5-12-2012
WELKOM
5 december 2012
Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes
Caroline Lubach: Anita Faber:
senior verpleegkundig consulent diabetes VUmc
research coördinator Diabetes Research Centrum, Hoogeveen
De komende 45 minuten… Brandende vragen Diabetes & depressie, wat is het probleem? Wat zegt de NDF richtlijn? Herkenning en behandeling van depressie bij diabetes, hoe doe ik dat in de praktijk?
5 december 2012
3
1
5-12-2012
WAT IS EEN DEPRESSIE? Kernsymptomen: Aanhoudende sombere stemming Verlies van interesse of plezier Andere symptomen: Slaapproblemen Rusteloos of juist te rustig Verandering van eetlust/gewicht Verlies van energie 5 december 2012
4
PREVALENTIE DEPRESSIE BIJ DIABETES? • Mensen met diabetes hebben 2x meer kans op het ontwikkelen van een depressie (Ali & Stone, 2006) • Jaarlijks zijn er 100.000 Nederlanders met diabetes en depressieve symptomen (van MeeterenSchram, 2007).
• Ruim 1 op 6 mensen met diabetes heeft te maken met depressie of depressieve symptomen (van Meeteren-Schram, 2007) 5 december 2012
5
MATIGE HERKENNING DEPRESSIEVE KLACHTEN
Diabetes-professionals hebben periodiek contact met de patiënt en vaak over langere periode Toch wordt depressie gemist door medische professionals, ook diabetesverpleegkundigen. Max 30-50% herkend (Pouwer, 2005)
5 december 2012
6
2
5-12-2012
DIABETES, DEPRESSIE, COMPLICATIES… Depressieve diabetespatiënten hebben niet alleen een lagere kwaliteit van leven… Depressieve diabetespatiënten hebben tevens vaak een minder goed HbA1c … en een verhoogd risico op het ontwikkelen van gezondheidsproblemen
Depressie is behandelbaar! (CGT en/of antidepressiva)
… en een verhoogde zorgconsumptie 5 december 2012
7
Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes
Herkenning, doorverwijzing en behandeling Hoe doe ik dat?
ADVIES NDF RICHTLIJN 1. In het reguliere contact met patiënt altijd alert op signalen van depressiviteit en spanningsklachten 2. Meten en bespreken welbevinden standaard jaarlijks onderdeel van de jaarcontrole 3. Inzet van een gevalideerde screeningsvragenlijst (CES-D, PHQ-9, WHO-5 eventueel icm PAID) 4. Bespreken uitkomsten en koppelen aan zorgpad 5. ‘Matched care’ :passende hulp koppelen aan ernst/zorgbehoefte
5 december 2012
9
3
5-12-2012
Alertheid op signalen van depressiviteit en spanningsklachten altijd geboden…… Wees alert bij mensen met bepaalde algemene risicofactoren: verlieservaringen, geschiedenis van depressieve episoden, slechte huisvesting of een lage sociaal economische status
Wees alert bij risicovolle momenten in het beloop van diabetes: ontstaan van complicaties, ontwikkelen van andere chronische aandoening, overgang naar insulinetherapie, eerste jaar na diagnose type 1 DM
Wees alert bij psychische klachten en symptomen van depressie: Aanhoudende sombere stemming, verlies van interesse of plezier, slaapproblemen, rusteloos of juist te rustig, verandering van eetlust/gewicht, verlies van energie 5 december 2012
10
FUNCTIE VAN SCREENEN Screening helpt om herkenning te vergroten, verminderd lijdensdruk en kosten, verbeterd welbevinden en satisfactie met zorg (Simon et al., 2007, Valenstein et al., 2001, Pouwer et al., 2001)
Screeningsvragenlijst als hulpmiddel om klachten en symptomen van de patiënt zorgvuldig na te gaan Screeningsvragenlijst geeft handvat bij de bespreking in DM team en eventuele vervolgacties (bijv. verwijzing)
5 december 2012
11
GEVALIDEERDE VRAGENLIJSTEN
CES-D: Center for Epidemiological Studies- Depression Meet ernst van depressieve klachten/ontwikkeld voor algemene bevolking
PHQ-9: Patient Health Questionnaire-9 Meet ernst van depressieve klachten volgens DSM IV (nieuwer)
WHO-5: World Health Organization- Five item Well being Index Meet emotioneel welbevinden en ernst depressieve klachten/ NHG standaard voor meten welbevinden
PAID: Problem Areas in Diabetes schaal Meet diabetes-specifieke distress/aanpassingsproblemen
5 december 2012
12
4
5-12-2012
STAPSGEWIJZE BENADERING
Ernstige depressie Milde depressie Geen aanwijzingen voor depressie
Verwijzing: psychotherapie, antidepressiva Afwachten, counseling, zelfhulp, psychoeducatie Geen vervolgactie noodzakelijk
5 december 2012
13
Een voorbeeld:
Rapport 2 kopieën
Voor het spreekuur 7-10 min invultijd
Bespreking 15 min
Actie/verwijzing?
5 december 2012
14
PSYCHOLOGISCH HULPAANBOD? Luisterend oor, oog voor de psychosociale dimensie Ondersteunende gesprekken (counseling) Groepscursussen (mindfullness, omgaan met chronische ziekte) Begeleide zelfhulp: www.diabetergestemd.nl 1e lijns psycholoog, psychotherapeut, psychiater GGZ
5 december 2012
15
5
5-12-2012
NDF RICHTLIJN JUNI 2013 BESCHIKBAAR! Pilot implementaties: Medisch Centrum Haaglanden, Bethesda Ziekenhuis, Hoogeveen, Huisartsenpraktijk Doetinchem Resultaat pilots: Aanscherping richtlijn op basis van opgedane ervaringen Implementatiehandreiking
5 december 2012
16
ZELF AAN DE SLAG? Diabetesteam heeft integrale visie op ideale diabeteszorg Er is voldoende tijd en menskracht voor het opzetten van het screeningstraject Verantwoordelijkheden en rollen zijn helder omschreven Het is duidelijk welke specialistische psychosociale zorg beschikbaar is, indien verwijzing noodzakelijk is Er zijn afspraken over de verslaglegging in het patientendossier De werkwijze en onderlinge afstemming is vastgelegd binnen een zorgpad of instellingsprotocol 5 december 2012
17
6
