Wat is palliatieve zorg? Omgaan met emoties

Wanneer u te horen krijgt dat genezing van uw ziekte niet meer mogelijk is, kunt u veel vragen hebben. Vragen die over uw ziekte gaan, vragen over uw toekomst, vragen over welke mogelijkheden er zijn op het gebied van hulp, et cetera. Vragen die in Nij Smellinghe vaak aan de orde komen en die uw en onze aandacht verdienen. Deze brochure biedt u een aantal handreikingen om uw weg te vinden in de vele mogelijkheden die er zijn in de palliatieve zorgverlening en is geschreven voor patiënten en hun naasten. De folder is tevens een handreiking voor alle betrokkenen bij de zorgverlening. De onderwerpen die aan de orde komen zijn: het omgaan met emotionele en

Wat is palliatieve zorg? Omgaan met emoties Omgaan met lichamelijke veranderingen Sociale omgeving Als zelfstandig thuis wonen niet langer mogelijk is Zaken op orde brengen Telefoonnummers en adressen

2 2 4 6 8 12 14

lichamelijke veranderingen en de invloed van uw ziekte op uw omgeving en relaties. Ook vindt u informatie over de mogelijkheden voor aanvullende zorg thuis, in het ziekenhuis of in een andere instelling in de regio en informatie voor het op orde brengen van een aantal praktische zaken. Wat is palliatieve zorg? Wanneer genezing niet meer mogelijk is, richt de medische zorg zich op het afremmen van de ziekte en/of het verminderen van de klachten. Behandeling van pijn en andere symptomen, bestrijding van psychologische en sociale problemen en aandacht voor zingevingsaspecten zijn van groot belang. Het doel van palliatieve zorg is het bereiken van de best mogelijke kwaliteit van leven, zowel voor de patiënt als voor zijn of haar naasten (bron: Wereldgezondheidsorganisatie, 2002). Omgaan met emoties Wanneer u te horen krijgt dat u of uw naaste niet meer beter kan worden, kan er een grote verscheidenheid aan reacties volgen. Hoe met dit bericht wordt omgegaan, verschilt per persoon. Emoties als verbijstering, ongeloof, woede, angst, wanhoop, teleurstelling, verdriet, onzekerheid, machteloosheid, paniek en verdoofdheid kunnen u overweldigen. Het verwerken van deze boodschap zal met vallen en opstaan gaan.

1 Mogelijkheden in de palliatieve fase - Een praktische handleiding

2

De ziekte, en de onzekerheid die daarbij komt kijken, is vaak een aanleiding

Om voor vergoeding van psychologische hulp in aanmerking te komen, kan een

voor allerlei vragen over het bestaan en over het leven in het algemeen. Wat heb

verwijzing door uw behandelend arts nodig zijn. De meeste zorgverzekeraars

ik bereikt in mijn leven, wat heeft mijn leven nu nog voor zin? Dit soort spirituele

vergoeden een vorm van psychologische hulp in de aanvullende verzekering.

of zingevingsvragen kunnen heel complex zijn. Omgaan met lichamelijke veranderingen Geestelijke Verzorging

Als gevolg van de ziekte of de behandeling kunt u te maken krijgen met

Juist in situaties waarin mensen afhankelijker worden van anderen en de zorg

lichamelijke klachten en veranderingen. Pijn, misselijkheid, vermoeidheid,

van anderen, kan er behoefte zijn om vertrouwelijk te praten over vragen over

kortademigheid, een verander(en)de stoelgang, slaapproblemen en

(de zin van) het leven. U kunt hiervoor terecht bij Geestelijke Verzorging. Samen

toenemende zwakte komen regelmatig voor. Deze, en andere klachten, kunnen

met de patiënt richt de geestelijk verzorger zich op fundamentele vragen over

van invloed zijn op uw gevoel van welbevinden en op uw zelfredzaamheid.

ziekte en gezondheid, dood en leven, en op het verwerken van de situatie. Voor meer informatie hierover verwijzen we u naar de folder ‘Geestelijke Verzorging’.

Voor allerlei klachten zijn er verschillende behandelingen mogelijk waardoor u zich weer een beetje beter gaat voelen. Zo is soms een operatie gewenst om de

Medisch Maatschappelijk Werk

bron van de problemen weg te nemen, ook al geeft dat geen genezing meer.

Een maatschappelijk werker kan u en uw naasten ondersteunen bij emotionele

Daarnaast kunnen kortdurende ingrepen zinvol zijn om de kwaliteit van uw leven

en sociale problemen, bijvoorbeeld over het naderende levenseinde,

te verbeteren. Uw arts kan u ook medicatie voorschrijven die uw klachten doen

wederzijdse emoties, de omgang met de kinderen en veranderingen of

afnemen. Bijvoorbeeld pijnstilling bij pijn en slaapmedicatie bij slaapproblemen.

spanningen in uw relatie of in het gezin.

Naast het verlichten van klachten met behulp van medicijnen, zijn er andere

Ook praktische zaken rondom financiën, de uitvaart en het testament kunt u

mogelijkheden in de palliatieve fase.

bespreekbaar maken. Medisch Maatschappelijk Werk kan nabestaanden hulp bieden bij de

Fysiotherapeut

rouwverwerking.

Een fysiotherapeut kan u helpen bij klachten als benauwdheid en pijn, onder

Voor meer informatie hierover verwijzen we u naar de folder ‘Medisch

andere door oefeningen en massage.

Maatschappelijk Werk’. Ergotherapeut Psycholoog

Een ergotherapeut biedt praktische ondersteuning rond het uitvoeren van

Wanneer u vastloopt in het verwerken van uw ziekte, kan een psycholoog

dagelijkse activiteiten zoals zelfzorg, huishouden en vrijetijdsbesteding.

uitkomst bieden. Bijvoorbeeld als gevoelens van angst, somberheid, depressie, schuldgevoelens, problemen in uw relatie of gezin of seksuele problemen u

Pijnteam

belemmeren in uw dagelijks leven. Door middel van gesprekken helpt een

Nij Smellinghe heeft een gespecialiseerd pijnteam dat zich bezighoudt met het

psycholoog u om inzicht te krijgen in uw gevoelens en vervolgens om een

verlichten van ernstige pijnklachten met behulp van medicatie en zonodig andere

manier te vinden om daarmee om te gaan.

middelen.

3 Mogelijkheden in de palliatieve fase - Een praktische handleiding

4

Diëtist

De verpleegkundige zorg richt zich op lichamelijke, geestelijke en sociale

Als u problemen ondervindt op het gebied van voeding, zoals gewichtsverlies of

aspecten. Daarnaast kan de verpleegkundige samen met u kijken welke

misselijkheid, kan een diëtist u helpen.

mogelijkheden er zijn voor in de thuissituatie. Persoonlijke aandacht, beschikbaarheid en betrokkenheid zijn belangrijke onderdelen van de

Logopedist

verpleegkundige zorgverlening.

Een logopedist kan ondersteuning bieden bij klachten op het gebied van slikken, kauwen en praten.

Sociale omgeving De meeste mensen willen graag zo lang mogelijk hun eigen leven blijven leiden.

Seksuoloog

Het besef dat het leven niet lang meer zal duren is een traumatische ervaring.

Als u problemen ervaart op het gebied van intimiteit en seksualiteit, kan een

Voor veel mensen is het prettig om dat in eigen woon- en leefomgeving met

seksuoloog u hierin begeleiden. In Nij Smellinghe is het mogelijk om met een

ondersteuning van hun naasten te kunnen verwerken.

seksuoloog uw problemen op dit gebied te bespreken en om begeleid en geholpen te worden.

Mantelzorg De zorg door een naaste wordt ook wel mantelzorg genoemd. Een mantelzorger

Specialist en huisarts

is geen vrijwilliger, maar doet dit vanuit de relatie met degene die verzorging

Ook als u niet meer beter wordt, kunt u onder controle bij uw specialist blijven.

nodig heeft.

Hij houdt bij hoe uw ziekte zich ontwikkelt en welke klachten u ervaart.

Mantelzorg is vaak langdurig van aard. De ZorgBuurtSuper is een initiatief van

Afhankelijk van deze klachten, kan uw specialist samen met u naar een

verschillende personen en organisaties in de gemeente Smallingerland om

geschikte behandeling voor u kijken, om zo de kwaliteit van uw leven zo

mantelzorgers inzicht te geven in het eventuele risico op overbelasting. Tevens

optimaal mogelijk te houden. De behandeling richt zich in de palliatieve fase

kan de ZorgBuurtSuper mantelzorgers in contact brengen met mensen die

voornamelijk op het verminderen van uw klachten en (indien mogelijk) het

ondersteuning kunnen bieden. Dit hoeven niet altijd professionele zorgverleners

afremmen van de ziekte.

te zijn. Ook vrijwilligers kunnen ondersteunen. De betrokken personen en

Uw specialist brengt regelmatig uw huisarts op de hoogte van uw situatie, zodat

organisaties bij de ZorgBuurtSuper zijn: Humanitas, ZuidOostZorg, De

u met vragen en problemen ook bij uw huisarts terechtkunt. Uw huisarts kan u

Zonnebloem, De Protestante Kerk, Huisarts Wim Brunninkhuis Drachten, de

informeren en verwijzen naar gespecialiseerde zorgverleners en u informeren

Vrije Baptistengemeente Bethel en De Friese Wouden.

over de mogelijkheden van zorg in de thuissituatie. Daarnaast kan uw huisarts

Meer informatie vindt u op www.zorgbuurtsuper.nl.

een belangrijke rol spelen in de begeleiding van u en uw naasten. In situaties waarin een mantelzorger hulp geeft die eigenlijk door een betaalde Verpleegkundige

kracht verleend zou moeten worden, kan een PersoonsGebonden Budget

Wanneer u in het ziekenhuis ligt, is uw verpleegkundige verantwoordelijk voor de

(PGB) worden aangevraagd.

zorgverlening. Zij stelt samen met u (en uw naasten) vast waar u behoefte aan heeft en wat er allemaal mogelijk is in uw situatie. Het is van belang dat u uw klachten, wensen en behoeften met uw verpleegkundige bespreekt, zodat zij samen met u een goede behandeling kan uitzoeken.

5 Mogelijkheden in de palliatieve fase - Een praktische handleiding

6

PersoonsGebonden Budget (PGB)

Wensvervoer

Een PersoonsGebonden budget is een geldbedrag dat u kunt krijgen om zelf

Als u nog één keer naar familie of vrienden wilt of naar dat ene plekje wat u zo

zorg, begeleiding, hulp, hulpmiddelen en voorzieningen mee in te kopen. U kunt

dierbaar is, dan kunt u mogelijk gebruikmaken van wensvervoer. Dit vervoer is

zelf indelen hoe en waaraan het geld wordt besteed. U kunt dus met het PGB de

gratis en wordt op vrijwillige basis uitgevoerd door een deskundige

zorg in eigen hand nemen.

ambulancebemanning. Meer informatie vindt u achterin deze brochure.

Voor het aanvragen van een PGB voor zorg en begeleiding kunt u terecht bij uw ziektekostenverzekering. Voor het aanvragen van een PGB voor huishoudelijke

Als zelfstandig thuis wonen niet langer mogelijk is

hulp en hulpmiddelen kunt u terecht bij het Wmo-loket van uw gemeente. Ook

Veel mensen willen graag hun laatste levensfase in hun eigen omgeving

via Postbus 51 kunt hierover informatie krijgen. Laat u vooraf goed informeren

doorbrengen. Maar thuis blijven blijkt soms, door verschillende omstandigheden,

over de eventuele kosten, zodat u niet voor onverwachte uitgaven komt te staan.

moeilijk of zelfs onmogelijk. In dat geval wordt er samen met u gezocht naar de oplossing die het beste bij u past.

Zorgverlof

Nij Smellinghe heeft een Transferbureau dat zich bezighoudt met het geven van

Wanneer iemand voor een zieke zorgt en een betaalde baan heeft, kan de

advies en informatie over de diverse mogelijkheden op het gebied van zorg,

combinatie zorg en werk zwaar zijn. Met de Wet Arbeid en Zorg wil de overheid

zowel thuis als elders. Daarnaast kan de transferverpleegkundige de gewenste

het voor werknemers gemakkelijker maken om zorgtaken te combineren met

zorg samen met u regelen. Aan de meeste vormen van zorg zijn kosten

een baan. In deze wet staan een aantal verlofregelingen waar werknemers

verbonden, laat u hierover goed informeren.

gebruik van kunnen maken als zij tijdelijk voor een ziek familielid of een andere naaste willen zorgen. Daarnaast bestaat de Wet Aanpassing Arbeidsduur,

Er zijn verschillende mogelijkheden voor zorg als u ervoor kiest om thuis te

waarin het recht op meer of minder werken is geregeld. Een bedrijfsarts van de

blijven wonen.

Arbodienst kan met u kijken welke mogelijkheden er in uw situatie zijn. Thuiszorg Lotgenotencontact

Thuiszorginstellingen kunnen hulp verlenen bij (specialistische) verpleging en

Het is goed mogelijk dat u behoefte heeft aan contact met mensen die hetzelfde

verzorging. Hierbij kunt u denken aan persoonlijke verzorging, zoals wassen,

doormaken als u en uit eigen ervaring weten wat u voelt en doormaakt.

douchen en de toiletgang. Maar ook aan het uitvoeren van meer specialistische

Sommige mensen kennen lotgenoten in hun eigen kennissenkring of ontmoeten

handelingen, zoals het verzorgen van infusen, het toedienen van sondevoeding,

andere patiënten in het ziekenhuis. Wanneer u behoefte heeft aan

het geven van injecties en wondverzorging. De hulp bij verpleging en verzorging

lotgenotencontact kan uw specialist, huisarts of verpleegkundige u informatie

kan in overleg op bijna elk noodzakelijk tijdstip worden gegeven (dus ook ‘s

geven over de voor uw situatie geschikte patiëntenvereniging.

nachts) en kan bestaan uit meerdere zorgmomenten per dag. Let op: dit betekent dat er niet continu iemand van de thuiszorg bij u aanwezig is.

Stichting Achter de Regenboog biedt ondersteuning aan kinderen en jongeren bij

Voor meer informatie kunt u achterin deze brochure kijken.

het verwerken van het (komende) overlijden van een dierbare. Contactinformatie vindt u achterin deze brochure.

7 Mogelijkheden in de palliatieve fase - Een praktische handleiding

8

Vrijwillige thuiszorg

De transferverpleegkundige kan grote hulpmiddelen voor u aanvragen samen

De goed opgeleide vrijwilligers van Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg

met de aanvraag voor thuiszorg.

(VPTZ) bieden aanvullende mantelzorg, aandacht en praktische en emotionele

Kijk voor meer informatie achterin deze brochure.

ondersteuning aan terminaal zieke mensen en hun naasten. Deze vrijwilligers kunnen in de thuissituatie voor één of meerdere dagdelen per week worden

Soms is de zorg thuis niet (meer) mogelijk door de gezins- of

ingezet. Ook is het mogelijk dat ze ’s nachts bij u aanwezig zijn. De vrijwilliger

woonomstandigheden of doordat familie, partner of kinderen overbelast raken.

neemt de verzorgende taak tijdelijk waar, zodat uw partner of ander familielid de

In dat geval kunt u ervoor kiezen om te worden opgenomen in een verpleeghuis,

gelegenheid heeft om even rust te nemen, een boodschap te doen, et cetera.

hospice of verzorgingshuis.

Door tijdig deze ondersteuning in te schakelen kunnen u en uw familie het thuis wonen waarschijnlijk langer volhouden.

Verpleeghuiszorg

De zorg en ondersteuning van de VPTZ is gratis en er is geen medische

Verpleeghuisinstellingen kunnen hulp verlenen bij verpleging, persoonlijke

indicatie voor nodig.

verzorging, behandeling en begeleiding. Er kan intensieve zorg geboden worden,

Meer informatie vindt u achterin deze brochure.

waarbij rekening wordt gehouden met uw privacy. In overleg kan de gewenste zorg op elk noodzakelijk tijdstip worden gegeven.

Hulpmiddelen

Meer informatie vindt u achterin deze brochure.

Voor uw ontslag uit het ziekenhuis wordt in kaart gebracht welke zorg u nodig heeft en welke hulpmiddelen hiervoor thuis nodig zijn. Hierbij kunt u denken aan

Hospice

een bed of aanverwant artikel, een loopmiddel en artikelen voor persoonlijke

Het hospice is erop gericht om de kwaliteit van leven zoveel mogelijk te

verzorging, maar ook aan medisch-technische hulpmiddelen. Via het

waarborgen. Uw persoonlijke wensen staan daarbij centraal. Er wordt gestreefd

Hulpmiddelencentrum kunnen deze hulpmiddelen en verpleegartikelen worden

naar een gastvrij en warm huis waar u zelf beslissingen kunt nemen rond bezoek

geleverd. Voor de kleinere hulpmiddelen (ondersteek, urinaal, et cetera) kunt u

en verzorging. In het hospice wordt de noodzakelijke dagelijkse verzorging en

terecht bij de Thuiszorgwinkel.

ondersteuning gegeven door daartoe opgeleide vrijwilligers van de VPTZ. Voor de medische zorg komt de huisarts langs. De verpleegkundige en huishoudelijke

Via de Groene Kruis Winkels kunt u ook kleine hulpmiddelen lenen. Lenen kan

hulp wordt vanuit de beroepsmatige thuiszorg georganiseerd. ‘s Nachts is een

voor twee tot drie maanden. De medewerkers van de Groene Kruis Winkels

verpleegkundige aanwezig in het hospice.

kunnen u meer informatie geven over het lenen, huren en kopen (ook na de wettelijke uitleentermijn).

In het hospice zijn twee vormen van opname mogelijk: U kunt worden opgenomen in het hospice en daar verblijven tot en met het

Voor het lenen heeft u geen verwijzing nodig van een arts of specialist. Er wordt

moment van sterven wanneer uw levensverwachting ongeveer drie

wel gevraagd naar uw naam, adres, telefoongegevens, BSN-nummer en het

maanden is;

inschrijfnummer en de naam van uw zorgverzekeraar.

Ook is er de mogelijkheid tot een tijdelijke opname, de zogenaamde respijtzorg, om de mantelzorgers thuis voor een korte periode te ontlasten. Meer informatie vindt u achterin deze brochure.

9 Mogelijkheden in de palliatieve fase - Een praktische handleiding

10

Verzorgingshuis

Voor meer informatie en aanmelding kunt u terecht bij uw verpleegkundige, de

Als u in een verzorgingshuis woont, zal de medische verzorging in eerste

transferverpleegkundige of uw huisarts.

instantie verlopen via uw huisarts. Veel verzorgingshuizen hebben een ziekenafdeling. Als het verblijf in uw eigen kamer te moeilijk wordt, is het

Zaken op orde brengen

mogelijk dat u daarheen ‘verhuist’.

Het is goed om u te realiseren dat u verrast kunt worden door de snelheid

Er zijn ook verzorgingshuizen die de beschikking hebben over een aantal

waarmee de laatste levensfase zich aandient. Het is daarom aan te raden om

kamers voor stervenden.

een aantal zaken, waarvan u wilt dat ze op de manier verlopen zoals u ze voor

In sommige gevallen kunnen ook mensen van buiten het verzorgingshuis

ogen heeft, vast te leggen.

gebruikmaken van zo’n kamer. Meer informatie vindt u achterin deze brochure.

Testament Bij de notaris kunt u in een testament laten vastleggen aan wie u uw geld en

Het Wmo-loket

bezittingen wilt nalaten.

Wanneer u door uw ziekte wordt belemmerd in uw doen en laten, kunt u terecht

Doet u dit niet, dan regelt de wet wat er met uw nalatenschap gebeurt. Dit kan in

bij het Wmo-loket van uw gemeente voor advies, hulp(middelen) en

tegenspraak zijn met uw wensen. Daarnaast kunt u in uw testament eventuele

ondersteuning op het gebied van zorg, wonen en welzijn.

uitvaartwensen laten vastleggen, of misschien wilt u een bestaand testament

Via het Wmo-loket kunt u diverse hulpmiddelen en voorzieningen aanvragen. U

herzien.

kunt daarbij denken aan hulp bij het huishouden, hulp bij psychische problemen, aanpassingen in uw woning, maaltijden aan huis, ondersteuning van

Codicil

mantelzorgers en vervoersvoorzieningen.

Bepaalde zaken of wensen kunt u zelf schriftelijk vastleggen. Dat wordt ook wel

Deze zaken worden niet door het ziekenhuis geregeld. Voor meer informatie

een codicil genoemd. U heeft voor het opstellen daarvan geen notaris nodig. Het

kunt u terecht bij het Wmo-loket van uw gemeente.

codicil mag echter geen bepalingen bevatten die strijdig zijn met de wet. Dan wordt het document ongeldig.

Indicatie en kosten

Een codicil moet handgeschreven, gedateerd en ondertekend zijn. U kunt in het

Voor opname in een verpleeghuis of hospice en voor zorg van een

codicil uw uitvaartwensen beschrijven en bijvoorbeeld de verdeling van inboedel,

thuiszorginstelling, heeft u een indicatie nodig. Die wordt afgegeven door het

sieraden en andere kostbaarheden. U kunt geen geld nalaten op deze manier.

Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ).

Vergeet niet iemand te laten weten waar het codicil ligt of deponeer het bij een

Aan de zorg in deze instellingen zijn kosten verbonden. In het hospice wordt een

notaris.

eigen bijdrage gevraagd voor huisvesting, voeding, et cetera. Bent u opgenomen in een verpleeghuis of maakt u gebruik van thuiszorg? Dan wordt een

Uitvaart regelen

inkomensafhankelijke bijdrage in rekening gebracht. De vaststelling van deze

Misschien heeft u zelf ideeën of wensen voor uw uitvaart. Er is tegenwoordig

eigen bijdrage gebeurt door het Centraal Administratie Kantoor (CAK).

veel mogelijk. U kunt uw uitvaartwensen alvast op papier zetten en bespreken

Voor zorg en ondersteuning van de vrijwillige thuiszorg is geen (medische)

met uw naasten en/of uw uitvaartondernemer.

indicatie nodig. Bovendien is dit gratis.

11 Mogelijkheden in de palliatieve fase - Een praktische handleiding

12

Wilsverklaring

Meer informatie kunt u vinden in de folder van Nij Smellinghe over Euthanasie en

Door middel van een wilsverklaring kunt u aangeven op welke wijze en onder

bij de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie (NVVE).

welke condities u in uw laatste levensfase medisch en verpleegkundig verzorgd wilt worden. U kunt tevens aangeven welke mensen u machtigt om beslissingen

Telefoonnummers en adressen

voor u te nemen op het gebied van medische begeleiding als u hiertoe zelf niet

Wat is palliatieve zorg?

meer in staat bent. U kunt zelf een wilsverklaring opstellen, maar ook de

Op de website www.palliatievezorg.nl vindt u informatie over palliatieve zorg

Stichting Zorgverklaring en de Nederlandse Patiëntenvereniging geven

en daaraan verwante onderwerpen;

wilsverklaringen uit (voor adressen zie achterin deze brochure). Er zijn geen

Voor een overzicht van mogelijkheden voor palliatieve zorg in uw regio kunt

wettelijke eisen opgesteld voor wilsverklaringen. Als de tekst maar helder,

u kijken op www.netwerkpalliatievezorg.nl.

eenduidig en voor slechts één uitleg vatbaar is. Omgaan met emoties Palliatieve sedatie

Geestelijke Verzorging Nij Smellinghe: bereikbaar van maandag tot en met

Palliatieve sedatie is het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt

vrijdag tijdens kantooruren op telefoonnummer (0512) 588 055;

in de laatste levensfase door middel van medicatie. De patiënt wordt hierbij in

Medisch Maatschappelijk Werk Nij Smellinghe: bereikbaar van maandag tot

een slaaptoestand gebracht. De sedatie heeft als doel om het lijden te

en met vrijdag tijdens kantooruren op telefoonnummer (0512) 588 052.

verzachten in situaties waarbij het overlijden binnen één à twee weken wordt verwacht. Bij continue en diepe sedatie tot het moment van overlijden wordt

Sociale omgeving

geen vocht en/of voeding toegediend. Palliatieve sedatie valt onder normaal

Voor informatie en de aanvraag van een PersoonsGebonden Budget (PGB)

medisch handelen en heeft niet als doel de dood te versnellen.

kunt u terecht bij: uw ziektekostenverzekeraar (voor zorg en begeleiding),

Een folder over palliatieve sedatie is voor u beschikbaar.

het Wmo-loket van uw gemeente (voor huishoudelijke hulp) en www.postbus51.nl;

Euthanasie

Stand-by Fryslân biedt vervangende mantelzorg met vrijwilligers. Voor meer

Euthanasie is het op (herhaaldelijk) verzoek opzettelijk levensbeëindigend

informatie en aanmelding kunt u terecht op de website www.stand-

handelen en/of hulp bij zelfdoding. Euthanasie mag alleen in uitzichtloze situaties

byfryslan.nl;

en onder strikte voorwaarden worden toegepast. De arts dient aan strenge

Voor informatie over ondersteuning voor mantelzorgers kunt u kijken

voorschriften te voldoen, welke gespecificeerd zijn in de Wet toetsing

op www.zorgbuurtsuper.nl, www.mezzo.nl en www.mantelzorgfryslan.nl;

levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding.

Stichting Achter de Regenboog biedt ondersteuning aan kinderen en

Ook zal de arts het onafhankelijk oordeel moeten inwinnen van een collega-arts

jongeren bij het verwerken van het (komende) overlijden van een

en aan u vragen uw verzoek schriftelijk te bevestigen.

dierbare. U kunt contact opnemen met de stichting via

De arts kan om welke reden dan ook weigeren om aan uw verzoek te voldoen.

www.achterderegenboog.nl of via de advieslijn (0900) 233 41 41;

Hij zal u dan doorverwijzen naar een collega-arts die uw verzoek mogelijk wel honoreert.

13 Mogelijkheden in de palliatieve fase - Een praktische handleiding

14

Voor meer informatie over wensvervoer kunt u contact opnemen met de

Relevante websites

wensvervoercoördinator van Kijlstra Ambulancegroep Fryslân via

www.rechtopwmo.nl;

[email protected] of via 06-30467358 en 0512-583568 (locatie

www.KiesBeter.nl;

Drachten). Een folder over wensvervoer is beschikbaar.

www.hetcak.nl; www.vptzzofriesland.nl;

Als zelfstandig thuis wonen niet langer mogelijk is

www.hulpmiddelencentrum.nl;

Relevante folders

www.groenekruiswinkel.nl.

CAK, Eigen bijdrage Zorg met Verblijf; CAK, Eigen bijdrage Zorg zonder Verblijf en Wmo;

Zaken op orde brengen

Zorg in de laatste levensfase, VPTZ, Hospice Smelnehaven;

Voor meer informatie over euthanasie kunt u terecht bij de Nederlandse

Het Wmo-loket, voor vragen over Zorg,Wonen en Welzijn;

Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie. U kunt contact opnemen met de

Het Transferbureau, Nij Smellinghe;

vereniging via de website www.nvve.nl of via telefoonnummer (0900) 606 06

KiesBeter.nl, wijst u de weg in de zorg.

06; www.notarisinfo.nl;

Relevante adressen

www.donorcodicil.nl;

Wmo-loket Smallingerland

Voor meer informatie over de zorgverklaring kunt u terecht op

Gauke Boelensstraat 2

www.zorgverklaring.nl of op www.npvzorg.nl;

9203 RM Drachten

www.uitvaart.nl.

Telefoon (0512) 581 234 CAK (t.a.v. Zorg met Verblijf/Zorg zonder Verblijf en Wmo)

Versie: Januari 2015.

Antwoordnummer 1608 2590 VB Den Haag Telefoon (0800) 0087 Groene Kruis Winkel Drachten Oosterstraat 12 9203 BB Drachten Telefoon (0512) 541 701

15 Mogelijkheden in de palliatieve fase - Een praktische handleiding

16