Augustus 2014
Wat is dyslexie en wat zijn de gevolgen hiervan voor het volgen van onderwijs?
Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren van het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen. Deze stoornis is niet gerelateerd aan intelligentie. Het is een handicap die nooit over gaat.
Dyslectische leerlingen in het voortgezet onderwijs hebben problemen met: - Lezen en/of spellen op woordniveau in het Nederlands en in de moderne vreemde talen (nieuwe klank-tekenkoppelingen, ingewikkelde spellingafspraken).
- Het snel en accuraat lezen (decoderen) van teksten bij alle vakken.
- Het snel en accuraat spellen (coderen) bij functioneel schrijven bij alle vakken.
2
Andere gevolgen van dyslexie kunnen zijn:
- moeite hebben met het onthouden van: o Volgordes (alfabet, dagen van de week, maanden van het jaar) o Telefoonnummers o Tafels van vermenigvuldiging o Lijsten van instructies, vooral geschreven instructies. o Wetenschappelijke formules - Lezen van muziekschrift - Problemen met de tijd (zowel geen besef hebben van het verstrijken van tijd als het lezen van de klok) - Moeite hebben met kaartlezen en het vinden van de weg
Niet elke dyslectische leerling heeft in dezelfde mate last van zijn dyslexie. Dit is afhankelijk van de ernst van zijn dyslexie, de manier waarop hij met zijn dyslexie om gaat / om heeft leren gaan en zijn specifieke leerling-kenmerken (vb. Welke compensatiestrategieën heeft hij?). De sociaal-emotionele gevolgen die dyslexie voor leerlingen met zich meebrengt, verschillen eveneens.
3
Elke dyslectische leerling vraagt dus eigenlijk om maatwerk, toch zijn er algemene aanpassingen mogelijk voor alle dyslectische leerlingen.
Deze aanpassingen hebben betrekking op het feit dat: - dyslectische leerlingen een hoge tijdsdruk ervaren bij het uitvoeren van talige taken.
- dyslectische leerlingen meer nauwkeurigheidsfouten maken bij taaltaken.
- dyslexie grote gevolgen kan hebben voor het psychosociaal functioneren.
- dyslexie grote gevolgen kan hebben voor de taak- en werkhouding.
Kortom: Dyslexie heeft meestal grote gevolgen voor het functioneren van de leerling. De aanpak van dyslexie in het basisonderwijs is sterk remediërend. In het voortgezet onderwijs vragen deze leerlingen ook om compenseren en dispenseren.
4
Hoe is de begeleiding van dyslectische leerlingen op Het Hooghuis Ravenstein?
De hulp aan dyslectische leerlingen op Het Hooghuis Ravenstein gebeurt zo veel mogelijk in de studio’s (klassen). Er is extra hulp mogelijk voor alle leerlingen. Daarnaast zijn er maatregelen getroffen die alleen voor dyslectische leerlingen gelden.
De hulp voor alle leerlingen. In de klassen 1 en 2 worden ‘bijlesgroepjes’ gevormd. Leerlingen die o.a. extra aandacht nodig hebben voor: technisch lezen, begrijpend lezen, spelling, rekenen/wiskunde of Engels, krijgen een aantal maanden één keer per week extra ondersteuning. Leerlingen die moeite hebben met de planning van hun werk worden hierin extra ondersteund door hun mentor. In It’s Learning (elektronische leeromgeving) staat voor elk vak een instructie die leerlingen kunnen nalezen. Deze instructie wordt ook mondeling gegeven aan het begin van de les. Omdat leerlingen computers tot hun beschikking hebben wordt er veel gewerkt met www.wrts.nl (een woordjes-overhoorprogramma) en worden de site en de cd-roms van de methodes vaak gebruikt. Op alle computers staat ‘Claroread’ (spraaksoftware). Alle leerlingen mogen dit programma gebruiken. Voor de Engelse leesboekjes zijn luistercd’s beschikbaar.
5
De hulp speciaal voor dyslectische leerlingen. Alle docenten krijgen in het begin van het schooljaar een lijst met daarop alle dyslectische leerlingen en alle suspecten. Dyslexiesuspecten hebben tot aan het examenjaar dezelfde rechten (en plichten) als leerlingen met een dyslexieverklaring. Alleen met een dyslexieverklaring kunnen compensaties / dispensaties aangevraagd worden voor het examen. Een onderzoek voor een officiële dyslexieverklaring vindt plaats op initiatief en verantwoordelijkheid van de ouders / verzorgers. Alle dyslectische leerlingen van klas 1 en 2 krijgen dyslexiebegeleiding tijdens de bijlessen. Hierin wordt ook het programma ‘Claroread’ aangeleerd.
6
Mogelijkheden voor leerlingen met een dyslexieverklaring. Voor alle vakken: De dyslectische leerling krijgt aan het begin van het schooljaar een dyslexiekaartje, dat hij/zij bij iedere les/toets aan de docent kan tonen. Voor de aan te bieden hulp is de docent verantwoordelijk. Om hulp te krijgen ligt het initiatief zowel bij de leerling, als bij de docent. De dyslectische leerling heeft recht op een verlenging van 25% van tijd van toetsen. Dit is ook de examennorm. Indien noodzakelijk kan de leerling ondersteuning krijgen van audiomateriaal. Op school is hiervoor het computerprogramma ‘claroread’. Dyslectische leerlingen hebben recht op ‘grootschrift’ tijdens toetsen als de toets niet op de computer staat. Staat de toets op de computer dan kunnen ze hem vergroten met Claroread. Dit geldt niet tijdens het examen: van alle examens is een pdfbestand, dat op de computer via claroread te beluisteren en te vergroten is.
Proefwerken worden niet gedicteerd (uitzondering is het dictee) of op het bord gezet. Leerlingen krijgen de toets op papier of op het scherm.
7
Als een leerling niet wil of kan voorlezen in de klas, kan hij/zij dit bespreken met de desbetreffende docent. Op verzoek van de leerling kunnen de werkboeken voor een toets door de docent gecontroleerd worden op spelfouten, enz. Van opdrachten of toetsen kan op verzoek van ouders een kopie worden meegegeven naar huis. Dit moet dan in een gesloten enveloppe. Op de kopie staat aangegeven wat er fout gegaan is en tips om dit de volgende keer te voorkomen.
Voor moderne vreemde talen en Nederlands. Bij correctie van toetsen voor de moderne vreemde talen wordt de normering van spelfouten en luister- en inprentwoorden aangepast. Een betekenisfout, een fout tegen de grammatica en een fout in de werkwoordspelling worden wel fout gerekend. Dit geldt ook voor Nederlands. Bij de moderne vreemde talen kan een leerling recht hebben op een mondelinge toetsing van vocabulaire en van de kennisonderdelen van het proefwerk (ter beoordeling van de docent). Bij een onvoldoende voor de schriftelijke toets kan een leerling recht hebben op een mondelinge herkansing. De docent heeft hierin het laatste woord. Dit geldt niet voor het vak Nederlands.
8
Bij mondelinge herkansing wordt het gemiddelde berekend van de schriftelijke- en mondelinge toets tezamen. Dit wordt het uiteindelijke toetscijfer. De mondelinge cijferwaardering telt bij de moderne vreemde talen even zwaar mee als een schriftelijke toets. Dit geldt niet bij Nederlands. De toetsing binnen de moderne vreemde talen moet op elkaar worden afgestemd, zodat de leerling niet overladen wordt met leerwerk. Binnen redelijke grenzen kan de docent besluiten tot vermindering van de leerstof. Dit geldt ook voor Nederlands. Mogelijkheden examen: Dispensaties: VMBO in de eerste twee leerjaren: Frans of Duits als tweede moderne vreemde taal is in principe verplicht. Scholen mogen zelf kiezen welke taal zij aanbieden, maar mogen ook beide talen aanbieden. Op Het Hooghuis Ravenstein is de tweede vreemde taal Duits. Als een leerling met een dyslexieverklaring onevenredig veel moeite moet doen voor het volgen van een tweede vreemde taal (meestal Duits), dan kan overwogen worden hem/haar vrijstelling voor deze taal te geven. Een vrijstelling wordt in uitzonderlijke gevallen op verzoek van de leerling en ouders gegeven. Dat na overleg met de decaan en toestemming van de schoolleiding. De afspraak wordt ondertekend door ouders en schoolleiding en in het dossier opgenomen.
9
VMBO bovenbouw: Er zijn weinig mogelijkheden tot ontheffingen geregeld, omdat er in de verschillende sectoren veel keuzevrijheid is. Het probleem kan meestal worden omzeild door een vak eenvoudigweg niet te kiezen. Compensaties voor het examen: - Dyslectische leerlingen hebben recht op verlenging van de examentijd van 25% (dit is 30 minuten). - Andere aanpassingen en hulpmiddelen zijn alleen mogelijk, als deze vermeld staan in het deskundigenrapport dat bij de dyslexieverklaring hoort. Ook moet de leerling op school geruime tijd met de hulpmiddelen hebben gewerkt. De directeur moet de benodigde aanpassingen officieel aanvragen voor 1 november van het jaar ervoor. Op Het Hooghuis Ravenstein is het de afspraak om het werken met Claroread aan te vragen voor dyslectische leerlingen.
10
Voor wie meer wil weten. Henneman, K., Kleijen, R., & Smits, A. (2004a). Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs, Deel 1 – Achtergrond, beleid en implementatie. ’s-Hertogenbosch: KPC Groep, expertisecentrum Nederlands, Werkverband Opleidingen Speciaal Onderwijs.
Henneman, K., Kleijen, R., & Smits, A. (2004b). Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs, Deel 2 – Signalering, diagnose en begeleiding. ’s-Hertogenbosch: KPC Groep, expertisecentrum Nederlands, Werkverband Opleidingen Speciaal Onderwijs.
11
Deze protocollen zijn ook te vinden op: http://www.steunpuntdyslexie.nl/dyslexie-op-school/protocollendyslexie/voortgezet-onderwijs/
Paternotte, Arga (2006). Houvast bij leesproblemen & dyslexie op de basisschool. Bilthoven: uitgave van Balans en masterplan Dyslexie.
Wilthire, P. (2004). Wat je moet weten over dyslexie. Ettenleur: De Laude Scriptorum BV. 12
Bondt, de A. & Descamps, L. (2009). De dyslexie survivalgids. : Abimo Uitgeverij.
Sites: www.steunpuntdyslexie.nl van balansdigitaal.
Zorgteam, Het Hooghuis Ravenstein.
13
