Dr a c h t en | S m a llinger land al s m i ddel p u nt van de r egio! L a nd s cha p a l s k r a cht ; d i v ersiteit in kleinsc haligheid
Toeristi sc h-re c re atie f o n t wikke lin g s p lan
Dr a c h t en | S m a llinger land al s m i ddel p u nt van de r egio! L a nd s cha p a l s k r a cht ; d i v ersiteit in kleinsc haligheid
T o e r is tis c h-r e c r e atie f ont w ikkelings pla n
Drachten, 28 juni 2011
4
Inhoud Voorwoord
9
1
Inleiding
11
1.1
Aanleiding
11
1.2
Ambitie
13
1.3
Insteek
13
2
Drachten|Smallingerland als middelpunt
17
2.1
Rust en ruimte en landschap als vertrekpunt
17
2.2 Wat maakt Smallingerland binnen Noord-Nederland bijzonder?
18
2.3
Streefbeelden
20
3
Wâlden: singels en bos
23
3.1
Routenetwerk
25
3.2
Toeristische opstappunten (top!)
26
3.3
Belevingselementen
26
3.4 Landelijk Smallingerland als uitvalsbasisvoor de toerist
29
3.5
31
Agrotoerisme in de Noardlike Fryske Wâlden
5
6
4
Wetter
33
4.1
Alle vaarwegen leiden naar Drachten
33
4.2
Verbindingen
35
4.3
Passantenplekken
36
4.4
Kleine waterrecreatie
36
4.5
Wetterbus
37
5
Drachten levendig en origineel
39
5.1
Levendige winkelstad
39
5.2
Cultuur en evenementen
41
5.3
Toeristische attractie
40
5.4
Recreëren in de stadsrand
43
6
Lokken en verleiden
45
6.1
Promotie
45
6.2
Marketing Smallingerland
47
7
Organisatie en uitvoering
49
7.1
Organisatie
49
7.2
Monitoren
50
7.3
Uitvoering
52
8
Actieplan
55
Colofon
59
7
8
Voorwoord Voor het opstellen van dit ontwikkelingsplan zijn, naast
Voorafgaand aan dit ontwikkelingsplan is eerder al de
de interne overleggen twee bijeenkomsten georgani-
notitie ‘Alle vaarwegen leiden naar Drachten1’ opgesteld.
seerd met externen. Eén met het toeristisch-recreatieve
Die notitie gaat in op de kansen voor de watersport door
bedrijfsleven en één met de omliggende gemeenten
het in samenhang realiseren van een aantal watersport-
(Opsterland, Tytsjerksteradiel, Boarnsterhiem, Ooststel-
projecten. De notitie maakt integraal deel uit van dit
lingwerf en Achtkarspelen) en de provincie Fryslân.
toeristisch-recreatief ontwikkelingsplan. Voor de water-
Tijdens de bijeenkomst met de ondernemers lag de
sportnotitie is overleg gevoerd met een aantal onder-
nadruk op de sterke en zwakke punten van toeristisch
nemers uit de watersportsector.
Smallingerland en de ontwikkelingskansen en concrete projectideeën. In de bijeenkomst met de regio lag de
Naast dit ontwikkelingsplan is gedurende de zomer
focus op de positie van Smallingerland in de regio en
van 2009 een belevingsonderzoek2 gehouden. Doel
de samenwerkingsmogelijkheden met de omliggende
daarvan was om meer zicht te krijgen op de vraag wie de
gemeenten. De interne overleggen hadden als doel om
bezoeker aan Smallingerland is en wat hij/zij hier zoekt.
de toeristische koers af te stemmen op andere beleids-
De conclusies uit dit onderzoek zijn meegenomen bij het
velden. De inbreng van deze bijeenkomsten is verwerkt
opstellen van dit ontwikkelingsplan.
in dit ontwikkelingsplan.
1 2
Alle vaarwegen leiden naar Drachten, Grontmij Vandertuuk, 2008 Belevingsonderzoek Smallingerland, Grontmij | Van der Tuuk, 2009
9
10
1
Inleiding 1.1
Aanleiding
Smallingerland ligt tussen twee regio’s met een relatief sterke toeristisch/recreatieve sector: het Merengebied
Toerisme en recreatie is één van de meer kansrijke
en Zuidoost Fryslân. De werkgelegenheid in de toeris-
economische sectoren in Friesland. Dat geldt zeker ook
tische sector bedraagt in het Merengebied 7,6% en in
voor Smallingerland. De sector zorgt voor werkgele-
Zuidoost Fryslân 7,0 %. Voor Smallingerland lijkt daarmee
genheid en vitaliteit op het platteland.
zeker nog groei mogelijk.5
De gemeente trekt jaarlijks al een flink aantal overnachtingen: 160.000.3 De meeste hiervan vinden plaats in hotels, op campings en boten (passanten). Bijna 5,5 % van de totale werkgelegenheid in Smallingerland kan worden toegerekend aan de toeristische sector. Dit is lager dan het provinciaal gemiddelde (7,9%) . Maar het aandeel van de toeristische sector in de werkgelegenheid in Smallingerland is stijgende! De grafiek op de volgende pagina geeft een overzicht van de werkgelegenheid4 in Friesland. Uit deze grafiek blijkt dat de sector R&T met een aandeel van 7,9% groter is dan bijvoorbeeld de landbouw (6,0%), de bouwnijverheid (7,4%) of het onderwijs (7,8%).
5
3 4
Gemeente Smallingerland, Toerisme in Cijfers 2003-2007 (2008) Toerisme in Cijfers, Instituut Service Management (2010)
Volgens schatting is het totale economische belang (directe en afgeleide) werkgelegenheid van de sector in Fryslân 11,1%. Voor Smallingerland zijn deze cijfers niet bekend. Wel mag worden aangenomen dat het economisch belang van de sector ook voor Smallingerland hoger zal liggen dan zuiver alleen de directe werkgelegenheid van 5,4%.
11
Recreatie en Toersime
Ov. diensten
Gezondheidszorg
Onderwijs
Overhied
Zak. diensten
Financiële inst.
Horeca
Vervoer/ opslag/comm.
Handel/ rep.
Bouwnijverheid
Nutsbedrijven
Industrie/ delfst.
Landbouw
20%
15%
10%
5%
0%
Overzicht van de werkgelegenheid in Friesland
12
1.2
Ambitie
Er is al veel gebeurd, maar we willen de groeipotentie nog beter benutten Daarbij streven we naar:
We hebben ons de laatste jaren stevig ingezet om de
■■ het vergroten van het toeristisch en recreatief
sector te stimuleren. Zo zijn de bruggen in Opeinde
aanbod;
verhoogd, ligplaatsen opgewaardeerd, vaarwegen
■■ een toename van het aantal bezoekers;
gebaggerd en is de Leijen grondig aangepakt. Op het
■■ een toename van het aantal overnachtingen;
gebied van de landrecreatie zijn met name de mogelijk-
■■ meer toeristische bestedingen;
heden voor het fietsen verbeterd. Bij de aanleg van
■■ verruiming van het toeristische seizoen;
nieuwe natuurgebieden zijn recreatieve voorziening
■■ groei van de werkgelegenheid in de sector.
getroffen. De voorzieningen voor zowel de water- als landrecreatie zijn dus uitgebreid en hebben een
1.3
Insteek
kwaliteitsimpuls gekregen. Deze nota heeft tot doel richting te geven aan de toerisBij de ontwikkeling van nieuwe plannen voor recreatie
tische ontwikkeling van Smallingerland in de komende
en toerisme wordt in regionaal verband nauw samen-
20 jaar. In hoofdstuk 2 schetsen we de toeristische
gewerkt. Enkele voorbeelden hiervan zijn het Gebied-
ambities van Smallingerland. Dat doen we aan de hand
platform Zuidoost Fryslân, Steunpunt Landschap,
van streefbeelden. Die vormen een leidraad voor ontwik-
Noardlike Fryske Wâlden, Nationaal Park De Alde Feanen
keling van de sector, maar geen blauwdruk. Dit betekent
en Recreatieschap De Marrekrite. We vinden die samen-
dat er zich ook ontwikkelingen kunnen aandienen die in
werking belangrijk, omdat recreatie niet stopt bij de
deze nota niet zijn voorzien, maar wel in lijn zijn met de
gemeentegrens. Vanuit dit perspectief willen wij daarom
geschetste ontwikkelingsrichting. Deze leidraad geeft
deze samenwerking verstevigen.
ons de mogelijkheid kansen te pakken, wanneer deze zich voordoen en hier vlot op in te spelen. Hierbij kan een scala aan initiatieven de komende jaren leiden tot een sector die een duidelijk samenhang vertoond.
13
14
Het toekomstbeeld werken we in hoofdstukken 3 tot en met 6 verder uit. Soms doen we suggesties voor concrete en haalbare acties voor de komende jaren. Maar we doen ook voorstellen waarvan de haalbaarheid nog moet worden onderzocht. Het plan is ambitieus. De gemeente kan het daarom niet alleen en niet alles kan tegelijkertijd. Daarom is een actieplan opgesteld (hoofdstuk 8). Deze nota schetst de nieuwe beleidslijn voor recreatie en toerisme. Aan de basis hiervan ligt een analyse die bestaat uit een overzicht van het rijks-, provinciaal en gemeentelijk beleid, een beschrijving van trends en ontwikkelingen en een sterke/zwakte analyse. Samen met de verslagen van een tweetal overleggen die zijn gevoerd met ondernemers en de buurgemeenten en de conclusies uit het belevingsonderzoek is deze analyse opgenomen in een bijlagenrapport.
15
16
Drachten|Smallingerland als middelpunt
2
Met deze visie wil Smallingerland zich sterker gaan richten op de recreatief-toeristische markt. We willen hiermee onze eigen inwoners een prettig woon- en leefklimaat bieden. Daarnaast vinden we het belangrijk dat een diversiteit aan (kleinschalige) recreatieve functies de gemeente vitaal kan houden en kan bijdragen aan de werkgelegenheid. De kansen hiervoor willen we beter benutten. Dit lukt niet van vandaag op morgen, maar is wel het streven richting 2030. 2.1
Rust en ruimte en landschap als vertrekpunt
Uit recent onderzoek blijkt dat de toerist naar NoordNederland komt voor rust, ruimte, natuur en landschap6. Dat biedt goede kansen voor de ontwikkeling van de toeristisch recreatieve sector in onze gemeente. Smallingerland ligt immers midden tussen het nationaal park De Alde Feanen, de Noardlike Fryske Wâlden, het Drents Friese Wold en het Friese meren gebied. Die unieke ligging maakt, dat we kunnen inspelen op de toenemende behoefte aan onthaasting, originaliteit, duurzaamheid, gezondheid, vertraging en stilte7 als tegenhanger in een samenleving die steeds drukker en luidruchtiger wordt.
6 7
Consumentenonderzoek toerisme 2009. Toekomstvisie vakantiemarkt NBTC-NIPO (2008)
17
2.2 Wat maakt Smallingerland binnen NoordNederland bijzonder?
Uitvalsbasis De unieke ligging en de uitstekende bereikbaarheid maken onze gemeente een aantrekkelijke uitvalsbasis
Smallingerland is binnen Noord-Nederland een plek
is voor een bezoek aan de omgeving of verschillende
van samenkomen, een middelpunt. Belangrijke wegen,
attracties.
maar ook land en water komen hier bij elkaar. De Friese
Voor de eigen inwoners is het van belang recreatiemo-
meren en de noordelijke – en zuidelijke wouden smelten
gelijkheden aan te bieden ‘om de hoek’ in plaats van
hier samen. Drachten is in dit prachtige landschap een
op afstand. Dit houdt in dat naast de versterking van
regiokern met voorzieningen waarop de inwoners
attractieve punten/objecten we vooral willen toewerken
van Smallingerland en de omringende gemeenten zijn
naar een sterker recreatief routenetwerk rond de kern
aangewezen. Deze centrale ligging in een diversiteit aan
Drachten. Voor toeristen die Smallingerland gebruiken
landschap vormen de kernkwaliteiten waarop we het
als uitvalsbasis is een voldoende en gevarieerd aanbod
recreatietoeristisch product van Smallingerland willen
aan verblijfsmogelijkheden een belangrijke basisvoor-
uitbouwen. Daarbij maken we gebruik van de sterkte-
waarde. Het accent moet hierbij niet liggen op de
zwakte analyse (SWOT, zie bijlagenrapport).
kwantiteit, maar op de kwaliteit.
Landschap en cultuurhistorie als onderlegger
Een plek van samenkomen
We beschouwen landschap en cultuurhistorie als het
Rondom Drachten verblijven veel toeristen in de
toeristisch basisproduct en daarmee als onderlegger
Nationale parken De Alde Feanen (750.000 bezoekers
voor de recreatieve activiteiten. Nieuwe ontwikke-
per jaar) en het Drents-Friese Wold (2 miljoen bezoekers
lingen moeten toegevoegde waarde hebben. Qua maat
per jaar), Nationaal Land-schap De Noardlike Fryske
en schaal dienen ze te passen bij de kwaliteiten in het
Wâlden en de Friese Meren (ruim 2,5 miljoen overnach-
landschap en deze waar mogelijk te versterken. We gaan
tingen per jaar). Deze toeristen vormen een belangrijk
daarmee uit van onze eigen kracht en willen op een
en kansrijk bezoekerspotentieel. Groot voordeel is dat
creatieve wijze landschap, natuur, en cultuur(historie)
ze al dichtbij zijn en alleen verleid hoeven te worden ook
beleefbaar maken. Dit is van waarde voor de toerist,
Smallingerland en Drachten te bezoeken. In functioneel
maar evengoed voor de eigen inwoners.
opzicht halen toeristen waarschijnlijk net als de eigen bevolking in Drachten de dagelijkse boodschappen. Drachten behoort wat dit betreft onder de verblijfstoeristen tot één van de tien meest bezochte plaatsen in Fryslân. 18
Maar we willen ervoor zorgen dat een bezoek aan Drachten, meer dan nu, een doel op zich wordt. Belangrijk hierbij is niet alleen dat we een onderscheidend product aanbieden, maar ook een product dat complementair is aan het aanbod in de regio. Gelet op de trends en de SWOT bieden de stedelijke vormen van cultuur, recreatie en ontspanning in Drachten hiervoor aanknopingspunten en kansen. Door het inspelen op die kansen willen we de regiofunctie van Smallingerland benutten om uit te groeien naar een aantrekkelijke toeristische gemeente. Zo kan Drachten ook in toeristisch en cultureel opzicht een verbindende schakel en een levendig hart vormen in de regio. Met de ligging van Drachten op het schakelpunt van water en wouden is Smallingerland veelzijdig. Deze veelzijdigheid willen we als kracht gebruiken om de drie elementen water, stad en land te verbinden en daardoor het totale toeristische product te versterken. Deze verscheidenheid vormt de basis voor het eigen profiel van Smallingerland. Daarom zijn drie streefbeelden opgesteld die de basis vormen voor de verdere uitwerking van deze nota.
19
2.3
Streefbeelden
Voor de thema’s Wâlden, Wetter, Drachten en willen
Streefbeeld 'Wâlden: bos en singels' Smallingerland ligt niet langer op het grensvlak van drie toeristische regio’s: het Friese Merengebied, de Noordelijke Friese Wouden en
we in de volgende paragraaf niet gehinderd door alle
het Drents-Friese Wold, maar is hiervan het middelpunt! Smallin-
denkbare praktische aspecten een streefbeeld schetsen
gerland knoopt deze gebieden aan elkaar en haalt juist haar kracht
voor de komende 20 jaar. Hierbij nemen we in ons
uit dit gevarieerde aanbod. Toeristen willen immers niks missen en
achterhoofd de ontwikkelingen die op ons afkomen en
zoeken afwisseling. Dit heeft Smallingerland te bieden.
de kansen die er in Smallingerland liggen. Bij de uitwerking van de beelden in de daaropvolgende hoofdstukken komen we dan weer met beide benen
Bos en landschap sluiten aan op de stadskern van Drachten. Stad, cultuur en natuur grijpen in elkaar. De boswandeling kan worden gestart vanaf de huisdeur. Een aantrekkelijk routenetwerk met
op de grond. Om te benadrukken dat het hier om de
opstappunten voor fietsers, wandelaars en ruiters zorgt ervoor dat
toekomst gaat, hebben we de beelden afgedrukt op een
het landschap beleefd kan worden. Oude paden zijn hierbij in ere
gekleurde achtergrond.
hersteld en nieuw leven ingeblazen. De toerist stapt eenvoudig over van de ene recreatievorm naar de andere: van de boot op de fiets en van de fiets op het paard voor een tocht door de bossen. De dorpen zijn hierbij de ‘rustplekken’ met horeca en bieden jaarrond een gevarieerd aanbod aan hoogwaardige overnachtingsmogelijkheden. Hier is het culinair genieten. De diverse evenementen, onder andere gekoppeld aan 'Drachten wil je meemaken'', zorgen voor de nodige levendigheid. Drachten is voor zowel toeristen als eigen burgers uitstekend per fiets bereikbaar. Nog ontbrekende schakels zijn ingevuld zodat het fietsnetwerk naadloos aansluit op Drachten waarmee de afstand tussen stad en platteland is verkleind. De stadsranden vormen de poort tussen stad en land. De inrichting hiervan is aantrekkelijk en niet aan het toeval overgelaten.
20
Streefbeeld 'Wetter'
Streefbeeld 'Drachten levendig en origineel'
We zien Smallingerland en Drachten als een spin in het web van
Drachten wordt het bruisend toeristisch middelpunt van de regio.
de het Noord-Nederlandse vaarwegennet. De gemeente ligt niet
Een veelzijdig en origineel cultureel baken op het platteland, midden
langer aan de rand van het Friese Merengebied, maar vervult door
in de natuur. In Drachten gaat het net even anders! Drachten
de realisatie van een aantal strategische vaarverbindingen (Polder-
onderscheidt zich, zowel in cultureel als in toeristisch opzicht.
hoofdkanaal, Drachtstervaart, Drachten-Assen-Groningen) en een
De vele evenementen, maar ook de aantrekkelijke (meerdaagse)
nieuw meer bij Oudega een schakelfunctie in de Noord-Nederlandse
arrangementen zetten Drachten op de kaart. Aan de cultuurnota
watersport. Hiermee is het toeristisch beleid van rijk, provincie en
'Meemaken' is uitvoering gegeven. De herinrichting van het centrum
gemeente concreet ingevuld. De nieuwe vaarwegen verbinden de
heeft er voor gezorgd dat Drachten in de wijde omtrek bekend
vaargebieden van Fryslân, Groningen, Drenthe en Overijssel met
staat als bereikbare, originele en levendige winkelstad. De stad
Drachten als centraal middelpunt!
is een aantrekkelijke dagbestemming voor toeristen, maar trekt ook steeds meer bezoekers die van hieruit de regio verkennen. De
Drachten is hierbij niet langer alleen een belangrijk vertrekpunt
Drachtstervaart in het centrum heeft voor meer levendigheid en
van watersporters, maar een doel op zich. De wetterbus voert
vertier gezorgd en geeft Drachten een eigen gezicht. De vermaarde,
toeristen af en aan tussen de Eastersanning en het culturele centrum
in Drachten gemaakte, skûtsjes liggen tot in het centrum en langs
van Drachten. De zeilwedstrijden op het nieuwe meer bij Oudega
het water zijn gezellige terrasjes.
en watersportevenementen bij Drachten zijn bekend en trekken veel publiek. Het jaarlijkse culturele evenement met de vermaarde
De Drachtster cultuurinstellingen werken op een bijzondere manier
Drachtster Skûtsjes heeft nationale belangstelling. Oudega is door de
samen en leveren een dag- en avondvullend programma. Toeristen
aanleg van het meer uitgegroeid tot een bruisend watersportdorp.
en recreanten worden van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat
De rijke historie van deze voormalig hoofdplaats van de grietenij
vermaakt. Naast de aantrekkingskracht van het centrum met
Smallingerland is in het hele dorp voelbaar. Rottevalle is, met de
winkels en culturele activiteiten, beschikt Drachten over een fantas-
heropening van de Lits uitgegroeid tot een levendige toeristische
tische dagattractie van formaat met als voedingsgebied de drie
trekpleister. Toeristen gaan hier niet zomaar aan voorbij. De midden-
noordelijke provincies. Het subtropisch zwemparadijs, met water-
stand profiteert net als in Oudega van de toeristische ontwikkelingen
pretpark en topsportzwembad richt zich met haar faciliteiten niet
en heeft zich aangepast aan het toeristische karakter van het dorp.
alleen op gezinnen met kinderen en de jeugd, maar speelt ook in op de toenemende behoefte aan lichamelijke en geestelijke verzorging
In de notitie ‘Alle vaarwegen leiden naar Drachten ’ is de watersport-
van senioren in een sfeervolle omgeving.
potentie van Smallingerland uitgebreid in beeld gebracht. In het volgende hoofdstuk gaan we hier nader op in.
21
22
Wâlden: singels en bos
3
Smallingerland ligt op het schakelpunt van land en water.
Het gaat allereerst om een verbinding door het buiten-
Deze strategische positie willen we beter benutten. Het
gebied vanaf de fietsbrug over de A7 richting Suder-
routenetwerk vervult hierin een cruciale rol. Toeristen
heide. Met deze verbinding kan via de fietsbrug een
hechten veel belang aan een aantrekkelijk netwerk
aantrekkelijke route naar de bossen rondom Beetster-
voor fietsen en wandelen met herkenbare startpunten
zwaag worden gerealiseerd.
en bijzondere belevingselementen. Maar, ook de eigen
De tweede verbinding heeft als doel de omgeving van
inwoners maken intensief gebruik van deze netwerken.
Oudega voor Drachtsters vlot bereikbaar te maken.
Om de koppeling tussen Drachten en ‘ommeland’ te
Vanaf de Hegewei kan langs de Burmaniasloot een
versterken moet dit netwerk naadloos aansluiten op de
aantrekkelijke verbinding worden gelegd naar De
stad.
Hoarnen en Opeinde-Zuid. Hier vandaan is Oudega over rustige landbouwwegen snel bereikbaar. De nieuwe
Een aantrekkelijk en gevarieerd aanbod aan verblijfsac-
verbinding sluit direct aan bij het fietspad dat vanaf De
commodaties is net als het routenetwerk een basisvoor-
Kletten is voorzien over het beoogde bedrijventerrein
waarde voor toeristische ontplooiing. We willen hiervoor
Noorderhogeweg, richting Nijtap en Rottevalle.
waar mogelijk planologische ruimte bieden.
Tot slot ligt aan de oostzijde van Drachten een uniek en zeer waardevol compagnie-wijkenlandschap, dat niet
3.1
Routenetwerk
alleen de titel van Nationaal Landschap draagt, maar ook tot het Belvedèregebied wordt gerekend. Door de
Aansluiting fietsnetwerk op Drachten
aanleg van een nieuw fietspad tussen het Noorderend
We zien kansen om de relatie tussen Drachten en het
en de Fallaetswei bij Drachtstercompagnie ontstaat een
platteland te versterken door het invullen van een
aantrekkelijke verbinding tussen het dorp en Drachten.
aantal ontbrekende schakels in het fietsnetwerk. Niet alleen toeristen, maar ook de eigen inwoners hebben hier direct profijt bij. Fietsen is immers gezond. Op het kaartje met het bestaande fietsroutenetwerk hebben we indicatief een drietal mogelijke verbindingen aangegeven tussen Drachten en haar ommeland. 23
Aansluiting fietsnetwerk op Drachten
24
Wij zullen de aanleg van deze fietspaden nader onder-
Eind 2009 is het project ‘Oude Paden – Nieuwe Wegen’
zoeken op haalbaarheid.
afgerond. Met het project is kennis over oude kerke- en jaagpaden verzameld en gebundeld op een kaart. Opzet
Het fietsroutenetwerk (www.fietsroutenetwerk.net)
is dat het hier niet bij blijft, maar dat oude paden weer
leidt de fietser via aantrekkelijk routes dwars door
in ere worden hersteld. Voor eigen inwoners zijn korte
Drachten, waarbij ook het centrum wordt aangedaan. Bij
ommetjes van 3 tot 5 kilometer interessant, toeristen zijn
de aanleg van nieuwe fietspaden zal dit routenetwerk
vooral op zoek naar iets langere wandeltochten. Door de
hierop moeten worden aangepast.
korte ommetjes bij de dorpen met elkaar te verbinden,
Naast het fietsroutenetwerk met knooppunten zijn er
ontstaat op termijn een interessant wandelnetwerk door
twee thematische bewegwijzerde routes van de ANWB:
de hele gemeente. De paden moeten aansluiten op het
Healânspaad en Friese Adel-route. Beide routes gaan
wandelnetwerk in de regio, zodat interessante nieuwe
ook door Drachten, maar missen hierbij het centrum.
langeafstandsroutes kunnen worden ontwikkeld.
Wij zullen in overleg treden met de ANWB om de routes zodanig aan te passen, dat ze ook langs de culturele
Ruiterroutes
hoogtepunten van het centrum van Drachten gaan.
Onder de route gebonden recreatievormen valt ook
Voor de gebruikers van ATB’s gaan we zoeken naar
het paardrijden. Onze gemeente maakt deel uit van het
gepaste aansluitingsmogelijkheden op het hiervoor
ruiterpadennetwerk Zuid Oost Friesland in aansluiting op
speciaal ontwikkelde routenet in Beetsterzwaag.
het Drentse ruiterpadennet. De route in onze gemeente loopt vanaf het Fries Congres Centrum via de Drait naar
Oude paden nieuwe wegen
de bossen van Beetsterzwaag. In de praktijk lopen ruiter-
Door het Kenniscentrum Recreatie is terecht gecon-
routes voor een deel langs bermen van openbare wegen.
stateerd dat er in de omgeving van Smallingerland een
Een minder gewenste situatie. Waar mogelijk willen we
tekort is aan wandelmogelijkheden. Door het gebied
hierin verbetering aanbrengen.
ten oosten van Drachten loopt het Lange-AfstandsWandelpad Zevenwouden, dat tussen Steenwijk en het Lauwersmeer ligt. Verder zijn in de natuurgebieden van it Fryske Gea een aantal wandelrondjes die min of meer op zich zelf staan. Maar daar houden de wandelmogelijkheden wel zo’n beetje op.
25
3.2
Toeristische opstappunten (top!)
Wij denken dat Smallingerland, dankzij de centrale
Een aantrekkelijk routenetwerk vormt een basisvoor-
ligging tussen meerdere toeristische regio’s bij uitstek
waarde voor de toeristische sector. Start-, opstap- of
geschikt is voor een dergelijk systeem. Wij zullen de
overstappunten vormen een belangrijk onderdeel van
mogelijkheden voor een routenetwerk-plus onderzoeken
dit netwerk, maar blijven vaak onderbelicht. Het zijn
en de mogelijke locaties voor TOP’s in beeld brengen.
plekken waar met een fiets-, wandel- of vaartocht wordt
Ondernemers, kunnen hier vervolgens op inspelen
begonnen. Ze liggen op een knooppunt van wandel-,
door het aanbieden van horeca of verhuur van fietsen
fietspaden en vaarwegen.
of sloepen. Wat dit betreft liggen er ook kansen voor agrariërs om nevenactiviteiten te ontplooien.
Het knooppuntensysteem voor fietsers, zoals we dat ook in Smallingerland kennen, is een succes en vormt een
3.3
Belevingselementen
goed begin. De mogelijkheden voor fietsen, wandelen en varen staan echter niet op zichzelf. Wij denken dat
In het routenetwerk zijn belevingselementen van groot
het toerisme in Smallingerland gebaat is bij een netwerk
belang. Je kunt hierbij denken aan een uitkijktoren,
, waarbij gewisseld kan worden van de ene routege-
fietsbrug, pontje en een atelier. Door belevingsele-
bonden recreatievorm naar de andere. Dus niet meer
menten aan de routes toe te voegen, worden mensen
een fietsroutenetwerk, maar een fiets-wandel-vaarroute-
verrast en verleid om tijdens een fiets- of wandeltocht
netwerk. Bij een toeristisch opstappunt kunnen toeristen
andere activiteiten te ondernemen. Routes worden
overstappen van de ene recreatievorm naar de andere,
hiermee aantrekkelijker. Deze belevingspunten moeten
bijvoorbeeld van de boot op de fiets of vanuit de auto te
nadrukkelijk in de toeristische promotie naar voren
voet verder.
worden gebracht.
Toeristische overstappunten (TOP’s) kunnen qua
Pontje
omvang uiteenlopen. Het kan gaan om een eenvoudige,
Het Pontje bij De Veenhoop is een goed voorbeeld
maar aantrekkelijk parkeerplaats met een picknickset
van zo’n belevingselement. Dit brengt ons meteen bij
en een informatiebord waarop een routenetwerk is
de bediening van het pontje. Deze vaart alleen in het
aangegeven. Het kan ook een parkeerplaats zijn nabij
seizoen van half april tot eind september. De bediening
een horecagelegenheid met overnachtingsmogelijkheid,
start pas in de loop van de ochtend, waardoor fietsers
fietsverhuur en eventueel de verhuur van kano’s of
die een fietsdagtocht willen maken hier niet vroeg mee
sloepen.
kunnen beginnen.
26
Wij onderkennen dit manko en gaan de mogelijkheden in beeld brengen om de bediening beter af te stemmen op de wensen van de gebruikers. Hierbij wordt ook gekeken naar de mogelijkheden van zelfbediening en zoeken we afstemming op de vaartijden van de pontjes langs de ‘Pontjesroute’. Audiotour Een ander voorbeeld van een belevingselement is een audiotour langs diverse bezienswaardigheden, waarbij bezoekers via een transponder informatie krijgen over de omgeving. De drie beeldenroutes in de gemeente lenen zich hier goed voor, maar er zijn ook genoeg andere thema’s te bedenken, bijvoorbeeld de voormalige kloosters of de rijke geschiedenis van laag- en hoogveenontginning. Met een audiotour kunnen bijzondere verhalen of anekdotes op aantrekkelijke wijze worden verteld en verbeeld. Kloosterkerk bij Smalle Ee Bijzonder is de mysterieuze zandkop bij Smalle Ee. Alleen een eenvoudig informatiebord onthult iets van het mysterie van deze plek, maar dit bevredigt niet de nieuwsgierigheid. Dat de geschiedenis van Smallingerland hier is begonnen en dat de ontginning van het moeras door de Benedictijner monnikenorde hier is gestart is bij menigeen niet bekend. Wij denken dat deze bijzondere plek op het schakelpunt van Wetter en Wâlden, met de oude fundamenten van een kloosterkerk kansen heeft om uit te groeien tot een aantrekkelijk toeristisch belevingspunt. 27
Skûtsjes en Drachten Wat beleving betreft liggen er zeer zeker kansen om het Skûtsjeverleden van Drachten te benutten. In oud Drachten waren veel scheepswerven actief. Bij het ‘Skûtsjesilen’ blijkt dat deze werven destijds de beste en snelste Skûtsjes hebben gebouwd. De Drachtster skûtsjes zijn vermaard vanwege hun snelheid. Van alle veertien skûtsjes die deelnemen aan de officiële wedstrijden SKS Skûtsjesilen zijn er elf gemaakt op Drachtster scheepswerven. Dat is buitengewoon opvallend. Drachten en skûtsjes horen dus bij elkaar. Dit biedt volgens ons kansen om Drachten als watersportplaats meer op de kaart te zetten en sluit aan bij de cultuurnota Drachten Meemaken.
28
3.4 Landelijk Smallingerland als uitvalsbasis voor de toerist
Recreatiebungalow De recreatiebungalow op een vakantiepark is één van de meest populaire verblijven voor een binnenlandse
Het aanbod aan overnachtingsmogelijkheden moet
vakantie. Op dit moment ontbreekt het ons aan deze
uiteraard aansluiten bij de wensen van de toerist. Er
accommodatievorm. Het nieuwe meer bij Oudega
zijn diverse goede overnachtingsmogelijkheden in de
vinden wij hiervoor een geschikte plek, maar ook andere
gemeente, variërend van een natuurkampeerterrein
locaties sluiten we niet uit. We willen accommodaties die
tot een luxe hotel. Toch denken we dat hier nog kansen
zijn bedoeld voor kort verblijf. Permanente bewoning
liggen. Toeristen zijn steeds meer op zoek naar persoon-
willen we voorkomen en tegengegaan. De realisatie van
lijke, bijzondere accommodaties, waarin ze even weg
tweede woningen sluiten we uit. Initiatieven uit de markt
zijn uit het dagelijks leven. Ze verwachten hierbij steeds
worden door ons beoordeeld op hun unieke karakter en
meer comfort en luxe, die het woongenot van thuis
(ruimtelijke) kwaliteit, duurzaamheid en planologische
evenaren. We willen het accent van ons beleid dan ook
inpasbaarheid. Een initiatief moet bovendien passen
niet leggen bij de kwantiteit, maar juist op de kwaliteit.
bij de maat, schaal en het karakter van het landschap.
Voor bijzondere en unieke plannen met aandacht voor
Een pallet aan kleinschalige initiatieven, gespreid over
landschap, ecologie en duurzaamheid willen wij ruimte
de gemeente, heeft dan ook nadrukkelijk de voorkeur
bieden.
boven één grootschalige ontwikkeling.
Kampeerterreinen en Bed en brochje In de notitie ‘Kleinschalige verblijfsrecreatie in Smallingerland’ uit 2008 hebben wij een stimulerend beleid neergelegd voor (kleinschalige) kampeerterreinen, B&B-accommodaties en recreatieve appartementen. Door een toename van het aantal kampeerbedrijven die landschappelijk aantrekkelijk zijn ingepast en kwaliteitaccommodaties voor Bed&Brochje merken we dat dit beleid vruchten oplevert.
29
Overnachtingsplaatsen voor campers
Zorgtoerisme en bezinning
Het aantal mensen dat met een camper op vakantie
Door onder meer de vergrijzing is er een toenemende
gaat neemt snel toe en daarmee ook de behoefte aan
behoefte aan zorgaccommodaties. Mensen willen in een
camperplaatsen. Een camper is veelal zelfvoorzienend
prettige omgeving kunnen herstellen van een operatie
en heeft daardoor niet altijd de voorzieningen van de
of ziekte. Mensen met een beperking, een chronische
camping nodig. Ook voor Smallingerland is de groeiende
ziekte, burn-out klachten, enz. zoeken een vakantieplek.
groep ‘camperaars’, die voor een groot deel uit senioren
Een specifiek hierop toegeruste wellnessaccommo-
bestaat, interessant. In dit kader hebben wij een tweetal
datie is een voorziening waar dit onder professionele
camperplaatsen aangewezen: het parkeerterrein bij de
begeleiding kan. Zorg- en bezinningstoerisme lijken
VV-Drachten dicht bij het centrum en de jachthaven in
een serieuze bedrijfstak te worden. Het Karmelklooster
Oudega. Deze plekken zijn in de zomer van 2010 in eerste
speelt met haar arrangementen al in op de behoefte aan
instantie met een minimum aan voorzieningen ingericht.
bezinning. Het aanbod kan in Drachten verder worden
Wanneer de plekken goed worden benut kunnen deze
uitgebouwd. We zien hiervoor kansen in combinatie met
worden uitgebreid met bijvoorbeeld een sanitaire zuil.
een toeristische dagattractie (slechtweervoorziening). In paragraaf 5.3 wordt hier nader op ingegaan.
Hotel en groepsaccommodatie Als laatste, maar niet als minste noemen we de hotels en
Arrangementen
groepsaccommodaties in de gemeente. Smallingerland
Niet alleen het realiseren van nieuwe en het verbeteren
beschikt wat dit betreft over een redelijk gevarieerd
van bestaande voorzieningen is van belang, maar ook
aanbod, dat uiteenloopt van eenvoudige kamers in het
de verbindingen hiertussen. Door ‘losse’ producten
goedkopere segment naar duurdere accommodaties
gezamenlijk aan te bieden, blijven bezoekers langer en
met meer comfort en luxe. Hotel Iesicht en Zeilschool
geven ze meer geld uit in Smallingerland. Hierbij kunnen
De Veenhoop richten zich door hun unieke ligging in het
(meerdaagse) arrangementen voor al dan niet specifieke
Friese merengebied sterk op toeristen. Hotel Van der
groepen een rol spelen. Voor Drachten kan worden
Valk en het Emjee zijn, op korte afstand van de A7, ook
ingezet op cultureel getinte arrangementen. Ook de
zeer aantrekkelijk voor de zakelijke markt. Hotel Van der
samenhang tussen natuur, cultuur en water bieden
Valk voorziet de komende jaren een uitbreiding van het
mogelijkheden voor Smallingerland. Het opzetten van
aantal kamers. Planologisch is er de mogelijkheid voor
arrangementen is de verantwoordelijkheid van de onder-
nog een hotel langs de A7, bij afslag De Haven.
nemers en Fryslân Marketing. Waar nodig faciliteren en stimuleren wij dit. In dit verband is in Zuidoost Fryslân een aanjager aangesteld, die de ondernemerssamenwerking moet stimuleren 30
3.5
Agrotoerisme in de Noardlike Fryske Wâlden
Agrotoerisme is in Europa een serieus onderdeel van de toeristische sector. Ook in Nederland is deze vorm van toerisme groeiende. Met name in landschappelijk aantrekkelijke gebieden met een specifieke kwaliteit en authenticiteit, waarin de landbouw moet ‘boeren’ met natuurlijke beperkingen wordt agrotoerisme gezien als een belangrijke kans. In het Nationaal Landschap de Noardlike Fryske Wâlden, met een goed georganiseerde landbouw, zien wij hiervoor mogelijkheden. Onderzoek toont aan dat dit niet alleen goed is voor de bedrijven zelf, maar ook voor de plattelandseconomie als geheel 8. Naast het bieden van planologische ruimte voor diverse nevenactiviteiten zullen we deze vorm van verbrede en duurzame landbouw stimuleren via de bestaande overlegplatformen.
8
Dynamiek en robuustheid van mulitiflandbouw, januari 2011 Leerstoelgroep Rurale Sociologie Wageningen University
31
32
4
Wetter Watersport is landelijk9 en provinciaal één van de
Daarbij vergroot het meer de kwaliteit van Smallin-
beleidspeerpunten. Ook wij hechten groot belang aan
gerland en Drachten als vestigingsplaats voor wonen en
de ontwikkeling van de watersport in Smallingerland.
werken en zorgt daarmee voor een forse economische
We zien Drachten als een spin in het web van het Noord-
impuls. Bovendien versterkt deze ontwikkeling de
Nederlandse vaarwegennet, waarbij het mogelijk is
kernkwaliteiten (landschap, rust, ruimte) van Smallin-
een vaartocht van één of meerder dagen te maken met
gerland.
Drachten als start- en eindpunt. Door het realiseren van de watersportprojecten, 4.1
Alle vaarwegen leiden naar Drachten
verwachten wij de volgende effecten: Een schakelfunctie voor Drachten in de noordelijke
In de notitie ‘Alle vaarwegen leiden naar Drachten10’
watersport.
hebben we dit concept nader uitgewerkt en de water-
■■ Een schakelfunctie tussen water en land(recreatie).
sportpotentie van Smallingerland in beeld gebracht.
■■ Aanzienlijke uitbreiding van de rondvaarmogelijk-
Hieruit blijkt dat vooral de samenhang tussen de verschil-
heden.
lende nieuwe projecten en al gerealiseerde verbindingen
■■ Een verbetering van de centrumfunctie van Drachten
als de Lits-Lauwersmeerroute, de Leijen en de route naar
en de dorpen (Oudega, Rottevalle, Opeinde en De
Grou, ervoor zorgen dat de positie van Drachten in de
Veenhoop).
noordelijke watersport sterker wordt.
■■ Vergroting van de recreatiemogelijkheden voor de eigen inwoners.
Het realiseren van een nieuw meer bij Oudega vinden
■■ Verminderen van de druk op de natuur.
we in dit opzicht van belang voor het creëren van meer
■■ Het creëren van nieuwe natuur.
water(oever)recreatie- en zeilmogelijkheden voor eigen
■■ Vergroten van de leefbaarheid in de omliggende
inwoners en toeristen op korte afstand van Drachten.
dorpen. ■■ Toename van de bestedingen, werkgelegenheid en investeringen.
9 10
Agenda Vitaal Platteland, Ministerie van LNV, 2004 Door gemeente de gemeenteraad vastgesteld op 3 februari 2009.
33
De schakelfunctie van Drachten in de Noord-Nederlandse watersport
34
Door de realisatie van lokale trajecten voor de kleine
Door deze verbindingen te realiseren, wordt de water-
waterrecreatie, zoals kanoën en sloepvaren kan, in
sportpositie van Smallingerland aanzienlijk versterkt.
aanvulling op het netwerk voor de ‘grote’ water-
Door het Polderhoofdkanaal, de Drachtstervaart en
recreatie, een fijnmazig web van vaarmogelijkheden
de verbinding met Groningen dan wel Assen ligt de
ontstaan.
gemeente centraal in het Noord-Nederlandse watersportnetwerk. We maken ons sterk voor de realisatie van
4.2
Verbindingen
de bovengenoemde projecten. De haalbaarheid van deze verbindingen moet nog nader worden uitgewerkt. In
We hebben een aantal projecten in voorbereiding (en
het kader van het Fries Merenproject (2e fase) is in 2010
onderzoek), die de positie van onze gemeente in de
onderzoek verricht naar de vaarverbinding Drachten-
Noord-Nederlandse watersport aanzienlijk kan verbe-
Assen en Drachten-Groningen. Ook de heropening van
teren. Het gaat dan om de volgende projecten:
de vroegere veenvaarten ten oosten van Drachten is
■■ Drachtstervaart
hierin betrokken. Het onderzoek heeft uitgewezen dat er
■■ Meer bij Oudega
veel obstakels in de tracé’s zitten en dat realisatie op dit
■■ Polderhoofdkanaal
moment vanuit kostenoogpunt niet haalbaar is. Gedepu-
■■ Drachten-Groningen
teerde Staten hebben daarom besloten de verbinding uit
■■ Drachten-Assen
het uitvoeringsprogramma 2011-2015 te schrappen. De ambitie blijft.
35
4.3
Passantenplekken
4.4
Kleine waterrecreatie
Het realiseren van deze vaarverbindingen is een belang-
Landelijk is er een toenemende belangstelling voor de
rijke zet, maar niet voldoende. Toeristen gebruiken de
kleine watersport. Ook Smallingerland wil hiervan profi-
boot steeds vaker als vervoermiddel om van de ene naar
teren. In het verleden zijn hiervoor enkele kanoroutes
de andere bestemming te gaan en zien het varen steeds
met aanlegsteigers gerealiseerd. Het toeren met een
minder als vakantiedoel op zich. Dit leidt tot een kortere
‘stille’ sloep wint aan populariteit en sluit qua beleving
vaartijd en een langer verblijf op de wal. Daardoor is het
aan op het kanovaren. Daarmee groeit ook de behoefte
belangrijk dat er voldoende aanbod aan ‘landactiviteiten’
aan routes voor deze boten. Door in te steken op nieuwe
is voor de watersporter.
sloeproutes, wordt ook de kanomarkt direct bediend. Daarmee groeit het aanbod voor de kleine waterre-
Naast de vaarverbindingen is het belangrijk om
creatie dat zich duidelijk onderscheidt en aanvullend is
aanlegplaatsen te realiseren. Toeristen moeten de
op de ‘grote’ watersport.
mogelijkheid hebben om vanaf een ligplaats de dorpen en de omgeving te verkennen. De aanlegvoorzieningen
Uitbreiding van het routenetwerk voor de kleine waterre-
fungeren daarbij als overstappunt voor bijvoorbeeld de
creatie is al als speerpunt benoemd in het Waterplan van
fiets of een wandeltocht. We willen de behoefte aan
Smallingerland11. Het gaat om de volgende vaarroutes:
extra passantenplekken in de dorpen als De Veenhoop, Oudega, Opeinde en Rottevalle inventariseren, in het
■■ Drachten - Oudega – Nijega - De Tike - De Leijen;
licht van de toekomstige vaarmogelijkheden. Hierbij
■■ Drachtstercompagnie - Rottevalle - De Leijen;
zullen we ook kijken naar nut en noodzaak van voorzie-
■■ De oude vaarweg ‘De Geeuw’ van het Nationaal Park
ningen als afvalbakken, sanitair, stroomvoorziening en
de Alde Feanen naar Oudega.
afgiftepunten voor afvalwater. De inzet is om met de situering van de passantenplekken aan te sluiten bij de
Met het realiseren van deze routes worden de water-
in het vorige hoofdstuk besproken Tops! (toeristische
wegen in Smallingerland voor een groter publiek
opstappunten).
bereikbaar en krijgen de kleinere dorpen, zoals Nijega en de Tike, kans om aan te haken bij toeristische ontwikkelingen.
11
Smelne’s Wetterwrâld, Waterplan Smallingerland, 2007
36
In het najaar van 2010 is een haalbaarheidsonderzoek verricht naar de realisatie van deze verbindingen. De conclusie van het onderzoek is dat er veel knelpunten zijn en dat het herstel van de vroegere vaarverbindingen hoge kosten met zich meebrengt. Gelet op de hoge kosten zijn er op dit moment geen mogelijkheden om het plan verder in ontwikkeling te nemen. De ambitie laten we niet ‘varen’.
4.5
Wetterbus
In de zomer van 2007 konden de toeristen gebruik maken van de Wetterbus. Deze historische postbus verbond diverse attracties in en rond Smallingerland. De Wetterbus reed op het traject Bakkeveen-Leeuwarden, waarbij Drachten, Opeinde en Oudega, Earnewâld werden aangedaan, maar ook Beetsterzwaag en Warten. De bus bood de mogelijkheid om fietsen mee te nemen. In Earnewâld kon worden overgestapt op de Wetterbusboot, waarna ook Grou werd aangedaan. Dit initiatief is een goed voorbeeld van het verbinden van diverse attracties en bezienswaardigheden. De bezoeker heeft de auto niet nodig en kan op- en uitstappen waar men wil. Door de fiets mee te nemen ontstaan nog meer mogelijkheden voor een leuke dagtrip. Dit initiatief verdient een tweede kans. De gemeente ziet hierin vooral een rol voor ondernemers.
37
38
Drachten levendig en origineel In functioneel opzicht is Drachten een belangrijk
5.1
5
Levendige winkelstad
middelpunt in de regio. Ook op toeristisch vlak wil Drachten de verbindende kracht in de regio zijn: de plek
Uit het al genoemde belevingsonderzoek komt het
waar mensen samenkomen.Om de vitaliteit van Drachten
ruime winkelaanbod als één van de sterkste punten van
te versterken hebben we de afgelopen jaren een pakket
Drachten naar voren. In de onlangs uitgevoerde detail-
aan fysieke maatregelen voor het centrum in gang gezet.
handelsstudie wordt dit bevestigd. We willen dat dit
Deze maatregelen komen nu tot uitvoering, waarmee er
sterke punt, ook voor toeristen een reden is om Drachten
voor het centrumgebied forse investeringen op stapel
te bezoeken en niet alleen voor de eigen inwoners uit de
staan. Daarnaast geven we uitvoering aan de gemeen-
regio12. Door de uitbreiding van het winkelareaal aan de
telijke cultuurnota en is onder de noemer “Drachten wil
Vogelzang en het Raadhuisplein wordt dit sterke punt
je meemaken” een campagne opgezet die er in moet
verder uitgebouwd en spelen we in op de toenemende
voorzien dat het ook tijdens deze bouwperiodes leuk
belangstelling voor recreatief winkelen (fun-shopping).
blijft om Drachten te bezoeken. Dat zijn activiteiten die
Met realisatie van deze projecten ontstaan er meerdere
ook bijdragen aan de toeristische uitstraling van Smallin-
aantrekkelijke winkelrondjes.
gerland. Uit het belevingsonderzoek komt verder naar voren We willen in deze nota nog een aantal zaken noemen
dat het centrum gezelligheid mist. Wij willen hier veran-
die vanuit een toeristische invalshoek de bestaande
dering in brengen door de kwaliteit van het openbaar
beleidslijn voor Drachten ondersteunen. Ook willen
gebied te verbeteren. De herinrichting van de stads-
we een aantal nieuwe speerpunten nader uitwerken
parken en het toepassen van een uniform en herkenbaar
om daarmee de toeristisch uitstraling van Drachten te
materiaalgebruik en verlichting in het winkelhart van de
versterken.
stad maken onderdeel uit van de plannen. De heropening van de Drachtstervaart is hierbij essentieel. Met de vaart gaan we terug naar de ‘roots’ van Drachten en geven we de stad een eigen gezicht. 12
elevingsonderzoek Smallingerland, Grontmij | Van der B Tuuk, 2009
39
Langs de vaart ontstaat ruimte voor horeca en terrasjes. Daarnaast worden burgers en ondernemers gestimuleerd ook mee te doen. Ondernemers zijn de afgelopen jaren al uitgedaagd hun gevel op te knappen en te moderniseren. We hebben ook oog voor de toegankelijkheid van het winkelgebied. Het centrum is namelijk op dit moment niet vanaf alle zijden goed zichtbaar. Dat is jammer, omdat we juist ook toeristen, die niet ter plaatse bekend zijn, willen verleiden het centrum te bezoeken. We willen daarom de zichtbaarheid van het winkelgebied vanaf de ringweg en parkeerruimtes verbeteren en logische bewegwijzerde (loop)routes opnemen naar het centrum. Met name de route vanaf het Kyriat Onoplein en het Laweiplein naar het centrum heeft onze bijzondere aandacht. Waterfront Drachten De ligging van Drachten op het schakelpunt van water en land wordt met de aanleg van de Drachtstervaart beter tastbaar. Ook jachthaven De Drait en De (industrie) Haven zijn elementen die bepalend zijn in de beleving van het water in de stad. Wij denken dat hierin kansen liggen om Drachten als oostelijke poort naar de Friese Meren beter op de kaart te zetten en willen deze in beeld brengen.
40
5.2
Cultuur en evenementen
Ook de cultuurnota ‘Meemaken’ staat in het teken van samenwerken. Doel van de nota is om de culturele instel-
Belangrijk voor de leefbaarheid, vitaliteit gezelligheid van
lingen (Museum, Lawei, Iduna, Meldij, Beleefbibliotheek
elke plaats zijn evenementen en culturele activiteiten.
meer met elkaar te laten samenwerken om zo tot een
De culturele voorzieningen als Museum Dr8888, theater
kwalitatief beter en samenhangend aanbod te komen.
De Lawei en Iduna spelen hierbij een belangrijk rol.
Uiteindelijk zal dit resulteren in een groter en meer divers
Daarnaast kunnen evenementen een stad toeristisch op
aanbod van kunst en cultuur in en om Drachten.
de kaart zetten en bijdragen aan een aantrekkelijk imago
De instellingen hebben allemaal een duidelijke(r) fysieke
en de naamsbekendheid van Drachten als toeristische
link nodig met het winkelhart van Drachten, om zo
kern in de regio. We zetten de laatste jaren sterk in op
aantrekkelijke combinatiebezoeken of arrangementen
het (mede) mogelijk maken van nieuwe publieksevene-
mogelijk te maken. De uitdaging hierbij is om de culturele
menten als Simmerdeis en de culturele zondagen waar
instellingen in samenwerking een gevarieerd programma
met name de (dag)horeca van kan profiteren door wél
te laten aanbieden. Hiermee is Drachten zowel bij mooi
open te zijn. Deze vormen een goede aanvulling op het
als ‘slecht’ weer een bezoek waard.
zaterdagprogramma van de winkeliersvereniging, maar ook op evenementen als de Explosion Dragraces, het
Denkbeeld toeristische attractie
Internationale Vliegerfestival en Euro Brass Drachten.
Leisure, sport en wellness komen hier op een groene en goed ontsloten
Nieuw is dat we via ons bestaande beleid evenementen met een water(sport)thema willen stimuleren en zo het watersportkarakter van Drachten nadrukkelijk willen
(OV) locatie samen. De drager van het gebied is het subtropische zwemparadijs (aquajungle) met professioneel wedstrijdbad, met daaraan gekoppeld een waterpretpark met diverse binnen-, buitenbaden en waterattracties. Voor de bezoekers zijn er verblijfs-
profileren en beleefbaar willen maken.
mogelijkheden die inspelen op de toenemende behoefte aan zorg,
Het meerdaags theater- en muziekfestival: Simmerdeis
gezondheid en wellness. Vanuit deze voorziening kun je direct
willen we blijven faciliteren. De verschillende evene-
doorlopen naar de diverse baden, maar ook naar een gezellig
menten moeten elkaar niet beconcurreren, maar
(overdekt) plein met restauratievoorzieningen op leisure en sport
versterken. Een zorgvuldige afstemming is dan ook onmisbaar. Samenwerken is hierbij het sleutelwoord.
gerichte winkels. Alles ademt sport, water en leisure! Buiten is een waterspeelpark met educatieve speelvoorzieningen, steppingstones, touwbruggen, etc. Het waterspeelpark is niet alleen interessant en educatief voor eigen inwoners, maar is ook een aantrekkelijke attractie voor jeugdige toeristen.
41
5.3
Toeristische attractie
Wij willen onze pijlen niet alleen richten op het centrum van Drachten. We denken dat er bij de stad in aanvulling op Kinderboerderij De Naturij mogelijkheden zijn voor een grootschalige toeristentrekker om daarmee het aanbod aan slechtweervoorzieningen in NoordNederland te versterken. We vinden het belangrijk om hierbij verschillende ideeën te bundelen en tot één sterk concept te verknopen om daarmee het draagvlak te vergroten. Er liggen kansen om een nieuw subtropisch zwemcentrum, met een 50-meter wedstrijdbad te koppelen aan uitbreiding van het verblijfsaanbod. Door hierbij in te spelen op de toenemende behoefte aan lichamelijke en geestelijke verzorging in een sfeervolle en groene omgeving, worden de slagingskansen vergroot. Met het professioneel 50-meter wedstrijd bad onderscheidt Drachten zich in nationaal opzicht. In Noord-Nederland is dit het enige officiële wedstrijdbad. We vinden het belangrijk deze positie te handhaven en de kansen die dit in zich heeft te benutten. Een sportieve toeristentrekker sluit uitstekend aan bij het overige toeristische aanbod in de gemeente, dat voor een groot deel is gericht op sportieve en gezonde recreatievormen. Met een grote dagattractie wordt Drachten op de kaart gezet. De regionale functie die Drachten vervult zal bijdragen aan de draagkracht voor exploitatie van het geheel. We willen daarom een studie verrichten naar de haalbaarheid en de locatie van een dergelijk project om zo een cocktail aan ideeën te bundelen tot een haalbaar concept. 42
5.4
Recreëren in de stadsrand
De stadsranden zijn bepalend voor de (recreatieve) beleving van zowel de stad als het platteland. Stadsranden vormen immers de poort tussen stad en land. Hier kom je langs om het omliggende landschap te bereiken, dan wel de stad in te gaan. Voor toeristen die Drachten bezoeken vormt de stadsrand het eerste contact met de stad. “In de stadsranden gebeurt het” is een steeds vaker gehoorde leus. Hiermee wordt bedoeld dat de druk van de verschillende ruimteclaims in de randen van de stad het sterkst is. Veel nieuwe functies krijgen hier bewust dan wel onbewust een plek, omdat er op andere plekken geen ruimte meer voor is. Ook diverse vormen van recreatie vinden een plek in deze zone. De sportaccommodaties, volkstuinen, maneges, tuindorado’s zijn vaak gesitueerd aan de rand van de stad. Wij willen de inrichting van de stadsranden aantrekkelijk vorm geven voor diverse vormen van recreatief medegebruik op korte afstand van de woonbebouwing. De bestaande karakteristieken in het landschap (singellandschap, beek- en boslandschap en wijkenlandschap) bieden kansen voor deze inrichting, die nog nadrukkelijker kunnen worden benut.
43
44
6
Lokken en verleiden Promotie van het toeristisch aanbod is onmisbaar om de
De toeristische promotie van Fryslân wordt verzorgd
toerist naar Smallingerland en Drachten te krijgen. Het
door Fryslân Marketing. Fryslân Marketing richtte
adagium ‘onbekend maakt onbemind’ geldt zeker in de
zich tot voor kort in de promotie hoofdzakelijk op de
toeristische sector.
Wadden, de Elfsteden en de Friese Meren. De regio Zuidoost Fryslân heeft daarom in 2009 een gezamenlijk
6.1
Promotie
gebiedsprofiel ontwikkeld, waarmee men zich wil positioneren als vierde toeristenbestemming van Fryslân13[1].
Promotie gaat via verschillende sporen. Het beeld van
Onlangs is de focus van Fryslân Marketing verbreed,
Smallingerland en Drachten wordt slechts voor een deel
waarbij naast de Wadden, de Elfsteden en de Friese
neergezet door de gemeente en organisaties als VVV en
Meren, nu ook de Friese Wouden in de promotie is
Marketing Fryslân. Ook bedrijven, onderwijs-, sport- en
opgenomen.
cultuurinstellingen hebben hierin een aandeel. We willen de mogelijkheden op een rij zetten om gezamenlijk met
Omdat Smallingerland op het schakelpunt van de Friese
de diverse instellingen en organisaties één beeld van
meren en Friese Wouden ligt zullen we ervoor waken
Smallingerland uit te dragen en de promotiecampagne
dat in de promotie de relatie met de watersport niet uit
‘Drachten wil je meemaken’ verder uit te bouwen.
het oog wordt verloren. Ook het stedelijke Drachten zal als prettige afwisseling in het groene landschap hierin positie moeten krijgen. VVV/Fryslân Marketing zal hiervoor gevoed moeten worden met lokale informatie over het aanbod en evenementen.
13
[1]
De Friese Wouden, Authentiek, Inspirerend, Aangenaam, Actief (2009)
45
VVV en website De promotie van de sector en verspreiding van informatie en foldermateriaal op lokaal niveau ligt in handen van het toeristisch-recreatieve bedrijfsleven en de lokale VVV’s. Op dit moment wordt de VVV structuur in Friesland opnieuw opgezet. De nieuwe structuur komt er in hoofdzaak op neer, dat een groot deel van de kerntaken van de VVV wordt gecentraliseerd. Lokale steunpunten kunnen diensten van de centrale organisatie af nemen. Wij hebben ons bij dit initiatief aangesloten. Na een verwijzing door familie of vrienden, komt internet op de tweede plaats als reden voor een bezoek. Begin 2011 is een – samen met het toeristisch recreatieve bedrijfsleven ontwikkelde - toeristische website over Smallingerland online gegaan. De website bestaat uit twee delen. Een algemeen deel met informatie over de toeristische mogelijkheden (vermaak, evenementen, routegebonden recreatiemogelijkheden) en een deel dat het toeristisch bedrijfsleven zelf kan vullen, met links naar de sites van de diverse bedrijven.
46
Recreatie en toerisme stoppen niet bij de gemeentegrens. Het verdient daarom aanbeveling de promotie op regionaal niveau op te pakken. Samen met de andere gemeenten in Zuidoost Fryslân en de ondernemers is hier al een start mee gemaakt met de notitie: De Friese Wouden, Authentiek, Inspirerend, Aangenaam, Actief (2009). 6.2
Marketing Smallingerland
De beste promotie is die, waarbij men niet zelf zijn kwaliteiten hoeft te benomen, maar waarbij anderen dat doen. Vandaar dat tevreden (trotse) inwoners de beste ambassadeurs zijn van een stad of gemeente. “Drachten wil je meemaken” is een campagneconcept bedoeld om de stad en gemeente een duidelijker profiel te geven door vooral eerst de eigen inwoners meer in beweging te krijgen voor ‘hun’ ambassadeurs. We doen dat in de eerste plaats door samen met deze ambassadeurs te laten zien, dat er wel degelijk veel te doen is in en om de hoofdplaats van Smallingerland. Met trotse ‘ambassadeurs’ wordt promotie binnen en buiten de stad makkelijker, menselijker en directer. Wij willen onderzoeken of en hoe dit concept verder kan worden uitgebouwd. We denken daarbij aan een gezamenlijk platform voor ondernemers, onderwijs – en theaterinstellingen, burgers en gemeente. Bedoeld om Drachten te profileren en een helder en aantrekkelijk beeld van Smallingerland uit te dragen. 47
48
Organisatie en uitvoering
7
De gemeente wil faciliteren om de sector verder te
We willen de samenwerking tussen en met onder-
stimuleren. We kunnen de samenwerking tussen onder-
nemers in de sector stimuleren. Een goede organisatie
nemers bevorderen door het organiseren van bijeen-
is de basis voor het toeristisch product Smallingerland.
komsten. Verder is het voor de ondernemers van belang
De gemeente wil hiermee een versnipperd aanbod
dat ze één aanspreekpunt hebben. In dit hoofdstuk gaan
voorkomen en de slagkracht voor het organiseren van
we ook hier nader op in. Tot slot worden ook kort het
overkoepelende activiteiten vergroten.
uitvoeren en monitoren van de acties in deze beleidsnota behandeld.
Voor ondernemers is het belangrijk dat zij binnen de gemeente een duidelijk aanspreekpunt hebben. Bij
7.1
Organisatie
plannen van ondernemers zijn vaak meerdere gemeentelijke afdelingen betrokken. Wij willen de onder-
We willen als overheid een stimulerende, initiërende en
nemers faciliteren door hen zo veel als mogelijk één
faciliterende rol vervullen door de mogelijkheden die
aanspreekpunt te bieden waar ze terecht kunnen met
de markt biedt aan te grijpen om toerisme verder te
hun vragen en plannen. Dit aanspreekpunt zorgt dat
ontwikkelen. Dit betekent echter niet dat de gemeente
er interne afstemming tussen afdelingen plaatsvindt
als ondernemer het toeristisch veld gaat betreden. De
en houdt zicht op de voortgang van het plan dat bij de
toeristische sector zelf moet het uiteindelijk doen, zij
gemeente is ingediend.
zijn tenslotte degenen die de toerist ontvangen. Wij willen als gemeente ook een bijdrage leveren aan de gastvrijheid met een goed onderhouden routenetwerk en uitstekende informatievoorziening. De gemeente reguleert en is in voorwaardenscheppende en ondersteunende sfeer ‘partner in business’. Eveneens hebben wij een belangrijke taak in het bewaken van de gewenste kwaliteit. Nieuwe originele en eigenzinnige initiatieven moeten de kernkwaliteiten van de gemeente versterken. 49
Samenwerking
Museum DR8888 maakt hiervan deel uit. Onder de
Om meer samenwerking en daarmee voor de toerist
noemer ‘Kleurrijk en Anders’ doen deze musea aan
interessante verbindingen te kunnen leggen, is het
gezamenlijke promotie, maar worden bijvoorbeeld ook
belangrijk dat ondernemers elkaar weten te vinden. Door
evenementen en thema exposities opgezet.
de verspreide ligging van de bedrijven over de gemeente, is dit nu nog niet altijd het geval. Wij willen dit verbeteren
Naast samenwerking met ondernemers vinden we
door jaarlijks minstens één informele ondernemersbij-
ook het overleg met de verenigingen belangrijk. In
eenkomst te organiseren, waar ondernemers elkaar
Smallingerland zijn binnen het beleidsterrein recreatie
leren kennen en gezamenlijke kansen kunnen ontdekken.
en toerisme diverse verenigingen actief. Dit zijn onder
Tijdens deze bijeenkomsten kunnen specifieke thema’s
andere de hengelsport, paardensport, wandelsport
worden behandeld, zoals promotie, arrangementen,
en watersport. Ad hoc vindt er met deze verenigingen
routenetwerken, etc.
overleg plaats over diverse ontwikkelingen. Wij willen deze goede samenwerking voortzetten.
We willen niet alleen de samenwerking binnen de gemeente, maar ook op regionaal niveau versterken.
7.2
Monitoren
Smallingerland wil een belangrijke rol spelen in het verbinden van de omliggende toeristische regio’s. Dat
Om tussentijds te kunnen signaleren of de juiste weg is
betekent ook dat niet alleen ondernemers uit de regio’s
ingeslagen en of er eventueel bijsturing nodig is, wordt
elkaar weten te vinden, maar ook meer afstemming
het beleid na drie jaar met de sector geëvalueerd. Door
en samenwerking tussen de gemeenten op het gebied
te gaan monitoren kan getoetst worden of het beleid
van toeristische projecten, promotie, beleid(sregels) en
het gewenste effect heeft. Monitoring geeft inzicht
vergunningen. Op deze wijze krijgen ondernemers in de
in de aantallen en kenmerken van de toeristenstroom
regio overal met gelijke regels te maken. De gemeente
naar Smallingerland (zoals herkomst, verblijfsvorm,
zal hiervoor in het reguliere overleg met de omliggende
verblijfsduur, activiteiten en uitgaven), maar ook veran-
gemeenten en natuurbeheerorganisaties aandacht
deringen in de sector zoals groei van de werkgele-
vragen.
genheid.
Een goed voorbeeld van de samenwerking tussen toeristische attracties is het samenwerkingsverband tussen de
De gemeente heeft in 2008 cijfers over het aantal
musea in Zuidoost Fryslân.
overnachtingen en werkgelegenheid opgevraagd bij Toerdata Noord. In 2009 is aansluitend daarop een belevingsonderzoek onder toeristen gehouden. Hiermee 50
is inzicht verkregen in de motivatie en beoordeling van de gasten. Gecombineerd dienen deze twee onderzoeken als nulmeting. Door het onderzoek periodiek (om de 3-5 jaar) te herhalen kan de ontwikkeling van toerisme en recreatie worden gemeten. Met deze monitoring kan getoetst worden of het beleid tot zichtbaar positief effect leidt. In onderstaande tabel hebben we de gemeentelijke ambities op een rij gezet en aangeven op welke wijze wij deze willen monitoren. Ambitie
Monitoring
een toename van het aantal overnachtingen
cijfers Toerdata Noord
meer toeristische bestedingen
cijfers Toerdata Noord
groei van de werkgelegenheid in de sector
cijfers Toerdata Noord + cijfers gemeente
verruimen van het toeristische seizoen
Gemeentelijke cijfers (aantal en aard verblijfsaccommodaties + aantal slechtweervoorzieningen)
het vergroten van het toeristisch en recreatief aanbod
Gemeentelijke cijfers (verblijfsaccommodaties, dagrecreatievoorzieningen)
51
7.3
Uitvoering
In de vorige hoofdstukken hebben we aangegeven in welke richting de toeristische sector zich naar onze mening over de lange termijn en in de volle breedte zou moeten ontwikkelen. Dit toekomstbeeld hebben we uitgewerkt tot concrete en haalbare acties voor de komende jaren, maar we doen ook voorstellen waarvan de haalbaarheid eerst nog moet worden onderzocht Om de ambities waar te maken zijn financiële middelen vanuit de gemeente nodig. Ook andere partijen willen bij de uitvoering van de nota betrekken en zullen worden uitgenodigd een bijdrage te leveren. Samenwerking met andere spelers in veld is daarom naast het maken van keuzes van groot belang. In het volgende hoofdstuk zijn alle maatregelen (acties) die in deze nota zijn opgenomen op een rij gezet. Voor uitvoering van de maatregelen zal een apart uitvoeringsprogramma worden opgesteld. Er moet hiervoor een selectie worden gemaakt uit de maatregelen die zijn opgenomen in actielijst. Deze maatregelen kunnen op geld worden gezet, waardoor een concreet beeld staat van de benodigde financiële middelen.
52
Een deel van de acties heeft een sterke relatie met de cultuursector en kunnen in samenhang hiermee worden opgepakt. Voor het gros van de acties uit deze nota is echter nieuw geld nodig. De uitvoering van de nota kan voor een deel gestalte krijgen via de nog op te stellen streekagenda’s in het kader van het gebiedsgericht beleid. Recreatie en toerisme is hierin een belangrijk thema. Terugkoppeling van de uitvoering van de nota kan jaarlijks plaatsvinden via het gemeentelijke jaarverslag.
53
54
Actieplan Maatregel
Nieuw (N)
Actoren
8
Bestaand (B) Wâlden: singels en bos Aansluiten fietsnetwerk op Drachten
N
Gemeenten
Realiseren wandelroutes en ommetjes
N
Dorpsverenigingen, Landschapsbeheer, Gemeente
Inventariseren locaties en ontwikkelen TOP’s
N
Gemeente, Ondernemers
Upgraden routenetwerken met (natuur) belevingselementen (o.a. audiotours)
N
VVV, Gemeente, Onder-
Onderzoek verruimen pontbediening De Veenhoop
N
Gemeenten
Kansen van het rijke Skûtsjeverleden voor het Drachten van nu in beeld brengen
N
Watersportsector,
nemers, Fryske Gea, Musea
onderwijs, gemeente, musea Kansen van het voormalig kloosterrein Smalle Ee voor cultuur en toerisme in beeld brengen
N
Gemeenten, Provincie, Staatsbosbeheer, musea
Stimuleren Agrotoerisme in Noardlike Fryske Wâlden
N
Noardlike Fryske Wâlden, Gemeente
Landbouwbedrijven ruimte bieden voor uitgebreide toeristische nevenactiviteiten
B
Gemeente, ondernemers
Uitbreiden verblijfsaanbod met kleinschalig en uniek vakantiebungalowpark
N
Ondernemers, gemeente
Upgraden camperlocaties
N
Gemeente
Ruimte bieden voor initiatieven voor zorgtoerisme (ruimtelijke visie)
N
Gemeente, ondernemers
Omleiden bewegwijzerde ANWB-fietsroutes langs centrum Drachten
N
Gemeente, ANWB
Onderzoek naar de mogelijkheden elektrisch fietsen en varen te stimuleren
N
Ondernemers, gemeente
55
Maatregel
Nieuw (N)
Actoren
Bestaand (B) Wetter Realiseren Polderhoofdkanaal
B
Gemeenten, provincie
Realiseren Meer met voorzieningen bij Oudega
B
Behoefte-inventarisatie passantenplaatsen
N
Gemeente
Realiseren Wetterbus
N
Ondernemers, provincie,
Fryslân Provincie, gemeente, projectontwikkelaar
Gemeente Initiëren platform voor watersportevenementen
N
Gemeente, ondernemers, watersportverenigingen
Drachten levendig en origineel Realiseren Drachtstervaartproject
B
Projectontwikkelaar,
Onderzoek naar locatie grootschalige slechtweervoorziening (zwemparadijs)
N
Ontwikkelen looproutes parkeren-centrum
N
Gemeente
Verbeteren zichtbaarheid centrum vanaf ringweg
N
Gemeente
Stimuleren ontwikkeling (cultuur)arrangementen
N
VVV, museum, galeries,
gemeente Gemeente, projectontwikkelaar
de Lawei, Meldij, horeca, bibliotheek Ontwikkelen dagvullende (cultuur)arrangementen
N
VVV, museum, galeries, de Lawei, Meldij, horeca, bibliotheek
Ontwikkelingen evenementen met thema 'water"
N
Evenementenorganisatoren, ondernemers
56
Maatregel
Nieuw (N)
Actoren
Bestaand (B) Behoefte-onderzoek naar aard toeristisch hotel
N
Initiatiefnemer / project-
Beleidsregie op stadsrandontwikkeling (ruimtelijke visie)
N
Gemeente
Onderzoek naar toeristische potentie vliegveld
N
Gemeente
Verblijfskwaliteit Centrum
B
Gemeente, ondernemers
Visie en ontwikkeling waterfront Drachten (ruimtelijke visie)
N
Gemeente
´Drachten wil je meemaken' ombouwen naar duurzame promotie van Drachten
N
Inwoners, ondernemers,
Opzetten nieuwe VVV cq, promotiestructuur in samenwerking met regio en provincie
B
Gezamenlijk met regio werken aan toeristisch profiel
N
ontwikkelaar
Lokken en verleiden gemeente, instellingen VVV, ondernemers, Zuidoost-Fryslân, gemeente Gemeenten Noardlike Fryske Wâlden en ZO Fryslân Ontwikkelen toeristische website en webmarketing
N
Webmarketeer, ondernemers, VVV
Regio De Wâlden eigen smoel geven in promotie van Fryslân
B
Marketing Fryslân, VVV,
Ontwikkelen (voordeel) arrangementen
N
VVV, Musea, instellingen
Jaarlijks organiseren ondernemersbijeenkomst
N
Gemeente, ondernemers
Structureel toeristisch overleg gemeenten
N
Gemeenten
Periodieke monitoring
N
Gemeenten ZO Fryslân
Gezamenlijk met (toeristische) ondernemers uitdragen toeristisch profiel
N
Ondernemers, gemeente
Gemeenten
57
58
Colofon Titel:
Drachten | Smallingerland als middelpunt van de regio! Landschap als kracht; diversiteit in kleinschaligheid
Subtitel:
Toeristisch-recreatief ontwikkelingsplan
Datum:
28 juni 2011
Auteur(s):
medewerkers van de gemeente Smallingerland en Grontmij
E-mail adres:
[email protected]
Foto’s:
Gemeente Smallingerland
59
Grontmij Zonnedauw 2 9202 PA Drachten Postbus 91 9200 AB Drachten T (0512) 33 52 33 F (0512) 51 02 00
[email protected] www.grontmij.nl
