Zwolle

PIANO JAZZ&POP ArtEZ/Zwolle

Versie 07/08.01 Tilmar Junius September 2007

PIANO JAZZ&POP: 07/08.01 ArtEZ/Zwolle – Piano Jazz&Pop - Tilmar Junius – september 2007

Hierbij presenteer ik voor het tweede achtereenvolgende jaar het boekje Piano Jazz&Pop ArtEZ/Zwolle. Net als vorig jaar is het de bedoeling dat het boekje er samen met de studiegids voor zorgt dat de studenten weten waar ze aan toe zijn. Voor alle duidelijkheid: Dit boekje is geen officieel ArtEZ-document, aan de informatie in dit boekje kunnen dan ook geen rechten ontleend worden. Wel beschikken Hans Voogt (coördinator Jazz&Pop van de locatie Zwolle), Michiel Braam (hoofd van de afdeling Jazz&Pop van ArtEZ) en de in dit boekje genoemde collegae over een exemplaar. Veel hoofdstukken van dit boekje zijn in nauwe samenwerking met ArtEZ-collegae tot stand gekomen. Daar waar dit het geval is staan deze collega-docenten bovenaan het hoofdstuk genoemd. In dit boekje ‘Piano Jazz&Pop ArtEZ/Zwolle 07/08.01’ vind je: De toelatingseisen voor Piano Jazz&Pop De structuur en de leerdoelen van de opleiding De vragenlijst voor het profiel De vragenlijst voor de studie-evaluatie Portfolio Klassiek Electronische toetsen De eisen voor het techniektentamen De eisen voor de eindauditie Een literatuurlijst De verschillende onderdelen van het techniektentamen en de diverse luisterlijsten krijgen allemaal een apart boek. Een boekje als dit is nooit af. De komende tijd zal het dan ook nog worden aangepast, uitgebreid en bijgesteld. Zo wordt er op het moment de laatste hand gelegd aan de leerinhouden van blok A en blok B en zitten er een voorbeeldcurriculum Piano Jazz en een voorbeeldcurriculum Piano Pop in de pijplijn. Ook hoop ik op termijn een hoofdstuk over methodiek toe te voegen. De meest recente versie van dit boekje is te vinden op mijn eigen site www.tilmarjunius.com en de teamsite van de afdeling Piano/Toetsen Jazz&Pop van ArtEZ. Tot slot wil ik jullie attenderen op een aantal bijzondere data (N.B.: Alle projectweken worden op donderdagavond in de Reulandzaal gepresenteerd): 24 november 2007: Open Dag Het is de bedoeling dat de afdeling Piano Jazz & Pop zich presenteert. Bij deze presentatie spelen vooral de eerstejaars studenten een belangrijke rol. Week 44 (29 oktober t/m 2 november 2007): projectweek zang/piano-duo Een week waarin de gewone pianolessen komen te vervallen en de twee lesdagen maandag en donderdag in het teken staan van zang-piano duo’s (samenwerking met de afdeling Zang J&P). Week 50 (10 december t/m 14 december 2007): projectweek piano-duo’s. Een week waarin de gewone pianolessen komen te vervallen en de twee lesdagen maandag en donderdag in het teken staan van duo’s bestaande uit twee piano’s. Week 9 (25 februari t/m 29 februari 2008): Wisselweek en pianofestival De jaarlijkse wisselweek en het jaarlijkse ArtEZ-pianofestival vallen dit jaar in dezelfde week. In de wisselweek kunnen alle studenten zich inschrijven voor lessen bij andere ArtEZ-docenten. Tijdens het jaarlijkse ArtEZ-pianofestival worden er allerlei masterclasses, workshops, lessen en concerten gegeven door zowel gastdocenten als docenten van ArtEZ. Dit jaar wordt het pianofestival in Enschede gehouden. Week 17 (21 april t/m 25 april 2007): Projectweek pianotrio. Een week waarin de gewone pianolessen komen te vervallen en de twee lesdagen maandag en donderdag in het teken staan van pianotrio’s (piano/bas/drums of piano/gitaar/bas). Mochten er vragen en opmerkingen zijn, neem dan gerust contact met me op. Tilmar Junius

+31 345 520465

[email protected]

http://www.tilmarjunius.com

PIANO/TOETSEN JAZZ&POP: TOELATINGSEISEN ArtEZ – Maarten Helsloot, Tilmar Junius en Robert Jan Vermeulen – zomer 2006

Op de site www.artez.nl staat: Wat wordt er van je verwacht? Er wordt verwacht dat je enige ervaring hebt opgedaan in de Jazz & Pop. Zo mogelijk zorg je zelf voor een ritmesectie. Eventueel kun je worden begeleid door een ensemble, bestaande uit studenten van het conservatorium. Maar het beste is natuurlijk om met je eigen bandje te spelen, omdat je dan echt kunt laten horen waar je mee bezig bent en waar je sterkste punten liggen. Aandachtspunten zijn onder andere: beheersing van de belangrijkste instrumentale basistechnieken, muzikaliteit, affiniteit met een stijl die valt onder de lichte muziek (pop, jazz, fusion, wereldmuziek etc.) en het vermogen om te improviseren. Vaak zal tijdens een toelatingsauditie gevraagd worden specifieke zaken te demonstreren zoals het spelen van toonladders, onvoorbereid een fragment van blad spelen, op gehoor een fragment naspelen of nazingen. Je moet in ieder geval een lijst van vijf stukken paraat hebben, die enigszins verschillend zijn van karakter en tempo. De commissie kiest 1 of meerdere stukken uit die lijst.

PIANO Van de vijf voorbereide stukken dienen er minstens twee stukken met ritmesectie uitgevoerd te worden Van de vijf voorbereide stukken mag er één stuk een klassiek werk naar keuze zijn Naast de voorbereide stukken kunnen tijdens het toelatingsexamen ook de volgende onderdelen aan de orde komen: Het in parallelle beweging en tegenbeweging spelen van majeur- en mineurtoonladders en gebroken drieklanken over het hele instrument Op gehoor naspelen van melodieën en harmonieën Na een korte voorbereiding een in notenschrift genoteerd stuk spelen (vioolsleutel en bassleutel) Na een korte voorbereiding over een gegeven akkoordenschema improviseren met bewust gekozen harmonisch en melodisch materiaal Er zijn veel aspecten die de commissie bij het toelatingsexamen zal meewegen, maar het accent zal liggen op speelhouding, toonvorming, timing, vormgevoel, samenspel en improvisatie.

PIANO JAZZ&POP: LEERDOELEN EN STRUCTUUR ArEZ/Zwolle – Tilmar Junius – september 2007

Het centrale leerdoel van de opleiding Piano Jazz&Pop is om de student op te leiden tot een zelfstandig professioneel pianist, met als specialisatie Jazz&Pop. De twee belangrijkste bronnen voor de bij I, III en V omschreven algemene leerdoelen zijn: 1. ‘Susan Hallam: ‘Instrumental Teaching – A guide to better teaching and learning’ [Heinemann; 1993] 2. De raamleerplannen van Cultuurnetwerk Nederland, te vinden op hun site cultuurnetwerk.nl I. Zelfstandigheid Op het moment dat de student een bachelor eindauditie doet, dient de student: Zelfstandig te kunnen reflecteren op de muziekwereld Zelfstandig te kunnen reflecteren op het eigen musiceren Zelfstandig te kunnen reflecteren op het eigen functioneren in de muziekwereld Zelfstandig een sterkte/zwakte analyse te kunnen maken van het eigen musiceren Zelfstandig een sterkte/zwakte analyse te kunnen maken van het eigen functioneren in de muziekwereld Op basis van bovenstaande reflectie en sterkte/zwakte analyses zelfstandig een plan in de vorm van een Wat/Wanneer/Waarom/Hoe-lijst op te kunnen stellen De bovenstaande Wat/Wanneer/Waarom/Hoe-lijst vorm te kunnen geven en uit te kunnen voeren Zelfstandig aan een publieke presentatie van muziek vorm te kunnen geven waarin de artistieke identiteit en sterke kanten van de student centraal staan Zelfstandig de bovenstaande presentatie uit te kunnen voeren Zelfstandig aan het voorbereidende traject voor de bovenstaande publieke presentatie vorm te kunnen geven Zelfstandig het bovenstaande traject uit te kunnen voeren II. Genres Gegeven de identiteit en de structuur van de Jazz&Pop afdeling van ArtEZ/Zwolle dienen tijdens de opleiding op zijn minst de volgende genres aan de orde te komen (in alfabetische volgorde): Fusion Jazz Klassiek Latin Pop/Rock/Funk Theaterlied Verder kunnen aan de orde komen: Evt. subgenres van de eerste zes genres Toetsen, productietechnieken etc. Met betrekking tot klassiek geldt het volgende: De student kan kiezen voor het steunvak Klassiek Piano. In deze les wordt het klassieke pianorepertoire behandeld. Wanneer de student dit steunvak volgt wordt aan het eind ieder semester bekeken of de student door kan. Kijk voor de details hiervan in het speciaal aan klassiek gewijde hoofdstuk. III. Algemene vaardigheden Iedere kandidaat moet kunnen interpreteren, componeren en improviseren (basisvormen van muzikaal handelen) Iedere kandidaat moet prima-vista kunnen spelen, auditief kunnen werken, van blad kunnen spelen en uit het hoofd kunnen spelen (basis leeractiviteiten) Iedere kandidaat moet solo kunnen spelen, kunnen begeleiden en kunnen functioneren in duoverband, trioverband, in kleine ensembles en grote ensembles (verschillende muzikale situaties) Tijdens de lessen moet voor iedere kandidaat het luisteren naar, het maken van, het spreken over, het vastleggen van en het bewegen op klank/vorm/betekenis aan de orde komen (basisvormen van muzikaal gedrag) Tijdens de hoofdvaklessen worden de bovenstaande algemene vaardigheden zoveel mogelijk op de bij II genoemde genres toegepast. Hierbij valt op dat de genres veel vaardigheden gemeenschappelijk hebben. Vandaar dat het werken aan en met deze basisvaardigheden de echte kern van de hoofdvaklessen vormt. De genres fungeren vooral als toepassingsgebieden.

[blz. 2/3 ‘Piano J&P: Leerdoelen en structuur’]

IV. Techniek en ambacht De hoofdvaklessen kennen naast de onder II genoemde genres en de onder III genoemde vaardigheden nog twee belangrijke pijlers, namelijk techniek en Basic Skills. Techniek komt zoveel mogelijk iedere les aan de orde, de Basic Skills worden ongeveer maandelijks in speciale lessen behandeld. 1. Techniek
Definitie van techniek in brede zin: Behandelt alle middelen die de pianist ten dienste staan bij het musiceren
Definitie van techniek in nauwe zin: Behandelt de relatie tussen het lichaam, muziek en instrument Het doel is om onderstaande elementen in alle vormen van muzikaal handelen en in alle muzikale situaties (zie III) te beheersen en toe te kunnen passen. Ontspanning, houding en ademhaling Beheersen van basisbewegingen (in willekeurige volgorde): a. Zwaartekracht (gewicht) b. Vijf-vinger patronen c. Horizontale beweging (toonladder, arpeggio, sprong) d. Rotatie e. Worp f. Akkoorden en samenklanken g. Stoten Dynamiek Articulatie 2. Basic Skills De ambachtelijke kant van de hoofdvaklessen Piano Jazz&Pop omvat de volgende vaardigheden: Elementaire harmonie aan de piano Hierbij ligt het accent op vierstemmige harmonie (zowel drieklanken als septiemakkoorden). Aan de hand van oefeningen en sequensen komen onder meer onderwerpen als harmonisatie, stemvoering, verdubbelingen en diverse liggingen aan de orde Ritme Aan de hand van groove patterns wordt er gewerkt aan ritmische stabiliteit en ritmische flexibiliteit Melodie Aan de hand van melodic patterns wordt er gewerkt aan de melodische vocabulaire. Deze patterns worden in nauw verband behandeld met technische oefeningen. Prima vista spel Hierbij komt zowel het lezen van lead sheets als het lezen van notenschrift aan de orde Transponeren Moduleren Aan het eind van het eerste semester van het derde jaar worden techniek en de Basic Skills getoetst door middel van een techniektentamen. Dit tentamen wordt wanneer mogelijk gezamenlijk met beide of één van beide andere de locaties van ArtEZ georganiseerd. Kijk voor de details hiervan in het speciaal aan het techniektentamen gewijde hoofdstuk. V. Projectweek Piano J&P Drie keer per jaar vindt er een Piano J&P projectweek plaats. Deze week wordt gepresenteerd in de Reulandzaal. De presentatie wordt georganiseerd door de derdejaars studenten. VI. Blokken en Project De basis van het curriculum Piano Jazz&Pop wordt op ArtEZ gevormd door twee blokken, Blok A en Blok B. Hierbij staat Blok A voor oriëntatie en Blok B voor verbreding. Deze blokken worden in principe afgesloten aan het einde van het eerste semster van het derde jaar. Het tweede semester van het derde jaar staat in het teken van een muzikaal project naar keuze van de student. Hierbij wordt de student uitdrukkelijk uitgenodigd om ook zijn/haar licht op te steken op de andere vestigingen van ArtEZ. Er zijn talloze onderwerpen mogelijk, enkele voorbeelden zijn een specifiek (sub)genre, een specifieke pianist/toetsenist, arrangeren en componeren, zangbegeleiding en toetsen en produktietechnieken. Het project wordt afgesloten met een publieke presentatie, indien mogelijk als onderdeel van het programma van het tentamen aan het einde van het derde jaar.

[blz. 3/3 ‘Piano J&P: Leerdoelen en structuur’]

Overzicht I.1 I.2 II.1 II.2 III.1. III.2 IV.1 IV.2

Oriëntatie

Blok A

Verdieping Specialisatie Professionalisering

Blok B Techniek Project Eindauditie

Tentamens en examens I. II. III. semester 1 III. semester 2 IV.

3 stukken 3 stukken, door commissie te kiezen uit 5 voorbereide stukken Afsluitend ambachtelijk/technisch tentamen 5 stukken Waarin in ieder geval: een solopiano gedeelte en begeleiden Bachelor eindauditie (zie eindtermen) Waarin in ieder geval: een solopiano gedeelte

Eindtermen Blok B: Zelfstandig kunnen functioneren als pianist/toetsenist in alle ensembles en samenspeelsituaties binnen de Jazz&Pop afdeling van ArtEZ/Zwolle Gezonde basistechniek Effectieve studievaardigheden Basisvaardigheden reflectie Bachelor: Zelfstandig vorm kunnen geven aan één set van een concert In dit concert dient de eigen muzikale identiteit van de student centraal te staan Gezonde techniek Effectieve studie- en repeteervaardigheden Effectieve zelfreflectie en zelfstandig vorm kunnen geven aan de conclusies hiervan Alle tentamens zijn in de regel openbaar, afgezien van de toelatingsexamens. Op deze regel wordt alleen een uitzondering gemaakt wanneer de student en/of de examencommissie hier zwaarwegende redenen voor heeft. Bij ieder tentamen dient de student vooraf in drievoud een tentamenprogramma en deugdelijke partijen van het gehele tentamenrepertoire in te leveren. Bij de tentamens wordt vastgesteld of de student op de goede weg is met betrekking tot de eindtermen. Mocht de commissie hierbij problemen constateren dan krijgt de student nog 1 semester de tijd om de achterstand in te halen. Dit wordt uiteindelijk getoetst d.m.v. een extra tentamen aan het eind van het eerst volgende semester. Er wordt onder meer gekeken naar: Pianistische ontwikkeling Artistieke ontwikkeling Studievaardigheden Onderwijsbaarheid Presentatie Programma Verzorging Organisatie Bandleiderschap Etc. Bij de beoordeling staat de ontwikkeling en de progressie van de student in relatie tot de mogelijkheden van de student centraal.

PIANO JAZZ&POP: PROFIEL ArtEZ/Zwolle – Tilmar Junius – september 2006

Om de pianolessen te ondersteunen wil ik graag dat je een profiel van jezelf als musicus maakt. Aan de ene kant leer ik je door middel van een profiel snel kennen, daarnaast is een profiel ook een belangrijk reflectiemiddel en kan het zowel jou als mij helpen bij het formuleren van leervragen en het stellen van leerdoelen. Om je een idee te geven heb ik wat voorbeeldvragen op papier gezet en die vragen onderverdeeld in vijf categorieën. 0nderstaande vragen zijn enkel bedoeld als aanzetje, wijk er gerust van af en schrijf alles op waarvan jij denkt dat het voor mij belangrijk is om te weten.

1. Persoonlijke gegevens -

Naam, adres, telefoonnummers, e-mailadres etc. Eventueel andere informatie die ik moet hebben

2. Muzikale achtergrond en motivatie Enkele voorbeeldvragen: Op welke leeftijd ben je begonnen met piano spelen en waarom? Van wie heb je muziekles gehad en in welk verband was dat (muziekschool, privé of anders)? Heb je ook andere instrumenten gespeeld? Naar welke muziek luisterde je vroeger? Waarom ben je naar het conservatorium gegaan? …

3. Jij als musicus Enkele voorbeeldvragen: Speel je in (een) band(s) (de conservatoriumensembles niet meegerekend)? Zo ja, wat is de bezetting en wat is het repertoire? Zo niet, waarom niet? Speel je ook andere instrumenten (incl. elektronische toetsen) dan piano? Gebruik je een computer bij het musiceren? Zo ja, waarvoor (notatie, componeren etc.) en welke programma’s gebruik je? Zo niet, waarom niet? Geef je zelf les? Heb je wel eens zelf een stuk geschreven, of schrijf je wel eens stukken? Zo ja, kan je de muziek omschrijven (bezetting, invloeden)? Zo niet, waarom schrijf je (nog) geen stukken? In welke muzikale situaties (repertoire, bezetting etc.) voel jij je het meest op je gemak? Wat was jouw meest positieve muzikale ervaring tot nu toe als musicus? Wat zijn jouw muzikale ambities en/of dromen? …

4. Jij als luisteraar Enkele voorbeeldvragen: Ga je wel eens naar live concerten (jam sessies niet meegerekend)? Zo ja, welke concerten zijn jou op een positieve manier het meest bijgebleven? Zo niet, waarom niet? Welke cd’s zijn jou op een positieve manier het meest bijgebleven? Welke musici (pianisten en niet-pianisten) zijn jou op een positieve manier het meest bijgebleven? Hoe zou je jouw eigen muzikale smaak omschrijven? Wat was jouw meest positieve muzikale ervaring tot nu toe als luisteraar? …

5. Diversen Enkele voorbeeldvragen: Ga je wel eens naar de film, toneel, dans, musea, galeries etc.? Wat lees je zoal? …

PIANO JAZZ&POP: STUDIE-EVALUATIE ArtEZ/Zwolle – Tilmar Junius – september 2007

Om tijdens de studie optimaal te kunnen profiteren van de diverse lessen op het conservatorium en daarnaast de vele mogelijkheden binnen ArtEZ effectief te gebruiken is het heel belangrijk om regelmatig de studie te evalueren. Enerzijds helpt een goed overzicht van de besproken onderwerpen en bereikte doelen bij het verwerken van alle activiteiten en informatie van de afgelopen periode. Daarnaast kunnen op basis van zo’n evaluatie plannen gemaakt worden voor de komende periode. Tot slot kan het regelmatig evalueren helpen bij het oplossen van eventuele hindernissen die je bij de studie ondervindt. Hieronder staan een aantal vragen die kunnen helpen bij het evalueren van de afgelopen studieperiode. Bij deze vragen zijn “Wie?”, “Wat?”, “Waarom?”, “Waar?”, “Wanneer?” en “Hoe” steeds terugkomende onderwerpen. Net als bij het profiel zijn deze vragen vooral bedoeld als aanzetje, wijk er gerust van af en beantwoord alleen de vragen die voor jou relevant zijn. 1. Profiel Maak opnieuw een profiel en vergelijk dat nieuwe profiel met het vorige profiel. Beantwoordt daarna de volgende vragen: Wat zijn de verschillen en wat zijn de overeenkomsten? Wat zijn mogelijke redenen voor de verschillen? Zijn deze verschillen gewenst of niet? Is het wenselijk dat deze verschillen een rol spelen in plannen voor de komende periode? Zo ja, hoe? 2. Evaluatie Bij het evalueren van de afgelopen periode kan je denken aan het evalueren van lessen, vakken, samenspelsituaties, gesprekken, cd’s, concerten, boeken, tijdschriften etc. Een lijstje met te evalueren onderwerpen zou kunnen zijn: techniek, basic skills, repertoirekennis, theorie, arrangeren a/d piano, improvisatie, compositie, samenspel, studievaardigheden, portfolio, netwerk, zakelijk etc. Beantwoordt hierbij de volgende vragen: Van/met wie heb je de afgelopen periode … gehad? Wat voor … heb je van/met die personen gehad? Wat waren de doelen/onderwerpen/stukken van die … voor de afgelopen periode? In hoeverre zijn die doelen/onderwerpen bereikt/behandeld? Zijn er de afgelopen periode tijdens deze … voor jou nieuwe of onverwachte zaken aan de orde gekomen? Zo ja, welke? Zijn deze nieuwe inzichten gewenst of niet? Is het wenselijk dat deze nieuwe inzichten een rol spelen in plannen voor de komende periode? Zo ja, hoe? 3. Leerplan Piano Jazz&Pop ArtEZ Het leerplan van de afdeling Piano Jazz&Pop van ArtEZ staat op de teamsite. Een leerplan is geen doel op zichzelf maar dient als referentiekader, niet meer en niet minder. Bij het vergelijken van jouw antwoorden op de bovenstaande vragen met het leerplan dien je jezelf steeds opnieuw de laatste twee vragen van de evaluatie te stellen: Zijn deze nieuwe inzichten gewenst of niet? Is het wenselijk dat deze nieuwe inzichten een rol spelen in plannen voor de komende periode? Zo ja, hoe? 4. Plannen Evalueren doe je niet voor niets, als het goed vormt een evaluatie de basis voor de plannen voor de komende periode. Belangrijk: Plannen dienen helder en concreet te worden geformuleerd Plannen dienen in positieve taal te worden geformuleerd Plannen dienen gericht te zijn op realistische en haalbare doelen Plannen dienen gericht te zijn op controleerbare doelen Plannen dienen bij jou als musicus en mens te passen Bij de omschrijving van plannen hoort ook een overzicht met het hoe, wie, wanneer, waar en waarom er van

PIANO JAZZ&POP: PORTFOLIO ArtEZ/Zwolle - Tilmar Junius – september 2007

Het ‘moderne’ portfolio is een persoonlijke map met een inventarisatie van: o Persoonlijke competenties (= Het vermogen om adequaat te handelen, met de nadruk op kunnen en niet op weten) o Onderbouwd met bewijzen o Gerelateerd aan een standaard o En voorzien van een persoonlijk stappenplan Het portfolio heeft twee belangrijke doelen:
Het leert je (bewust) te leren
Het maakt je steeds meer verantwoordelijk voor je eigen ontwikkeling en/of studieproces Aangezien deze twee doelen ook belangrijke leerdoelen zijn van de ArtEZ-opleiding Piano Jazz&Pop (zie ‘Structuur en leerdoelen van de opleiding’), is het ook raadzaam om tijdens de studie bewust een portfolio op te bouwen. Er bestaan diverse soorten portfolio’s: • Een studieportfolio • Een loopbaanportfolio • … Ieder type portfolio heeft een eigen doel (studie-evaluatie, promotie etc), een eigen vorm (digitaal of analoog, visueel of auditief etc.) en een eigen doelgroep (jezelf, docenten, opdrachtgevers etc). Een portfolio kan maar hoeft dus ook niet (volledig) openbaar te zijn, dit hangt af van het doel, de aard en de doelgroep. Vandaar dat het belangrijk is om je bij het samenstellen van het portfolio bij ieder toe te voegen onderdeel af te vragen voor wie dit onderdeel bedoeld is. Ook kan maar hoeft een portfolio niet persé digitaal te zijn. Gezien de huidige ontwikkelingen is het echter raadzaam het portfolio zo snel en zo veel mogelijk digitaal te maken. Een portfolio bevat alle andere informatie die van belang is bij jouw identiteit en ontwikkeling als musicus en/of student. Enkele voorbeelden zijn: CV Missie statements Pers Diploma’s Speellijsten Repertoirelijsten Lijst met leerdoelen Persoonlijk stappenplan Persoonlijke evaluaties Demo’s en andere opnames Feedback …

Bron: http://www.leren.nl

PIANO JAZZ&POP: KLASSIEK ArtEZ/Zwolle – Piano Jazz&Pop - Tilmar Junius & Ellen van Lelyveld – september 2007

Iedere student Piano Jazz&Pop zal gedurende de studie kennis maken met klassiek repertoire. Dit gebeurt zowel tijdens de hoofdvakles als bij het Steunvak Piano Klassiek. Dit steunvak is een keuzevak en is dus niet verplicht. Op de eerste plaats maakt de student kennis met het repertoire wat in de afgelopen eeuwen geschreven is en nog steeds geschreven wordt voor het instrument en haar voorgangers. Daarnaast is het belangrijk dat de student leert om te gaan met geschreven materiaal. Aan de orde kunnen komen: Technische etudes (bijvoorbeeld van Henri Bertini, Carl Czerny of Moritz Moszkowsky) Polyfoon repertoire (bijvoorbeeld van Johann Sebastian Bach of François Couperin) Sonates (bijvoorbeeld van Wolfgang Amadeus Mozart of Ludwig van Beethoven) Voordrachtsstukken (van Frédéric Chopin tot en met Louis Andriessen) Technische oefeningen, zoals bijvoorbeeld toonladders en arpeggio’s, vormen een vast onderdeel van de hoofdvakles Jazz&Pop. Vandaar dat technische etudes vooral behandeld worden in de hoofdvakles, ook als de student het Steunvak Piano Klassiek volgt. In hoeverre ook polyfoon repertoire, sonates en voordrachtsstukken deel uitmaken van de hoofdvakles hangt er van af of de student het Steunvak Piano Klassiek gekozen heeft. 1. Wanneer een student dit steunvak niet kiest zal naast technische etudes ook ander klassiek repertoire in de hoofdvakles Piano Jazz&Pop behandeld worden. 2. Wanneer de student dit steunvak wel kiest zullen alleen technische etudes in de hoofdvakles Piano Jazz&Pop behandeld worden. Wanneer de student niet het Steunvak Piano Klassiek volgt zal er in de hoofdvakles bovendien meer aandacht aan het spelen van transcripties besteed worden. Steunvak Piano Klassiek Het belangrijkste doel van het Steunvak Piano Klassiek is om de student kennis te laten maken met klassiek pianorepertoire in al haar diversiteit. Daarnaast is het leren omgaan met geschreven repertoire ook een belangrijk doel. Aan de orde komen onder andere: Stijlgevoel Toonvorming Studievaardigheden Leesvaardigheden Alhoewel het overgrote deel van de technische oefeningen e.d. in de hoofdvakles behandeld zullen worden, zullen techniek en oefeningen ook onderdeel uitmaken van het steunvak. Aan het einde van ieder semester wordt bepaald of de student ook in het volgend semester het steunvak kan volgen. Criteria zijn hierbij onder meer: Progressie Inzet Onderwijsbaarheid Toetsing gebeurt door het in een besloten situatie voorspelen van een kort programma voor een commissie waarin in ieder geval de docent(e) Steunvak Piano Klassiek en de hoofdvakdocent Piano Jazz&Pop zitting hebben. Over het afsluiten van het Steunvak Piano Klassiek, de wijze van vermelden hiervan op het diploma en de betekenis van deze vermelding vindt op het moment (september 2007) nog overleg plaats tussen de docenten van de diverse locaties van ArtEZ.

PIANO JAZZ&POP: ELECTRONISCHE TOETSEN ArtEZ/Zwolle – Tilmar Junius – september 2007

In de ruimtes K.06, K.1A, K1B en bij de conciërge staan diverse electronische toetseninstrumenten. Vanaf het seizoen 2007-2008 heeft ieder instrument een vaste plek. Het is dan ook de bedoeling dat een instrument na gebruik naar deze vaste plek terug gebracht wordt. De nis van K.06 is inmiddels van een deur voorzien en in de loop van het seizoen 2007-2008 zal er ook een slot op deze deur komen, waarvan de sleutel bij de conciërge komt te hangen. Deze kast zal dienen als opslagruimte voor de kleinere toetseninstrumenten. Verder staan/liggen er van de docenten Rik Elings en Tilmar Junius diverse synthesizers, versterkers en accessoires op het conservatorium. Deze instrumenten e.d. mogen alleen met toestemming van de eigenaar buiten het conservatorium gebruikt worden. Dit in verband met verzekeringen. Inventarisatie per 1 september 2007: Instrument Roland FP7 Yamaha Motif ES8 Fender Rhodes Nord Electro 61 Nord Lead 3 Korg M1 Korg Wavestation Nord Modular

Plek K.1A K.1B K.06 kast K.06 idem idem (Tijdelijk bij Rik thuis) Concierge

Roland D70 Roland KC 100 (oud model) Roland KC300 Sustain pedalen Expressiepedaal (voor bij de Nord Electro)

Eigenaar: Rik Eigenaar: Tilmar

De studenten Piano/Toetsen Jazz&Pop zijn de belangrijkste gebruikers van de toetseninstrumenten en spelen dan ook een grote rol in het onderhoud en het up-to-date houden van de instrumenten. Het is de bedoeling dat klachten, suggesties en opmerkingen zo snel mogelijk aan de conciërges en aan Tilmar Junius worden doorgegeven. Gedurende het seizoen 2007-2008 zal Tilmar Junius twee groepslessen geven waarin de basisvaardigheden van het gebruik van de electronische instrumenten behandeld zullen worden. Voor meer specialistische lessen aangaande de electronische instrumenten kunnen de studenten van ArtEZ/Zwolle terecht bij de ArtEZ-docenten Maarten Helsloot (Arnhem) en Hilvert Roorda (Enschede). Ditzelfde geldt ook voor het volgen van lessen Hammond orgel die door John Hondorp (Enschede) gegeven worden. Meestal vinden deze lessen plaats in de vorm van een ‘steunvak toetsen’, respectievelijk ‘steunvak orgel’, of in een constructie waarbij de student (tijdelijk) twee hoofdvakdocenten heeft. Meer informatie over het volgen van een steunvak of het volgen van lessen bij twee verschillende hoofdvakdocenten is te verkrijgen bij Tilmar Junius, Hans Voogt en Michiel Braam (in deze volgorde).

PIANO JAZZ&POP: TECHNIEKTENTAMEN ArtEZ – Maarten Helsloot, Tilmar Junius en Robert Jan Vermeulen – zomer 2006

Het techniektentamen zal aan het eind van het eerste semester van het derde jaar afgenomen worden. Getracht zal worden de tentamencommissie uit docenten uit zowel Zwolle als uit Arnhem en/of Enschede te laten bestaan. Het tentamen bevat 6 onderdelen. Hieronder staat van ieder onderdeel een samenvatting. 1. -

Speelbewegingen Toonladders Arpeggio’s Vijfvingertechniek Akkoorden Octaven

2. -

Harmonie aan de piano Drieklanken Vierklanken Progressies en cirkels in majeur en mineur Harmonisatie Moduleren en transponeren

3. -

Melodische patronen Melodieën op basis van toonladders Melodieën op basis arpeggio’s Omspelingen, versieringen en chromatiek Transponeren

4. -

A prima vista spel Lead sheets Uitgeschreven repertoire Transponeren

5. -

Blues De student bereid 4 bluesstukken voor (eigen en/of bestaand) De 4 bluesstukken dienen te variëren in stijl, tempo, maatsoort, akkoordprogressie etc. Tijdens het examen kiest de commissie minstens één blues uit. Iedere voorbereide blues dient in 4 toonsoorten gespeeld te kunnen worden. In iedere blues dient de student: Het thema te kunnen spelen Te kunnen begeleiden (met en zonder ritmesectie) Te kunnen soleren Verder dient de student de muziekhistorische context van iedere blues te kennen. 6. Ostinato De student dient een stuk voor te bereiden waarin het improviseren over een ostinato centraal staat. Het stuk dient ten minste 4 minuten te duren. Er zal o.a. gelet worden op toonvorming, timing, tempovastheid en coördinatie.

PIANO JAZZ&POP: EINDAUDITIE BACHELOR ArtEZ – Maarten Helsloot, Tilmar Junius en Robert Jan Vermeulen - zomer 2006

Voordat de student eindauditie kan doen dient er voldaan te worden aan allerlei eisen. Deze eisen zijn te vinden in de studiegids en in informatie die de student aan het begin van het eindexamenjaar toegestuurd krijgt. Algemeen De eindauditie bestaat uit één set van een concert en duurt in het totaal maximaal 60 minuten, met een maximale speelduur van 45 minuten. Inhoud en zelfstandigheid Bij het kiezen van het materiaal voor de eindauditie dient de eigen muzikale identiteit van de student centraal te staan, zodat tijdens de eindauditie zoveel mogelijk de sterke kanten van de student tot uiting komen. Aan de inhoud van het examen worden geen specifieke eisen gesteld, behalve dat de student ergens tijdens het examen solo dient te spelen. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van een solostuk, een lang intro of een verbinding tussen twee stukken. Als de student verder wil studeren aan de Messiaen Academie is het wel verstandig om het programma zoveel mogelijk af te stemmen op het tweede fase plan (zie hieronder). De student dient aan dit concert zelfstandig vorm geven, maar zal bij het vormgeven, daar waar nodig, gecoached worden door de hoofdvakdocent(en). Beoordeling Bij het beoordelen van het examen weegt de commissie talloze aspecten, maar zal de nadruk liggen op: Programma Bandleiderschap Samenspel Uitvoering Effectiviteit Presentatie Expressiviteit Zelfstandigheid N.B.: Externe commissieleden en andere commissieleden dan de hoofdvakdocenten kunnen hiernaast ook andere aspecten meewegen in hun beoordeling. Messiaen Academie De student die zijn/haar studie voort wil zetten met een voortgezette opleiding aan de Messiaen Academie moet zich schriftelijk aan melden bij Alex Manassen of Ati Gottschal. Een belangrijk onderdeel van deze aanmelding is het inleveren van een studieplan, waarin omschreven hoe de student de voortgezette opleiding vorm wil geven. Na afloop van de beraadslaging van de eindauditie wordt door de examencommissie op basis van het studieplan en de net gespeelde eindauditie bepaalt of de student toegelaten wordt tot de voortgezette opleiding. Toelating tot de Messiaen academie staat dus los van het cijfer voor de eindauditie.

PIANO JAZZ&POP: LITERATUURLIJST ArtEZ/Zwolle – Tilmar Junius – september 2007

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Adolfo, Antonio, ‘Brazilian music workshop’, Advance/1993 Aldwell , Edward and Schachter, Carl, ‘Harmony and voice leading’, Wadsworth Publishing/1989 (2nd edition) Baerman, Noah, ‘The big book of jazz piano improvisation’, Alfred Publishing/2003 Bailey, Derek, ‘Improvisation - its nature and practice in music’, Da Capo/1992 Bavel, Rob van, ‘Jazz piano essentials’, eigen beheer, NL Beale, Charles, ‘Jazz piano pieces’ (Grade 1-5), The Associated Board of Royal Schools of Music/1998 Bicket, Fiona, ‘The Barry Harris approach to improvised lines & harmony: An introduction’, Barry Harris.com/2001 Brañdao, Fernando, ‘Brazilian and Afro-Cuban jazz conception’, Advance [with Leandro Braga] Campos, Carlos, ‘Salsa and Afro-Cuban montunos for piano’, ADG Productions/1996 Campos, Carlos, ‘Salsa, further adventures in Afro-Cuban music’, ADG Productions/1998 Coker e.a., Jerry, ‘Patterns for jazz’, Warner Bros. Publications/1970 Crook, Hal, ‘How to improvise’, Advance Music/2001 DeGreg, Phil, ‘Jazz keyboard harmony – a practical voicing method for all musicians’, Jamey Aebersold Jazz/1994 Determeijer (redactie), Cleem, ‘Gids lichte muziek voor piano’, EPTA Nederland/2004 Diaz, Olegario, ‘Latin jazz piano technique, vol. 1 + 2’, Charles Colin/1991 Dijk, Jan van, ‘Methode harmonie aan de piano’, Koninklijk Conservatorium, Den Haag Dobbins, Bill, ‘A creative approach to Jazz harmony’, Advance Elsen, Frans, ‘Jazz harmony at the piano – Practical harmony method for the musician/ vol. 1+2’, eigen beheer (ook in het Nederlands)/2001 Elsen, Frans, ‘Jazz Practicum, deel 1 t/m 4’, Delta Jazz/1992 Faria, Nelson en Korman, Cliff, ‘Inside the Brazilian rhythm section’, Sher/2001 Fischer, Clare, ‘Harmonic exercises for piano’, Gwyn Publishing/1973 Galper, Hal, ‘Forward motion from Bach to bebop – a corrective approach to jazz phrasing’, Chuck Sher Music/2003 Gill, Dominic, ‘Book of the piano’, Phaidon Press/1981 Gordon, Andrew D. en Campos, Carlos, ‘Ultimate latin piano/keyboard riffs book’, ADG Producations/2003 Green, Barry en Gallwey, Timothy, ‘Innerlijk musiceren - Psychologie in de muziek voor musici en luisteraars’, De Kern, Baarn/1988 Guilfoyle, Ronan, ‘Creative rhythmic concepts for jazz improvisation’, Newpark Music Centre/1999 Gustorff, Michael, ‘Practicing without problems – mental training for (jazz) musicians’, Music Design/1994 Hallam, Susan, ‘Instrumental teaching – A practical guide to better teaching and learning’, Heinemann/1998 Harrington, Jeff, ‘Blues improvisation’, Berklee Publishing Harrison, Mark, ‘Gospel keyboard styles: a complete guide to harmony, rhythm, and melody in authentic gospel style’, Hal Leonard Harrison, Mark, ‘The pop piano book’, Hal Leonard/1993 Homespun tapes: video’s/dvd’s van o.a. Dr. John (Mike Rebanack), David Cohen, Johnnie Johnson, Donald Fagen, Andy LaVerne en Ethel Coffie-Austin Johnston, Philip, ‘The practice revolution’, Practice Spot Press/2002 Klashorst, G.O van der, ‘The disposition of the musician’, Broekmans & van Poppel/2002 Kloppenburg, Drs. W. Chr. M, ‘Nieuwe leergang voor het piano-onderwijs’, Broekmans en van Poppel/1986 Kriss, Eric, ‘Barrelhouse & boogie piano’, Oak Publications/1973 Kriss, Eric, ‘Six Blues roots pianists’, Oak Publications/1973 Lateef, Yusef, ‘Repository of scales and melodic patterns’, Fana music/1981 Leeuw, Ton de, ‘Muziek van de twintigste eeuw – Een onderzoek naar haar elementen en structuur’, BohnStafleuVanLoghem/1977 Lelie, Christo, ‘Van piano tot forte’ Kok-Lyra/1995 Levine, Mark, ‘The jazz piano book’, Chuck Sher Music/1989 Liebman, Dave, ‘On education, the saxophone and related jazz topics’, Jamey Aebersold Jazz/2003

[blz. 2/2 ‘Piano J&P: Literatuurlijst’] • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Linden, Rob van der, ‘How to handle a rhythm’, eigen beheer/1995 Long, Marguerite, ‘Le piano’, Salabert/2002 Martienssen, Carl, ‘Schöpferischer Klavierunterricht’, Breotkopf&Härtel/1954 Matthay, Tobias, ‘The visible and invisible in piano-technique’, Oxford/1932 (reprinted + corrections 1947) Matthay, Tobias, 'Relaxation studies', /1908 Mauleón, Rebeca, ‘101 Montunos’, Sher Music/1993 Mauleón, Rebeca, ‘Salsa guide book for piano and ensemble’, Sher Music/1993 Neuhaus, Heinrich, ‘The art of piano playing’, /1967 McNeely, Jim, ‘The art of comping’, Advance Moehrke, Phillip, ‘Das Groove Piano Buch’, Advance/1995 Persichetti, Vince, ‘Twentieth- century harmony – Creative aspects and practice’, Norton/1978 Reblitz, Arthur A., ‘Piano servicing, tuning and rebuilding (for the professional, the student, the hobbyist)’, Vestal/1993 Ruiter, Wim de, ‘Compositietechnieken in de twintigste eeuw’, De Toorts/1993 Samama, Ans, ‘Musiceren zonder pijn’, Van Gorcum/1998 Sándor, György, ‘On piano playing (motion, sound and expression)’, Schirmer/1981 Slominsky, Nicolas, ‘Thesaurus of scales and melodic patterns’ , Amsco/1947 Slutsky, Allan, ‘Standing in the shadows of Motown – James Jamerson’, Hal Leonard Slutsky, Allan en Silverman, Chuck, ‘The Funkmasters – The great James Brown rhythm sections 1960 – 1973’, Alfred Publishing/1997 Snidero, Jim, ‘Easy jazz conception’, Advance Music [with David Hazzeltine] Snidero, Jim, ‘Jazz conception’, Advance Music [with Mike LeDonne] Snidero, Jim, ‘Jazz conception study guide’, Advance Music/1997 Varró, Margit, ‘Der lebendige Klavierunterricht’, Simrock/1921 (reprinted and updated 1958) Werner, Kenny, ‘Effortless mastery’, Jamey Aebersold/1996 Whiteside, Abby, ‘Indispensables of piano playing’ /1955 Williams, Jean-Paul, ‘The piano’, Billboard books/2002

Real Books e.d.: • ‘The New Real Book’ (vol. 1-3), Chuck Sher Music/1988 • ‘The World’s Greatest Fake Book’, Chuck Sher Music/1983 • ‘The European Real Book’, Chuck Sher Music/2005 • ‘The Latin Real Book’, Chuck Sher Music/1999 • Charlie Parker Omnibook, Atlantic Music Corp./1978 • ‘Bill Evans Fake Book’, Tro/1996 Technische etudes (min of meer in progressieve volgorde): • Hanon, Charles Louis, ‘Der klaviervirtuose - Fingerübungen’ Carl Czerny – ‘Vorschule der Geläufigkeit’, op. 849 • Henri Bertini: 24 etudes, op. 29 Walter Carroll: 12 studies Moritz Moskowski: 20 petites etudes, op 90 Carl Czerny: Schule der Geläufigkeit (Heft 1 en 2), op. 299 • Henri Bertini: 24 etudes, op. 32 Joh. Bapt. Cramer: Short Studies (nr. 1-50), op.100 Carl Czerny: Schule der Geläufigkeit (Heft 3 en 4), op. 299 • Joh. Bapt. Cramer: Short Studies (nr. 51-100), op.100 Cramer-Bülow: 60 etudes (nr. 1-30) Carl Czerny: Die kunst der Fingerfertigkeit (nr. 1-24), op. 740 • Cramer-Bülow: 60 etudes (nr. 31-60) Johannes Brahms: 51 Übungen Ignaz Moscheles: Etudes, op. 70 • Muzio Clementi: Gradus ad parnassum Sites met educatief materiaal van Tilmar Junius: • http://www.tilmarjunius.com (ga naar ‘teaching’) • http://www.zuidhollandjazz.nl • http://www.jazzenzo.nl