar. Van de Hoff bereikte uiteindelijk overeenstemming om een deel van het bedrijf te kopen, een zogenoemde asset-deal of activa-transacPersoonlijk record tie, waarbij hij dit deel van het bedrijf verplaatste van Vorden De bijkomende kosten voor de transactie waren te overzien, in de Achterhoek naar Haarlem. Een activa-transactie is comzegt Van den Hoff, hij deed als koper het meeste zelf. Het plexer dan een gewone bedrijfsovername waar je een hele BV kostte hem uiteindelijk een paar duizend euro die hij kwijt was over neemt, vertelt Van den Hoff. ‘Bij de overname van een BV aan accountants en juristen. krijg je bij wijze van spreken de sleutel en is alles in het pand ‘Ik heb mijn hele leven een passie voor schaatsen en techvan jou. Bij een activa-transactie moet je heel nauwkeurig omniek’, besluit Van den Hoff. Als iets het vermogen van technoschrijven welke voorraden, gereedschappen, contracten, merlogie (overdekte banen met beter ijs, betere pakken en klapken er bij horen. Je neemt ook niet de hele boekhouding over, schaats) illustreert, dan is het zijn persoonlijk record op de maar een gedetailleerd omschreven aantal debiteuren en crevijfhonderd meter. Als vijftiger schaatste hij deze afstand in diteuren.’ 39,2 seconde, vier tiende seconde sneller dan als twintiger.


tekst MARK VAN BAAL / fotografie SIETSKE RAAIJMAKERS

Victor van den Hoff (57)

Opleiding sociale geografie Was algemeen directeur Randstad Professionals (Yacht) Duitsland Is directeur-eigenaar Free-skate

xxxxxxxxxx 200x | brookz | 15

deal 02 Jim Vermeule. DentConnect.

Praktijkenman IN DRIE JAAR TIJD deed Jim Vermeule (39) liefst

veertig bedrijfsovernames. Vanuit het Brabantse Oosterhout bouwt hij met DentConnect gestaag aan zijn keten van tandartspraktijken.

J

medewerkers in dienst, voor het merenim Vermeule heeft er letterlijk een bedrijf DentConnect in Oosterhout deel de tandartsen en assistentes op de dagtaak aan: het overnemen van deal diverse overnames van tandartsvestigingen. Op het kantoor in Oostertandartspraktijken. Gemiddeld klinieken hout houden 35 medewerkers zich bezig doet hij er één per maand en hij kan nog overnamesom tussen 5000 euro en met zaken als facturering, administratie wel even vooruit. ‘Nederland telt zo’n enkele miljoenen en marketing. 6500 tandartspraktijken’, rekent hij voor. intermediair Van Oers Corporate Finance Om het hoge groeitempo vol te houden, ‘Daarvan speelt 20 procent met de gejaaromzet 31 miljoen euro had DentConnect behoefte aan extra kapidachte om zijn praktijk te verkopen. Ik medewerkers 450 taal. De animo onder investeerders was krijg elke dag wel een mailtje van een groot. Vermeule en zijn mede-aandeelhoutandarts die zijn bedrijf te koop aanbiedt.’ ders – beiden tandarts – konden kiezen uit Vaak gaat het om tandartsen op leefmeerdere partijen. Logisch, want ‘de zorg’ is een stabiele sector tijd. Maar ook jongere tandartsen zetten hun bedrijf in de verbij uitstek. ‘We zochten een partij die ervaring heeft met buy and koop. ‘Vooral vrouwelijke tandartsen hebben vaak geen zin om build en die beschikt over een betrokken management. Daarondernemer te zijn. Ze werken liever van 8 tot 5 in loondienst.’ naast was een persoonlijke klik van belang. Je trekt toch een aanVia een management buy-in werd Vermeule in 2009 medetal jaren samen op. Dat houd je alleen vol als het klikt.’ eigenaar van DentConnect, een samenwerkingsverband van De keuze viel op Bencis, dat vorig jaar een meerderheidsbedestijds vijf tandartspraktijken. Hij had vanaf dag één de amlang van 51% nam. ‘Ik ben nog elke dag blij dat we voor Bencis bitie om een grote keten te bouwen. hebben gekozen. Er waren investeerders die ons bedrijf hoger waardeerden, maar daar hadden we een minder goed gevoel Extra kapitaal aantrekken bij. De samenwerking is heel plezierig en ik krijg alle ruimte De eerste overnamegesprekken met een kliniek voert Vermeuom te ondernemen.’ le altijd zelf, daarna draagt hij het stokje over aan Van Oers Corporate Finance, zijn vaste overnameadviseur. ‘Van Oers bestudeert de cijfers en maakt de calculaties. Vervolgens gaan Eindeloze groeimogelijkheden we samen de onderhandelingen in. Na de deal werkt Van Oers Er zijn nóg twee andere partijen actief in het consolideren van alle contracten verder uit. Ze zijn er extreem goed in, weten de branche: Dental Clinics en Samenwerkende Tandartsen. hoe het spel werkt en zijn betrouwbaar.’ Maar de markt is zo groot, dat ze elkaar amper tegenkomen. De overnamesom varieert van 5000 euro voor een patiënPas twee procent van alle klinieken is eigendom van een keten, tenbestand tot enkele miljoenen voor een grote praktijk. Door de groeimogelijkheden lijken eindeloos. Vermeule: ‘We hebeen kliniek onder te brengen bij DentConnect kunnen efciben een doel, maar dat is geen doel op zich. We blijven groeien encyvoordelen worden behaald. Maar goede zorgverlening zolang we tevreden zijn. Misschien stoppen we bij 60, misstaat altijd voorop, benadrukt de ondernemer. ‘We zullen schien pas bij 120.’ tandartsen nooit stimuleren om meer omzet uit een cliënt te En dan? Denkt hij zelf weleens aan een exit? ‘Nee, absoluut halen. De tandarts is de baas en blijft de baas.’ niet. Ik ben 39. Moet ik dan de hele dag thuis gaan zitten? Dit DentConnect telt inmiddels 40 klinieken en heeft het 450 bedrijf is mijn kindje. Ik kan hier nog wel even vooruit.’


tekst KOEN VAN SANTVOORD fotografie MARCEL BAKKER

Jim Vermeule (36)

opleiding HEAO, MBA was Algemeen directeur Nobel Biocare Nederland

xxxxxxxxxx 200x | brookz | 17

Deze merken worden door ons beschermd Humberto | Armin van Buuren | Het Concertgebouw | Jan Smit | Otazu | Miss Nederland Monuta | Blof | IDFA | Buma Cultuur | CJP | RijksMuseum | Bocca Coffee | Marqt Marcel Wanders | de Melkweg | Amsterdam Dance Event | Monuta | Kijkwijzer Nederland Film Festival | Urby Emanuelson | Stormer | Seafury | Westerengh | Lava| Harry de Winter | DRS makelaars | Epke Zonderland | SRM | Golden Earing | Peter Koelewijn | Nick & Simon | Kunki XL | Kunsthal Rotterdam | Nederlandse Museum Vereniging | Nederlandse vereniging van Banken | Rob Peetoom | Format House | Baronie Chocolade | Bagels & Beans | Panama nightclub | UNSEEN | Orange Babies | Loesje

Even voorstellen De Merkplaats is een eigenzinnig merkenbureau dat zich heeft gespecialiseerd in de dienstverlening op het terrein van de juridische bescherming van ideeën, tvformats, merken, auteursrechten, domeinnamen, handelsnamen en modelrechten. Vanuit ons historische grachtenpand aan de Herengracht in Amsterdam bedienen wij onze cliënten, die in de meest diverse bedrijfstakken werkzaam zijn, zowel in Nederland als in het buitenland.

WWW.DEMERKPLAATS.NL • [email protected] • 020 - 330 6610 HERENGRACHT 227 • 1016 BG AMSTERDAM

SPECIAL

DURFKAPITAAL 3.0 Trends & ontwikkelingen in informal investing

Op zoek naar kapitaal? Uw bedrijf groeit tegen de crisis in. Maar groei kost geld. Hoe gaat u uw nieuwe investeringsplannen financieren? NPEX de MKB beurs van Nederland, biedt ruimte voor ondernemers om direct leningen bij beleggers te plaatsen. In plaats van een bank die geld leent, wordt deze lening door beleggers verstrekt. Beleggers die geloven in de ondernemer, het bedrijf, het aangeboden rendement en de zekerheden. NPEX biedt maximale transparantie en toegankelijkheid voor ondernemers en voor beleggers. Meer weten? Kijk op www.npex.nl of bel voor een afspraak naar 070 385 15 30.

NPEX de MKB Beurs van Nederland meer vermogen voor ondernemers

voorwoord SPECIAL DURFKAPITAAL 3.0

Geachte business angel, BUSINESS ANGELS NETWERKEN NEDERLAND

is een koepelorganisatie, waarin zich een veertiental netwerken van business angels heeft verenigd. Wij zetten ons al vele jaren in voor het tot stand brengen van meer en betere deals tussen business angels en ondernemers. Dat doen wij omdat uit de dagelijkse praktijk van onze leden blijkt dat de markt voor informal capital niet goed werkt. Er zijn te weinig actieve business angels en investeerders die wel actief zijn worden moeilijk gevonden. Daarnaast zijn zowel investeerders als ondernemers slecht op de hoogte van de spelregels, waardoor veel potentiële deals uiteindelijk niet tot stand komen. Door het huidige economisch tij zijn de marktomstandigheden alleen maar moeilijker geworden. Bovendien hebben die geleid tot een verder aanzwellende stroom van ondernemers die investeringen van business angels zoeken. Niet in de laatste plaats omdat banken starters al helemaal niet meer nancieren, maar nu ook hun handen aftrekken van early stage-bedrijven. Informal investment is dan nog de enige kapitaalmarkt waartoe ze toegang hebben, waarbij crowdfunding voor vooralsnog slechts een enkeling een uitweg biedt. Om hun risico te beperken speuren business angels de markt af naar van die jonge bedrijven die zich staande weten te houden in deze turbulente tijd. Dat vinden ze vaak altijd nog aantrekkelijker dan hun geld beleggen op de beurs. Business angels zijn immers nauw betrokken bij de onderneming en hebben daardoor invloed op de gang van zaken. De inzet van hun ondernemerservaring en netwerk kan daardoor tot signicante rendementsverbetering leiden. Een belangrijk voordeel in deze tijd van beperkte marges en groei. Op donderdag 14 februari 2013 organiseren wij voor de 10e keer de Dag van de Informal, dat dit jaar als thema heeft: “Investeren in Turbulente Tijden”. Als opmaat naar dat evenement vindt u in deze special in de vorm van cases, interviews en een rondetafelgesprek alvast een aantal voorbeelden van hoe collega-investeerders omgaan met deze turbulentie. Ik wens u daarbij veel leesplezier.

Harry Helwegen voorzitter Business Angels Netwerken Nederland

september / oktober 2012 | brookz | 21

Snel, goedkoop en effectief uw concept beschermen?

Idee vastleggen in the cloud Heeft u een briljante ingeving, een uitvinding of een uitgewerkt concept? Dan is het verstandig om die vast te leggen voordat u ermee de markt op gaat. CC Proof® is dé manier om uw ideeën snel, safe en simpel te registreren en eventueel te verkopen.

CC Proof |Herengracht 227 | 1016 BG Amsterdam | www.CCProof.nl | tel +31 (0)20-330 66 10

INHOUD

special

Durfkapitaal 3.0 21 24 26 30 32 38 40 46 48


Voorwoord

Harry Helwegen, voorzitter Business Angels Netwerken Nederland.

Trends in durfkapitaal

Internet en sociale media hebben ook de markt voor durfkapitaal ingrijpend veranderd. De vijf belangrijkste investeringstrends op een rijtje.

Q&A Ruud Hendriks

Media-ondernemer en investeerder Ruud Hendriks over zijn Europese business accelerator Startupbootcamp.

Investeringsdeal # 01

Investeerders Joost Ruigrok, Jos Dirkse en Ernie Hiemstra investeerden 225.000 euro in Leapp, het bedrijf van Rogier van Camp.

Rondetafel durfkapitaal

Wat zijn de laatste trends op het gebied van durfkapitaal? En hoe kan een investeerder toch succesvol zijn in deze turbulente tijd?


Investeerders VC&C en Valuewise investeerden 200.000 euro in E-bon, het bedrijf van Remko Davids en Erwin de Zeeuw.

Generation Next

De nieuwe generatie investeerders is betrokken, ondernemend en vooral realistisch.


Ian Zein investeerde 100.000 euro in Pastbook, het bedrijf van Stefano Cutello.

Investeerdersnetwerken

Overzicht van alle 14 investeerdersnetwerken die zijn aangesloten bij Business Angels Netwerken Nederland.

juni 2012 | brookz | 23

SPECIAL DURFKAPITAAL 3.0

Investeringstrends INTERNET EN SOCIALE MEDIA hebben ook de markt voor

durfkapitaal ingrijpend veranderd. Wat betekent dit voor investeerders en ondernemers en hoe kunnen ze daar op inspelen? De vijf belangrijkste investeringstrends op een rijtje.

V

orig jaar is via crowdfunding in heel Europa meer dan 300 miljoen euro opgehaald voor starten groeinanciering. Dat is een verdubbeling ten opzichte van 2010. Dit jaar zijn alleen al in Nederland enkele tientallen business accelerator-programma’s opgestart, waaronder de internationale pro-

gramma’s Startupbootcamp en Rockstart. Deze laatste twee groeiversnellers hadden samen ruim zevenhonderd aanmeldingen uit de hele wereld. De twintig geselecteerde start-ups van de programma’s hebben binnen en halfjaar in totaal meer dan vier miljoen euro aan investeringsgeld opgehaald. En een aantal bedrijven is inmiddels al

1. Informal investing wordt steeds internationaler

weer bezig met een tweede nancieringsronde. Welkom in de wereld van durfkapitaal 3.0, een landschap dat door internet, social media en nieuwe technologie in een paar jaar ingrijpend is veranderd. Vooruitkijkend naar wat er de komende jaren gaat gebeuren zullen de volgende trends zich onverminderd voortzetten:

1

Informal investing was tot voor kort vooral lokaal en regionaal georiënteerd. Tweederde van de investeringen vindt nog steeds plaats binnen een straal van 60 kilometer rondom de woonplaats van een investeerder. Wel zo handig om af en toe even langs te wippen voor een kop kofe. Maar onder invloed van Facebook, Skype en andere online tools is dat snel aan het veranderen. Van de tien bedrijven die dit jaar werden geselecteerd om deel te nemen aan het accelerator-programma van Startupbootcamp Amsterdam kwamen er zeven uit het buitenland. Jonge ondernemers denken en handelen grenzeloos en zijn niet gebonden aan een land of aan één locatie. Ook de nieuwe generatie investeerders zoekt zijn proposities allang niet meer alleen om de hoek. Op het wereldwijde investeerdersplatform Gust – dit jaar al duizend start-ups genancierd – zijn inmiddels meer dan 35.000 investeerders actief uit 65 verschillende landen. Daaronder ook een groot aantal Nederlandse ondernemers en investeerders.


tekst PETER RIKHOF

2 3 4 5 2. Meer start-ups met een kleinere kapitaalbehoefte

Met dank aan internet en het feit dat de meeste bedrijfssoftware tegenwoordig per maand- abonnement kan worden afgenomen zijn de initiële kosten voor het opstarten van een bedrijf drastisch afgenomen. Ook huisvesting is – zeker in het begin – bij deze meeste startende ondernemers geen issue. Een laptop en een mobiele telefoon zijn vaak al voldoende. Dit heeft ertoe geleid dat de opstartkosten van een bedrijf een factor tien lager liggen dan vijftien jaar geleden. Was het eind jaren negentig van de vorige eeuw nog vrij normaal om een paar ton in een startend bedrijf te investeren, tegenwoordig zijn de meeste start-ups met 15 tot 25.000 euro ook al geholpen om een demoproduct te ontwikkelen en een eerste klant te vinden.

3. Investeren wordt het nieuwe beleggen

Informal investing was lange tijd een exclusief spelletje voor uitsluitend zeer vermogende particulieren. Maar door de explosieve groei van het aantal start-ups met een relatief kleine kapitaalbehoefte zijn steeds meer (potentiële) business angels in beeld gekomen. Het gros van de investeringen ligt tussen de 5.000 en 75.000 euro. Aangejaagd door het fenomeen crowdfunding en internationale investeringsplatforms als Gust is investeren in startende bedrijven een alternatief geworden voor een spaarrekening of beleggen op de beurs. Aan de andere kant zullen een beperkt aantal ‘super-angels’ zich uitsluitend blijven richten op de ‘big bets’; baanbrekende proposities die vaak gepaard gaan met een miljoeneninvestering. Zo komt Atomico, het investeringsvehikel van KaZaA en Skype-oprichter Niklas Zennström, pas in actie bij investeringen vanaf 10 miljoen euro. In Nederland zijn dit soort investeringen slechts aan weinigen voorbehouden, uitzonderingen als Marcel Boekhoorn, John de Mol en TomTom-oprichter Harold Goddijn daargelaten.

4. Steeds vaker kleinere financieringsrondes

Hoewel de initiële investeringen bij veel start-ups relatief laag zijn, zal het bedrijf bij succes wel moeten worden door genancierd. Maar in plaats van een of twee grote nancieringsrondes van enkele honderdduizenden euro’s, zullen er steeds vaker meerdere en vooral kleinere investeringsrondes plaatsvinden. Met name als de transactiekosten als gevolg van web-technologie nog meer omlaag gaan, zal het gemakkelijker worden om ook een tweede, derde en zelfs vierde nancieringsronde via kleine investeerders binnen te halen. Daarbij zal de ontwikkeling van het bedrijf en de benodigde nanciering steeds vaker worden gekoppeld aan het behalen van milestones. Op deze manier hebben investeerders een stok achter de deur richting de ondernemer en kunnen ze hun risico aanmerkelijk beperken.

5. Transparantie in plaats van geheimhouding

Tot voor kort bleef de meeste informatie over ondernemersplannen, nanciering en voortgang van het bedrijf vooral binnen de vier muren van de directiekamer. Maar om het vertrouwen te winnen en vooral te behouden van (potentiële) investeerders zullen ondernemers veel transparanter gaan worden in hun rapportages over de voortgang van de investeringsdeals. Kapitaalbehoefte, termsheets en intentieverklaringen worden gepubliceerd via een web-omgeving die toegankelijk is voor gescreende investeerders en andere belangstellenden. Kleine bedrijven zullen – net als grote ondernemingen – actief en structureel aan nanciële marketing moeten doen om zich (blijvend) te verzekeren van voldoende belangstelling van investeerders en andere stakeholders.



Ruud Hendriks (53) ging na de havo en de School voor Journalistiek als redacteur aan de slag bij NOS Studio Sport. Daarna vervolgde hij zijn carrière als verslaggever/presentator bij Veronica en AVRO. In 1988 wilde hij samen met Patrick Cox het eerste commerciële televisiestation opstarten. Dat project was geen direct succes, maar wel de basis voor het uiteindelijke RTL4. Hendriks was de eerste programmadirecteur van RTL in Nederland, maar vertrok na de start van RTL5. Via televisienetwerk NBC kwam hij bij Endemol terecht, waar Hendriks aan de wieg stond van de mislukte voetbalzender Sport 7. Na zijn televisieloopbaan richtte Hendriks zich op de radiowereld. Hij kocht Radio Nationaal en stapte in SLAM!FM en SLAM!TV. In 2007 richtte hij samen met Frits Barend, Pieter Storms en Derk Sauer televisiestation Het Gesprek op, waar Hendriks eind 2009 uit is gestapt. Sinds 2011 is Hendriks te horen bij BNR Nieuwsradio, waar hij de programma’s Zakendoen met Ruud Hendriks en BNR Mediazaken presenteert. Daarnaast zit hij in de Raad van Commissarissen bij Theodor Gilissens, Eyeworks, MAS Dienstverleners en reclamebureau BSUR. 26 | brookz | oktober 2012

Q&A

Q&A RUUD HENDRIKS. ONDERNEMER.

‘Als je investeert, doe het dan goed’ RUUD HENDRIKS IS MEDE-OPRICHTER

van Startupbootcamp, een Europese groeiversneller voor internet- en technologie start-ups. Door starters te voorzien van nanciering en ervaren mentoren denkt Hendriks de kansen voor zijn investeerders aanmerkelijk te vergroten. ‘Ik ben een onverbeterlijke optimist.’

H

et CV van Ruud Hendriks (1959) leest als een spannend jongensboek. Begonnen als discjockey bij een Amsterdamse piratenzender, heeft Hendriks inmiddels een indrukwekkende loopbaan achter de rug in de Nederlandse radio- en tvwereld. Naast radiopresentator was hij ook tv-nieuwsanchor bij de AVRO en Veronica, directeur en mede-oprichter bij RTL4, NBC Superchannel, Sport7, Endemol en Het Gesprek en grondlegger van Radio 10 Gold en Sky Radio. Hoewel de tussenbalans van Hendriks zonder discussie in zijn voordeel uitslaat, verliepen niet alle projecten even succesvol. Met name de teloorgang van tv-zender Het Gesprek leverde Hendriks ‘een inke mentale dreun’, vertelde hij twee jaar geleden tegen Het Financieele Dagblad. Maar Hendriks is niet een man om lang bij de pakken neer te zitten. Sinds vorig jaar is hij samen met zakenpartner Patrick de Zeeuw begonnen aan een nieuw ondernemersavontuur: Startupbootcamp, een driemaands begeleidingsprogramma waarbij startende internet- en technologiebedrijven worden voorzien van seedcapital, huisvesting en ervaren mentoren. Vanuit vijf Europese steden (Amsterdam, Berlijn, Kopenhagen, Madrid, Dublin) en sinds kort ook Haifa wil hij tot 2015 jaarlijks enkele honderden ondernemers een bliksemstart te bezorgen. De eerste ronde leverde in Amsterdam 400 aanmeldingen op, uiteindelijk bleven

tekst PETER RIKHOF en WIETZE WILLEM MULDER / fotografie MARCEL BAKKER

er tien teams over. Hendriks geeft toe dat het niet altijd even gemakkelijk is om een keuze te maken: ‘er komt vast een moment dat je je voelt als de man de man die The Beatles liet lopen met de woorden: ‘guitar groups are on the way out.’ Het fenomeen business-accelerator is niet nieuw, we herinneren ons initiatieven als Twinning en New Ecomomy van vijftien jaar geleden. Dat werd geen succes, waarom zou Startupbootcamp nu wel werken?

‘De les van toen is dat je met alleen ruimhartige nanciering en gratis huisvesting geen succesvolle bedrijven creëert. Essentieel bij Startupbootcamp is een strenge selectie van de ondernemers en een genadeloos kritische beoordeling van het businessidee. Daarnaast hebben we een netwerk van mentoren en investeerders die niets anders doen dan de ondernemers een spiegel voorhouden. Dat alles samen zorgt ervoor dat de ondernemers focus behouden en er na drie maanden alleen levensvatbare ideeen overblijven.’ Het concept Startupbootcamp is een variant op Techstars-programma dat in Amerika al draait sinds 2007. U dacht, als het daar kan, dan moet het in Europa ook kunnen?

‘Techstars is voor ons zeker een inspirerend voorbeeld geweest. Ze hebben daar nu ruim honderd bedrijven opgezet, met een gemiddelde funding van 1 miljoen dollar. Negentig procent van die bedrijven zijn nog actief, negen zijn inmiddels al overgenomen door een grotere partij, het heeft tot nu toe ongeveer zeshonderd nieuwe arbeidsplaatsen opgeleverd. Dat geeft in ieder geval aan dat het werkt.’ Jullie hebben met Startupbootcamp Amsterdam inmiddels de eerste lichting van tien bedrijven afgeleverd. Hoe gaat het daar mee?

‘Dat gaat heel goed. Acht van de tien bedrijven hebben binnen drie maanden een investering »



binnengehaald, in totaal gaat het om drie miljoen euro. Ik verwacht dat ook de twee start-ups die nog niet rond zijn met investeerders, de komende weken een nanciering binnen zullen halen. De totale waardering van de tien deelnemende start-ups ligt momenteel op bijna 20 miljoen euro.’ Zit er al een nieuwe Google tussen?

‘Dat weten we nog niet, maar er zitten zeker een paar kansrijke concepten tussen. Het paradepaardje op dit moment is Viewsy, waar inmiddels al tien mensen werken. Dat bedrijf heeft instore-tracking software ontwikkeld waarmee je via het WiFi-signaal van de mobiele telefoon de bezoekersstromen en looproutes van klanten kan volgen. Je zou kunnen zeggen: de Google-analytics voor de retailer. Ze hebben al een paar succesvolle pilots gedraaid en op dit moment loopt er een project bij dertig winkels van Vodafone. Viewsy is ook al bezig met een tweede nancieringsronde waarin ze een miljoen euro op willen halen.’

‘Het eerste wat wij tegen onze startups zeggen, is: “Gooi je businessplan maar weg, die willen we niet zien”. Volstrekt oninteressant.’ Jullie hadden voor de eerste ronde meer dan vierhonderd aanmeldingen. Op welke criteria hebben jullie de winnende tien teams geselecteerd?

‘Drive en mentaliteit. Wij zoeken mensen die bij wijze van spreken het tapijt opeten om het beste bedrijf ter wereld te maken.’ Hoe ziet u dat dan? Waar let u op?

‘Je vraagt in een gesprek wat iemands achtergrond is, wat hij gedaan en bereikt heeft, of hij bijvoorbeeld een marathon heeft gelopen, dat soort zaken. Dat zegt namelijk al veel over het doorzettingsvermogen. Daarnaast focussen we ons op het team, dat vinden we minstens zo belangrijk. Teams groeien sneller dan individuele ondernemers. En we hebben geleerd dat drie mensen toch wel het minimum aantal is dat een start-up nodig heeft. Naast een techneut heb je niet alleen een marketing/salesman nodig, maar is het ook heel belangrijk om iemand aan boord te hebben die meer nancieel georiënteerd is.’ We hebben u het woord businessplan nog niet horen noemen.

‘Veel Nederlandse investeerders zeggen als eerste: “mag ik even een businessplan zien?”. Het eerste wat


Q&A

wij tegen onze start-ups zeggen, is: “gooi je businessplan maar weg, die willen we niet zien”. Volstrekt oninteressant. Het belangrijkste element van een businessplan is voor mij dat je kunt zien of een ondernemer over ieder aspect van zijn idee heeft nagedacht. Maar veel belangrijker is hoe hij met dat plan de markt op gaat. De eerste maand mogen de ondernemers van Startupbootcamp ook niets bouwen. Ze mogen alleen maar hun idee toetsen en de markt in om te kijken of hun business-model wel klopt. En wat blijkt? Negentig procent van alle teams heeft zijn of haar idee en daarmee ook het businessplan binnen een maand al radicaal verandert. Het is dus een leuke papieren exercitie, maar ook niet meer dan dat.’ Uiteindelijk blijven er na al die gesprekken en selectieronden tien teams over. Maar hoe zit dat met de rest: was de kwaliteit van ondernemers elf tot en met vijfentwintig dan onder de maat?

‘Nee, helemaal niet. Er zaten bij die eerste vijfentwintig teams ook genoeg kanshebbers. En er komt vast een moment dat ik me ga voelen als de man die The Beatles liet lopen, omdat wellicht nummer dertien de nieuwe Facebook wordt. Maar je moet ergens een streep trekken, wij worden ook beperkt door onze eigen capaciteit en middelen.’ Nu we het daar toch over hebben, door wie wordt Startupbootcamp eigenlijk gefinancierd?

‘Als je kijkt naar de centrale organisatie Startupbootcamp Europa, dan hebben mijn zakenpartner Patrick de Zeeuw en ik vijftig procent van de aandelen, de andere vijftig procent zit bij twee Deens compagnons. Voor Startupbootcamp Amsterdam hebben wij twee miljoen euro opgehaald om het programma drie jaar lang te kunnen draaien. Een aantal grote partijen als ABN AMRO, Vodafone, PWC, Samsung, Boer & Croon, maar ook informals als Kees Zeegers, Willem Middelkoop en Patrick en ik hebben allemaal tickets van tien procent afgenomen. Met Startupbootcamp Amsterdam krijgen wij in ruil voor 15.000 euro startgeld, huisvesting en begeleiding in elk van de bedrijven een belang van acht procent. Vervolgens kunnen ook andere investeerders of participatiemaatschappijen aanhaken om mee te gaan in een van de volgende rondes.’ Maar gaan de founders van het eerste uur dan niet heel snel verwateren als ze maar een belang van acht procent hebben?

‘Dat hebben we enigszins afgedekt, wij gaan uiteindelijk mee tot een bedrag van 350.000 euro. Als we er na die waardering er langzaam uit moeten, dan zal je ons niet horen klagen.’

Bent u in feite niet gewoon een recruiter van ondernemend talent?

‘Nee, absoluut niet. Wij zijn er in eerste instantie om kansrijke start-ups te selecteren en ze door die eerste, moeilijke periode heen te loodsen. Daarmee kunnen we de risico’s voor onszelf en onze investeerders tot een minimum beperken. Want laten we eerlijk zijn, als jij als informal investor participeert in tien ondernemers die vanaf de grond af aan een bedrijf beginnen, is de kans best groot dat er zeven naar de Filistijnen gaan.’ De failure-rate van Startupbootcamp ligt een stuk lager?

‘Ook wij geven geen garanties, investeren blijft een risicovol spelletje. Maar als je afgaat op de resultaten bij Techstars, dan zie je dat daar na vijf jaar bijna negentig procent van de bedrijven nog steeds in business is. Dat is een heel mooie score.’ Ziet u verschillen tussen Amerikaanse en Nederlandse investeerders?

‘Als ik kijk naar de gemiddelde Nederlandse investeerder, dan zie ik iemand die redelijk conservatief en een beetje bang is. Laat ik een voorbeeld geven. Layar, een Nederlands software-bedrijf dat een augmented reality-applicatie heeft ontwikkeld kreeg twee jaar geleden van Intel Capital een kapitaalinjectie van tien miljoen euro. In één keer! Die Amerikanen denken gewoon groot. Dan kun je als start-up wel beginnen met 200.000 euro, maar als je investeert, doe het dan meteen goed. En geef niet alleen een zak geld, maar begeleid de ondernemer ook met je kennis en netwerk. Anders wordt het een op.’ Veel investeerders staan momenteel vanwege de economische situatie even op de rem. Wat moet er gebeuren om het Nederlandse investeringsklimaat een impuls te geven?

‘Naar mijn mening drie punten. Investeringsmaatschappijen moeten minder lang wachten met instappen in startende ondernemers. Het heet niet voor niets durfkapitaal. Als een bedrijf al anderhalf jaar cashow-positief is en een investeerder stapt in, dan vind ik dat geen durfkapitaal. Het zou toch geweldig zijn als venture capitalists vijf procent van hun nietbelegde vermogen investeren in start-ups? Ten tweede moet er in Nederland een scale regeling komen zoals in het Verenigd Koninkrijk. In dat land kunnen investeerders elke geïnvesteerde euro in start-ups direct aftrekken van de belasting. De scus betaalt in principe mee en dat zou een aanjager van meer investeringen kunnen zijn. Tot slot vind ik het jammer dat de TechnoPartner-regeling gelimiteerd is tot Neder-

landse bedrijven. Dat is zo oude-wereld-denken. Je kunt die regeling ruimer maken voor buitenlandse bedrijven, die dan wel een activiteit in Nederland hebben of bijdragen aan de werkgelegenheid in ons land.’ Startupbootcamp Amsterdam is een project van in eerste instantie drie jaar. Wat gebeurt er na die drie jaar?

‘We hopen dat we na drie jaar tussen de twee à vier exits van onze start-ups hebben gehad. Met de opbrengst van die exits willen we jaar vier van Startupbootcamp Amsterdam nancieren, zodat we niet opnieuw naar onze aandeelhouders hoeven te stappen om geld te vragen. Dat zou ik als een nederlaag ervaren, want het moet dan een zelf-nancierend bedrijf zijn.’ U heeft al heel ondernemende avonturen achter de rug. Nooit slapeloze nachten gehad over wat er mis kan aan?

‘Iedereen weet dat Startupbootcamp een risicodragend avontuur is. Het belangrijkste voor mij is dat we de mensen, die in ons geloven en hun geld aan ons hebben toevertrouwd, terug kunnen betalen. Dat geven we onze ondernemers ook mee: “je gaat met het geld van iemand anders aan de slag. Maak je belofte waar, zodat iedereen hun geld terug krijgt.”’


investeringsdeal #01 Computerpark bv. Rogier van Camp.

‘Hij is behoorlijk eigenwijs’ ÉÉN BEVLOGEN PITCH was voor Rogier van

Camp (34) voldoende om 225.000 euro aan groeikapitaal op te halen. De investeerders stonden voor hem in de rij. ‘Zijn verhaal klopte gewoon.’

W

haal overblijft, ga ik er serieus naar ie de winkel van Leapp – een bedrijf Computerpark BV websites Leapp.nl kijken. Ik heb bij Dell gewerkt en ken de anagram van Apple – in Amen Computerkopen.nl refurbish business goed. Zijn verhaal sterdam Zuidoost binnenondernemer Rogier van Camp (34) klopte gewoon.’ Ondernemer Ernie wandelt, zal denken in een reguliere Apdeal 45% tegen 225.000 euro Hiemstra, eigenaar van een bedrijf in plewinkel te zijn beland. De inrichting is investeerdersJoost Ruigrok (46 en kantoor-ergonomische producten, sloot strak, het Nespresso-apparaatje schenkt 2 participaties), Jos Dirkse (44 en zich bij het consortium aan. Ieder stortte kwaliteitskofe en de uitgestalde iMacs 6 participaties) en Ernie Hiemstra (44 en 75.000 euro in ruil voor 15% van de aanen Macbooks zien er piekjn uit. Wie ver3 participaties) medewerkers 6 en 3 stagiairs delen. Wel werkten ze met een clawback. der kijkt, ziet dat de prijzen opvallend omzet 2012 1,6 mln euro In eerste instantie krijgen de investeerlaag zijn. Waar een Macbook normaal ders meer dan die 45%. Als de targets 1300 euro kost, betaal je hier maar 500 worden gehaald, krijgt Van Camp zijn aandelen weer terug. euro. Rogier van Camp, een energieke serie-ondernemer, zag een gat in de markt: het reviseren (‘refurbishen’) van computers. Toegevoegde waarde Hij koopt gebruikte computers van Apple, HP en Dell bij buiDe onderhandelingen namen zo’n drie maanden in beslag. tenlandse partijen, maakt ze schoon, upgradet het werkgeheuVan Camp: ‘We moesten veel ‘nee’ verkopen omdat we de gen, vervangt een kapot scherm als het nodig is en zet er hagelvoorraad niet konden nancieren. De investeerders maakten nieuwe besturingssoftware op. Leapp.nl is zijn Apple-label; het geld gelijk over, voordat de contracten waren getekend. Zo HP en Dell verkoopt hij via Computerkopen.nl. konden we meteen doorgroeien. Ze vertrouwden erop dat we er onderling wel uit zouden komen.’ De strategie is erop gericht om schaalbarer te worden, om Clawback meer omzet te halen uit onderwijsinstellingen en bedrijfsleHet lastige van zijn business-model is dat hij zelf voorraadven, en om meer fysieke winkels te openen. ‘Met winkels erbij houdend moet zijn; hij heeft zomaar voor 200.000 euro ligzijn we straks veel beter verkoopbaar’, meent Van Camp. gen. Zijn startkapitaal van 130.000 euro hoestte hij deels zelf Iedere investeerder heeft zijn eigen toegevoegde waarde. op, deels via een Tante Agaath-lening. Het succes kwam snel. Ruigrok haalde Unit4, Nijenrode en ABN Amro als nieuwe In juli 2011 ging hij live, een jaar later lag zijn omzet al op twee klant binnen. Hiemstra zorgde ervoor dat er 1 euro wordt beton per maand. ‘Ik wist dat ik geld nodig zou hebben om verspaard op ieder verzonden pakket. En Dirkse op zijn beurt is der te groeien’, geeft hij aan. ‘Maar ik wilde eerst iets neerzetbezig om het bedrijf ‘Rogier-onafhankelijk’ te maken. ‘Dit beten en dan pas op zoek gaan naar investeerders. Hij stuitte via drijf ís Rogier. Voor een exit is dat niet handig. Op termijn internet op De Investeerdersclub in Den Haag en werd uitgemoet de inkoop bij hem weg en ook de systemen moeten beter, nodigd voor een pitch. zodat hij moeiteloos een maand op vakantie kan.’ Joost Ruigrok, die zijn geld verdiende met de verkoop van Zijn investeerders typeren Van Camp als ‘eigenwijs’. Ruigeen cd-fabriek, was een van de aanwezige investeerders. ‘Rorok: ‘Op maandag komt hij met een voorstel voor een bedrijfsgier weet waarover hij praat, is communicatief sterk en straalt auto, op vrijdag gaan we erover stemmen, maar de woensdag vertrouwen uit. De investeerders stonden voor hem in de rij.’ ervoor heeft hij hem al besteld. Dat is soms vervelend, maar Ook Jos Dirkse, die begin dit jaar zijn aandeel in een hostinghet tekent ook zijn drive en doortastendheid als ondernemer. bedrijf verkocht, toonde interesse. ‘Bij een pitch deel ik de omHij weet precies wat hij wil.’ zet en de winst altijd door twee. Als er dan nog een goed ver-

30 | brookz |november/december 2012

tekst KOEN VAN SANTVOORD / fotografie MARCEL BAKKER

Ernie Hiemstra Joost Ruigrok

Xxxxxxx

xxxxxxxxxxxx Rogier van Camp


Michael Lucassen


Geert van Etten

Ewout Prins

tekst XXXXXXXX / fotografie XXXXXXXXXX

‘Deze tijd levert betere ondernemers op’ SPECIAL DURFKAPITAAL 3.0

HOE IS HET HUIDIGE INVESTERINGSKLIMAAT in Nederland? Wat

zijn veelgemaakte fouten van investeerders? En moeten informal investors en investeringsmaatschappijen meer met elkaar samenwerken? Een rondetafelgesprek met vier ervaren investeerders.

A

John Kimmel

an tafel schuiven aan twee informal investors, John Kimmel en Geert van Etten, Michael Lucassen managing partner bij TIIN Capital (The Informal Investors Network) en Ewout Prins, managing partner bij participatiemaatschappij Holland Venture. Alle vier investeerder, maar verschillend met betrekking tot de bedrijfsfase waarin ze investeren (van start tot volwassen), het gemiddelde investeringsbedrag (van 50.000 tot 2.000.000 euro) en de mate van betrokkenheid (van hands-on tot toezichthouder). Toch spelen ze alle vier hetzelfde spelletje: geld stoppen in bedrijven met groeipotentieel, ze verder helpen met kennis, ervaring en hun netwerk om er vervolgens met een ‘mooi rendement’ weer uit te stappen. Al snel komt het investeringsklimaat in Nederland ter sprake. Daar is volgens de heren niets mis mee. Wat wel is veranderd is het nancieringsklimaat, meent de ervaren informal John Kimmel (ruim dertig participaties in de afgelopen twintig jaar). ‘Nog niet zo lang geleden bestond een investeringsdeal uit een combinatie van informal-geld, wat inbreng van de ondernemer en daar bovenop nog een banklening. Maar de rol van de bank is in de markt voor risiconanciering volledig uitgespeeld. Banken zijn niet meer geïnteresseerd in startende ondernemingen. Zodra ze

november/december 2012 brookz | 33


‘Voorheen liet ik me nog weleens overhalen met een enthousiast verhaal, maar ik investeer nu alleen in jonge bedrijven wanneer er een launching customer is’

beginnen over solvabiliteit en zekerheden, hoef je niet eens meer je kofe op te drinken.’ Betekent de afwezigheid van banken dat er ook een nieuwe realiteit is ontstaan voor ondernemers?

Lucassen: ‘Ik denk dat het de kwaliteit van de ondernemers en hun plannen alleen maar ten goede is gekomen. Vroeger zag je veel initiatieven ontstaan omdat een ondernemer toevallig een leuk idee had. Als je dan een enthousiast verhaal ophing bij de bank, werd het vaak nog genancierd ook. Tegenwoordig zijn steeds meer ondernemers zich ervan bewust dat ze met een oplossing moeten komen voor een probleem. Of op zijn minst een product moeten aanbieden waar aantoonbaar behoefte aan is.’ Prins: ‘Dat heeft ook met deze tijd te maken. De ondernemers die nu starten doen dat met volle overtuiging. Er is no way back, ze kunnen niet zeggen: ‘laat maar zitten, ik heb morgen weer een baan’. De ondernemer van nu is echt een doorbijter.’ Lucassen: ‘Er is veel meer professionaliteit bij ondernemers. Dat komt ook omdat er veel meer begeleiding is vanuit de markt. De begeleiding vanuit banken beperkte zich meestal tot het beschikbaar stellen van een krediet, maar particuliere investeerders zijn veel actiever geworden in het ondersteunen en coachen van de ondernemers.’ Is de gemiddelde informal investor ook professioneler geworden?

Kimmel: ‘Dat denk ik wel. Ik heb alle beginnersfouten inmiddels wel achter de rug. Voorheen liet ik me nog weleens overhalen met een enthousiast verhaal, maar ik investeer nu alleen in jonge bedrijven wanneer er een launching customer is. Veel ondernemers denken dat ze een geweldig product hebben, maar of het daadwerkelijk verkoopt, daar hebben ze geen idee van. Ervaren informal investors kunnen ondernemers echt helpen door ze te coachen in dat soort trajecten.’ Van Etten: ‘Investeren is uiteindelijk ook een vak dat ik heb moeten leren. Voor mij was het vooral zoeken naar een goede balans tussen enerzijds enthousiasme en betrokkenheid en anderzijds afstand bewaren en zakelijk blijven. Een professionele houding is zeker belangrijk, maar onze kracht is ook dat we juist


John Kimmel (63) is informal investor. Via zijn participatiemaatschappij Parkgraaf Participaties investeert hij in ondernemers die groeifinanciering zoeken. Deze participaties beheert hij voornamelijk hands-off.

dicht bij de ondernemer staan. Dat moet ook zo blijven.’ Moet je als investeerder ook zelf eerst ondernemer zijn geweest?

Prins: ‘Het is niet absoluut noodzakelijk, maar het is wel een voordeel. Na mijn afstuderen heb ik met twee studievrienden een marktonderzoek opgezet voor bedrijven die naar het buitenland wilden. We hebben nooit veel verdiend, maar wel geleerd wat ondernemen betekent én de hele wereld gezien. Die bagage komt me nog steeds goed van pas.’ Kimmel: ‘Voordat ik investeerder werd heb ik eigenlijk alles

tekst PETER RIKHOF EN WIETZE WILLEM MULDER / fotografie MARCEL BAKKER

‘Het is bij ons ingecalculeerd dat er twee van de tien investeringen misgaan. Maar het blijft elke keer weer een lastige beslissing om er mee op te houden’

gedaan: van salesdirector bij een grote multinational tot en met DGA bij een klein bedrijf. Daardoor kan ik een zaak ook vanuit verschillende perspectieven zien. Ik weet waar een ondernemer op moet letten, maar ook hoe de inkoper van een groot bedrijf er naar kijkt. Dat is zeker een groot voordeel.’ Lucassen: ‘Een goed paard is nog geen goede ruiter, dat zijn toch twee verschillende zaken. Ik ben onder andere bij een investeringsgroep de rechterhand geweest van Frans Swarttouw, de toenmalige topman van Fokker, die bij die investeringsgroep voorzitter van de Raad van Commissarissen was. Een fantastische ondernemer, met oog voor de juiste manager en het bedrijf, maar voor het oordeel over de investering luisterde hij ook goed naar anderen. Dat was niet zijn “métier”.’ Van Etten: ‘Ik ben vrij snel na de verkoop van mijn bedrijf gaan investeren, maar het was voor mij in het begin heel moeilijk om afstand te bewaren. Zat ik daar zelf ’s avonds nog om zeven uur achter het bureau terwijl de rest al naar huis was. Dan doe je dus iets niet goed. Ondernemerservaring is zeker een voordeel, maar je moet oppassen dat je niet zelf achter het stuur gaat zitten. Je moet de ondernemer laten ondernemen.’ Jullie zijn inmiddels allemaal minimaal tien jaar actief als investeerder. Wat zien jullie als de grootste valkuil voor een investeerder?

Prins: ‘We krijgen ongeveer tweehonderd businessplannen per jaar binnen en die gaan we eerst trechteren. Voor de plannen die doorgaan begin je enthousiast te worden, want je kunt er geen gaten in schieten. Het gevaar bestaat dat je er dan verliefd op gaat worden. Na die selectie gaan we een due diligence doen en dan komen er wat vuiltjes en risico’s naar boven. Als je dan echt verliefd bent, dan zie je dat niet meer. Dan ga je er wel in investeren, terwijl je voelt dat het niet helemaal klopt.’ Van Etten: ‘Dat herken ik helemaal, te enthousiast zijn. Een andere valkuil is te dicht op je investering zitten en zelf aan het stuur gaan trekken. Dan denkt de ondernemer: ‘die investeerder doet het wel’. Er wordt voor elke belangrijke beslissing naar jou gekeken en voordat je het weet worden er helemaal geen beslissingen meer genomen. Een derde die mij te binnen schiet, is dat je denkt dat het na één nancieringsronde allemaal lukt. Dat is

Michael Lucassen (53) is managing partner bij TIIN Capital

(The Informal Investors Network). Deze investeringsmaatschappij participeert met vier fondsen in Nederlandse mkb-bedrijven met sectorfocus ICT en high tech. TIIN Capital heeft ongeveer 40 miljoen euro onder beheer, grotendeels opgehaald bij het netwerk van TIIN Capital dat bestaat uit 600 informal investors.

niet zo, er moet bijna altijd nog een keer geld bij.’ Lucassen: ‘Wanneer het niet goed gaat met een bedrijf waarin je geïnvesteerd hebt, maar dat je toch te lang doorgaat, tegen beter weten in. Dan moet je een grote jongen zijn, de pijn nemen en de stekker eruit trekken. Het is bij ons ingecalculeerd dat er twee van de tien investeringen misgaan. Maar het blijft elke keer weer een lastige beslissing om er mee op te houden.’ Kimmel: ‘Daar moest ik ook aan denken. Op dat moment moet je jezelf in de spiegel aankijken en afvragen: ben ik rationeel of emotioneel bezig?’



‘Het was voor mij in het begin heel moeilijk om afstand te bewaren. Zat ik daar zelf ’s avonds nog om zeven uur achter het bureau terwijl de rest al naar huis was’

Informal investors financieren vaak bedrijven in de (op-) startfase. Maar de risico’s zijn groot en de begeleiding kost vaak meer tijd dan gedacht. Is investeren nog wel een spelletje voor een individuele investeerder?

Van Etten: ‘Ik investeer inderdaad het liefst met andere investeerders. Momenteel lopen er twee investeringen waarbij ik samen met andere informal investors een vennootschap heb opgericht om samen te participeren.’ Kimmel: ‘Ik geef er toch de voorkeur aan om het in mijn eentje te doen, dat is wel zo overzichtelijk. En als je al met een groepje instapt, moet er echt gelijkgezindheid zijn onder alle investeerders. Wat is de investeringshorizon, hebben de andere informals ook het geld om nog een tweede ronde mee te doen, hoe denken ze over internationalisering? Dat moet je echt van tevoren allemaal goed met elkaar vastleggen. Want ik heb prachtige bedrijven ten onder zien gaan door onenigheid en een gebrek aan chemie tussen de investeerders.’ Van Etten: ‘De belangrijkste reden om met een groep te investeren is dat je meer kennis bundelt. In één van mijn investeringen zitten we met zes informal investors in een zorgbedrijf. Twee van die informals komen uit de gezondheidszorg, terwijl ik daar nul komma nul kennis, ervaring en netwerkt heb. Maar zo proteer je als investeerders wel van elkaar.’ In hoeverre bestaat het gevaar dat je als lead-investeerder wordt aangesproken door de andere investeerders op het moment dat het misgaat?

Kimmel: ‘Dat gevaar ligt zeker op de loer. Daarom hamer ik ook zo op het maken van goede afspraken vooraf. Want als je niet oppast, mag jij als lead-investeerder al het werk doen en blijven de anderen rustig op de bagagedrager zitten.’ Van Etten: ‘Als we met een groepje investeren, maken we van tevoren een duidelijke rolverdeling, maar we zijn uiteindelijk samen verantwoordelijk voor het resultaat. Ook als het misgaat.’ Uitgaande van de levenscyclus van een bedrijf komt meestal eerst een informal investor aan boord en bij voortgaande groei en kapitaalbehoefte een investeringsmaatschappij. Is dat ook de praktijk?


Geert van Etten (47) is informal investor. Via zijn investeringsmaatschappij Vemede Informal Investors participeert hij in kansrijke ondernemers. Deze investeringen beheert hij voornamelijk hands-on.

Van Etten: ‘Dat is inderdaad zoals het in de boekjes staat beschreven. Maar als ik naar onze eigen participaties kijk, dan is daar op dit moment geen enkele investeringsmaatschappij bij betrokken.’ Kimmel: ‘Ik maak ook maar zelden mee dat je jonge bedrijven, die toe zijn aan een volgende fase, kunt neerleggen bij de institutionele investeerders. Daar zit nog een heel groot gat tussen. En als er een participatiemaatschappij aan boord komt, moet je als informal ook goed heroverwegen wat je rol dan is. Vooral als je hands-on meewerkt in het bedrijf.’

‘Er is no way back, ze kunnen niet zeggen: ‘laat maar zitten, ik heb morgen weer een baan’. De ondernemer van nu is echt een doorbijter’

Zit er dan een potentieel spanningsveld tussen de manier waarop informal investors en investeringsmaatschappijen met een participatie omgaan?

Lucassen: ‘Je merkt bij ondernemers dat wanneer je als participatiemaatschappij aankomt met een geformaliseerde werkwijze, afspraken en structuren, dat ze daar heel onrustig van worden. Maar als we investeren zitten we er niet om de ondernemer te corrigeren, maar om hem een spiegel voor te houden. Daarom vinden wij het juist handig als er al een informal aan boord is, want die spreekt dezelfde taal. Het brengt wat meer rust in de relatie tussen ondernemer en participatiemaatschappij.’ Kimmel: ‘Participatiemaatschappijen vragen juist of ik wil blijven nadat zij instappen, als een soort brug tussen hen en de ondernemer. ‘Kimmel spreekt onze taal, zeggen ze dan. Hij snapt wat we bedoelen en heeft een band opgebouwd met de ondernemer’. Vaak heb ik dan de rol van spin in het web.’ Prins: ‘Ook wij hebben een sterke voorkeur dat de informal nog een tijdje blijft zitten. Ondernemer en informal hebben samen het bedrijf opgebouwd en daarmee ook vaak een emotionele band gekregen met elkaar. Het zou een slechte zaak zijn als zo’n iemand ineens wegvalt nadat wij zijn ingestapt.’ Tot slot, investeren is en blijft een risicovolle bezigheid. Er zijn gemakkelijker manieren om je geld te verliezen. Waar doe jullie het allemaal voor; het spel of de centen?

Kimmel: ‘Het gaat mij om de kick deelgenoot te zijn van een bedrijf dat wellicht heel groot wordt. Vooral als je een ondernemer op een hoger plan kunt brengen, niet alleen met je geld, maar ook met je kennis, ervaring en netwerk. Dat is voor mij het geluksmoment.’ Prins: ‘Ik geniet vooral van de fase waarin je samen met de ondernemer een plan uitstippelt. We zijn verliefd, maar we hebben wel een plan met elkaar. Als dat uitgestippelde plan ook nog uitkomt en wordt verzilverd met een exit, dan dat is prachtig. Het is het moment dat je beseft: ‘we hadden het bij het rechte eind en hebben het met de ondernemer kunnen realiseren.’ Van Etten: ‘Voor mij is dat ook de beginfase, als je nog verliefd bent op een businessplan en een ondernemer.’

Ewout Prins (39) is partner bij Holland Venture. Deze participatiemaatschappij investeert via twee fondsen in Nederlandse mkb-bedrijven. Holland Venture heeft ongeveer 33 miljoen onder beheer, grotendeels opgehaald bij institutionele beleggers.

Lucassen: ‘Ik vergelijk het altijd met het lopen van een marathon. Ten eerste moet je je goed voorbereiden. De beginfase vergt veel tijd, maar geeft je ook energie. Als je halverwege de marathon weet dat je je tijd haalt, dan is de nish halen het mooiste dat er is. Die nishlijn is dan de exit. Hoe plat het ook klinkt, het gaat uiteindelijk toch om het moment dat je je medaille krijgt of dat het geld op de bankrekening staat.’


investeringsdeal #02 E-bon. Remko Davids, Erwin de Zeeuw.

‘Ze zijn uit het goede hout gesneden’ REMKO DAVIDS (34) EN ERWIN DE ZEEUW (34) willen met

E-bon marktleider worden in online cadeaubonnen. Investeerder Value Creation and Company (VC&C) namen dit najaar een minderheidsbelang. ‘Bij deze mannen klopt alles: ambitie, strategie en executie.’

H

et idee voor E-bon ontstond twee Slim kapitaal bedrijf E-bon in Amsterdam jaar geleden, toen Remko DaDe webwinkels zijn er, nu is het zaak de ondernemers Remko Davids en Erwin de Zeeuw vids een VVV-bon cadeau kreeg. omzet te laten groeien. De ondernemers deal Participatie van 20-40% tegen ca. ‘Ik wilde hem online verzilveren, maar dat wisten: als we deze markt willen winnen, 200.000 euro ging niet. Dat vond ik vreemd in een tijd moet het vliegwiel sneller gaan draaien. investeerders VC&C (Bilthoven) en waarin de internetaankopen gigantisch in Ze zochten naar slim kapitaal. Niet alleen Valuewise (Zwolle) de lift zitten.’ Hij zag er een business-case geld, maar ook kennis. datum 25 september 2012 in en betrok Erwin de Zeeuw bij zijn planVia-via kwamen ze bij Aldebert Wieromzet 2012 ‘marginaal’ nen. De Zeeuw zegde zijn baan op als singa terecht, een serial entrepreneur business analist bij KLM, Davids stopte met meerdere geslaagde exits in de ICT als accountmanager bij een telecombeachter zijn naam. Samen met twee comdrijf. Ze investeerden tienduizenden eupagnons richtte hij VC&C op, dat 14 partiro’s eigen geld in hun bedrijf en medio 2011 gingen ze live. cipaties heeft. Wiersinga: ‘We schieten 99 van de 100 voorstelDe heren hebben een duidelijke ambitie: marktleider worlen af, maar in dit geval klopte alles. De markt is er, het product den in cadeaubonnen voor online shoppen. Ze schatten de tostaat, en het is enorm schaalbaar doordat je moeiteloos nieutale markt voor cadeaubonnen op 1 miljard euro per jaar, we webwinkels aan de E-bon kunt koppelen.’ Ook de ondernewaarvan nu slechts een klein deel online wordt uitgegeven. Emers spraken hem aan. ‘Het gaat altijd om de combinatie van bon ontvangt een commissie van 10% op elke ingeleverde bon. ambitie, strategie en executie. Vaak ontbreekt één van deze De E-bon bleek een klassiek kip-ei-verhaal. Er waren webelementen in de proposities die we voorbij zien komen, maar winkels nodig waar de bon kan worden verzilverd. Maar die Remko en Erwin hebben het allemaal in huis. En ook niet onzijn pas geïnteresseerd als er klanten zijn. Grote webwinkels belangrijk: ze hebben hun baan opgezegd en hebben nancieel toonden daarom aanvankelijk geen interesse. Wie een boek hun nek uitgestoken. Ze zijn uit het goede hout gesneden.’ wil kopen met zijn E-bon kan daarom nog niet bij Bol.com terecht, maar wel bij Boek-Plus. Inmiddels hebben zich al 160 Op de leuning zitten webwinkels aangesloten uit alle denkbare branches. Ook met De onderhandelingen gingen snel: binnen zes weken werden enkele grote namen zijn de gesprekken nu gaande. de handtekeningen gezet. In totaal is zo’n 250.000 euro in EDe bon biedt voordelen die een gewone cadeaubon niet bon geïnvesteerd, waarvan het grootste deel door VC&C en Vaheeft, legt commerciële man Remko Davids uit. ‘Je kunt de luewise, een corporate nance-bedrijf waarmee VC&C samenbon persoonlijk maken door er een foto of bedrijfslogo op te werkt. Wiersinga gaat niet in de stoel van de ondernemer zetten. Ook kun je de bon, in tegenstelling tot een gewone cazitten, zegt hij, maar wel op de leuning. ‘De belangrijkste uitdeaubon, in delen bij meerdere webwinkels uitgeven.’ De daging ligt op commercieel vlak. De strategie is om grote beZeeuw, verantwoordelijk voor techniek en nance binnen het drijven voor ons te winnen. Als die met kerst duizend E-bontweemansbedrijf: ‘De afhandeling loopt via payment service nen geven aan hun medewerkers, maken veel mensen kennis providers als Ogone en Buckaroo, waar de E-bon gewoon tusmet het product. We zetten ons netwerk in waar we kunnen, sen betaalmiddelen als iDeal staat. Dat maakt de technische maar uiteindelijk moeten de mannen zelf de deals closen.’ koppeling voor webwinkels extreem eenvoudig.’


tekst KOEN VAN SANTVOORD / fotografie PETER BAK

Remko Davids Erwin de Zeeuw

Aldebert Wiersinga



Generation Next VERGEET DE GRIJZE VERMOGENDE VIJFTIGER of zestiger die af en

toe een gokje wil wagen. De nieuwe generatie investeerders komt er aan. Betrokken, ondernemend en vooral realistisch. ‘Jonge ondernemers vragen vaak gelijk een paar ton. Maar van 50.000 euro kun je prima een bètaproduct ontwikkelen en de eerste slagen maken.’

Erwin Koenraads (28)

Investeert van 25.000 tot 100.000 euro Huidige participaties deelname in een detacheringsbedrijf en telecombedrijf; seedkapitaal in eigen start-up Chef in a Box Exits 2 x faillissement, 1 x geslaagde exit

H

et bedrijf van Erwin Koenraads is niet bepaald gevestigd op een A-locatie in Den Haag. Het ligt pal boven een tankstation, de receptie is onbemand en een groot deel van het bedrijfsverzamelgebouw staat leeg. ‘We doen zoveel mogelijk low cost’, zegt de jonge investeerder. ‘Geen duur pand, geen dure auto’s. Zo houden we meer geld over om te investeren.’ Koenraads heeft met zijn compagnon Hendrik Halbe een adviesbureau, waarmee ze onderwijsinstellingen en bedrijven helpen bij het commercialiseren van hun kennis. Een interessante business, daar niet van. Maar, zegt Koenraads: ‘Je moet het allemaal per uur verdienen, dat maakt groeien lastig. Het liefst ben ik betrokken bij bedrijven die een complete markt op de kop zetten. Door te investeren, vergroot je de kans dit van dichtbij mee te maken.’ Drie jaar geleden, hij was pas 25 jaar oud, deed Koenraads zijn eerste investering. Samen met zijn compagnon stak hij 40.000 euro in een online talentenplatform. Ondanks het ervaren management werd het een asco. Er ontstond ruzie binnen de directie en uiteindelijk ging het bedrijf failliet. Koenraads was zijn geld kwijt. De jonge investeerder blikt erop terug alsof hij al dertig jaar meedraait: ‘Je investeert


altijd met geld dat je kunt missen. Zodra je je geld overmaakt, neem je er afscheid van. Ik heb er niet echt wakker van gelegen, het is part of the game.’ Daarna verloor hij nog eens een kleiner bedrag door een mislukte investering via crowdfunding.

Oude rotten Het komt vaak voor bij beginnende informals: de eerste investering loopt fout af, en niet zelden is het meteen ook de laatste investering. Zo niet bij Koenraads. Hij ging op zoek naar mensen met verstand van zaken en sloot zich aan bij De Investeerdersclub, een gezelschap van ruim 50 informal investors. Koenraads leerde veel van de gesprekken met de oude rotten in het vak. ‘Ik wist bijvoorbeeld niet wat ik kon eisen als investeerder. Hoe hard kun je je opstellen? Wat spreek je af rond rapportage? Achteraf gezien ben ik te voorzichtig geweest. Ik dacht toen: het komt een volgende keer wel, maar ik had op mijn strepen moeten staan en harde afspraken moeten maken over de nanciële rapportages. Een ervaren investeerder adviseerde me om altijd inzage te eisen in de bankrekening, zodat je ziet wat er gebeurt. Ik vertrouwde teveel op mooie woorden. Hetzelfde geldt voor sales: het is leuk als een ondernemer zegt dat hij bijna een grote klant heeft binnengehaald, maar van collega-investeerders leerde ik dat het niets zegt zolang er geen getekend contract is. Je moet er als investeerder bovenop zitten en het proces heel helder zien te krijgen, anders wordt je aan het lijntje gehouden. Het gaat om details, maar ik heb er enorm van geleerd.’

Geslaagde exit Door die gesprekken kreeg Koenraads weer zin om te investeren. Hij geniet van de Dealmaking Dinners, waar ondernemers hun plannen pitchen en gesprekken voeren met potentiële investeerders. ‘Het is in het begin spannend om tussen die ervaren mannen te lopen, maar voor hen is het ook leuk als er jong bloed bij de club komt. En wat ik gemerkt heb: als je eenmaal meedoet in een consortium, is het ook investeerders onder elkaar. Dan ben je gelijkwaardig, hoe oud je ook bent. Al heeft iedereen natuurlijk zijn eigen expertise.’ Koenraads heeft zijn leergeld betaald, maar hij bleek een snelle leerling. Zijn volgende participatie was met een consortium van investeerders uit De Investeerdersclub. Binnen negen maanden leidde de investering in een e-learning cursusaanbieder tot een geslaagde exit. Sinds een jaar heeft hij een belang in een detacheringsbureau en recentelijk is daar een participatie in een telecombedrijf bijgekomen. Zijn eigen maaltijdservice Chef in a Box voorzag hij van seedkapitaal. Daarnaast blijft hij volop actief in zijn eigen bedrijven. ‘Dat wil ik zeker niet missen. Fulltime investeren is nu nog geen optie, maar lijkt me ook al gauw saai worden. Het is leuker om ook zelf aan de knoppen te draaien.’ De jonge investeerder wil tot slot een wijdverbreid misverstand uit de wereld helpen. ‘Iedereen denkt dat je ontzettend veel geld nodig hebt, maar ik investeer al vanaf 25.000 euro. Bovendien sta je er niet in je eentje voor, er zijn genoeg netwerken om samen te investeren.’


Erwin Koenraads

‘Iedereen denkt dat je ontzettend veel geld nodig hebt, maar ik investeer al vanaf 25.000 euro.’ november/december 2012 | brookz | 41

XXXXXXXXXXXX

Paul Montagne

‘Afstand nemen. Dat is voor mij de grootste uitdaging op dit moment.’ 42 | brookz |november/december 2012

‘Mensen zonder online achtergrond komen vaak met een businessplan van 50 pagina’s aanzetten, maar dat interesseert me niet. Het gaat op internet maar om twee dingen: trafc genereren en converteren’

Paul Montagne (33)

Investeert van 50.000 tot 100.000 euro Huidige participaties minderheidsbelang in Groupdeal; meerderheidsbelang in EasySwitch; klein belang in Simplexo; bezig met twee eigen start-ups; in gesprek met Amerikaans, Frans en Indiaas bedrijf Exit Eigen miljoenenbedrijf GetMeIn verkocht aan strategische koper

P

aul Montagne verdiende zijn geld in Londen. Niet in de nanciële wereld, maar als internetondernemer. ‘Ik zou voor een stage drie maanden naar California gaan’, begint hij zijn wonderlijke verhaal. ‘Maar het liep helemaal anders. Uiteindelijk ben ik 8,5 jaar uit Nederland weg geweest.’ Montagne werkte in Silicon Valley voor een start-up die online tickets verkocht voor theatervoorstellingen en sportevenementen. Al snel dacht hij: dit kan ik zelf ook. Samen met een Amerikaanse collega vertrok hij in 2004 naar Londen. ‘Iedereen verklaarde ons voor gek. Londen is een dure stad, we hadden geen netwerk, we waren zo groen als gras. Ik snap nu wel dat we destijds geen investeerders vonden.’ Hij regelde via familie en vrienden 20.000 euro startkapitaal en moest in het begin elk dubbeltje omdraaien. De rest is geschiedenis: zijn bedrijf GetMeIn groeide naar 70 medewerkers en 25 miljoen euro omzet. In 2010 volgde de verkoop aan Ticketmaster. Montagne was in één klap zo’n 6 à 8 miljoen euro rijker.

Nieuwe kansen Waar zijn Amerikaanse compagnon twee jaar op reis ging, een groot huis kocht en luxe auto’s aanschafte, bleef Montagne de nuchtere ondernemer die meteen op zoek

ging naar nieuwe kansen. Hij zag het succes van Groupon en startte Groupdeal. Hij zette een team neer, rolde zijn concept uit en was direct marktleider in Nederland. Telegraaf Media Groep nam onlangs een meerderheidsbelang. Tegelijkertijd bouwde hij EasySwitch: een website waar consumenten van leverancier kunnen wisselen. ‘Mijn droom is uitgekomen. Ik ben nancieel onafhankelijk en ik ben betrokken bij meerdere bedrijven.’ Montagne is bij geen enkel netwerk aangesloten, maar ontvangt regelmatig investeringsvoorstellen. Waar let hij op? ‘Een goed team is het allerbelangrijkste. Liefst mensen die het al een keer hebben laten zien. Mensen zonder online achtergrond komen vaak met een businessplan van 50 pagina’s aanzetten, maar dat interesseert me niet. Het gaat op internet maar om twee dingen: trafc genereren en converteren. Als je 1 euro uitgeeft, wat levert die dan op? Die doorrekening wil ik zien.’ Hij krijgt de laatste tijd veel proposities binnen voor apps. Maar die hebben vaak geen duidelijk verdienmodel, behalve dat men hoopt dat het een hit wordt. ‘Ik ben nu bezig met een Franse hotel-app. Die is wel transaction based, dat kan interessant zijn.’

Afstand bewaren Montagne stapt het liefste vroeg in, voor 50 tot 100.000 euro, en wil daarvoor een belang van 25 tot 30%. ‘Jonge ondernemers vragen vaak gelijk drie of vier ton. Maar van 50.000 euro kun je prima een bètaproduct ontwikkelen en de eerste slagen maken. Ik heb zelf altijd zuinig geleefd

in Londen, ik weet dat het kan.’ In Californië is de markt trouwens totaal anders, weet hij. ‘Daar zijn zóveel business angels, dat een nieuw product zonder omzet zomaar op 3 miljoen wordt gewaardeerd. Investeerders staan in de rij om voor 100.000 dollar 3% te krijgen.’ Kort na zijn exit nam Montagne een belang van een paar procent in Simplexo in Engeland. Hij zou het niet nog een keer doen, zegt hij eerlijk. ‘Het bedrijf is te technisch voor mij, ik kan amper uitleggen wat ze doen. Ik vind het uiteindelijk toch leuker om samen met een team een idee naar de markt te brengen, zoals met Groupdeal.’ Daarnaast wil hij kleinere belangen nemen in buitenlandse bedrijven, maar dan wel bedrijven waar hij feeling mee heeft. Naast de Franse app-bouwer is hij in gesprek met een Amerikaanse en een Indiase start-up. ‘Die markten hebben een enorm potentieel.’ Over een jaar of vijf denkt hij tien participaties te hebben: de helft in Nederland, waar hij als ondernemer dicht bovenop zit, en de andere helft in het buitenland, waar hij meer de traditionele rol van investeerder-op-afstand vervult. Montagne werkt nu 12 uur per dag en is zo vergroeid met Groupdeal en EasySwitch dat hij met moeite aan investeren toekomt. ‘Ik praat veel met een oudere investeerder, een man uit het old boys network die zijn sporen heeft verdiend. Hij leert me hoe je een gesprek ingaat, hoe je een deal structureert en hoe je mensen aan je bindt. Maar bovenal adviseert hij me: doe niet alles zelf, neem afstand van je bedrijven. Dat is voor mij de grootste uitdaging op dit moment.’



‘Ik moet van toegevoegde waarde zijn. Ik ben een aanjager en ben commercieel sterk. En door mijn nanciële achtergrond ben ik goed in het ophalen van kapitaal’

Roland Notermans (46)

Investeert van 1 tot 250.000 euro Huidige participaties minderheidsbelangen in Electric Power Holland, Entelligence Group en Brand@Hand; mede-eigenaar van beleggingsfonds; initiatiefnemer golfbaan Exits 3 geslaagde exits

A

ls we Roland Notermans spreken, komt al snel zijn iPhone op tafel. Hij laat trots een app zien: Brand@Hand. Het is een handige applicatie die al je spaarkaarten, van Airmiles tot Freebees, digitaal opslaat in je smartphone. Je houdt voortaan niet meer je kaart langs de lezer, maar laat de barcode scannen die in je beeldscherm verschijnt. Bedrijven hebben er – zo is de verwachting – geld voor over om via de app te communiceren met nieuwe of bestaande klanten. Notermans investeerde 50.000 euro in het van oorsprong Zweedse bedrijf voor een belang van minder dan 5%. Inmiddels heeft hij met een consortium een meerderheidsbelang in Brand@Hand, dat begin november live ging. Notermans begon met ondernemen tijdens zijn studie economie in Groningen. Met zijn bedrijf Esec organiseerde hij beurscompetities in heel Europa. Hij verkocht niet alleen zijn bedrijf, maar ook zijn onroerend goed in Amsterdam en Bussum, om een nieuw leven op te bouwen op het Friese platteland. Zo had hij de handen vrij om nieuwe wegen in te slaan. Zijn eerste project in 2004, het opzetten van een golfbaan in Friesland, is door de stro-


perige procedures nog steeds niet verwezenlijkt. Omdat hij daar geen dagtaak aan had, ging hij aan de slag als managing director van het hedgefund van een bevriende ondernemer. Na vier jaar stopte hij ermee. ‘Beleggen is niet leuk genoeg om de hele dag te doen.’

Exit geen doel Hij verlegde zijn focus naar het investeren in bedrijven. Al lange tijd heeft hij een participatie in de Entelligence Group, dat actief is in recommendation software. Daarnaast heeft hij een belang in beleggingsfonds Windmill. Vorig jaar kwam daar Brand@Hand bij en ondertussen kocht hij – ‘op gevoel’ - het wereldwijde patent op een lichtgewicht elektromotor. Met die motor is hij nu in een bijzonder avontuur gestapt: Electric Power Holland, dat een elektrische sportwagen ontwikkelt. ‘We bouwen verder op de SPIRRA, een compleet uitontwikkelde sportwagen uit Korea. We importeren de SPIRRA in onderdelen, zonder motor en aandrijijn. De motor, het batterijpakket, het oplaadsysteem en alle elektronica ontwikkelen we zelf. Die auto gaat binnenkort in Leeuwarden in productie. Hij is 100% elektrisch en het is de ultieme sportwagen: een afgeregelde topsnelheid van 250 kilometer per uur en van nul naar honderd in 3,5 seconde. We zijn nu bezig met een volgende kapitaalronde. We hebben tussen de half miljoen en een miljoen euro nodig.’ Notermans heeft drie exits op zijn naam

staan, waarvan één in een bedrijf in springkussens. Inderdaad, iets heel anders. ‘Mijn belangrijkste criterium is dat het leuk is. Én ik moet van toegevoegde waarde zijn. Ik ben een aanjager en ben commercieel sterk. En door mijn nanciële achtergrond ben ik goed in het ophalen van kapitaal. Bij dat springkussenbedrijf heb ik de hernanciering geregeld, de bedrijfsvoering strak getrokken en uiteindelijk het bedrijf verkocht.’ Toch is een exit geen doel op zich voor Notermans. ‘Als ik alleen mijn facturen kan sturen, vind ik het ook prima. Aan Brand@Hand en Electric Power Holland heb ik bijna een dagtaak, mijn mede-investeerder heeft die tijd niet. Hij vindt het prima dat ik beloond wordt voor mijn uren.’

Successen delen Notermans investeert maximaal 250.000 euro per participatie. Soms investeert hij geen geld, maar tijd en kennis. ‘Je toegevoegde waarde is soms groter als je helpt aan de zijlijn dan wanneer je 50.000 euro stort. Mijn rol wisselt. In het ene bedrijf help ik dagelijks mee, in het andere bedrijf pleeg ik een paar telefoontjes per week.’ Wat Notermans in ieder geval niet ambieert, is een investeerder zijn die eens in de drie maanden de cijfers doorneemt. ‘Ik heb lange tijd alleen ondernomen, dat was eenzaam. Het is veel leuker om nauw bij je investeringen betrokken te zijn en je successen met anderen te delen.’

Roland Notermans

‘Soms is je toegevoegde waarde groter als je meehelpt, dan wanneer je 50.000 euro stort.’ november/december 2012 | brookz | 45

investeringsdeal #03 PastBook. Stefano Cutello, Giuseppe Prioriello.

‘We zijn er wanneer ze ons nodig hebben’

STEFANO CUTELLO (28) zegde zijn baan op in Milaan

om in Amsterdam een bedrijf op te bouwen. Met de software van PastBook kunnen mensen op een snelle en eenvoudige manier een fotoalbum samenstellen. ‘Wie geld als primaire drijfveer heeft, moet niet investeren in een start-up.’

A

in aandelen, waarvan de waarde is gebals werknemer heb je vrije tijd,’ conbedrijf PastBook in Amsterdam seerd op dezelfde bedrijfswaardering, minus stateerde Stefano Cutello nadat hij ondernemers Stefano Cutello en een korting van enkele tientallen procenten. na jarenlang ondernemerschap in Giuseppe Prioriello Om te voorkomen dat de aandelen van de loondienst was gegaan bij eBay Italy. Die deal convertible debt van 250.000 euro investeerders 5 informals waaronder eerste investeerders waardeloos worden, is vrije tijd gebruikte hij om een nieuw bedrijf Ian Zein voor de bedrijfswaardering een plafond van op te zetten: PastBook. PastBook stelt een datum 4 september 2012 enkele miljoenen euro’s afgesproken. De onfotoboek samen door foto’s te verzamelen omzet 2012 ‘marginaal’ dernemers en de investeerders hebben niet van sociale media, bijvoorbeeld Facebook, onderhandeld over het kortingspercentage, Twitter, Flickr en Instagram. Wie bijvoornoch het plafond, vertelt Cutello. Na drie beeld met vrienden op vakantie is geweest, maanden in het versnellingsprogramma van Rockstart kon heeft na het invoeren van een paar criteria direct een fotoboek met PastBook kiezen uit vijftien investeerders. De vijf die ze kozen, ginalle foto’s die in de cloud te vinden zijn, inclusief data, tijden, comgen zonder onderhandelen akkoord met het standaardcontract. ments, likes and dislikes. De software bespaart een dag zoeken, ‘Twintig tot dertig procent korting bij convertering is gebruikelijk plakken, schuiven en teksten schrijven op de website van een orbij dit soort deals,’ zegt Zein. thodoxe fotoboekdienst. In maart zetten Cutello en zijn zakenpartner Giuseppe Prioriello (COO) alles op alles: ze zegden hun banen op en verhuisden naar Amsterdam, omdat ze daar konden deelneSmart money men aan het honderd dagen durende programma Rockstart AcceDe investering is voor beide partijen veel meer dan de uitwisseling lerator. Rockstart, een startup-coach, waarachter een groep inforvan geld in ruil voor potentieel rendement. Cutello koos de vijf inmal investers staat, hielp de ondernemers hun strategie en focus vesteerders om de expertise die ze naast geld konden brengen. Zein aan te scherpen en zorgde voor kantoorruimte, workshops, een bijvoorbeeld heeft ervaring in productontwikkeling. ‘We zochten netwerk, een startkapitaal van 15.000 euro en een trip naar Silicon smart money,’ zegt Cutello. ‘Wie geld als primaire drijfveer heeft, Valley. Gedurende het programma stapten vijf informals in, waarmoet niet investeren in een start-up,’ zegt Zein. Hij investeert om onder internetondernemer Ian Zein (39). Zein is mede-eigenaar ervan te leren. Zein heeft vooral ervaring in business to business en directeur van een hosting en een webdevelopment bedrijf. Deze omgevingen en kan nu van binnen uit zien hoe je een consumentwee bedrijven voeden Vidoze, een investeringsvehikel dat jaarlijks tenplatform bouwt. De ondernemers sturen hun investeerders een enkele keren 50.000 tot 100.0000 euro investeert in een start-up. maandelijkse update, die ook concrete vragen bevat. De investeerders adviseren desgevraagd, maar blijven op afstand. ‘We zijn er wanneer ze ons nodig hebben, maar we willen hun baan niet,’ zegt Nauwelijks onderhandeld Zein.’ We hebben onze eigen bedrijven.’ ‘We weten nog niet precies PastBooks startnanciering van 250.000 euro is opgetuigd als hoe we geld gaan verdienen,’ zegt Cutello.’Dat moeten we onderconvertible debt (converteerbare lening). Pas wanneer het bedrijf weg uitvinden. Het belangrijkste is nu om zo veel mogelijk gebruiserieuze vormen gaat aannemen en meer durnvesteerders aan kers te krijgen.’ Als verdienmodel denkt PastBook aan het verkoboord komen, komen de investeerders van het eerste uur er achter pen van gedrukte boeken, extra geheugenruimte of kleine welk percentage van de aandelen ze daarvoor hebben aangeschaft, bedragen per fotoboek. ‘Dat gaan we testen en valideren. Instalegt Zein uit. De waarde van de onderneming wordt namelijk pas gram verdiende ook geen cent toen Facebook ze kocht voor een geschat tijdens de tweede investeringsronde over ongeveer een miljard dollar.’ jaar. De lening van de eerste vijf investeerders wordt dan omgezet



Stefano Cutello

Giuseppe Prioriello

Xxxxxxx

xxxxxxxxxxxx



Investeerdersnetwerken EEN OVERZICHT van alle 14 investeerders-

netwerken die zijn aangesloten bij Business Angels Netwerken Nederland.

Meesters van de Toekomst

TIIN Capital B.V.

Bezoek- en postadres Oost NV Arnhem Meander 601 6802 EE Arnhem Telefoon +31 (0) 26 384 42 22 Fax +31 (0) 26 384 42 44 Contactpersoon René Reijtenbagh Email [email protected] Bezoek- en postadres Oost NV Enschede Hengelosestraat 585 7521 AG Enschede Telefoon +31 (0) 53 851 68 51 Fax +31 (0) 53 851 68 68 Contactpersoon Radboud Dood Email [email protected] Oprichtingsjaar 1996 Aangesloten informals 230

Bezoek- en postadres TIIN Capital B.V. Biltseweg 8 3735 MC Bosch en Duin Telefoon +31 (0) 30 225 12 21 Fax +31 (0) 30 228 05 21 Contactpersonen ir Willem van den Berg mr Maarten Derks mr Michael Lucassen Email [email protected] Website www.tiincaptal.nl Oprichtingsjaar 1998 Aangesloten informals 600

Meesters van de Toekomst is het business angels-netwerk van de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland, kortweg Oost NV. Doelstelling is het realiseren van maximale toegankelijkheid van privaat risicokapitaal voor kansrijke bedrijven in de provincies Gelderland en Overijssel. Hiervoor worden regelmatig matchingsbijeenkomsten georganiseerd. Meesters van de Toekomst is partner in de valorisatieprogramma’s van Universiteit Twente (Kennispark Twente), Radboud Universiteit (HealthValley) en Wageningen Universiteit UR (Start Life Arena). Financieringsfase Sector(en) Participatiebedrag

Start- en groeifase Agrofood, life sciences, medische technologie, high tech en maakindustrie € 50.000 - € 1.000.000


TIIN Capital investeert in bedrijven en coacht en ondersteunt ondernemers. TIIN Capital is van mening dat naast geld ook begeleiding en ondersteuning nodig is om tot een succesvolle participatie te komen. Er wordt geïnvesteerd via de fondsen TIIN Buy-out & Growth Fund, TechFund en TIIN TechFund 2. Vanaf 2013 zal ook TIIN TechFund 3 actief worden. Medio 2012 heeft TIIN Capital als fondsmanager 35 miljoen onder beheer, dat geïnvesteerd is in ongeveer 25 ondernemingen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een netwerk van bijna 600 informalinvestors.

Financieringsfase Sector(en) Participatiebedrag

Groei, MBI en MBO Technologie, maakindustrie en ICT in de breedste zin van het woord € 300.000 - € 2.000.000

ABN AMRO Informal Investment Services

Investormatch B.V.

Bezoekadres

Bezoek- en postadres Investormatch B.V. Sciencepark 400 1098 XH Amsterdam Telefoon +31 (0) 20 3031241 Contactpersoon Peter van Meersbergen Email [email protected] Website www.investormatch.nl Oprichtingsjaar 2010 Aangesloten informals 1000+

ABN AMRO Bank N.V. Gustav Mahlerlaan 10 1082 PP Amsterdam Postadres ABN AMRO Informal Investment Services Postbus 283 (HQ5040) 1000 EA Amsterdam Telefoon +31 (0) 20 6 293 867 Contactpersoon Rita Siauw (office manager) Email [email protected] Website www.informalinvestment.nl Oprichtingsjaar 1999 Aangesloten informals 500 Informal Investment Services is de matchingservice van ABN AMRO op het gebied van vraag naar en aanbod van risicokapitaal en coaching. Wij brengen ondernemers graag in contact met ons omvangrijke netwerk van investeerders. Dit zijn succesvolle (ex-)ondernemers of topbestuurders die ondernemingen kunnen bijstaan met kapitaal, kennis, ervaring en een netwerk. Wij bieden twee diensten. Informal Investment Match voor risicokapitaal en een coachende inbreng en CoachMatch voor alleen een coachende inbreng. Financieringsfase Sector(en) Participatiebedrag

Alle fasen welkom Alle sectoren welkom € 100.000 - € 3.000.000

Investormatch is het grootste investeerdersnetwerk van Nederland. Wij bieden ondernemers die op zoek zijn naar financiering direct toegang tot ruim 1000+ investeerders. Anderzijds beiden we onze investeerders een aanbod van tientallen interessante proposities en investeringsprojecten. Ondernemers kunnen via de website lid worden en direct in contact komen met investeerders, door een investeringsprofiel te plaatsen in de afgesloten database van Investormatch. Daarnaast zijn er mogelijkheden voor persoonlijke begeleiding, training en screening. Investeerders kunnen zich kosteloos aanmelden voor het platform, maar worden wel eerst gescreend voordat ze toegang hebben tot de database met investeringsprofielen. Financieringsfasen Sector(en) Participatiebedrag

Start, groei, doorgroei, herstructurering Cleantech, media & technologie, ICT, Healthcare services, (maak-)industrie € 50.000 - € 2.500.000

NextStage

Informal Capital Network B.V.

Bezoek- en postadres NextStage Science Park 400 1098 XH Amsterdam Telefoon +31 (0) 85 210 62 45 Contactpersonen Bas Langelaar en Michel Simons Email [email protected] Website www.nextstage.nl Oprichtingsjaar 2004 Aangesloten informals 100+

Vestigingsplaats Telefoon Contactpersoon Email Website Oprichtingsjaar Aangesloten informals

Stichting NextStage is een open netwerkorganisatie voor en door innovatieve ondernemers, investeerders en experts. NextStage organiseert: - Investormatch-bijeenkomsten (presentatie van bedrijven aan informals en fondsen) - Netwerkevents met interessante sprekers en elevator pitches - Voorlichtingsbijeenkomsten, workshops en trainingen - Reizen naar Silicon Valley Het platform wordt gesponsord door bedrijven, investeerders en kennisinstellingen. Deze partners ondersteunen door hun persoonlijke inzet en/of door het leveren van een financiële bijdrage. Alle partners hebben expertise van innovatieve (groei-)bedrijven. Financieringsfase Sector(en)

Participatiebedrag

Seed, start en groei Innovatief (in de brede zin), waarvan het overgrote deel ICT (software, apps, games, mobiel/telecom, etc.), maar ook green tech en innovatieve maak-industrie € 50.000 - € 2.000.000

Huizen +31 (0) 10 2 891 144 Geert Jan Leest [email protected] www.informalcapital.net 2003 400

Informal Capital Network (ICN) selecteert investeringsmogelijkheden voor de bij haar aangesloten informal investors, waarbij ICN zelf altijd mee investeert. Bij groei-investeringen accepteert ICN ook een minderheidsbelang. ICN richt zich met haar investeringen op ondernemingen met een sterk team met een duidelijke visie en zich onderscheiden op de volgende punten: ICN streeft er naar om juist middels een combinatie van deze thema’s stabiele rendementen te behalen. Maximale waarde creëren, financieel en maatschappelijk, nu en voor de volgende generaties. ICN zal als ervaren partner actief ondersteunen op financieel, strategisch en operationeel vlak. Door jarenlange ervaring in het begeleiden van snel groeiende bedrijven en bedrijven in een turnaround heeft ICN een substantiële expertise opgebouwd.


Groei, MBO en turnaround Alle Tot € 1.000.000


Flevolands Informal Investors Netwerk (FLIIN)

BiD Network

Bezoekadres

Bezoek- en postadres BiD Network De Ruyterkade 107 1013AA Amsterdam

Postadres

Telefoon Contactpersoon Email Website Oprichtingsjaar Aangesloten informals

FLIIN Het Ravelijn 1 8233 BR Lelystad FLIIN Postbus 123 8200 AC Lelystad +31 (0) 320 286 794 Âne Papma [email protected] www.omfl.nl 2007 ca. 60

Netwerk van informal investors, opererend vanuit de Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland BV (OMFL). Innovatieve bedrijven, die risicokapitaal nodig hebben voor hun (door)start in Flevoland, matcht de OMFL met deze informals. De OMFL constateert vooral belangstelling voor productiebedrijven. Denk bijvoorbeeld aan life sciences, nieuwe materialen, ICT-niches en nieuwe media. Detailhandel, horeca en de primaire sector komen op hun voorkeurslijst niet voor. Financieringsfase Sector(en) Participatiebedrag

Voorkeur voor groei, daarna start Productiebedrijven in life sciences, nieuwe materialen, ICT-niches en nieuwe media € 50.000 - € 500.000

Telefoon Fax Contactpersoon Email Website Oprichtingsjaar Aangesloten informals

+31 (0) 20 7 555 000 +31 (0) 84 8 300 022 Shan Kai The [email protected] www.bidnetwork.org 2005 115

Ondernemers die zakendoen in ontwikkelingslanden en een bedrijf willen opstarten of uitbreiden, kunnen terecht bij BiD Network voor businessplan-formats, persoonlijke feedback op hun plan, gratis coaching en uiteindelijk krijgen zij toegang tot een netwerk van investeerders.

Financieringsfase Sector(en)

Voorkeur voor groei, daarna start Productiebedrijven in life sciences, nieuwe materialen, ICT-niches en nieuwe media € 50.000 - € 500.000

Participatiebedrag

De Investeerdersclub

Money Meets Ideas

Bezoek- en postadres De Investeerdersclub Gildstraat 91a 3572 EL Utrecht Telefoonnummer +31 (0) 30 20 40 241 Contactpersoon Martijn Blom Email [email protected] Website www.deinvesteerdersclub.nl Oprichtingsjaar 2009 Aangesloten informals 50

Bezoek- en postadres Velperplein 8 6811 AG Arnhem Telefoon +31 (0) 26 355 13 55 Contactpersoon Hendrik van der Meulen Email [email protected] Website www.moneymeetsideas.nl Oprichtingsjaar 2002

Het meest informele informals-netwerk van Nederland. Opgericht als een stichting met als doelstelling de vraag naar en aanbod van risicokapitaal in Nederland beter op elkaar af te stemmen. Investeren is gebaat bij onderling vertrouwen. Hierbij geloven wij in de kracht van het informele. Daarom is gekozen voor de vorm van een club, waarbij plezier hoog in het vaandel staat. Zowel bij investeerders als bij ondernemers. De clubvorm stimuleert onderlinge uitwisseling van kennis, netwerk en ervaring. Verder informeren en trainen we regelmatig ondernemers en (startende) investeerders. Intensieve samenwerking met gerenommeerde partners maakt dit mogelijk. Nadrukkelijk kijken we hierbij ook over onze grenzen heen. Zowel geografisch als op gebied van andere financieringsvormen. Al het bovenstaande leidt bovendien tot een groeiend aantal deals. En daar is het ons uiteindelijk om te doen.


Seed, start en groei ICT, innovatie, sociaal, duurzaam, productie en dienstverlening € 50.000 - € 500.000

Money Meets Ideas is een informal investing-platform waar particuliere investeerders en ondernemers hun ambities op het gebied van investeren en ondernemen kunnen invullen. Op kleinschalige bijeenkomsten komen kapitaalvraag en -aanbod bij elkaar. Op Money Meets Ideas maakt u kennis met gedreven ondernemers en hun hoogwaardigere plannen. Als het eigen vermogen of een bancaire financiering tekort schiet, kan een informal investor in veel gevallen een oplossing bieden. Of het nu voor productontwikkeling of marktintroductie is of om de groei van uw onderneming bij te benen. Bovendien kunt u een beroep doen op de kennis, ervaring en het netwerk van de informal investor. Op Money Meets Ideas ontmoet u enthousiaste informal investors met oog voor succes en veel ondernemerservaring.



Iedere fase, met focus op start en groei Divers, van cleantech, IT, maakindustrie, healthcare tot franchise € 100.000 - € 1.500.000

MIND HUNTER Corporate Finance & Capital Search

Matchinvest

Bezoek- en postadres Mind Hunter Th. W. van Emmerikstraat 20 2461 WG Langeraar Telefoon +31 (0) 651 552 302 Contactpersoon Rob Berghuis Email [email protected] Website www.mindhunter.com Oprichtingsjaar 2006 Aangesloten informals 10.000

Bezoek- en postadres Matchinvest Ermerweg 88 D 7812 BG Emmen Telefoon Contactpersoon

+31 (0) 591 667 050 Dick Edelstein: 06 558 381 02 Ard Spoor: 06 239 737 67 Email [email protected] Website www.matchinvest.nl Oprichtingsjaar 2008 Aangesloten informals 600 (inclusief verwijzende partijen)

We zijn er voor ondernemers èn kapitaalverstrekkers (informal investors, business angels, management buy-in (MBI), family offices, venture capital en andere partijen), die voor het zoeken èn invullen van een financieringsbehoefte bewust kiezen voor samenwerking met ons. Samen creëren we de juiste match: nationaal, in de Benelux en internationaal. We ontvangen jaarlijks meer dan 1.500 financieringsaanvragen en hebben altijd minstens 60 actuele projecten. De ervaring leert dat we 90% van onze projecten gefinancierd krijgen. MIND HUNTER Participations is het venture capital fonds van MIND HUNTER die bij voorkeur als co-investeerder optreedt. MIND HUNTER Participations B.V. heeft 45 (rechten op) deelnemingen in ondernemingen, voornamelijk minderheidsdeelnemingen.

Matchinvest is een platform waar ambitieuze ondernemers zich op een professionele manier kunnen presenteren investeerders. De investeerders uit het Matchinvest netwerk zijn op zoek naar ondernemers en interessante bedrijven om in te participeren. Dat kunnen starters zijn, maar ook ondernemingen die willen groeien of andere uitdagende plannen hebben, waar extern kapitaal voor nodig is. Het doel van Matchinvest is om een match te maken tussen ondernemers en investeerders.


Financieringsfasen Sector(en) Participatiebedrag

Geen voorkeur Alle sectoren € 50.000 - € 100.000.000

Women Professionals Group

Successity

Contactpersoon Telefoon Email Contactpersoon Telefoon Email Website Oprichtingsjaar Aangesloten informals

Contactpersoon

Anita de Groot +31 (0) 6 132 617 36 [email protected] Heske van Eyck van Heslinga +31 (0) 6 516 384 45 [email protected] www.womenprofessionalsgroup.com 2010 vertrouwelijk

Women Professionals Group richt zich op vrouwelijke ondernemers, bestuurders en commissarissen alsmede vrouwelijke investeerders. Women Professionals Group ondersteunt deze vrouwen door middel van advies, kennis en opleiding. We verbinden (vrouwelijke) investeerders en vrouwelijke ondernemers. We ondersteunen vrouwen bij het realiseren van hun financieringsbehoefte op een verantwoorde wijze, door middel van: 1. Advisering ondernemingsplannen, investeringsaanvragen, MBI- en MBO-vraagstukken, verkoop en liquidatie van ondernemingen 2. Advisering groeistrategie en bedrijfsvoering 3. Workshops over financieringsmogelijkheden en beoordelen van investeringen Financieringsfase Sector(en) Participatiebedrag

Start, groei, MBI en MBO Geen voorkeur € 25.000 - € 300.000

Start, groei, MBI en MBO Diverse sectoren € 0 - € 500.000

Meer over ons weten? www.successity.nl Oprichtingsjaar 2011 Aangesloten informals 20 Successity is een ‘sweat equity’ investeerder. Door middel van het inbrengen van hoogwaardige kennis en kunde helpen we ondernemers hun groeiambities te realiseren. We beschikken over een grote klantenkring van succesvolle ondernemers waarvan een aantal voor ons optreedt als informal investor. Investeringen vanuit het informal investors netwerk van Successity gaan altijd gepaard met een zeer sterke operationele betrokkenheid van Successity. Gezien die sterke operationele betrokkenheid en onze vestigingsplaatsen (Amsterdam en Alkmaar) richten wij ons op de regio’s Noord-Holland, Flevoland, Utrecht en Zuid-Holland.


Start, Groei en Turn Around Allen € 50K - € 1.500K


AL NA ON TIIO AT NA RN DO OSSIE R INTER D

‘De wereld is groot, je moet keuzes maken’ KOEKA GROEIDE IN VEERTIEN JAAR uit van zolderkamer-

bedrijf tot een bekend lifestylemerk voor baby’s en kinderen. Volgens mede-eigenaar Richard de Haas vormen hard werken en voorzichtig omgaan met geld de basis van het succes. ‘We zijn Groningers, je zult hier nooit een Porsche op de oprit zien staan.’

Stap 1 Gat in de markt Margareth de Haas en Jeannette Kraaijeveld begonnen in 1998 het lifestyle- en verzorgingsmerk Koeka. Ze zijn allebei afkomstig uit de confectie-industrie en ontdekten tijdens hun moederschap een gat in de markt. Waarom waren er zo weinig mooie basic functionele verzorgingsproducten gemaakt van de beste kwaliteit stoffen? Natuurlijk, bedrijven als Prenatal en V&D verkochten verzorgingsproducten voor baby’s, maar het aanbod bleef altijd beperkt tot het middensegment. En mensen die wat meer geld te besteden hebben, kopen nu eenmaal ook graag mooie spullen voor hun kinderen. Behalve het kwaliteitsaspect onderscheidde Koeka zich ook van de concurrentie door met echte natuurlijke kleuren te komen. Doordat de mannen van Margareth en Jeannette bereid waren om wat te investeren, was er geld om uit voorraad

52 | brookz november/december 2012

direct te leveren. Richard de Haas, de huidige commercieel directeur, maar destijds nog niet betrokken bij het bedrijf: ‘Het ging gewoon heel goed. De omzet nam elk jaar toe en ze maakten hele mooie dingen. Het was nog geen miljoenenbusiness, maar ze haalden enorm veel voldoening uit het ondernemerschap.’

Stap 2 Productie naar het buitenland Al in 2001 werd de productie verplaatst naar lagelonenlanden als Polen, China, Turkije en Egypte. De Haas: ‘We selecteren per soort product op basis van prijskwaliteitverhouding een land. Daarom laten we bijvoorbeeld spullen van katoen in Egypte maken, want daar is de kwaliteit geweldig.’ De Haas zegt best huiverig te zijn voor China, waar Koeka een beperkte hoeveelheid kleding laat maken. ‘Daar is

de visie op kwaliteit gewoon anders dan in Europa. Wij moeten het ook van de kleine series hebben en niet van de bulkproducten die in containers deze kant op komen. Wij hebben liever dat een producent adviseert om materialen te gebruiken dat iets langer meegaat, dan dat een maker ongevraagd goedkope spullen gebruikt. We willen nu eenmaal altijd topkwaliteit leveren en dan mag de prijs best iets omhoog.’ Terwijl de omzet in die beginfase jaarlijks met tien, vijftien procent steeg, werkte De Haas bij verschillende Amerikaanse bedrijven waar hij carrière maakte in de sales. Dat kwam goed uit, want om de groei bij te benen was er ook geld nodig. Daarvoor gingen ze liever niet naar de bank. De Haas: ‘We zijn Groningers, je zult hier nooit een Porsche op de oprit zien staan. We hebben altijd bijna alles met eigen geld genancierd. Soms moesten we even twee maanden overbruggen in de nanciering, maar dat is niet vaak voorgekomen.’

tekst BAS HAKKER / fotografie PETER BAK

Richard de Haas

» november/december 2012 | brookz | 53

AL NA ON TIIO AT NA RN DO OSSIE R INTER D

‘Je zult ons niet zien op de zwarte markt in Beverwijk. Dan sturen we liever nog wat spullen naar Mali voor het goede doel.’

Stap 3 Professionaliseren De Haas stond in de beginjaren vaak in het weekend op kledingbeurzen in Amsterdam, Apeldoorn, Utrecht en Den Bosch om de collectie te verkopen aan de vertegenwoordigers van de winkels. Het lukte al snel om een paar mooie klanten binnen te halen zoals Sterre en Tijl, Kids Factory en later ook De Bijenkorf. Behalve de beursbezoeken deed Richard de lastige betalingsgesprekken met klanten en de belastingaangifte, maar hij was nog niet ofcieel bij het bedrijf betrokken. Sterker nog, hij maakte nog steeds lange werkweken bij zijn voormalige werkgever. Ondertussen begon hij wel steeds minder waarde te hechten aan de luxe van een goed inkomen én hij zag zijn vrouw groeien bij Koeka. Het begon een serieus bedrijf te worden en was inmiddels het zolderkamerniveau wel ontstegen. Er was alleen gebrek aan een zakelijk leider die de wat minder sexy aspecten het debiteurenbeheer, de backofce en de marketing - op orde zou brengen. Kortom, na een paar goede gesprekken met de twee oprichters, zegde De Haas zijn baan op en stapte als commercieel directeur en partner in Koeka. Zijn voornaamste opdracht was om van Koeka nog meer een écht bedrijf te maken. Uitgangspunt bleef de focus op kwaliteit en het mooie design, maar er werden door De Haas nu ook concrete groeidoelstellingen geformuleerd en er kwam een doordachte marketingstrategie. ‘Ik werd van een goed verdienende loonslaaf iemand die een onduidelijk avontuur aanging. Maar ik had enorm


veel vertrouwen in Jeanette en Margareth en heb vanaf dag één in Koeka geloofd.’ De marketinginspanningen waren in die tijd vooral gericht op de betere winkels waar de doelgroep van het merk nu eenmaal rondloopt. Zo had Koeka de ambitie om binnen te komen bij De Bijenkorf. ‘Het was een hele bewuste keuze om alleen bij die betere zaken te liggen en niet bij retailers in het middensegment zoals Babydump en Prénatal. ‘Het klinkt misschien vreemd, maar wij doen veel liever iets voor de winkeliers die onze losoe omarmen dan dat we voor het keiharde volume gaan. Ze zijn natuurlijk ook blij met ons, want wij stunten niet met prijzen, en door ons sterke merk halen ze goede omzetten. Je zult ons niet zien op de zwarte markt in Beverwijk. Dan sturen we liever nog wat spullen naar Mali voor het goede doel.’

Stap 4 Internationale expansie Vanaf 2003 werden de eerste voorzichtige stappen gezet op de internationale markt, maar daar zat nog geen uitgesproken strategie achter. Tijdens de Nederlandse beurzen raakten winkeliers uit het buitenland geïnteresseerd en dat leverde een aantal verrassende opdrachten op. Zo kwam er eens een order binnen van 30.000 euro uit IJsland en Koeka heeft ook in de betere winkels van het sjieke Fifth Avenue in New York gelegen. In die beginfase van internationaal ondernemen ging overigens niet alles even vlekkeloos. ‘Dan kom je in aanraking met een andere zakencultuur, zoals de Itali-

aanse, waar winkeliers zeggen: lever eerst maar wat spullen en betalen doen wij pas achteraf. We waren nog maar een kleine partij en zij dachten natuurlijk: ze willen vast dolgraag in Milaan liggen, dus dan kunnen wij wel wat meer eisen stellen. Dan moet je leren om toch selectief en kritisch te blijven want anders gaat het mis. Uiteindelijk zorgde een Belgische distributeur voor meer structuur in de internationale activiteiten. De voedingsbodem voor lifestyle- en verzorgingscollecties in het hoge segment is er goed en zo werd België het tweede thuisland. ‘Er was relatief weinig concurrentie. Belgen geven graag geld uit aan kwaliteit en de economie draaide, tot twee jaar geleden, heel goed. Onze Belgische partner wist precies met wie we zaken moesten doen en had goede contacten met winkeliers. Zij weten ook precies welke collecties bij elkaar passen in de winkels.’

Stap 5 Duitsland Terwijl het in België al jaren goed gaat met Koeka worden er in Spanje, Frankrijk en Italië incidentele verkoopsuccessen geboekt via agenten. Na de structurele aanpak in Nederland en België is het de bedoeling om Duitsland ook met gerichte acties te veroveren. ‘In 2004 kwam ik nog heel verdrietig terug van een Duitse beurs, want destijds was de Duitse consument nog lang niet klaar voor ons merk. Dat bleek bijvoorbeeld uit het media-aanbod; er waren absoluut geen hippe bladen voor moeders die wat geld te besteden hebben. Nu is dat allemaal aan het veranderen, Luna is bijvoorbeeld een heel leuk

modern blad waarin onze producten prima zouden passen.’ In Duitsland wil Koeka het merk verder uitbouwen volgens het beproefde concept van de push- en pullstrategie. Daarbij zijn de marketingactiviteiten zowel gericht op de winkelier als op de consument. ‘In Duitsland is de combinatie tussen beursbezoek en een vervolgbezoek aan de winkels erg belangrijk. Daarom werken we samen met een agent die dat klantcontact - zowel op de beurzen als daarbuiten - goed kan onderhouden.’ Behalve gerichte retailpromotie om de winkeliers te interesseren gaat Koeka dus ook veel aan consumentenmarketing doen. Hoe meer de doelgroep immers over het merk praat, hoe groter de vraag - bij de winkels en via de webshop - naar de badjasjes, dekens en rompertjes. Daarnaast wordt geprobeerd om redactionele aandacht te krijgen in relevante (vrouwen-)bladen. Zo heeft Koeka dat

ook in Nederland gedaan. ‘Wij leveren hier aan bladen of zelfs aan tv-programma’s als Draagmoeder Gezocht van de KRO. In Duitsland zorgt een Duits marketingbureau ervoor dat we in bladen komen en worden opgepikt in de sociale media. Ze onderhouden bijvoorbeeld de contacten met trendbepalende bloggers die heel belangrijk voor ons zijn. Op die manier hopen we dat onze merk een soort hype wordt waar iedereen over praat.’

Stap 6 Online verkoop Sinds begin van jaar heeft Koeka zich ook serieus gestort op de online verkoop van haar spullen. Daarmee is een belangrijk nieuw verkoopkanaal toegevoegd aan het bedrijf. Hoewel de totstandkoming van de webshop – vanwege een conict met de web-

bouwer – een moeizaam proces was, zijn de verwachtingen over de online-omzet hooggespannen. ‘Er gebeurt momenteel van alles in de retailsector en natuurlijk hebben wij daar mee te maken. Steeds meer mensen oriënteren zich eerst via sociale media en kopen vervolgens via internet. Partijen als Bol.com en Wehkamp worden steeds machtiger en die ontwikkeling moeten wij goed in de gaten houden. We moeten vooral ons merk nóg sterker maken want dan gaan de moeders, zowel online, als ofine, naar ons op zoek.’ Verandert Koeka daardoor van een b-tob merk, met van oudsher zeer sterke banden met het retailkanaal, naar een consumentenmerk dat deze schakel net zo makkelijk kan overslaan? ‘Dat is een goede vraag. Wij willen in Nederland en België geen kanaalconict met winkeliers, want zij hebben ons uiteindelijk groot gemaakt. Zij zijn nog altijd onze perfecte ambassadeurs en die liefde is wederzijds.’


AL NA ON DOSSIER INTERNATIO

Stap 7 De toekomst De focus van Koeka zal de komende tijd vooral liggen op Nederland, België en Duitsland, eventuele verkoop in andere landen is mooi meegenomen. Omdat elke lokale markt haar eigen kenmerken heeft, moeten er gewoon keuzes gemaakt worden. De wereld is groot, je kunt als relatief klein bedrijf niet in elk land het merk uitbouwen en de winkels intensief gaan bewerken. Er zijn in verschillende fases de afgelopen jaren geleidelijk steeds meer mensen bij het bedrijf gaan werken. Op dit moment heeft Koeka 19 medewerkers waarvan er twee bij de Koeka-webshop, een aparte BV, actief zijn. De Haas barst nog steeds van ambities, maar we willen niet zo hard groeien dat we de grip op het bedrijf kwijt raken.’ Volgens hem past deze realistische aanpak ook het best bij de drie partners die gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor Koeka. ‘Stapje voor stapje vooruit, zoveel mogelijk zelf nancieren en ondanks het succes met twee voeten op de grond blijven staan. Dat vinden we belangrijk.’ Daarnaast zal Koeka onvermijdelijk moeten meebewegen met de verschuiving van de omzet naar internet. Er zijn

nu nog twee maatregelen die de omzet van de winkeliers moeten beschermen tegen kannibalisatie van de webshop. De levertijd kan in theorie naar één dag, maar die blijft bij de webshop op maximaal zeven dagen staan. En Koeka rekent nog steeds de transportkosten van 7,95 euro, terwijl dat eigenlijk niet nodig is. De Haas beseft dat dit in de toekomst door externe omstandigheden mogelijk

aangepast moet worden. ‘Onze winkeliers zijn blij met onze marges en we willen hen ook te vriend houden. Daarom werken we ook niet samen met Bol.com. Maar ik heb geen glazen bol, er kan een moment komen dat we wel móéten meedoen met de grote webretailers. Als de e-business-markt structureel wijzigt zullen wij in ieder geval klaar zijn om daar op gepaste wijze op in te spelen.’

Praktische informatie voor de startende exporteur Veel ondernemers met internationale ambitie hebben dezelfde vragen: Hoe pak ik export überhaupt aan? Hoe ziet de markt eruit? Waar doe ik contacten op? Hoe moet ik mijn export financieren? Speciaal voor startende exporteurs is daarom het Starterspakket ontwikkeld met o.a.:

• Starten met exporteren Een onlinedossier vol praktische informatie en advies.


• De exportcheck Met een onlinevragenlijst krijgt u inzicht in de praktijk van exporteren;

zowel binnen- als buiten Agentschap NL. Dit kunnen de mogelijkheden bij commerciële banken en andere financiers zijn maar ook subsidies en overheidsprogramma’s.

• Starters International Business Helpt u stapsgewijs tot een concrete internationaliseringsstrategie te komen. Financieel advies en ondersteuningsmogelijkheden Bij Agentschap NL kunt u ook terecht voor een financieel advies op maat. Een accountmanager van MKB-financiering kijkt samen met u naar de passende financieringsmogelijkheden,

Kennis en contacten Tijdens onze evenementen kunt u makkelijk zakelijke contacten leggen. Een bezoek aan een seminar, een International Challenge of een missie leveren al gauw interessante informatie op voor uw bedrijf. Kijk voor meer informatie op www.agentschapnl.nl/goedvoorbereid

“In welk land kunnen we met deze plank aan de weg timmeren?” Agentschap NL helpt ondernemers bij het realiseren van hun exportstrategie “Bamboecomposiet heeft als constructiemateriaal zoveel voordelen dat het voor ons geen alternatief meer is, maar eerste keus. Goedkoop, sterk en onderhoudsarm; met de voordelen voor het milieu als dikke plus. Daar moet dus ook in het buitenland belangstelling voor zijn. Maar welke markt is voor een beginnend exporteur het meest geschikt?” “Het adviestraject Starters International Business van Agentschap NL was voor ons echt een eyeopener. Mensen met verstand van zaken en een enorme drive, helpen je belangrijke keuzes te zien én te maken. Absoluut een goudmijn voor iedereen die internationaal wil ondernemen.” Lees het verhaal van PandaProducts en ontdek wat Agentschap NL ook voor u kan betekenen.

www.agentschapnl.nl/goedvoorbereid

Hyuk Brands, directeur Qlabs Industries BV, Rijnsburg

THEMA BUSINESS VALUATION

Waarderen is een vak MET EEN PAAR MATIGE JAREN achter de rug en onzekere

vooruitzichten voor de boeg is het waarderen van een bedrijf er niet eenvoudiger op geworden. Hoe kom je met al deze onzekerheden tot een goede bedrijfswaardering? ‘Je moet het niet te complex maken, een ondernemer moet het nog wel kunnen volgen.’

I

n juni van dit jaar zette Robert van Zanten, eigenaar van opleidingeninstituut NCOI (reclameleus: ‘de opleider van werkend Nederland’), zijn bedrijf in de etalage. Wilco Jiskoot, oud-ABN AMRO-bankier en jarenlang de ongekroonde koning van de Nederlandse zakenbankiers, stippelde de verkoopstrategie uit: een biedingenstrijd die moest uitmonden in verkoopprijs van zo’n driehonderd miljoen euro. Het plan van Jiskoot kwam echter niet van de grond, ondanks vele belangstellende partijen. Eind oktober haalde Van Zanten zijn bedrijf teleurgesteld uit de verkoop. Volgens een anonieme belangstellende kon NCOI de voorspelling van winstgroei niet onderbouwen, terwijl dit een belangrijk argument was voor de beoogde hoge opbrengst van het bedrijf. De mislukte verkoop van NCOI laat zien dat voorspelde groei, tot 2008 een vanzelfsprekende pijler onder een bedrijfswaardering, niet meer vanzelfsprekend is. Register valuators Hans Minnaar (42) van ABN Amro, Alexander den Boer (40) van Van Oers Corporate Finan-


ce en Jan Vis (65) van Bright Orange Talanton, die beroepshalve bedrijven taxeren, herkennen het beeld van de mislukte verkoop van NCOI. De registor valuators (RV, een post-doctorale opleiding aan de Rotterdam School of Management of TiasNimbas Business School in Tilburg) hebben de markt zien omslaan sinds de val van Lehman Brothers in september 2008. ‘Uitgaan van groei is niet meer vanzelfsprekend’, zegt Jan Vis.

Kleinere hefboom De meest concrete verandering zit bij de houding van de banken, die hun voorwaarden hebben aangescherpt en minder ver gaan in het nancieren van een bedrijfsovername. Waren banken in de hoogtijdagen nog bereid om zeventig procent van een bedrijfsovername te nancieren, nu gaan ze aanzienlijk minder ver. De nanciële hefboom is daardoor kleiner, waardoor een koper meer eigen vermogen zal moeten aantrekken om de nanciering rond te krijgen. Aangezien eigen vermogen duurder is dan vreemd vermogen, zal een koper bij gelijkblijven-

de rendementseis minder willen betalen. Bovendien drukt de lagere nanciering de uiteindelijke verkoopprijs, net als in de woningmarkt. De voorzichtige banken drukken zo de waarde en de uiteindelijke prijs van bedrijven en dwingen kopers en verkopers om andere geldbronnen aan te boren om een deal vlot trekken, bijvoorbeeld achtergestelde leningen van de verkopende partij, nancieringen door informal investors of private equity of earn out-regelingen. Earn outs, waarbij de verkopende partij een deel van de overnamesom in de jaren na de overname krijgt, mits zijn winstprognoses uitkomen, leveren echter vaak onenigheid op. De verkoper is dan meestal uit het bedrijf en koper komt in de verleiding om de winst op papier te minimaliseren. ‘Ik ben niet zo’n voorstander van earn outs’, zegt Minnaar, ‘omdat ze bijna altijd discussie opleveren.’

Onzekere vooruitzichten Minder eenduidig dan de lagere banknanciering, maar van grotere invloed op een bedrijfswaardering na 2008, is onze-

tekst MARK VAN BAAL

‘Het goede nieuws voor verkopende ondernemers is dat ze de matige resultaten van de afgelopen jaren kunnen vergeten. Het verleden doet er niet toe’ kerheid over de toekomst. In de ogen van register valuators is de toekomstige vrije kasstroom het enige juiste criterium om een bedrijfswaarde op te baseren. Ze hadden altijd al een broertje dood aan de vuistregel ‘zoveel keer de winst’, maar tegenwoordig des te meer. Het goede nieuws voor verkopende ondernemers is dat ze de wellicht matige resultaten van de afgelopen jaren kunnen vergeten. ‘Het verleden doet er niet toe’, zegt Minnaar. De moeilijkheden beginnen bij het voorspellen van deze toekomstige vrije kasstroom. Bij het kijken naar toekomstige geldstromen, kijken register valuators nu namelijk veel meer dan vijf jaar geleden naar de risico’s dat een geprognosticeerde geldstroom niet wordt gerealiseerd. Ze houden bijvoorbeeld rekening

met faillissementen van leveranciers en klanten. Vooral wanneer een onderneming voor zijn toekomstige geldstromen afhankelijk is van enkele leveranciers of enkele klanten gaan de alarmbellen rinkelen. ‘Vijf jaar geleden hadden we het daar niet over’, zegt Minnaar. Vóór 2008 waren potentiële kopers zo gretig, dat ze er niet aan toe kwamen om risico’s te bekijken, zegt Minnaar. Tegenwoordig stelt hij meerdere scenario’s op: bijvoorbeeld een worst case scenario, een best case scenario en een zogenoemd management scenario, dat de verwachtingen van het zittende management en de verkoper reecteert. ‘De hoeveelheid werk is onevenredig toegenomen.’ Ook Vis werkt met what-if-scenario’s. De nestor van de register valuators laat

een ondernemer bijvoorbeeld bedenken wat het bedrijf moet doen bij onverwachte tegenvallers. Wat moet bijvoorbeeld een exportbedrijf met veel omzet in ZuidEuropa doen als Zuid-Europese landen uit de euro stappen en weer in Drachmen, Lires en Peseta’s gaan rekenen? Deze munten zouden wel eens zo ver kunnen devalueren dat bedrijven uit eurolanden te duur worden. Het kan dan wel twee of drie jaar duren om nieuwe afzetmarkten te vinden. De DCF zou dan met tijdelijke negatieve geldstromen moeten rekenen. Soms moet je zelfs uitgaan van krimp, zegt Den Boer. ‘Het kost vaak veel moeite om een verkoper daarvan te overtuigen. Zelfs als het bedrijf de afgelopen jaren is gekrompen. Een ondernemer ziet altijd een keerpunt.’

november/december 2012| brookz | 59


‘Kijken naar het geld genererend vermogen van een bedrijf is niet academisch. Het is de manier waarop alle partijen naar een bedrijf kijken. In de eerste plaats de ondernemer zelf’

Een ander risico dat in tegenstelling tot vijf jaar geleden nadrukkelijk wordt meegenomen, is de kans dat een hernanciering van een lening, die bijvoorbeeld een jaar na de overname aoopt, niet rond komt. Een laatste gevaar is de scale impact van verlies. In sommige prognoses zitten grote belastingvoordelen, bijvoorbeeld het van de winst aftrekken van rente of bepaalde kosten, waardoor de winstbelasting lager uitvalt. In verliessituaties heeft een bedrijf immers niets aan de aftrekbaarheid van rente of andere kosten.

Contante kasstromen Is er eenmaal een aannemelijke prognose, dan komt het volgende probleem om de hoek kijken: hoe maken we die kasstroom contant met de Discounted Cashow (DCF) methode? Ofwel: wat is een euro die een bedrijf over één, twee, drie, vier en vijf jaar verdient, vandaag waard? Een euro vandaag is immers meer waard dan een euro over drie jaar, aangezien je die euro vandaag op de bank kunt zetten en drie jaar rente kunt incasseren. Daar zit meteen de crux: de rente is moeilijk te voorspellen en de zekerheid dat je geld op een bank veilig is, bestaat niet meer. Het contant maken van de cashow is daarom een stuk lastiger geworden. De disconteringsvoet, het ctieve rendement dat geld redelijkerwijs zou kunnen maken met beleggingen met een vergelijkbaar risico, is moeilijker te bepalen. De rente op staatsobligaties, die als risicovrij werden gezien, vormde traditioneel een belangrijke component van de disconteringsvoet. Ook Griekse staatsobligaties werden als risico-


vrij beschouwd. Tegenwoordig leveren ze zeventien procent rente op, maar niemand durft te garanderen dat Griekenland nooit failliet zal gaan en het geld weg is. Er kleeft nu zelfs een risico aan Nederlandse en Duitse staatsobligaties (met een meerjarige rente van 2,2 à 2,3 procent). Daarom is het risicovrije deel van de disconteringsvoet gedaald van vier naar iets meer dan twee procent. ‘Risicovrij geld bestaat eigenlijk niet meer’, zegt Minnaar. Het risicovrije deel van de disconteringsvoet is daarom tegenwoordig stukken lager, wat – als alle andere factoren gelijk zouden blijven – tot hogere bedrijfswaarderingen zou moeten leiden. Er hoeft immers minder te worden gediscount. De eerder genoemde bedrijfsrisico’s, die leiden tot een lagere waardering, zijn echter dermate groter geworden, dat ze de hogere waardering als gevolg van de lage disconteringsvoet te niet doen. Een ander drukkend effect op de bedrijfswaardering is bovendien dat bedrijfstaxateurs niet meer tot in lengten van jaren doorrekenen. ‘Vroeger rekenden we met groei tot in eeuwigheid’, zegt Vis. ‘Iedereen had te hoge groeiverwachtingen en te lage risicoperceptie.’ Het gevolg was dat toen de restwaarde (de DCF van jaar zes en verder) soms wel tweederde van totale waarde bepaalde. Verkopers gingen er vaak van uit dat het bedrijf nog tientallen jaren zou groeien. Nu gaan register valuators er vaak van uit dat de groei na vijf jaar hoogstens de inatie kan bijhouden. De restwaarde vormt daarom nu minder dan de helft van bedrijfswaardering. Het is immers niet aannemelijk dat bedrijven tot in lengten van ja-

ren geld blijven genereren. Er kan bijvoorbeeld een nieuwe technologie komen, die een product of dienst overbodig maakt.

Business-model begrijpen Concluderend moeten register valuators zich meer dan vroeger in de onderneming inleven. Om een realistische waardering te kunnen maken, moeten ze tot de bodem van het business-model van een bedrijf afdalen en in scenario’s kunnen denken. ‘Je moet het business-model door en door begrijpen’, zegt Minnaar. Hij bestudeert nu bijvoorbeeld hoe internetclicks worden afgerekend om een internetbedrijf te kunnen waarderen. Daarnaast bestaat het gevaar dat met het meenemen en wegen van kritische factoren en scenario’s in een DCFmethode de hele berekening uitmondt in een bijna academische exercitie waar een gemiddelde ondernemer weinig meer van begrijpt. Volgens Den Boer is het belangrijk om zoveel mogelijk de taal van de ondernemer te blijven spreken. Een standaardvraag van Den Boer aan sollicitanten bij Van Oers Corporate Finance is bijvoorbeeld: hoe leg je een ondernemer in het MKB uit wat de DCF-methode is? Ook Minnaar geeft toe dat bijvoorbeeld een element als de disconteringsvoet wel erg theoretisch is, maar hij is er van overtuigd dat focussen op toekomstige geldstromen de enige praktische aanpak is om een bedrijf te waarderen. Het gaat immers alleen om de euro’s die binnen komen. ‘Kijken naar het geld genererend vermogen van een bedrijf is niet academisch. Het is de manier waarop alle partijen naar een bedrijf kijken. In de eerste plaats de ondernemer zelf.’

BEDRIJFSPROFIEL

‘Waarde is per definitie subjectief’ Ruim een derde van de opdrachten van Alfa Fusies en Overnames bestaat uit waarderingsvraagstukken. Daarbij gaat senior overname-adviseur Frank van Ee discussies niet uit de weg. ‘Ondernemers begrijpen ook wel dat de tijden veranderd zijn.’

H

et feit dat het adres van Alfa Fusies en Overnames in Nijkerk nog niet herkend wordt door de meeste navigatiesystemen, is symbolisch voor de leeftijd van deze gespecialiseerde unit. Hoewel moederbedrijf Alfa Accountants en Adviseurs (31 kantoren, 850 medewerkers) al ruim 70 jaar actief is, bestaat Fusies en Overnames pas sinds 2009. Teamleider Frank van Ee – voorheen o.a. specialist overnamenanciering bij de Rabobank – kreeg drie jaar geleden de opdracht een speciale fusie en overname-afdeling op te zetten. Inmiddels bestaat zijn team uit 5 adviseurs. Daarbij neemt Frank van Ee (ingeschreven als Register Valuator), samen met een junior adviseur, de waarderingsopdrachten voor zijn rekening.

Waarde-perceptie De meeste opdrachten zijn gerelateerd aan een voorgenomen koop of verkoop van een bedrijf maar het hoeft niet, aldus Van Ee. ‘Het kan ook gaan om een waardering in het kader van een echtscheiding of een aandeelhoudersconict. In die gevallen gaat het vaak om een uitkoop. De prijs van de over te nemen aandelen worden dan in belangrijke mate bepaald door de waarde van het bedrijf.’ Het waarderen van een bedrijf is gebaseerd op een systematische analyse van historische cijfers, huidige marktpositie en vooruitzichten voor de toekomst. Omdat de vooruitzichten op zijn zachtst gezegd behoorlijk onzeker zijn, wordt vaak gewerkt met scenario’s. Afhankelijk van het gekozen scenario ontstaat er zo een bandbreedte waarbinnen de bedrijfswaarde zich beweegt.

Frank van Ee

Daarnaast is het belangrijk door welke bril je naar een bedrijf kijkt. ‘Waarde is per denitie subjectief’, weet Van Ee. ‘Een strategische partij ziet een andere bedrijfswaarde dan bijvoorbeeld een MBI-kandidaat. De eerste denkt aan synergievoordelen, kostenreductie en een betere marktpositie. Bij een MBI-kandidaat speelt dat allemaal niet. Daar wordt de waardeperceptie veel meer door de nancieringsmogelijkheden bepaald.’

Realistische prijzen Het leidt in de praktijk af en toe tot stevige discussies met vooral verkopende ondernemers. Want er zit vaak een behoorlijk kloof tussen wat een ondernemer

vooraf in zijn hoofd heeft, en de bepaalde bedrijfswaarde. Van Ee: ‘Uiteindelijk kan ik het wel uitleggen. De meeste ondernemers begrijpen ook wel dat de tijden veranderd zijn.’ Deze meer realistische kijk op bedrijfswaardering ziet Van Ee ook terug in het feit dat de overnamemarkt langzaam weer op gang komt. ‘We krijgen weer meer verkoopopdrachten. Dat zijn ondernemers die accepteren dat ze een lagere prijs krijgen dan vijf jaar geleden, toen een bank bereid was soms tot wel negentig procent van de overnamesom te nancieren. Want die tijd komt nooit meer terug.’ Meer informatie www.alfa.nl

ALFA FUSIES EN OVERNAMES

november/ december 2012 | brookz | 61

Wat is uw bedrijf waard?

Deskundig advies De waarde van uw bedrijf wordt bepaald door de toekomstige verdiencapaciteit. Juist nu de vooruitzichten voor veel bedrijven onzeker zijn, is een deskundige en goed onderbouwde waardering cruciaal. Dat geldt bij eigendomsoverdracht, maar ook bij economische schade, fiscale kwesties of gerechtelijke procedures. Alle 200 bij het NIRV aangesloten Register Valuators (RV) kennen hun vak en beschikken over de juiste kennis om zo’n belangrijk oordeel te vellen. Kijk voor meer informatie of het vinden van een bij het NIRV aangesloten Registor Valuator bij u in de buurt op www.nirv.nl

50


Business valuation

DE VIJFTIG BELANGRIJKSTE advieskantoren van

Nederland op het gebied van bedrijfswaardering in alfabetische volgorde. Het betreft hier zelfstandige advieskantoren die zich voornamelijk richten op MKB-bedrijven. ABAB Corporate finance

Alvi Overnamespecialist

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Tilburg Accountants- en belastingadvieskantoor met een gespecialiseerde unit voor corporate finance en bedrijfswaardering www.abab.nl

Website

Hilversum Accountants- en belastingadvieskantoor met een gespecialiseerde unit voor corporate finance en bedrijfswaardering www.alvi.nl

Accuracy Corporate Finance

Baker Tilly Berk

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Schiphol Internationaal adviesbureau gespecialiseerd in financiering en bedrijfswaardering www.nl.accuracy.com

Website

Landelijk Landelijke accountants- en belastingadvieskantoor met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.bakertillyberk.nl

Adagium

BDO Corporate Finance

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Veghel Onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in bedrijfsoverdrachten, financiering en bedrijfswaarderingen. www.adagium.nu

Website

Utrecht Advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.bdo.nl

AenF Partners

BrightOrange Talanton

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Utrecht Onafhankelijke fusie- en overnamespecialist die zich ook bezig houdt met bedrijfswaarderingen. www.aebfpartners.nl

Website

Nieuwegein Zelfstandig corporate finance adviesbureau gespecialiseerd in bedrijfswaardering. www.brightorangetalanton.nl

Aeternus

BuyInside

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Venlo, Eindhoven Onafhankelijk corporate finance bedrijf en expert op het gebied van bedrijfswaardering en bedrijfsfinanciering www.aeternyscompany.nl

Website

Alfa Fusies en Overnames

CFS

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Nijkerk Advieskantoor gespecialiseerd in waardebepaling en de begeleiding bij de aanen verkoop van ondernemingen www.alfa-fo.nl

Website

Doorn Onafhankelijke MBI-specialist die zich ook bezig houdt met bedrijfswaarderingen. www.buyinside.nl

Zeist Specialist op het gebied van ondernemingsstrategie, fusie en overname en waardebepaling. www.cfands.com


BEDRIJFSPROFIEL

‘Waardebepaling is een richtsnoer voor de onderhandelingen’ Van der Wurff & Partners biedt ondernemers begeleiding bij bedrijfsoverdracht, waaronder de waardebepaling van hun bedrijf. ‘We berekenen door het huidig economische tij vaak meerdere waarderingsscenario’s door.’

V

an der Wurff & Partners voert voor ondernemers waardebepalingen uit bij onder andere bedrijfsoverdrachten, conictsituaties tussen aandeelhouders, echtscheidingen en erfeniskwesties. ‘Maar’, zo waarschuwt partner en Register Valuator Gerben Remmerde van Van der Wurff & Partners alvast, ‘waardebepaling bij een bedrijfsovername is niet zaligmakend, maar een richtsnoer voor onderhandelingen. Wat er uiteindelijk betaald wordt, is prijs.’

Verschillende waarderingsmethodes Het proces van een waardebepaling ziet er veelal hetzelfde uit: jaarrekeningen en brancherapporten worden doorgenomen, informatie over personeel en huisvesting opgevraagd en risicofactoren in kaart gebracht. Ook bespreekt Van der Wurff & Partners de resultatenrekeningen en balansen met de ondernemer, zodat er een gedetailleerd beeld ontstaat over het verdienmodel, het kostenpatroon en de vermogenspositie van de onderneming. In samenspraak met de ondernemer worden prognoses voor de komende jaren opgesteld, waarbij ook gekeken wordt naar bijvoorbeeld investeringen die een bedrijf binnen enkele jaren moet doen. Vervolgens kan het eigenlijke waarderingswerk beginnen. Remmerde: ‘We hanteren verschillende waarderingsmethoden om de ondernemer te laten zien wat er gebeurt als je naar het verleden en naar de toekomst kijkt.’ Een belangrijk onderdeel vormen de risicofactoren voor het bedrijf. ‘Denk bijvoorbeeld aan de afhankelijkheid van de ondernemer, de spreiding van de klan-

VAN DER WURFF EN PARTNERS


Gerben Remmerde

tenportefeuille of de branche waarin het bedrijf actief is. Een negatieve beoordeling van deze risico’s heeft een waardeverlagend effect.’

Strategische premie Remmerde benadrukt dat waarde en prijs twee verschillende getallen zijn. Waardebepaling is per denitie subjectief, dus een koper en een verkoper hebben allebei hun eigen perceptie van de waarde van een bedrijf. Maar de uiteindelijke prijs komt tot stand tijdens de onderhandelingen. Stel, Remmerde waardeert het bedrijf voor een verkopende ondernemer op één miljoen euro. Vanuit het perspectief van de koper is het bedrijf twee miljoen euro waard door synergievoordelen. Samen met de verkoper probeert de Register Valuator die synergievoordelen voor de ko-

per in te schatten om een hogere verkoopprijs dan één miljoen euro te realiseren. ‘Dat is de strategische premie voor de verkoper, maar je kunt niet in het hoofd van de koper kijken.’ Is het vanwege de huidige economische onzekerheid niet moeilijk om tot een goede waardering te komen? Remmerde: ‘Zeker, maar we rekenen meerdere scenario’s door, bijvoorbeeld een worst, best en base case. Vroeger waren ondernemers vaak overtuigd van hun eigen ‘hockeystick-prognose’ met alleen maar forse groei. Maar inmiddels zijn ondernemers door het economische tij realistischer geworden. Door verschillende toekomstscenario’s door te rekenen, geven wij ondernemers inzicht in de waardeontwikkeling en verkoopprijs van hun bedrijf .’ Meer informatie www.wurffenpartners.nl


Chestnut

Elysee Corporate Finance

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Amsterdam, Den Haag onafhankelijke fusie- en overnamespecialist die zich ook bezig houdt met bedrijfswaarderingen. www.chestnut.nl

Website

Veenendaal Onafhankelijk advieskantoor gespecialiseerd in koop, verkoop, financiering en waardering van ondernemingem. www.elysee-accountants.nl

Crowe Horwath

Ernst & Young Transaction Advisory Service

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Amsterdam, Rotterdam, Nijmegen Middelgrote organisatie op het gebied van accountancy, belastingadvies, juridische zaken, corporate finance en bedrijfswaardering. www.crowehorwath.net

DB&S Plaats Profiel Website

Website

Amsterdam Internationaal advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.ey.nl

First Dutch Capelle aan den IJssel Onafhankelijk corporate finance en consultancy kantoor gericht op de midden markt. www.dbens.nl

Plaats Profiel Website

Schiphol Gespecialiseerd in de advisering van ondernemers bij de koop, verkoop, waardebepaling en financiering van ondernemingen. www.firstdutch.com

De Hooge Waerder

Grant Thornton

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Alkmaar, Beverwijk, Heerhugowaard, Haarlem Vooruitstrevend full-service accountantskantoor met o.a. advies op het gebied van bedrijfswaardering www.dehoogewaerder.nl

Website

Alphen aan den Rijn Internationaal advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.esj.nl

De Jong en Laan Corporate Finance

Horlings Transactions Services

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Zwolle Regionaal accountants- en belastingadvieskantoor met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.jonglaan.nl

Website

Amsterdam, Heemstede, Almere Onafhankelijk full-service accountantskantoor met o.a. advies op het gebied van bedrijfswaardering. www.horlings.nl

Deloitte Financial Advisory

Iris Corporate Finance

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Amsterdam Internationaal advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.deloitte.nl

Website

Capelle aan den IJssel Onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in bedrijfsoverdrachten, financiering en bedrijfswaarderingen. www.iriscg.nl

Diligence

JAN Overnames & Waarderingen

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Veenendaal Onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in bedrijfsoverdrachten en bedrijfswaarderingen. www.diligende.nl

Website

DGA Assist

JBR

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Nieuwerkerk aan den IJssel Onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in het waarderen van ondernemingen. www.dga-assist.nl

Website

DRV Corporate Finance

KPMG

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Breda, Goes, Rotterdam Begeleidt en adviseert bij de aankoop en verkoop van ondernemingen en bij het waarderen en financieren van bedrijfsactiviteiten. www.drv.nl

Website

Weesp, Landmeer Zelfstandig onderdeel van JAN Accountants gespecialiseerd in bedrijfsovernames en waarderingen www.janovernamesenwaarderingen.nl

Zeist Onafhankelijk managementadviesbureau met een gespecialiseerde unit voor corporate finance en bedrijfswaarderingen. www.jbr.nl

Amstelveen Internationaal advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.kpmg.com

Duff & Phelps

Maasdael Corporate Finance

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Amsterdam Internationaal adviesbureau gespecialiseerd in financiering en bedrijfswaardering. www.duffandphelps.com

Website

Rotterdam Onafhankelijk advieskantoor gespecialiseerd in koop- of verkoop van een onderneming, (her)financiering en bedrijfswaardering. www.maasdael.nl


Traditional business valuation has lost its value Dr. Jan Vis MBA CMC RV

%XVLQHVVZDVXVXDO %XVLQHVV 9DOXDWLRQ 6LQGV LV GLW G¹ RSOHLGLQJ %HGULMIVZDDUGHUHQ LQ 1HGHUODQG ZDDULQQDDVWHFRQRPLHEHODVWLQJHQHQUHFKWHQH[SOLFLHWDDQGDFKWZRUGWJHVFKRQNHQ DDQHWKLVFKHYUDDJVWXNNHQ560%XVLQHVV9DOXDWLRQELHGWUHFKWVWUHHNVWRHJDQJWRWKHW H[DPHQ~5HJLVWHU9DOXDWRUYDQGH6:%26WDUWGDWXPDSULO ,QWHUHVVH"1HHPYULMEOLMYHQGFRQWDFWRSPHW.DULQ:HVWKXLV7HO (PDLONZHVWKXLV#UVPQO,QIRUPDWLHZZZUVPQOEXVLQHVVYDOXDWLRQ 5277(5'$06&+22/2)0$1$*(0(17 (5$608681,9(56,7<

de rest is bijzaak GESPECIALISEERD IN FUSIES EN OVERNAMES

WWW.VESTIUS.COM

SPECIAL BUSINESS VALUATION

MAN Fusies en Overnames

Rembrandt Fusie & Overname

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Alkmaar Onafhankelijk valuation en corporate finance kantoor met als kernactiviteit het waarderen van ondernemingen en aandelenbelangen www.mabfo.nl

Website

Amsterdam, Rotterdam, Eindhoven Aan Rabobank gelieerd adviesbureau gespecialiseerd in bedrijfsoverdrachten, financiering en bedrijfswaarderingen. www.rembrandt-fo.nl

Marktlink Fusies & Overnames

RSM Evaluent

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Deventer, Amsterdam, Gouda Onafhankelijke fusie- en overnamespecialist die zich ook bezig houdt met bedrijfswaarderingen. www.marktlink.nl

Website

Haarlem Zelfstandig onderdeel van RSM Niehe Lancée Kooij gespecialiseerd in bedrijfswaarderingen. www.evaluent.nl

Match Plan Corporate Finance

Sman Register Valuators

Plaats Profiel

Plaats Profiel

Website

Den Haag, Tilburg Onafhankelijk advieskantoor gespecialiseerd in koop- of verkoop van een onderneming, (her)financiering en bedrijfswaardering. www.matchplan.nl

Mazars Berenschot Corporate Finance Plaats Profiel Website

Amsterdam, Rotterdam, Apeldoorn, Breda Advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.mbcf.nl

Meeuwsen ten Hoopen Corporate Finance Plaats Profiel Website

Baarn Middelgroot advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor o.a. bedrijfswaardering. www.mth.nl

Orchard Finance Plaats Profiel Website

Maarssen Onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in financiering en bedrijfswaardering www.orchardfinance.com

PKF Wallast Plaats Profiel

Website

Amsterdam, Rotterdam, Delft, Woerden Middelgroot advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor o.a. bedrijfswaardering. www.pkfwallast.nl

Present Value Corporate Finance Plaats Profiel

Website

Amersfoort Onafhankelijk adviesbureau op het gebied van fusies en overnames, bedrijfsopvolging, bedrijfswaarderingen en financieringsvraagstukken. www.presentvalue.nl

PWC Plaats Profiel Website

Website

Zaandijk Onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in ondernemerswaardering. www.sman.nl

Solveigh Plaats Profiel Website

Rotterdam Onafhankelijk en internationaal opererend adviesbureau gespecialiseerd in fusies en overnames, financiering en bedrijfswaardering. www.solveigh.nl

Steens & Partners Accountants en Adviseurs Plaats Profiel Website

Rotterdam Advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor o.a. bedrijfswaardering www.steensenpartners.nl

Van Baerle Newbolt Plaats Profiel Website

Weert Advieskantoor gespecialiseerd in business valuation, conflictmanagement en corporate finance. www.vanbaerlenewbolt.nl

Van Oers Corporate Finance Plaats Profiel Website

Breda Onafhankelijk advieskantoor gespecialiseerd in fusies en overnames, financiering en bedrijfswaardering. www.vanoers-cf.nl

Wingman Plaats Profiel Website

Breda Onafhankelijk advieskantoor gespecialiseerd in fusies en overnames, financiering en bedrijfswaardering. www.wingman.nl

Van der Wurff & Partners Amsterdam Internationaal advieskantoor op het gebied van accountancy, belastingadvies met een gespecialiseerde unit voor bedrijfswaardering. www.pwc.nl

Plaats Profiel Website

Zeist Onafhankelijke fusie- en overnamespecialist die zich ook bezig houdt met bedrijfswaarderingen. www.wurffenpartners.nl


BEDRIJFSPROFIEL

‘Laat ons maar de boeman zijn’ BDO Corporate Finance genoot vorig jaar veel aandacht nadat het een onderzoek had uitgevoerd naar ondernemingsspecieke risicofactoren die bij waardebepalingen worden gebruikt. Inmiddels is het nieuwe model door tal van business valuators omarmd. Maar waarde bepalen is meer dan het afwegen van risico’s. Want naast de cijfermatige kant behoren verwachtingsmanagement en bemiddeling tussen verschillende partijen tot de dagelijkse praktijk.

A

ls vijfde accountants- en adviesorganisatie in Nederland én wereldwijd lijken de adviseurs van BDO te wedijveren met “The Big Four”. Toch zien de waardebepalers van BDO zichzelf niet als concurrent, zo vertelt Martijn Ceelaert, senior adviseur en projectleider in de waarderingspraktijk van BDO. ‘Wij richten ons op een andere doelgroep, namelijk het mkb en familiebedrijven. Daar ligt onze kracht. We hebben bijzonder veel kennis van de doelgroep, beschikken over een groot internationaal netwerk en kunnen bouwen op jarenlange ervaring met middelgrote bedrijven en familiebedrijven.’ Ceelaert benadrukt het belang van een goed contact met de klant. ‘Als valuator moet je dicht bij de klant staan en je goed in hem kunnen verplaatsen.’ Volgens Jeroen te Wierik, senior manager bij de waarderingspraktijk, is de insteek bij grote ondernemingen anders dan bij middelgrote bedrijven. ‘Bij de multinationals zijn het vaak de managers die om een waardebepaling vragen. Zit je met een DGA aan tafel, dan krijg je totaal andere gesprek-


ken. De insteek en de belangen zijn anders. We kunnen ons goed met ondernemers vereenzelvigen. Daardoor zijn we in staat ons goed in te leven in de cases, proactief mee te denken en een nauwe band met de klant op te bouwen. We begrijpen waar de ondernemer mee worstelt en welke belangen er op het spel staan.’

Kernactiviteiten Om feeling met de praktijk te houden, begeleidt Ceelaert ook koop- en verkooptrajecten. ‘Waarderen is behoorlijk theoretisch, maar voor een deel ook subjectief. Door ook op andere aspecten begeleiding te bieden, zie je wat er daadwerkelijk met de transacties gebeurt.’ Koop- en verkooptransacties vormen een van de redenen waarom BDO waardebepalingen uitvoert. Daarnaast is de waarderingspraktijk ook regelmatig betrokken bij geschillen tussen aandeelhouders. Echtparen die getrouwd zijn in gemeenschap van goederen en een scheiding voorbereiden, vormen daarop zeker geen uitzondering. ‘Want als een van de twee aandelen heeft, wordt het toch gecompliceerd.’

Ook herstructureringen, het verhangen van vennootschappen, behoren tot de kernactiviteiten. ‘Die zijn doorgaans scaal getint’, legt Te Wierik uit. ‘De buitenwereld merkt daar in principe niets van. Zo hebben we onlangs 17 vennootschappen anders gestructureerd en over de landsgrenzen heen verhangen. Je krijgt dan te maken met de scus van meerdere landen. Dat vraagt veel kennis van onze experts.’ Omdat het om allerlei verschillende soorten bedrijven ging, van productiebedrijf tot verkoopkantoor, was het niet een kwestie van 17 keer hetzelfde kunstje uitvoeren. Te Wierik: ‘Dat maakt het voor ons natuurlijk bijzonder interessant.’

Boeman De valuators verwachten de komende jaren steeds meer waarderingen uit te voeren voor familiebedrijven. Voor de babyboomers met een eigen bedrijf is de tijd immers aangebroken om de zaak over te dragen aan de volgende generatie. ‘Veel ondernemers hikken echter tegen een overdracht aan’, aldus Te Wierik. Want is het nu juist wel of niet verstandig de boel

Martijn Ceelaert

Jeroen te Wierik

‘We kunnen ons goed met ondernemers vereenzelvigen. Daardoor zijn we in staat ons goed in te leven in de cases, proactief mee te denken en een nauwe band met de klant op te bouwen’ te verkopen? ‘Dat hangt natuurlijk af van de wensen van de DGA. Meestal wil hij gewoon een aardig pensioen overhouden en zijn kinderen tegelijkertijd niet opzadelen met hoge schulden. In dat opzicht is dit een geschikte periode om het bedrijf te laten waarderen en te verkopen.’ De rol die de waardebepalers innemen bij de overdracht binnen een familie, is vaak een reecterende. Ceelaert: ‘We

houden de familie vaak een spiegel voor.’ Want in familiebedrijven lopen de gemoederen nog wel eens op. ‘We proberen zaken waarbij de emotionele aspecten de overhand nemen, zo rationeel mogelijk te benaderen. Door erover te spreken, krijg je echt de wensen en eisen van familieleden boven tafel.’ En die leiden niet zelden tot verrassingen, weet Ceelaert. ‘Want in familiebe-

drijven zie je toch vaak dat verwachtingen van de ouders niet altijd aansluiten op de ambities van zoon of dochter.’ En dan komen de adviseurs soms voor hete vuren te staan. ‘Maar dat is niet erg. Laat ons maar de boeman zijn. Met ons hoeven ze uiteindelijk niet verder; met de koper en zeker met de familie wel.’ Meer info www.bdo.nl/cf

BDO CORPORATE FINANCE


BEDRIJFSPROFIEL

‘Betrokkenheid en ervaring leidt tot de beste oplossing’ Een stevige poot in de academische wereld en veel expertise op het gebied van business valuation combineren de adviseurs van BrightOrangeTalanton met M&A-consultancy. ‘En daardoor houden we feeling met alle segmenten waarbij “valuation” een essentieel onderdeel is.’

I

n november 2011 hebben BrightOrange en Talanton de handen ineengeslagen. Dankzij de fusie biedt het bureau een combinatie van diensten op zowel het gebied van ondernemingswaardering als transacties. En daarmee kan BrightOrangeTalanton haar klanten naar eigen zeggen extra goed bedienen. José de Wit, partner en Register Valuator, is met name betrokken bij de complexe waarderingsvraagstukken. Leen van Hoogdalem, eveneens partner, is hoofdzakelijk betrokken bij daadwerkelijke transacties. ‘Door het subjectieve, dat natuurlijk toch altijd aan een waardering kleeft, te combineren met real-life transacties houden we feeling met de markt. We zijn daardoor beter in staat om vanuit de belangen van onze opdrachtgevers te denken.’

Van waardering tot transactie De partners begeleiden DGA’s bij de (al dan niet vrijwillige) verkoop van hun onderneming. Daarbij zijn ze betrokken van de begin- tot eindfase. Doorgaans start het traject met het in beeld brengen van de belangen van de opdrachtgever, met aansluitend een bedrijfswaardering. Op basis van een analyse van de zogenoemde key value drivers worden vervolgens de best passende kandidaten geselecteerd. De partners zitten met de ondernemers aan ta-


fel tijdens de onderhandelingen en begeleiden de klant tot en met de closing. Doordat BrightOrangeTalanton expertise op het gebied van business valuation én acquisities heeft, willen de partners nog wel eens afwijken van de gebaande paden, indien ze daarmee het proces kunnen optimaliseren. Van Hoogdalem herinnert zich een situatie waarbij twee aandeelhouders ruzie hadden en het aandelenpakket wilden laten waarderen. ‘We hebben toen, in overleg met onze klanten, gekozen voor een andere route. In dit soort situaties spelen emoties een grote rol en vinden de partijen zo’n waardering in werkelijkheid niet zo belangrijk. In plaats van eerst de waarde te bepalen, hebben we ons meer gericht op de werkelijke belangen van partijen. We hebben uiteindelijk in minder dan drie maanden het geschil beslecht.’ Procesbegeleiding is volgens de partners dan ook beter dan uitsluitend een waardebepaling. ‘We gaan een nauwe samenwerking met de ondernemer aan, want alleen zo kom je tot de beste resultaten. Die betrokkenheid heeft ons geleerd dat de waardebepaling voor onze opdrachtgevers een middel is, geen doel.’

Geschillen Een van de diensten die BrightOrangeTalanton verleent, is het uitvoeren van second opinions. Vaak komen dergelijke

verzoeken van collega-waardeerders die een sparringpartner zoeken of bij geschillen waarbij twee partijen tot consensus willen komen. Ook advocaten doen regelmatig beroep op de expertise van de valuators om complexe schadeclaims te onderbouwen. De Wit: ‘De uitkomst van een waardering is per denitie subjectief. Daarom gaat de discussie vaak meer over de uitgangspunten en argumentatie die aan het rekenmodel ten grondslag liggen. Dat twee keer twee vier is, zullen we niet betwisten. Maar hoe is die twee tot stand gekomen?’ De waardeerders houden rekening met de concurrentie en onderzoeken aan de hand van hun sectorspecieke kennis wat het onderscheidend vermogen van de onderneming is. ‘We analyseren waar kansen en risico’s liggen. We beschikken natuurlijk niet over een glazen bol, maar dankzij onze jarenlange ervaring en het feit dat we bij het hele acquisitietraject betrokken zijn, zijn we doorgaans in staat om een realistisch toekomstbeeld te schetsen.’ Een andere tak van sport die de valuators steeds vaker in de praktijk tegenkomen, zijn schadeclaims. ‘Bijvoorbeeld naar aanleiding van een contractbreuk van de wederpartij. In een dergelijke situatie hebben ondernemers op basis van verwachtingen investeringen gedaan en

Leen Van Hoogdalem

José de Wit

‘In plaats van eerst de waarde te bepalen, hebben we ons meer gericht op de werkelijke belangen van partijen’ haakt een andere partij af, waardoor het investeringsplan teniet wordt gedaan. De ondernemer heeft dan wel kosten gemaakt en “winst” gederfd. Aan ons dan de taak om vast te stellen hoe de onderneming eruit zou hebben gezien als het bedrijf die schade niet had geleden.’

Emotioneel prijskaartje Alle partners van BrightOrangeTalanton zijn Register Valuator (RV). De meeste zijn daarnaast ook Register Accountant (RA) en ingeschreven in het Landelijk Register Gerechtelijk Deskundigen (LRGD). Omdat de valuators van BrightOrangeTalanton vaak worden ingeschakeld bij geschillen, is een deel van

hen ook mediator. Bij geschillen speelt de “objectieve” waarde van de uit te wisselen objecten doorgaans een ondergeschikte rol, zo vertelt De Wit. ‘Het gaat dan echt om ontwrichte relaties en oud zeer. Jongens die elkaar al vanaf de zandbak kennen en nu lopen te ruziën om ogenschijnlijk niets. Maar als je iets verder kijkt, zie je dat het niet gaat om de waarde van een bepaald object, maar om genoegdoening. Ook in families zien we dergelijke gevoeligheden vaak. Waarde van de onderneming is dan niet waar het werkelijk om gaat. Bij echtscheidingen wordt de bezoekregelingen met de kinderen bijvoorbeeld uitgeruild tegen de aandelen in de gemeenschappelijke onderneming.’

De Wit benadrukt daarom dat sommige conicten niet op te lossen zijn met geld. ‘Vaak hangt er namelijk een emotioneel prijskaartje aan. Zo herinner ik me een case waarbij een van de zonen van de DGA vond dat zijn broer altijd werd voorgetrokken. Opeens was de maat vol en wilde hij een rekening vereffenen. In dit soort zaken stellen de betrokkenen dan vaak zeer irrationele eisen. Die los je alleen op door de angel eruit te halen. Dankzij onze oplossingsgerichte aanpak en jarenlange ervaring weten we dergelijke kwesties vaak in korte tijd te beslechten.’ Meer info www.brightorangetalanton.nl

BRIGHTORANGE TALANTON


BEDRIJFSPROFIEL

‘Zorg ervoor dat de organisatie staat’ De service line Valuation & Business Modelling van Ernst & Young heeft haar activiteiten de afgelopen jaren zien verschuiven. Zij denkt mee met bedrijven, onder meer door via modelling de cash-ows beheersbaar te maken. ‘Uiteindelijk vertaalt alles zich in cash. Dat bepaalt de waarde van een bedrijf.’

H

et gaat goed met de service line Valuation & Business Modelling van Ernst & Young, onderdeel van TAS (Transaction Advisory Services). ‘De afgelopen jaren hebben we nog steeds een goede groei doorgemaakt, ondanks de crisis’, vertelt partner Jan van der Geest, die als accountant is binnengekomen bij Ernst & Young en in 2000 de overstap naar de transactieafdeling maakte. Zowel in Nederland als België geldt de afdeling als goede marktpartij. Director Wim Veerman, die zijn carrière startte bij Hoogovens en inmiddels al twintig jaar actief is voor Ernst & Young, ziet het valuation-team onder meer groeien in het MKB. ‘We werken relatief veel voor MKBbedrijven. We zijn down to earth en durven onze mening te geven. Dat spreekt veel grotere MKB-ondernemingen aan.’ De specialisten van Ernst & Young houden zich zoals de naam al zegt bezig met waardering en modelling. De werkzaamheden zijn breed. Zij focussen zich op alles wat met waarderen te maken heeft in het kader van een transactie, maar ook op bedrijfswaarderingen bij ge-


schillen. De groep van Van der Geest en Veerman biedt op scaal vlak ook ondersteuning aan de service line Tax, bijvoorbeeld voor scale herstructureringen. Fair value-ondersteuning voor jaarrekeningen behoren eveneens tot de activiteiten van de afdeling.

Modelling Ernst & Young onderscheidt zich onder meer met modelling van andere partijen die zich met valuation bezighouden. Ongeveer een derde van het 35-koppige Belgisch-Nederlandse team houdt zich bezig met deze tak van sport. De modellingspecialisten van Ernst & Young bouwen modellen en doen reviews van bestaande modellen. Ook doen zij – met name voor de grotere bedrijven – aan cashow-forecasting, werkkapitaalbeheersing en werkkapitaalmanagement. ‘Ten tijde van crisis wordt het beheren van de cash ow belangrijker’, zegt Veerman. ‘Om die reden hebben veel ondernemers de laatste jaren bij ons aangeklopt voor modelleringactiviteiten. Zij dienen bijvoorbeeld aan hun aossing te voldoen en dan is het

zaak dat de cash-ow op orde is.’ De vraag die Ernst & Young zich vaak stelt namens haar opdrachtgevers is: hoeveel tijd zit er tussen het moment dat je het werk doet en wanneer het geld binnenkomt? ‘Zeker bij grote, complexe projecten – bijvoorbeeld bij PPS-constructies in de aannemerij – willen de betrokken partijen inzichten hebben in wanneer zij hun geld kunnen ontvangen. Vooral omdat er meerdere partijen bij betrokken zijn, kan het gemakkelijk fout gaan.’

Zelfde methode, andere waarde De methodologie van het waarderingsvak is volgens Van der Geest en Veerman niet wezenlijk veranderd, wat niet wil zeggen dat de waarderingen voor veel bedrijven zijn gedaald. ‘Risico doet iets voor je multiple’, zegt Veerman. ‘Ook de toekomstverwachtingen zijn minder positief dan in 2008.’ De crisis heeft er bovendien voor gezorgd dat de winstgevendheid van veel ondernemingen is teruggelopen. Of zoals Van der Geest zegt: ‘de markt dicteert het niveau van de winstgevendheid’.

Wim Veerman

Jan van der Geest

‘Bancaire nanciering is toch de smeerolie van de M&A-markt en heeft hoe dan ook effect op de prijs.’ Het feit dat de banken terughoudender zijn geworden als het gaat om nancieren drukt de prijzen eveneens. ‘Bancaire nanciering is toch de smeerolie van de M&A-markt. In feite bepaalt dit niet de waarde van een bedrijf, maar als de koper de vraagprijs niet kan betalen, heeft dit hoe dan ook effect op de prijs.’ Als je als ondernemer in een sector actief bent waar het goed gaat en je bent een witte raaf, dan staan alle lichten overigens alsnog op groen. Van der Geest noemt internetretail als voorbeeld van een branche waarin het nog relatief goed gaat, met groeicijfers van boven de 15 procent. De verklaring zit hem volgens hem in het feit dat het risico betrekkelijk

klein is en de opstartkosten relatief laag zijn. ‘De overname van Bol.com door Ahold is te begrijpen. Heb je echter een winkeltje op de hoek van de straat, dan is de kans groot dat je het zwaar hebt.’

Adviezen De fusie- en overnamemarkt is al met al in een rustiger vaarwater terechtgekomen de laatste jaren. ‘Veel bedrijven nemen minder risico’s. Bovendien wachten ondernemers met het verkopen van hun bedrijf omdat ze verwachten dat de waarde van hun onderneming wel weer toeneemt’, zegt Van der Geest. Hij heeft een aantal adviezen voor bedrijven om hun stabiliteit en winstge-

vendheid te optimaliseren en zo te werken aan een goede waardering. ‘Zorg dat je goed voorbereid bent op eventuele veranderingen, dat je organisatie staat en dat je informatievoorziening op orde is.’ Het gaat erom dat de organisatie autonoom opereert en bijvoorbeeld niet afhankelijk is van de DGA. ‘Uiteindelijk vertaalt alles zich in cash. Dat bepaalt de waarde van een bedrijf. Daarom is het beheren van de cash-ows zo belangrijk. Doe dit gedegen. En tot slot: stel je verwachtingen op de correcte manier bij. We leven in een nieuwe tijd. De tijden van weleer komen voorlopig niet meer terug.’ Meer informatie www.ey.nl

ERNST & YOUNG


BEDRIJFSPROFIEL

‘Toekomstgerichte informatie bepalend voor waarde bedrijf’ Al vijf jaar groeit Meeuwsen Ten Hoopen Corporate Finance tegen de markt in. De crisis heeft duidelijk gemaakt dat waardebepaling meer is dan het simpelweg vermenigvuldigen van historische winstcijfers. Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. ‘Het werk is intellectueel uitdagender geworden.’

E

lk zichzelf respecterend accountantskantoor komt het vraagstuk van bedrijfswaardering tegen, maar niet alle kantoren pakken dit professioneel op. Meeuwsen Ten Hoopen heeft er in 2007 voor gekozen de corporate nance-discipline professioneel in te richten. Bedrijfswaardering is de kerncompetentie van een corporate nance-specialist. Daarom is gekozen om ervaren accountants door middel van de opleiding Business Valuation aan de Rotterdam School of Management een stevig fundament mee te geven. De kern van MTH Corporate Finance bestaat sindsdien uit vier Register Valuators, die werken vanuit de veertien Nederlandse kantoren van Meeuwsen ten Hoopen en ondersteuning krijgen van zo’n dertig collega’s vanuit de organisatie.

Onkunde in de markt De waarderingsopdrachten die MTH Corporate Finance uitvoert, zijn ruwweg onder te verdelen in twee categorieën: transacties en conicten. Directeur Corporate Finance Erik-Jan Hennis: ‘In het eerste geval gaat het om het bepalen van een uitgangspunt voor onderhandelingen. In het tweede geval gaat het vaak om een bindende uitkomst, bijvoorbeeld bij echtscheidingen of aandeelhouders die


uit elkaar gaan.’ Voor veel situaties is statutair bepaald dat een deskundige de ondernemingswaarde moet bepalen, maar dit gebeurt volgens Hennis niet altijd even zorgvuldig. ‘Er zijn veel ondeskundige accountants, die met onvolledige informatie waarderingsmethodes onjuist toepassen.’ Er is vaak maar weinig oog voor toekomstgerichte informatie, terwijl die juist bepalend is voor het rendement en risicoproel van een bedrijf. ‘ Accountants baseren hun waardering vaak nog alleen op retrospectieve informatie, terwijl resultaten uit het verleden geen garanties voor de toekomst geven. Dat kan leiden tot schrijnende gevallen, zoals een ondernemer die ooit een fotorolletjes-ontwikkelbedrijf kocht. Of een assurantiebedrijf, dat werkt in een branche waar de hele provisiestructuur op de schop gaat. Zo’n bedrijf moet dan wel een visie hebben op de toekomst.’ De boodschap van Hennis en zijn collega’s: visie is bepalend, maar staat niet op de balans van een bedrijf. Diepgaand onderzoek is nodig om tot een betrouwbare prognose te komen. ‘Resultaten zijn onderdeel van de prognose, maar ook de investeringen die nog gedaan moeten worden om in de markt te blijven’, geeft ook Hennis’ collega Franc Kapitein aan.

‘Het is onze rol het management te prikkelen tot het doen van toekomstgerichte uitspraken. Het gaat dan om een intensief proces, dat je samen met de ondernemer uitvoert.’ Het proces van het boven water halen van toekomstgerichte informatie betekent dat Corporate Finance al snel heel erg op strategisch niveau bezig is met de ondernemer. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van een tool voor de collega-accountants van Meeuwsen Ten Hoopen: de MTH Valuesheet®. Deze dient ter ondersteuning tijdens het bespreken van jaarrekeningen met ondernemers. ‘We trekken de cijfers van de jaarrekening door een top-line berekeningsmodel die een discussie op gang moet brengen over value drivers en het risicoproel van een bedrijf’, zegt Kapitein. ‘Het is belangrijk dat ondernemers beseffen dat ze bezig zijn met waardeontwikkeling en dat er ooit een moment komt dat ze hun bedrijf gaan verkopen. De tool helpt dan ook bij het verkoopklaar maken van het bedrijf en geeft tegelijkertijd inzicht in de waardeontwikkeling van het bedrijf.’

Waarderingsvraagstuk lang verwaarloosd Het uitbreken van de economische crisis, vanaf eind 2008, heeft het rendement

Franc Kapitein

Erik-Jan Hennis

‘Het is onze rol het management te prikkelen tot het doen van toekomstgerichte uitspraken. Het gaat dan om een intensief proces, dat je samen met de ondernemer uitvoert’ van veel bedrijven aangetast. Met grote gevolgen voor hun waardering. Maar de onzekerheid over toekomstige ontwikkelingen maakt waardering nog lastiger. ‘Ons werk is intellectueel uitdagender geworden’, stelt Kapitein. Hij wijst erop dat veel bedrijven in 2007 nog uit gingen van scenario’s van ongeremde groei. ‘Ik ken menig gezond bedrijf, dat destijds puur is genancierd op toekomstige groei en dat nu nauwelijks nog in staat is de hoge kosten van deze nanciering op te brengen. Het hele waarderingsvraagstuk is in veel transacties volledig genegeerd; men

praatte bij het waarderen alleen maar over zoveel keer de winst. Ten onrechte, blijkt nu.’ Na een terugval in het aantal verkochte bedrijven in 2009 en 2010, trekt de verkoop sinds vorig jaar weer aan. Ondernemers kunnen een verkoop vaak niet langer uitstellen en beseffen dat waardes van voorheen passé zijn, geven Hennis en Kapitein aan. Deze ontwikkeling houdt ook in dat zij het momenteel druk hebben. Maar al sinds 2010 bedraagt de omzetgroei jaarlijks 10 tot 15 procent, een groei tegen de markt in. ‘Een belang-

rijk deel van de groei komt voort uit het feit dat we opereren binnen een groot accountantskantoor en van daaruit onze eigen markt beginnen te ontginnen’, zegt Hennis. De ambitie voor de komende jaren is eveneens gestage groei. ‘Maar niet ten koste van alles. We willen als organisatie groeien, maar geen concessies doen aan kwaliteit. Het blijft hoogwaardige dienstverlening. Dat is de basis geweest van onze groei en ook hoe wij in het vak staan.’ Meer info www.mth.nl

MEEUWSEN TEN HOOPEN CORPORATE FINANCE


BEDRIJFSPROFIEL

‘Het gaat wel over de “love baby” van de ondernemer’ Hoe creëer je waarde? Hoe staat de onderneming er eigenlijk voor? Hoe afhankelijk is de onderneming bijvoorbeeld van het management en de huidige eigenaar? Een goede bedrijfswaardering kan van onschatbare waarde zijn voor ondernemers. RSM Niehe Lancée Kooij geeft ondernemers inzicht in de kansen die ze met hun bedrijf kunnen behalen.

R

SM is een internationaal opererend accountants- en advieskantoor. In Nederland zijn in totaal ongeveer vijfhonderd medewerkers bij de organisatie actief. Paul de Blok RV, partner bij RSM Niehe Lancée Kooij, is samen met collega René van Bruggen RV verantwoordelijk voor de waarderingspraktijk RSM Evaluent. Beide Register Valuators hebben de afgelopen jaren veel zien veranderen in hun vakgebied. De Blok: ‘Zo’n vijftien jaar geleden was het nog heel gangbaar dat een accountant ook de bedrijfwaardering deed. Maar dat is een compleet andere expertise. Waar een accountant met name de feiten en cijfers uit het verleden gebruikt, baseer je je als valuator juist op het heden en op de toekomst.’ Reden voor RSM tien jaar geleden om bedrijfswaardering apart onder te brengen. ‘Het belang van een goede waardering is jarenlang onderschat. Maar het is niet voor niets dat je achteruitkijkspiegel kleiner is dan je voorruit; de impact van zaken die achter je liggen, hebben doorgaans een kleinere impact dan de toekomst.’


Waarde versus prijs Inmiddels is bedrijfswaardering voor veel DGA’s een bekende term. Maar wat waarde nu precies is en meer nog, wat het verschil tussen waarde en prijs is, blijft voor velen vaak een raadsel. ‘Terwijl het niet zo ingewikkeld is. Het werkt net zoals bij de taxatie van een huis. Wij als expert kennen een waarde toe aan het object. Maar de prijs is afhankelijk van de persoon aan wie je verkoopt.’ Zo staat De Blok veel familiebedrijven bij die aan de vooravond van een overdracht staan. ‘Wil de DGA het bedrijf overdragen aan de volgende generatie, dan is hij wellicht bereid om zijn bedrijf voor een lagere prijs te verkopen dan het bedrijf waard is. Verkoopt hij zijn onderneming echter aan een externe partij, dan is hem er alles aan gelegen om de huid zo duur mogelijk te verkopen. De prijs varieert dus, terwijl in beide gevallen de waarde even hoog blijft.’ RSM Evaluent voert ook waarderingen uit bij conictsituaties, zoals bij de uitkoop van een partner, (echt)scheidingen of het afstoten van bedrijfsonderdelen. Ook bij schadeclaims en voor verslagge-

vingsdoeleinden zoals impairment, nanciële instrumenten en purchase price allocation voeren de valuators waarderingen uit. Van Bruggen: ‘Het aantal geschillen is de afgelopen jaren wel toegenomen. Je ziet nu eenmaal dat wanneer de taart kleiner is, er meer gevochten wordt. Zodra partijen dan bij ons aankloppen, is er vaak al veel gebeurd. Het verdelen van de boedel gaat dan ook niet zonder slag of stoot. Daar komt veel emotie bij kijken.’ Om te begrijpen wat er speelt, wat de belangen zijn, is senioriteit een absolute pré. ‘We werken dan ook met doorgewinterde adviseurs, die als geen ander begrijpen wat er bij een ondernemer speelt. Die begrijpt dat het in feite om zijn kindje, om zijn “love baby” gaat.’

Meerwaarde Wanneer je nu je bedrijf zou moeten waarderen en wat daar de toegevoegde waarde van is, is voor veel ondernemers nog onbekend, stelt De Blok. ‘Het is belangrijk dat een ondernemer de meerwaarde ziet van een waardering en begrijpt wat je met een waardering kunt bewerkstelligen.

Erik-Jan Hennis Paul de Blok

‘Het is belangrijk dat een ondernemer de meerwaarde ziet van een waardering en begrijpt wat je met een waardering kunt bewerkstelligen’ Zo kan een waardebepaling dienen als doel, doordat je een waarde koppelt aan een object en je aan die waarde dezelfde prijs wilt hangen. Je kunt het ook inzetten als middel, bijvoorbeeld om de bank van je plannen te overtuigen. Maar idealiter zet je een waardering ook in als toets. Wat is je bedrijf nu waard en voor hoeveel wil je het uiteindelijk verkopen? Welke activiteiten moet je verbeteren of afstoten om die gewenste waarde te behalen? We ondersteunen bedrijven bij de juridische vertaling van onderhandelingsresultaten naar overeenkomsten en onderzoeken

welke scale voordelen er te behalen zijn.’ Voor een waardering kijkt RSM naar diverse risicofactoren. Geldstromen zijn daarin het allerbelangrijkst. ‘Ondernemers denken doorgaans in winst. Maar met winst kun je niets kopen. Met geld wel’, aldus De Blok. ‘De uitkomst is natuurlijk nooit helemaal objectief, maar de factoren die die uitkomst bepalen, zijn dat wel. Business valuation is dan ook een kwestie van beredeneren.’ Van Bruggen vult aan: ‘En beargumenteren. Je kunt iemand vertellen dat de waarde die

hij hoopte te behalen, absoluut niet realistisch is. Dan wordt het een bittere pil en geef je hem een boodschap waar hij bovendien weinig mee kan. Je kunt ook uitleggen hoe de waardering tot stand is gekomen, waarom er uitkomt wat er uitkomt en aan welke parameters hij moet draaien om tot de gewenste waarde te komen. De uitkomst is dan wellicht niet waarop hij had gehoopt, maar je geeft hem wel handvaten en inzicht in de kansen die er liggen.’ Meer info www.rsmniehelanceekooij.nl

RSM NIEHE LANCÉE KOOIJ


BEDRIJFSPROFIEL

‘Bedrijfswaardering is geen exacte wetenschap’ Bedrijfswaardering is voor adviesbureau Present Value Corporate Finance dagelijkse kost. Maar voor een ondernemer kan dit een complex element in een zeer ingrijpend proces zijn. Partners Niek Baardemans en Bertus Bove beseffen dit maar al te goed. ‘De focus ligt op persoonlijke betrokkenheid, daadkracht en resultaatgerichtheid.’

M

et een geschiedenis in de accountancy kwam Niek Baardemans erachter dat zijn toekomst niet in dit vakgebied lag. Na afronding van zijn RA-studie in 1991 besloot hij daarom over te stappen naar een participatiemaatschappij, waar hij in de praktijk het corporate nance-vak leerde. Bertus Bove was reeds tien jaar werkzaam binnen de accountancy en vervolgde zijn carrière als nancieel directeur bij een vastgoed-onderhoudsbedrijf. Ondertussen schoolde hij zich verder in business valuation en behaalde hij de graad van Register Valuator. Beide heren begonnen in 1999 als zelfstandig ondernemer: Baardemans richtte Arcowi Corporate Finance op – een praktijk gespecialiseerd op het gebied van fusies en overnames. Bove startte Alterim, een adviesbureau dat zich richt op Finance & Control-vraagstukken. Via een gezamenlijk netwerk kwamen de ondernemers met elkaar in contact en besloten ze na ink wat sparren in 2004 Present Value op te richten.

drachten uit het brede netwerk van ondernemers en investeerders. Ook accountantskantoren maken ten behoeve van hun cliënten steeds meer gebruik van de specialistische kennis van Present Value. ‘Zo langzamerhand weten wij wel wat ondernemers bezighoudt en hoe zij omgaan met koop en verkoop van bedrijven’, vertelt Bove. ‘Wij zijn in staat trajecten intensief te begeleiden en er persoonlijk bij te blijven. Zo houden we de lijnen kort en werken we optimaal met onze cliënt samen. Daarbij zetten wij onze theoretische kennis om in creatieve oplossingen. Zo bereiken we een optimale deal.’ De bedrijfswaardering is in alle trajecten een essentiële stap in het proces. Hiermee creëren Bove en Baardemans transparantie in de voorliggende casus waardoor inzichtelijk wordt wat in een deal haalbaar kan zijn. ‘Het is heel belangrijk dat onze opdrachtgever en wij een gelijkluidend inzicht in de bedrijfswaarde krijgen.’ Dat bevordert de verdere stappen in het koop- of verkooptraject.

gemakkelijk uit van immer voortdurende groei, waardoor de bedrijfswaarde te positief werd ingeschat. Present Value maakt bij bedrijfswaardering gebruik van de vaak toegepaste Discounted Cashow (DCF)-methode. Baardemans en Bove zijn van mening dat met deze methodiek het beste inzicht in de economische waarde van ondernemingen te geven is. Zij waarschuwen echter wel voor de gevaren, die in deze methodiek schuilen. Baardemans: ‘In de praktijk zien we regelmatig grote verschillen in uitkomsten van waarderingen van dezelfde onderneming. Zo hadden we onlangs te maken met een bedrijf dat twee waarderingsrapporten op had laten maken. De ene kwam op 2 miljoen euro en de ander op 9 miljoen euro. De ene partij rekende met de cijfers van vandaag, de andere baseerde zich op een zeer positief toekomstscenario.’ Bove vult aan: ‘Groei is natuurlijk een essentieel onderdeel bij bedrijfswaardering. Maar er moet altijd worden gewaakt voor teveel “ingecalculeerd” optimisme’.

Gelijkluidend inzicht

Toekomstige waarde

Geen exacte wetenschap

De manier waarop een bedrijfswaardering anno 2012 tot stand komt, wijkt af van die van enkele jaren geleden. Toen werd nogal eens te opportunistisch naar de toekomst gekeken, concluderen Bove en Baardemans. Toekomstscenario’s waren vrijwel altijd rooskleurig en gingen te

Bij Present Value vinden ze het meer dan belangrijk dat klanten inzicht in de cijfers krijgen, begrijpen waar deze vandaan komen en wat ze precies betekenen. ‘Het is geen exacte wetenschap. De klant moet weten dat er best wat subjectiviteit en aannames bij een bedrijfswaardering ko-

Present Value begeleidt met name middelgrote bedrijven en familiebedrijven. Behalve business valuation, staat het haar klanten ook bij als het gaat om M&A, opvolging, management buy-outs en management buy-ins. Het bedrijf genereert haar op-


Bertus Bove

Niek Baardemans

‘Bedrijfsoverdracht draait om emotie, vooral bij familiebedrijven. Het gaat veelal om het levenswerk van de ondernemer’ men kijken. Bovendien moeten ze begrijpen dat waarde niet hetzelfde is als de prijs’, aldus Bove. Zijn partner vervolgt: ‘Bedrijfsoverdracht draait om emotie, vooral bij familiebedrijven. Het gaat veelal om het levenswerk van de ondernemer. Juist daarom is het zo belangrijk dat je kunt uitleggen wat je doet, anders doe je het niet goed.’ Sommige ondernemers hebben volgens de heren bijvoorbeeld al bedacht wat ze voor hun bedrijf willen hebben om na verkoop op de gewenste

manier van hun pensioen te kunnen genieten. ‘Maar dat is niet meer realistisch. De verkoper moet in de huidige economie steeds vaker zelf mee investeren in de deal’, vertelt Bove. ‘Gelukkig merken wij dat dit besef er bij steeds meer ondernemers is. Het realisme is terug.’

Niche De toekomst van Present Value zien de valuators rooskleurig in, maar de focus ligt niet primair op groei. ‘We willen hoe dan ook in dit segment van de markt blij-

ven bewegen; er liggen nog genoeg uitdagingen’, aldus Baardemans. Eén van die uitdagingen is bedrijfswaardering de aandacht geven die het verdient. ‘Veel van dit soort zaken wordt ad hoc bij een accountant of adviseur neergelegd. We willen niet generaliseren, maar wij zien business valuation wel als een niche. Business valuation is een vak apart met een speciale titel. Die is niet voor niets in het leven geroepen.’ Meer informatie www.presentvalue.nl

PRESENT VALUE CORPORATE FINANCE


BEDRIJFSPROFIEL

‘Wij geven inzicht in de waarde van een bedrijf’ Sman Register Valuators is een van de oudste waarderingskantoren van Nederland. Naast waardebepaling bij gerechtelijk geschillen staan ze ook MKB-ondernemers bij in het waarderen van hun bedrijf. ‘Een goed onderbouwde waardering leidt automatisch tot inhoudelijke discussie.’

H

et kantoor van Sman Register Valuators in Zaandijk is gevestigd in een monumentaal pand met uitzicht op de Zaanse Schans. In de 17e eeuw bewoond door een gefortuneerde walvisvaarder, inmiddels is het de locatie van één van de oudste waarderingskantoren van Nederland. Het was begin jaren negentig voor oprichter Ron Sman een sprong in het diepe om een gespecialiseerd kantoor voor bedrijfswaardering te beginnen. Het vak stond nog in de kinderschoenen, een bedrijfswaardering werd meestal overgelaten aan de accountant die zich vooral baseerde op historische cijfers. Maar Ron Sman – op dat moment partner bij Ernst & Young, waar hij de corporate nance-afdeling had opgezet – speelde in op de uit Amerika overgewaaide trend van dynamisch waarderen. Daarbij is de waarde van een bedrijf naast historische cijfers – vooral gebaseerd op value drivers en contant gemaakte cashowstromen. De toekomstige verdiencapaciteit staat centraal. Twintig jaar later bestaat Sman Register Valuators uit vijf consultants en medewerkers en heeft het kantoor meer dan 1000 bedrijfswaarderingen uitgevoerd. Volgens Peter Hoiting en Guido Rooijackers, allebei ofcieel beëdigd Register Valuator en partner bij Sman Register Valuators, is deze


ervaring en de daarmee opgebouwde expertise, één van de belangrijke pluspunten van hun kantoor. Daarnaast vindt Hoiting – jarenlang werkzaam in directiefuncties bij grote en middelgrote bedrijven – het een voordeel om in een team te kunnen werken. ‘Je deelt kennis en ervaring, bovendien kun je ook grotere opdrachten aan.’

Waardeanalyse In vergelijking met twintig jaar geleden is bedrijfswaardering inmiddels een serieus vak geworden. Er zijn op dit moment zelfs drie universiteiten die een postdoctorale opleiding business valuation aanbieden. Is het waarderen van een bedrijf daarmee niet allemaal te wetenschappelijk en te theoretisch geworden? Guido Rooijackers – naast partner bij Sman en tot voor kort ook vele jaren bestuurslid van Nederlands Instituut voor Register Valuators – vindt van niet. ‘Wat wij doen is heel analytisch naar een bedrijf kijken. Niet alleen naar de prestaties uit het verleden maar vooral: wat zijn de belangrijkste bouwstenen van een onderneming, wat zijn de waarde-drijvers? Heeft het bedrijf waardevolle patenten of anderszins beschermde producten, in welke markt zit het bedrijf, hoe zijn de concurrentieverhoudingen, wat zijn de vooruit-

zichten voor deze markt?’ Door al deze elementen mee te laten wegen voorkom je volgens Rooijackers ook dat het waarderen van een bedrijf zich beperkt tot 5 keer EBITDA, 1 keer de jaaromzet, of in het ergste geval ontaardt in een ordinaire koehandel.’ Hoiting: ‘wij geven inzicht in de waarde van een bedrijf. Waarom is een bedrijf zoveel waard, waardoor wordt dat veroorzaakt en door welke factoren beïnvloed? Dan heb je een goed onderbouwde basis voor een inhoudelijke discussie over waarde en prijs. Daar kan iemand het niet mee eens zijn, maar dan hoor ik graag waarom niet.’ Om een goed inzicht te krijgen in de positie en de vooruitzichten van een bedrijf is het startpunt vaak een middag met een ondernemer om tafel. Rooijackers: bij veel mkb-ondernemingen is geen up-to-date businessplan beschikbaar. Dat zit meestal in het hoofd van de ondernemer, dus dat moeten we er allemaal uit trekken. In combinatie met brancherapporten en af en toe ook externe deskundigen komen we dan uiteindelijk tot een waardering. Het levert soms pittige discussies op met ondernemers die hele andere gedachten hadden over de waarde van hun bedrijf. Hoiting: ‘We hebben onlangs een waardering uitgevoerd voor een middelgroot aan-

Guido Rooijackers

Peter Hoiting

‘Waarom is een bedrijf zoveel waard, waardoor wordt dat veroorzaakt en door welke factoren beïnvloed?’ nemersbedrijf. De bouw is op dit moment een moeilijke markt en het is niet reël om de komende drie tot vijf jaar uit te gaan van mooie groeiscenario’s. Dat moet je dus meenemen in je waardering. Misschien niet leuk om te horen, maar we gaan een ondernemer niet naar de mond praten.’

Verschillende scenario’s De huidige crisis en de onzekere toekomstverwachtingen maken een goede bedrijfswaardering er niet eenvoudiger op. In de praktijk werken de adviseurs van SMAN daarom meestal met verschillende toekomstscenario’s. Daardoor beweegt de bedrijfswaarde zich binnen een bepaalde bandbreedte, afhankelijk van het gekozen scenario. Daarnaast zijn er een aantal situaties waarbij het sowieso

lastig is om te waarderen. Hoiting: ‘bij start-ups of extreem snel groeiende bedrijven heb je geen trackrecord en is de onzekerheid groot. Ook de bepaling van de waarde van technische patenten of bepaalde merkrechten is vaak complex. De ervaring die je hebt opgedaan bij vergelijkbare cases kan dan een nuttige leidraad zijn.’ Naast waarderingen rondom verkoop en overdracht van bedrijven bestaat ongeveer een derde van de opdrachten ook uit het optreden als onafhankelijk deskundige bij economische geschillen en arbitrages. Het gaat daarbij vaak om grote zaken die zich over meerdere jaren kunnen voortslepen. De grootste opdracht was heel recent de waardering rondom de uitkoop van minderheidsaan-

deelhouders van Gucci. Deze zaak, in opdracht van de Amsterdamse Ondernemingskamer, was het slotakkoord op een overnamestrijd die zich afspeelde rond de eeuwwisseling, in de media ook wel bekend als ‘de tasjesoorlog’. Na onderzoek en berekeningen waardeerde Sman Register Valuators in juni 2012 de Gucci Group op een kleine 15 miljard euro. Rooijackers: ‘Dat zijn uiteraard complexe berekeningen, maar als professional natuurlijk de ultieme uitdaging. Het mooie is dat onze bevindingen integraal in het arrest van de Ondernemingskamer zijn overgenomen. Daarmee is de prijs van de aandelen denitief vastgesteld en de is zaak na ruim 12 jaar gesloten.’ Meer info www.sman.nl

SMAN REGISTER VALUATORS


BEDRIJFSPROFIEL

‘Technisch waarderen is meer dan ooit een specialisme’ In het huidige economische klimaat worden minder transacties gesloten en veel Register Valuators houden zich nu vooral bezig met adviestrajecten over de risico’s, de nancierbaarheid van de bedrijfsactiviteiten en het verkoopklaar maken van ondernemingen. Zolang de macro-economische situatie niet verbetert, is verkoop voor veel organisaties niet interessant.

V

olgens Joy van der Veer en Daniël Peters, beiden als Register Valuator werkzaam bij Van Baerle Newbolt, heeft de huidige economische situatie gevolgen voor de werkzaamheden van waardeerders. ‘Kopers zijn tegenwoordig minder geneigd middelen aan te wenden voor acquisities. Verkopers wordt ook steeds meer gevraagd om een uitgestelde betaling van de koopsom’, vertelt Van der Veer. ‘En vanzelfsprekend heeft de passievere rol van banken ook zijn uitwerking op het aantal transacties en de hoogte van de transactieprijzen.’ Overigens vinden op het gebied van vrijwillige transacties nog wel veel acquisities plaats binnen familiebedrijven. Van der Veer: ‘Voor families is het scaal nu namelijk nog wel aantrekkelijk om de zaak over te dragen aan de volgende generatie.’ Door al deze ontwikkelingen ziet Van Baerle Newbolt dat de laatste jaren de nadruk nog meer is komen te liggen op het in kaart brengen van de factoren die echt van invloed zijn op de toekomstige verdiencapaciteit en risico’s van bedrijven. Peters: ‘Kopers en banken zijn kritischer dan ooit. Dit noodzaakt partijen om


te komen tot de kern van de zaak en het consistent toepassen van waarderingsmethoden.’ Een goede voorbereiding in aanloop naar onderhandelingen is cruciaal, want te vaak nog gaat het juist op deze onderdelen mis en ketsen overnames of fusies af. ‘De expertise van Van Baerle Newbolt richt zich met name op de waarderingsfase. We onderzoeken hoe de waarde in de onderneming tot stand komt, welke parameters van belang zijn en hoe die te sturen zijn om de transactie minder risicovol te maken’, aldus Van der Veer. ‘Creativiteit en vaktechnische kennis zijn in ons vakgebied belangrijker dan ooit. We proleren ons nadrukkelijk als technisch waardeerders. Voor complexe waarderings- of nancieringsvraagstukken lopen we niet weg.’

Gerechtelijke waarderingen Behalve bij vrijwillige transacties is Van Baerle ook vaak betrokken bij transacties rondom conicten, zoals aandeelhoudersgeschillen en echtscheidingen. Niet zelden worden de Register Valuators door de rechtbank ingezet als gerechtelij-

ke waarderingsdeskundige. Van der Veer: ‘Zo werden we onlangs ingeschakeld voor een zaak waarbij twee aandeelhouders een geschil met elkaar hadden. Dat geschil vond zijn oorsprong in het najaar van 2006. De rechtbank vroeg ons de waarde van de onderneming te bepalen naar dat moment in 2006. Als waardeerder heb je dan te maken met een enorme beperking: de informatie vanaf najaar 2006 tot heden – bijvoorbeeld de crisis, die niet lang daarna uitbrak – kun je in je oordeelsvorming niet meenemen. We moesten dus een waardering opstellen op basis van de specieke omstandigheden en kennis van betrokkenen op dat moment.’ Deze beperkingen stellen waardeerders voor diverse hypothetische vraagstukken. Hoe zou de transactie er destijds uit hebben gezien? Wie zou de mogelijk beschouwende, oftewel verwervende partij zijn geweest? En welke transactieprijs zou realistisch zijn geweest? ‘Het feit dat we kennis van nu niet mogen gebruiken, brengt ons soms wel in een spagaat.’ Volgens Peters komt de kennis van de waarderingstechniek hen juist bij het waarde-

Daniël Peters

Joy van der Veer

‘Kopers en banken zijn kritischer dan ooit. Dit noodzaakt partijen om te komen tot de kern van de zaak en het consistent toepassen van waarderingsmethoden’ ren in conictsituaties goed van pas. ‘De nanciële belangen van partijen zijn vaak groot in dit soort situaties. Dat vraagt om zorgvuldigheid en deskundigheid van de waardeerder.’

Intellectueel eigendom Doordat Van Baerle Newbolt onder de rook van Eindhoven gevestigd is, krijgt het adviesbureau veel vraagstukken met betrekking tot intellectueel eigendom. ‘Het bruist hier van de ideeën’, aldus Polle-Tobias Taminiau. Taminiau is werkzaam als Intellectual Property Valuator bij IP Valuators en wordt in die rol regelmatig door Van Baerle

Newbolt ingezet bij specieke IP-vraagstukken. Het doorgronden van intellectueel eigendom en commerciële due diligence van IP-assets zijn volgens hem een vak apart. ‘Veel cliënten denken dat ze goud in handen hebben, maar je moet wel zeker weten dat hetgeen je ontwikkeld hebt, niet na te bootsen is. Heb je je intellectueel eigendom beschermd? En zo ja, op welke wijze, voor hoelang en wat heb je precies beschermd? Maar vooral ook: hoe kun je met het IP geld verdienen en voor hoelang?’ Vragen die volgens Peters al ruim voor de transactiefase gesteld moeten worden. Want volgens hem gebeurt het nog te

vaak dat bij wijze van spreken aan de onderhandelingstafel nog gediscussieerd wordt over het waarderingsobject of de te verkopen assets zelf. ‘We zien dan dat een grondige analyse ontbreekt en dat degelijk onderzoek naar de verdiencapaciteit te laat wordt ingesteld. De aanwezige specialistische IP-kennis bij IP Valuators is voor ons belangrijke input om intellectueel eigendom te kunnen waarderen. Die combinatie pakt goed uit in de praktijk.’ Meer informatie www.vanbaerlenewbolt.nl

VAN BAERLE NEWBOLT


(;(&87,9(0$67(52)%86,1(669$/8$7,21

Verander uw perspectief, vergroot uw impact Verander van perspectief en u ziet een andere wereld. Dat is wat we bij TiasNimbas doen. Anders kijken, denken en doen. Ons MBV-programma biedt u de meest recente kennis over de waardebepaling van ondernemingen, altijd met een directe koppeling naar uw praktijk. Zo vergroot u de impact van uw werk op uw organisatie. 0HHUZHWHQRYHURQV0%9SURJUDPPD"ZZZWLDVQLPEDVHGXEURRN]

Bedrijf kopen? Plaats een profiel op Overnamematch.nl

Ruim 30.000 bezoekers per maand! www.overnamematch.nl

podium p voor businessmakers

Opvolger gezocht (m/v) krijgen jg een opvolgingsprobleem. p g g p Nergens g ter wereld is de intentie van kinderen om het bedrijf j van hun ouders over te nemen zo laag als in Nederland. NEDERLANDSE FAMILIEBEDRIJVEN

N

ergens ter wereld is de opvolgingsintentie van studenten voor het familiebedrijf zo laag als in Nederland. Dat betekent dat familiebedrijven binnenkort op zoek moeten naar een externe koper. Dit blijkt uit het onderzoek Coming home or breaking free? Loopbaanintenties van de volgende generatie in familiebedrijven van Ernst & Young Family Business

Cente of Excellence en de University of St. Gallen. Het onderzoek werd afgelopen jaar uitgevoerd onder 28.105 studenten in 26 landen waarvan de ouders een familiebedrijf bezitten en leiden.

Zoontje-van-de-baas-syndroom Wereldwijd is gemiddeld slechts 6,9 procent van de nieuwe generatie van plan om direct na de studie de opvolging ter hand te

nemen. Vijf jaar na afronding van de studie beschouwt 12,8 procent van alle studenten met ondernemende ouders zich als een opvolger. De sterkste opvolgingsintentie is te vinden in landen als Griekenland, Rusland, Roemenië, Argentinië en Mexico. Het zwakst zijn de opvolgingsintenties in Finland, Frankrijk, Groot-Brittannië, België en Pakistan. Ook Nederland scoort erg laag. Als er al sprake is van een opvolgingsintentie, is ook onderzocht hoe sterk die intentie is. Ons land eindigt onderaan de lijst met een zeer lage intentie (0,57 op een schaal van 0 tot 7). Kortom, het is niet vanzelfsprekend dat de kinderen het bedrijf in de toekomst willen overnemen. De opvolging binnen de familie wordt minder belangrijk, vooral in de geïndustrialiseerde landen. ‘Ik ben»erg e blij met deze uitkomsten’, zegt


p podium selectief overzicht

‘Een familiebedrijf is een aantrekkelijke overnameprooi omdat ze erg solide zijn, maar je moet als externe koper niet de kracht van de familiefactor onderschatten’ Roberto Flören, hoogleraar familiebedrijf aan Nyenrode Universiteit. ‘Ik vertel mijn studenten namelijk dat ze niet rechtstreeks na hun studie in het familiebedrijf moeten stappen. Ga maar zien hoe het er in de buitenwereld aan toe gaat, maak je eerste fouten maar ergens anders en doe minimaal drie tot vijf jaar managementervaring op bij een andere onderneming. Dan krijg je ook geen zoontje-van-de-baas-syndroom.’

Externe koper Toch laten deze cijfers een zorgwekkend beeld zien. Veel familiebedrijven zijn juist succesvol omdat er meerdere generaties aan het roer hebben gestaan. De intentie het bedrijf over te dragen aan een volgende generatie geeft familiebedrijven vaak een voorsprong, omdat er met een langetermijnvisie wordt gewerkt. Volgens Ernst & Young is in Nederland 70 procent van de ondernemingen een familiebedrijf en bij veel van die bedrijven speelt op korte termijn een opvolgingsvraagstuk, omdat de ondernemer de pensioengerechtigde leeftijd nadert en het stokje

over wil dragen. Door de lage animo van zijn kinderen voor een generatiewisseling binnen vijf jaar, moet de eigenaar op zoek naar een externe koper voor de onderneming. Maar bedrijfsopvolging buiten de familie kan een einde maken aan de succesfactoren van het familiebedrijf. Volgens Arjen Brussé, partner bij Ernst & Young Family Business Center of Excellence, is een familiebedrijf een aantrekkelijke overnameprooi voor kopers omdat ze erg solide zijn, ook in roerige tijden. ‘Maar je moet als externe koper niet de kracht van de familiefactor onderschatten’, waarschuwt hij. ‘Veel familiebedrijf presteren juist goed omdat het gerund wordt door en voor de familie. Als je dat bedrijf als mbi’er of strategisch bedrijf overneemt, moet je je echt afvragen of er geen onderscheidend ingrediënt wegvalt.’

Familievleugels Veel studenten uit ondernemende families willen na hun studie een eigen bedrijf opbouwen. Uit het onderzoek blijkt dat deze starters hulp krijgen van de familie, met

name kennisoverdracht op het gebied van leiderschap en toegang tot het netwerk. Onderaan de lijst van beschikbaar gestelde middelen staat kapitaal. Het familiebedrijf is dus nadrukkelijk geen nancier van de ondernemersdroom, maar eerder als mentor betrokken bij het kind. Brusse: ‘Ik zie deze ontwikkeling als een positief signaal. Je kunt zo’n eigen bedrijf van je kind binnen de structuur van het familiebedrijf of onder de vleugels van de onderneming brengen. Door je zoon of dochter op die manier te ondersteunen met het opzetten van hun bedrijf, lopen ze toch niet helemaal weg van het familiebedrijf.’

Familiekorting

De overdracht van aandelen in het familiebedrijf geschiedt tegen een prijs die gemiddeld rond de 50 procent onder de prijs ligt die een niet tot de familie behorende koper zou moeten betalen. Nederlands studenten schatten in dat ze een ‘familiekorting’ van meer dan 60 procent op de aandelen krijgen bij opvolging.

Opvolgingsintentie vijf jaar na studie

Sterkte opvolgingsintentie

Land

Land

Percentage

Waarde (0 tot 7)

Japan

Rusland

Griekenland

Japan

Rusland

Griekenland

Brazilië

Brazilië

Duitsland

China

Groot-Brittannië

Pakistan

België

Duitsland

Frankrijk

Groot-Brittannië

Nederland

België

China

Frankrijk

Pakistan

Nederland 0

2

4

6

Gemiddeld 12,8 procent

8

10

12

14

16

18

20

0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4 1,6 1,8 2 Gemiddeld 1,02 bron: onderzoek Coming Home or Breaking Free?


tekst WIETZE WILLEM MULDER

vraag&aanbod g selectief overzicht van de bedrijfsprofielen van www.overnamematch.nl

aangeboden

LEVERANCIER HUISHOUDELIJKE VERPAKKINGEN

Dit is een selectie van bedrijven die te koop worden aangeboden op de website van Overnamematch.Voor meer bedrijven, aanvullende informatie en de contactgegevens van de verkopende partij, zie www.overnamematch.nl

Profielnr 11447 Omzet 15 mln Omschrijving Een gespecialiseerde leverancier van huishoudelijke verpakkingen met eigen merken en private label. De onderneming heeft eigen productontwikkeling van een kwalitatief hoogwaardig en een innovatief assortiment. De afnemers zijn nationale en Europese supermarkten retailketens.

EXAMEN- EN OPLEIDINGSINSTITUUT Profielnr 11458 Omzet 0,2 mln Omschrijving Een examen- en opleidingsinstituut dat beschikt over 80 goed uitgeruste examenplaatsen. De onderneming is actief in de markt voor bedrijfsmatige ICT-trainingen en richt zich met name op opleidingen als Microsoft Office (Word, Excel, Access, PowerPoint, Outlook).

GROOTHANDEL CONSUMENTENPRODUCTEN Profielnr 11457 Omzet 5,7 mln Omschrijving Een groothandel in consumentenproducten dat betaalbare, leuke en unieke producten te bedenkt, vervaardigt en verkoopt. De onderneming richt zich op de retailmarkt in Europa en heeft in Nederland bijna alle grote retailbedrijven als klant.

REPARATIEBEDRIJF ELEKTROMOTOREN Profielnr 11456 Omzet 0,6 mln Omschrijving Een reparatie- en handelsonderneming in elektromotoren gelegen in het midden van het land.

AUTOSCHADE-HERSTELBEDRIJF Profielnr 11454 Omzet 1,1 mln Omschrijving Een gespecialiseerd autoschade-herstelbedrijf in diverse disciplines op het gebied van (motor-)voertuigen en schadeherstel aan campers en caravans. De onderneming heeft een vaste klantenkring waaronder fleetowners en verzekerings- en leasemaatschappijen.

PRODUCENT PROCESANALYSEAPPARATUUR Profielnr 11453 Omzet 0,3 mln Omschrijving Een bedrijf gespecialiseerd in de ontwikkeling, vervaardiging, handel en service van hoogwaardige procesanalyseapparatuur op het gebied van vloeistoffen en gassen.

WONINGISOLATIE-BEDRIJF Profielnr 11450 Omzet 3,0 mln Omschrijving Een van de meest gespecialiseerde bedrijven in Nederland op het gebied van isolatie, vochthuishouding en energiebesparing. De onderneming biedt onderscheidende producten aan die een duidelijke meerwaarde bieden ten opzichte van de concurrentie.

DROGISTERIJ Profielnr 11449 Omzet 0,5 mln Omschrijving Een drogisterij dat naast het reguliere assortiment ook babykleding en beenmode aanbiedt. In de drogisterij speelt de adviesfunctie op het gebied van zelfzorg en voeding een grote rol. Andere extra diensten zijn stomerij en fotodepot, maar parfumerie is summier aanwezig.

WEBBUREAU Profielnr 11448 Omzet 0,4 mln Omschrijving Een webbureau dat een aantal eigen producten heeft gemaakt. Het bedrijf werkt met een klein en gedreven team, dat zeer gefocust is op het strategisch belang van klant en user experience.

TECHNISCH HANDELSBEDRIJF

Profielnr 11444 Omzet 0,7 mln Omschrijving Technisch handelsbedrijf met gastechnische servicedienst. Het bedrijf legt zich toe op het leveren, installeren en reviseren van installaties voorzien van gasbranders tot ca. 100Kw in de foodsector.

KLEINSCHALIG WOON- EN ZORGCENTRUM Profielnr 11443 Omzet 1,8 mln Omschrijving Een woon- en zorgvoorziening met 24-uurs zorg voor psychogeriatrische en somatische bewoners. Er wordt gestreefd naar een persoonsgerichte en kwalitatieve zorg. Er zijn twee vestigingen.

LICHTGEWICHT SYSTEEMPRODUCENT Profielnr 11442 Omzet 2,0 mln Omschrijving Een (internationale) onderneming gespecialiseerd in de productie van duurzame lichtgewicht systemen met name op basis van serieproductie. De systemen voorzien in een niche-behoefte, met een zeer groot (internationaal) marktpotentieel.

ONDERHOUDSBEDRIJF Profielnr 11441 Omzet 1,0 mln Omschrijving Een onderhoudsbedrijf gespecialiseerd in gevel-, vloeronderhoud en renovatie. Het bedrijf bestaat geruime tijd en heeft een zeer goede naam in zijn branche. De onderneming werkt met hoogstaand kwalitatieve producten en met vakmensen.

UITGEVERIJ

LEVERANCIER BOUWMATERIALEN

UNIVERSEEL AUTOBEDRIJF

Profielnr 11439 Omzet 0,3 mln Omschrijving Een uitgeverij van een aantal magazines gericht op jonge ouders. Het gaat om een gerenommeerd bedrijf met magazines die stabiele oplagecijfers laten zien en marktleider in een aantrekkelijk marktsegment is.

Profielnr 11445 Omzet 0,3 mln Omschrijving Een bedrijf dat zowel bouwmaterialen als vloeren levert. Er wordt geleverd aan particulieren als bedrijven. Bij de laatste groep is een onderscheid te maken tussen (specialistische) bouwbedrijven, (tuin) architecten en overheden.

Profielnr 11440 Omzet 4,0 mln Omschrijving Een universeel autobedrijf, gelegen op een moderne autoboulevard. Het bedrijf is sterk in de verkoop van occasions en heeft een goed geoutilleerde werkplaats met 5 bruggen voor het uitvoeren van reparaties, onderhoud en keuringen. »


vraag&aanbod g selectief overzicht van de bedrijfsprofielen van www.overnamematch.nl

MOBIELE STEENZAGERIJ

WEBWINKEL RIJWIELEN

IMPORTEUR HIGH-FASHION

Profielnr 11438 Omzet 0,1 mln Omschrijving Een mobiele steenzagerij ter plaatse. Op de bouwplaats dient elektriciteit en water aanwezig te zijn voor de onderneming om operationeel te zijn. Allerlei stenen kunnen worden gezaagd, dit tot op de mm nauwkeurig.

Profielnr 11428 Omzet 0,1 mln Omschrijving Een webwinkel in rijwielen, waarbij het huidige product een specifiek concept en uitstraling gericht op nichemarkt heeft. De webwinkel is eenvoudig uit te breiden met andere aanvullende producten of om te bouwen voor een geheel ander product.

Profielnr 11417 Omzet 0,7 mln Omschrijving Een agentschap/importeur gespecialiseerd in high-end fashion. Men is actief in het midden- tot hoogsegment met cliënten in Nederland en België. De labels die de onderneming vertegenwoordigd komen uit diverse landen binnen Europa en de Verenigde Staten.

INSTALLATIEBEDRIJF Profielnr 11435 Omzet 0,4 mln Omschrijving Een installatiebedrijf dat zich bezig houdt met het leveren, installeren en onderhouden van cv-ketels, aanleggen van centrale verwarming, water, gas, sanitair, ventilatie, dakbedekking, lood- en zinkwerk.

HORECABEDRIJF MET CONTRACT-CATERING Profielnr 11434 Omzet 2,6 mln Omschrijving Horecabedrijf met publieksactiviteiten, inclusief een deel contractcatering van een ruim 28 jaar bestaande horecagroep die op basis van een exclusieve positie. De horeca-activiteiten worden op twee zeer interessante bedrijfslocaties verzorgt, zowel voor het personeel van de bedrijfslocaties als voor alle bezoekers (zakelijk en particulier).

GROOTHANDEL DESIGNPRODUCTEN Profielnr 11433 Omzet 0,6 mln Omschrijving Een groothandel dat via dealers zeer exclusieve designproducten voor interieur en exterieur importeert - voornamelijk uit Indonesië - en verkoopt. Basis voor deze producten is ‘versteend hout’. Doordat het een natuurlijk product is, is geen hieruit vervaardigd product gelijk en dat maakt het uniek.

HANDELSBEDRIJF HOUTBEWERKINGMACHINES Profielnr 11432 Omzet 1,5 mln Omschrijving Leverancier van zowel nieuwe als gebruikte machines voor de houtbranche. Het leveren van klantspecifiek gemaakte houtbewerkingmachines is een belangrijk onderdeel van de activiteiten. Daarnaast beschikt de onderneming over een team van onderhouden servicemonteurs.

ICT-DIENSTVERLENER Profielnr 11431 Omzet 2,5 mln Omschrijving Een ICT-dienstverlener die hard- en software verkoopt en implementeert en advies geeft omtrent ICT-infrastructuur en het inrichten en beheer hiervan. Het bedrijf werkt voornamelijk voor lokale overheden.


PAKKET- EN KOERIERSDIENST Profielnr 11427 Omzet 0,8 mln Omschrijving Een pakket- en koeriersdienst die met veel vaste opdrachtgevers werkt. Het bedrijf heeft een aantal auto’s in eigendom en een aantal leaseauto’s. De activiteiten vinden plaats in Noord-Limburg, Noord-Brabant en Gelderland.

ACCOUNTANTSKANTOOR Profielnr 11423 Omzet 0,3 mln Omschrijving Een accountantskantoor dat voornamelijk ondernemers in het midden- en kleinbedrijf als klant heeft. Het bedrijf heeft een up-to-date hard- en softwarepakket. Het kantoor is gevestigd in het zuiden van Limburg.

KOEL-/VRIESVERVOERDER Profielnr 11422 Omzet 2,5 mln Omschrijving Een klein transportbedrijf dat gespecialiseerd is in het koel-/vriesvervoer van kwetsbare producten met (dubbelbemande) groot-volume-combinaties en trekker/opleggers.

HEALTH- EN FITNESSCENTER Profielnr 11420 Omzet 1,5 mln Omschrijving Een health- en fitnesscenter met diverse apparaten, sauna’s en een zwembad. Het bedrijf bevindt zich op een A1-locatie in een grote stad in België. Het center bestaat uit ca. 2.000 m2. In drie jaar tijd is het aantal leden gegroeid van 1.200 naar meer dan 3.000 leden.

AUTOMOTIVE-BEDRIJF Profielnr 11418 Omzet 1,0 mln Omschrijving Een bedrijf gespecialiseerd in diverse disciplines op het gebied van de automotive. De activiteiten van het bedrijf bestaan uit dieseltechniek, auto-elektriciteit, auto-elektronica, cilinderkop-revisie, remservice en aircoservice.

DIRECT TARGETING-BUREAU Profielnr 11416 Omzet 5,0 mln Omschrijving Een direct targeting-bureau die consumenten zoekt voor bedrijven die werven via direct marketing. Het bedrijf bedient ongeveer 200 klanten op de Nederlandse, Belgische, Franse, Duitse en Britse markt. De onderneming werkt centraal vanuit Antwerpen.

KUNSTSTOF-PRODUCENT Profielnr 11414 Omzet 3,2 mln Omschrijving Een allround kunststofverwerkend bedrijf met een gedegen verdeling van de omzet over een vijftal groepen. Het bedrijf heeft voornamelijk zakelijke opdrachtgevers in de Benelux. Maar de onderneming exporteert naar veel landen binnen en buiten Europa.

SPECIALIST KUNSTSTOF HALFFABRICATEN Profielnr 11412 Omzet 1,2 mln Omschrijving Een specialist in het bewerken van kunststof halffabricaten tot maatwerkproducten. Halffabricaten zijn overwegend acrylaat en polycarbonaat. De onderneming staat bekend om haar uitgebreide technische producten toepassingskennis van kunststoffen, hoogwaardige kwaliteit, betrouwbaarheid en strakke levertijden.

WEBWINKEL WELZIJNARTIKELEN Profielnr 11411 Omzet 0,2 mln Omschrijving Een webwinkel in welzijnartikelen met een uniek concept. Het bedrijf heeft veel producten onder een eigen merk (label) ontwikkeld en worden geproduceerd op de receptuur en specificaties van het bedrijf, een geavanceerde doorontwikkelde website, een klantendatabase met meer dan 5.000 veelal vaste klanten.

PODIUM

LEVERANCIER ACHTERGRONDMUZIEK

INSTALLATIEBEDRIJF ZWEMBADEN

Profielnr 11407 Omzet 2,2 mln Omschrijving Leverancier van achtergrondmuziek binnen met name de segmenten horeca en bedrijfsleven. Hiervoor heeft de onderneming haar eigen gespecialiseerde softwarepakket ontwikkeld, waarmee muziek volledig computergestuurd afgespeeld kan worden.

Profielnr 11406 Omzet 2,0 mln Omschrijving Het bedrijf ontwerpt en installeert zwembaden, stoombaden, whirlpools en sauna’s. De onderneming richt zich hiermee zowel op de particuliere markt als op kleine- en middelgrote openbare gelegenheden (ziekenhuizen, hotels, sauna’s, fitnesscentra, etc.).

OPTIEKZAAK Profielnr 11405 Omzet 0,5 mln Omschrijving Een optiekzaak met een groot aanbod van klassiekere-, (exclusieve) moderne brillen, monturen, (aanmeting van) contactlenzen, oogmetingen, advies- en servicediensten. Het bedrijf is gevestigd in het (exclusievere) winkelcentrum van Maastricht.

TABAKSSPECIAALZAAK Profielnr 11403 Omzet 0,6 mln Omschrijving Een tabakspeciaalzaak met een assortiment van tabaksproducten, tabakgerelateerde producten, wenskaarten, tijdschriften, boeken, kantoorartikelen, telefoonkaarten en diverse cadeauartikelen.

UITZENDBUREAU Profielnr 11392 Omzet 4,5 mln Omschrijving Een uitzendbureau dat personeel in met name de technische, productie en inpaksector uitzendt. De klanten bestaan uit gerenommeerde bedrijven in de regio en de contracten zijn langlopend. Het bedrijf is gevestigd in het zuidwesten van Brabant.

EVENEMENTEN SERVICEBEDRIJF Profielnr 11397 Omzet 1,0 mln Omschrijving Een servicebedrijf dat feesten en evenementen faciliteert door middel van verhuur van lounge- en design-sets tot tenten en tentinrichting, BBQ’s en biertap. Daarnaast is er veel ervaring in het logistiek ondersteunen van het evenement.

PROFIELEN

SPORT- EN BEWEGINGSSTUDIO Profielnr 11395 Omzet 0,2 mln Omschrijving Een sport- en bewegingsstudio die bereikbaar is voor alle doelgroepen; vrouwen en mannen, op elk niveau, getraind of ongetraind. Alles afgestemd op de specifieke behoefte van de cliënten. Naast training in kleine groepjes wordt ook 1-op-1 sport- en bewegingsbegeleiding gegeven op afspraak vanuit de eigen studio.

GASTOUDERBEDRIJF Profielnr 11387 Omzet 3,0 mln Omschrijving Een bedrijf dat zich bezighoudt met de begeleiding, bemiddeling en ondersteuning van gastouderopvang. Totaal wordt er door het bedrijf voor ca. 1.000 kinderen opvang geregeld. Op dit moment zijn er 9 medewerkers in dienst, die volgens de wettelijke richtlijnen de begeleiding en ondersteuning bieden aan ca. 300 gastouders en ca. 550 vraagouders.

BABYSPECIAALZAAK MET WEBSHOP Profielnr 11386 Omzet 2,1 mln Omschrijving Een babyspeciaalzaak in babykamers, kinderwagens, boxen, kinderstoelen, autostoeltjes, baby-textiel, etc. Het bedrijf bestaat uit een warenhuis met webshop.

Brookz werkt o.a. samen met de volgende partners

» november/december 2012 | brookz | 89

vraag&aanbod selectief overzicht van de bedrijfsprofielen van www.overnamematch.nl

investeringsprofielen

ONLINE ONTWERPTOOL GEBOORTE- EN TROUWKAARTEN

Dit is een selectie van proelen die te bekijken zijn op de website Investormatch. Voor meer proelen, aanvullende informatie en de contactgegevens van de vragende partij, zie www.investormatch.nl

Profielnr 203 Kapitaalbehoefte 0,1 mln Omschrijving Op de website worden geboortekaartjes en trouwkaarten verkocht aan consumenten. Voor deze website wil de ondernemer een ontwerptool laten ontwikkelen, waarbij consumenten vervolgens zelf meer vrijheid krijgen in het aanpassen van geboortekaartjes qua illustraties en ontwerp.

USABILITY TESTING WEBSITES EN APPS

FOOD-CONCEPT ENGELSE MARKT

VERGELIJKINGSITE GARAGES

Profielnr 211 Kapitaalbehoefte 0,1 mln Omschrijving Het bedrijf verkoopt wereldwijd via hun website de service ‘usability testing’. Met eigen ontwikkelde software wordt de kwaliteit van het design van een prototype website, een bestaande website of bijvoorbeeld een app door andere mensen getest. Na het uitvoeren van de test ontvangt de klant een uitgebreide rapportage in pdfformaat met de resultaten.

Profielnr 207 Kapitaalbehoefte 0,2 mln Omschrijving Een bedrijf dat een private label zuivelproduct in Nederland maakt om die te verkopen aan de retailers in Engeland. Dit oer-Hollands toetje moet als eerste in de supermarkten liggen. Het plan wordt gesteund door de Nederlandse Ambassade in Londen.

HORECA-, CULTUUR- EN ENTERTAINMENTCONCEPT Profielnr 210 Kapitaalbehoefte 1,2 mln Omschrijving De introductie van een nieuwe vorm van horeca, cultuur en entertainment in de belangrijke toeristencentra van Europa, te beginnen in hartje Amsterdam. Het concept draait om zelf muziek maken via Aziatische karaoke. In eerste instantie richt het bedrijf zich ook op de Aziatische toeristenstromen.

INTERNETPLATFORM VOORDELIGE HULP Profielnr 209 Kapitaalbehoefte 0,1 mln Omschrijving De website richt zich op het aanbieden van voordelige hulp. Denk hierbij niet alleen aan een schilder, maar ook aan een interieurverzorgster of een zangeres voor een feestje. Alleen particulieren en zelfstandigen kunnen hun diensten aanbieden.

PLATFORM UITBESTEDEN HUISHOUDELIJKE TAKEN Profielnr 208 Kapitaalbehoefte 0,2 mln Omschrijving Een internetplatform dat vraag en aanbod voor huishoudelijke taken tussen particulieren bij elkaar brengt. Het bedrijf neemt het gehele betalingsverkeer uit handen en rekent een service fee.


COMMUNITY PERSOONLIJKE GROEI Profielnr 206 Kapitaalbehoefte 0,2 mln Omschrijving Een internet-dienstverlener, die middels een vacaturesite de doelgroep ondersteund om haar wensen en ambities te vertalen naar mogelijkheden op de arbeidsmarkt door een persoonlijk dashboard.

ONLINE MATCHINGSPLATFORM WONINGKOPERS EN VERKOPERS Profielnr 205 Kapitaalbehoefte 0,1 mln Omschrijving Een IT-platform dat faciliteert bij het vinden van een koper voor woningverkopers. Daarbij staan de behoeften van de consument centraal en krijgt deze de regie weer in eigen hand.

SPECIALIST PRODUCTIEMACHINES Profielnr 204 Kapitaalbehoefte 0,3 mln Omschrijving Een producent van speciale machines met 5 miljoen euro omzet, voor de houtverwerkende industrie. Deze machines worden in Nederland en via een aantal dealers in een groot deel van Europa verkocht. Door de crisis stagneert de omzet en daarmee het resultaat, waardoor het gebrek aan liquiditeit is ontstaan.

Profielnr 202 Kapitaalbehoefte 0,2 mln Omschrijving Een online platform dat autobedrijven vergelijkt en consumenten de beste garage in de buurt adviseert. Inmiddels worden er op de website 12.500 autobedrijven/garages vergeleken.

APP VOOR AMATEURSPORT Profielnr 201 Kapitaalbehoefte 0,4 mln Omschrijving Met deze smartphone-app verslaat de gebruiker amateurwedstrijden met video’s en commentaar, waarvoor ze beloond worden. Bovendien kunnen ze elke week de wedstrijden van hun club en competitie voorspellen. Een app voor clubs, spelers en supporters.

CARPOOL-APP Profielnr 200 Kapitaalbehoefte 0,4 mln Omschrijving Een carpool-app voor smartphones die inspeelt op de wens om flexibel te kunnen reizen en milieuvriendelijk deel te nemen aan het verkeer. Deze applicatie legt vooraf meerijdafspraken vast en vindt moeiteloos een match van rijder en meerijder in het volgen van dezelfde route in ophaalpunt en bestemming.

PRODUCTIEFACILITEIT HONDEN- EN KATTENSNOEPJES Profielnr 199 Kapitaalbehoefte 0,2 mln Omschrijving Het starten van een moderne productiefaciliteit voor honden- en kattensnoepjes en tandverzorgingsproducten in Nederland, met een export naar 35 landen wereldwijd.

Uw vaste en mobiele kosten in 1 overzicht Voor de financieel manager maken we het werk graag wat makkelijker. Met Vodafone One Net. Dat is 1 geïntegreerde oplossing, waarbij vaste en mobiele gesprekken tussen collega’s inbegrepen zijn. Oftewel 1 rekening, bij 1 leverancier in 1 overzicht. En 1 tarief voor vast en mobiel. Zakelijk vast en mobiel worden 1 met One Net. Easy. vodafone.nl/onenet

DURFKAPITAAL 3.0 Alles wat u moet weten over investeren in turbulente tijden. thema Business valuation SPECIAL. voor professionele ondernemers

Recommend Documents