VOEDINGSADVIEZEN BIJ EEN “GASTRIC BYPASS” Patiënteninformatie
Algemeen Ziekenhuis Diest Dieetafdeling Statiestraat 65 – 3290 Diest – t 013 35 40 44
[email protected] – www.azdiest.be
Inleiding Een
“Gastric-bypass”
is
een
aanvaardbaar
hulpmiddel voor het verkrijgen van lange
termijn
bij
morbide
en
goed
gewichtscontrole over
obesitas.
Het
is
geen
gemakkelijkheidsoplossing. Om de beoogde gewichtsreductie te bekomen en te behouden is een blijvende aanpassing van de voedingsgewoonten en fysieke activiteit noodzakelijk. Het niet
naleven
van
de
nieuwe
voedingsadviezen
leidt
onvermijdelijk tot het uitblijven van gewichtsverlies of zelfs tot toename
van
het
gewicht
na
een
oorspronkelijke
gewichtsdaling. De bedoeling is dat op termijn een gewone gezonde voeding genomen wordt, maar in kleinere porties dan voor de ingreep.
2
Inhoudsopgave Inleiding 1
Werkingsmechanismen
4
2
Algemene voedingsrichtlijnen
6
3
De actieve voedingsdriehoek
11
4
Bespreking voedingsmiddelen
14
5
Voorbeeld dagschema na Modifast
20
6
Mogelijke klachten na een Gastric Bypass
27
7
Bijlagen
29
8
Praktische voedingsadviezen na Gastric Bypass
30
3
Om de voedingsrichtlijnen na een gastric-bypass beter te begrijpen volgt een overzicht van de werkingsmechanismen die leiden tot gewichtsvermindering alsook de redenen om uw eeten drinkgewoonten aan te passen.
1 Werkingsmechanismen die leiden tot gewichtsreductie 1.1
De maag wordt verkleind: Per maaltijd kunnen slechts kleine hoeveelheden gegeten worden. Dit betekent minder energie-inname en dus gewichtsverlies. De maaginhoud bedraagt na de ingreep slechts 1-2 eetlepels. Na ongeveer 6 maanden 1 koffiekopje en op langere termijn 1,5 koffiekopje.
1.2
Een verminderde voedselopname en vertering ter hoogte van de dunne darm: Vetrijke en suikerrijke voedingsmiddelen verteren moeilijker en kunnen leiden tot dumpingklachten die gepaard kunnen gaan met buikkrampen, diarree, zweten en hartkloppingen.
4
Het is belangrijk om uw eet- en drinkgewoonten aan te passen om:
het beoogde gewichtsverlies te bereiken en te behouden
de verkleinde maag niet uit te rekken
het afsluiten van de maaguitgang te voorkomen
pijn en braken te voorkomen
alle noodzakelijke voedingsstoffen in voldoende mate te voorzien
Goed om weten Het gewichtsverlies na de operatie verschilt van persoon tot persoon. Dit is onder andere afhankelijk van uw voedingsgewoonten voor de operatie, uw startgewicht, uw voedingspatroon na de operatie en de hoeveelheid lichaamsbeweging. Gedurende de eerste 3-6 maanden na de operatie is het gewichtsverlies het grootst. Nadien gaat het vermageren trager maar houdt gemiddeld 12 tot 18 maanden aan. Nadien stabiliseert het gewicht en is het belangrijk het bekomen gewichtsverlies te behouden.
5
2 Algemene voedingsrichtlijnen 2.1
De basis van het voedingsadvies is te streven naar een gezonde en gevarieerde zoals de voedingsdriehoek weergeeft. Door het verkleinde maagvolume is het niet meer mogelijk grote porties te eten. Hierdoor vermindert de opname van voedingsstoffen. Het wordt bijgevolg zeer belangrijk om voor volwaardige voedingsmiddelen te kiezen om zoveel mogelijk alle noodzakelijke voedingsstoffen in optimale hoeveelheden te kunnen opnemen. Een onvolwaardig samengestelde voeding kan leiden tot voedingstekorten met als gevolg een verminderde weerstand, slechte wondgenezing, haaruitval en vermoeidheid. Gebruik van voedingssupplementen zoals extra vitaminen en mineralen zijn niet nodig tenzij uw arts die voorschrijft.
2.2
Bespreking van de hoeveelheden: Gebruik per maaltijd slechts kleine hoeveelheden. Eet traag en kauw goed. Dit helpt om het volume van de verkleinde maag te leren kennen. Stop met eten zodra u een vol -en/of verzadigingsgevoel ervaart of zelfs iets vroeger. 6
Té snel of té veel eten geeft aanleiding tot misselijkheid, braken en geeft pijn ter hoogte van het borstbeen en/of tussen de schouderbladen. Bij regelmatige herhaling kan dit uiteindelijk leiden tot het uitrekken van de maag waardoor terug meer voedsel kan opgenomen worden en de beoogde resultaten uitblijven. Gebruik kleine borden (ondertas, dessertbord…) en laat u niet verleiden om een restje op te eten!
2.3
Traag eten en goed kauwen Goed kauwen is belangrijk om te voorkomen dat voedselbrokken de verbinding tussen de maag en de opgetrokken dunne darm zouden verstoppen. Eet op een rustige plek en vermijd stress aan tafel. Neem de tijd om te eten (+/- 20-3O minuten). Neem een goede lichaamshouding aan, zit rechtop en aan tafel. Neem kleine happen en drink niet terwijl u eet. Zorg voor een goed gebit.
7
2.4
Voedingsmiddelenkeuze
2.4.1 Beperk of vermijd suiker! Suiker en suikerbevattende voedingsmiddelen worden zeer snel opgenomen in de dunne darm waardoor dumpingklachten kunnen optreden. Zoetstoffen o.b.v. saccharine, aspartaam en acesulfaam-K zijn toegelaten. Tagatose, xyllitol en maltitol zijn minder goede keuze
2.4.2 Beperk vetten Vetten verteren langzamer en worden minder goed opgenomen door de dunne darm met een vette en minder vaste stoelgang of zelfs diarree tot gevolg. Beperk zowel zichtbaar als onzichtbaar vet zoals olie, boter, margarine, vermijd mayonaise en varianten, gefrituurde snacks, roomsausen, vette sausen (zoals béarnaise, mousseline, Hollandse saus, vette vleessoorten), vette vleeswaren, vette kazen, gebak, chocolade (ook dieetchocolade), koeken en dieetkoeken, volle melkproducten zoals puddingen, volle melkdesserten, room….
2.4.3 Maaltijdfrequentie en maaltijdrespect Gebruik dagelijks 3 hoofdmaaltijden (ontbijt - middag – avondmaal) 8
en 3 tussenmaaltijden in de loop van de morgen, namiddag en avond.
2.4.4 Vochtinname Drink voldoende, minstens 1-1,5 liter gespreid over de dag. Drink in kleine slokjes en niet vlak voor, tijdens of vlak na de maaltijden (30 minuten voor of na de maaltijd). Drinken spoelt het voedsel sneller weg uit de maag waardoor meer kan gegeten worden en bovendien sneller dumpingklachten ontstaan. Vermijd gesuikerde dranken: puur fruitsap zowel vers als ongezoet (met water aangelengd fruitsap kan met mate), gezoete melkdranken zoals chocomelk, milkshakes, gesuikerde natuur- of fruityoghurt, gewone frisdranken,… Vermijd koolzuurhoudende dranken (voornamelijk in de beginfase), zij kunnen een opgezet gevoel in de darm geven. Welke dranken kan u gebruiken? Warme of koude dranken zonder suiker en in de beginfase zonder koolzuur zoals, water, koffie, thee, groentesap, magere vlees-, visen/of groentebouillon, light frisdranken met minder dan 6kcal per 100 ml,… Aanvullend kunnen ook magere melk en karnemelk gedronken worden.
9
Beperk het alcoholverbruik tot een strikt minimum. Alcohol wordt sneller en beter opgenomen in de bloedbaan. Het wettelijk maximumgehalte zal vlugger bereikt zijn. Denk hieraan als u een voertuig bestuurt. Daarenboven levert alcohol veel lege calorieën. DRINK NIET WANNEER U ZICH MISSELIJK VOELT! Het zal alleen maar erger worden. Wacht tot de misselijkheid overgaat!
10
3 De actieve voedingsdriehoek Hulpmiddel bij het samenstellen van een gezonde voeding De voedingsdriehoek is het ideale hulpmiddel om een gezonde voeding samen te stellen. Per maaltijdgroep dienen we uit elke laag, een bepaalde hoeveelheid product te gebruiken. De grootte van het vak geeft u een idee van de hoeveelheid die u ervan nodig heeft in verhouding met de rest. Op deze manier kunnen we dagelijks ons lichaam voorzien van alle nodige voedingsstoffen zoals water, eiwitten, vetten, koolhydraten, vitaminen, mineralen en voedingsvezel. Vergeet de lichaamsbeweging niet!!!
11
Advies vanaf de 3de week na de ingreep De bedoeling is om vanaf nu stilaan alle gezonde voedingsmiddelen onder normale consistentie te gebruiken. Enkele nuttige tips
Traag eten en goed kauwen blijft noodzakelijk
Stop met eten of drinken bij een “vol” gevoel
Neem kleine slokken en /of kleine happen
Respecteer de hoofdmaaltijden en gebruik op vaste tijdstippen de tussenmaaltijden
Zorg voor voldoende variatie binnen de richtlijnen van een gezonde voeding (actieve voedingsdriehoek!)
Eet voldoende, naast 3 hoofdmaaltijden ook 3 tussendoortjes.
Wat hebben we minimaal per dag nodig
1.5 l water
3 aardappelen of 2 lepels gekookte rijst of deegwaren
4 sneden bruin brood
3 grote lepels groenten
2 stukken fruit
0.5 l magere ongesuikerde magere melkdrank of yoghurt en 1 plakje magere kaas
75-100 g vis of mager vlees of volwaardige vleesvervanger
soeplepel vetstof van het onverzadigde type (= zacht bij kamertemperatuur) 12
Het dagschema pagina 12 geeft een voorbeeld weer van hoe u dit kan inpassen in uw dagelijks leven.
13
4 Bespreking voedingsmiddelen Water en dranken: -
drink niet bij de maaltijd maar ook niet vlak voor of na de maaltijd
-
het is belangrijk om dagelijks 1,5l vocht te gebruiken, bij voorkeur water
-
laat bij sprankelend water vooraf het gas ontsnappen (zeker in de beginfase)
-
vermijd alcohol
-
vermijd gesuikerde dranken omdat ze veel energie aanbrengen en dumping in de hand werken
-
beperk vruchtensappen, ook deze met de vermelding “zonder suiker”, ze leveren evenveel energie als gesuikerde frisdranken en bevatten vruchtensuiker
-
light - frisdranken (< 6 kcal per 100 ml) zijn een mogelijk alternatief voor zoete dranken, laat echter het gas vooraf ontsnappen (zeker in de beginfase)
-
groentebouillon en magere soepen kunnen eveneens bijdragen tot de nodige vochtaanbreng
Brood : -
gebruik bij voorkeur brood van minstens één dag oud, omdat vers brood gemakkelijk blijft steken ter hoogte van de overgang tussen de maag en de dunne darm. Neem 14
fijngemalen bruin in het begin, nadien donker. Bruine broodsoorten slorpen meer vocht op waardoor de maaglediging vertraagt -
zachte ronde beschuiten en afgekoeld geroosterd brood verteren goed en zijn aangewezen in de startfase, nadien zijn volkoren beschuiten een beter alternatief. Schakel wel over op brood
-
verse sandwiches zijn minder goed
-
sneetjes geroosterde pistolets verteren beter dan verse
Deegwaren: -
verkies bruine soorten
-
goed gaargekookt vormen ze geen probleem
-
indien deegwaren worden vermengd met saus blijft de noodzaak van goed kauwen bestaan!!!!
Aardappelen: -
goed gaarkoken
-
puree bereiden met weinig vetstof, magere melk en zonder eidooier
-
gefrituurde aardappelgerechten zoals frieten, kroketten… of aardappelgerechten met room, vetstof en /of kaas kan je best mijden of zeer strikt beperken
15
Groenten: -
gaargekookte groenten kunnen in de beginfase gemixt worden en nadien als dusdanig worden gegeten
-
vezelrijke groenten zoals asperges, selder, peulvruchten, ajuin, pompoen, courgette en koolsoorten (met uitzondering van bloemkool en de trosjes van broccoli) kunnen in de beginfase, onder de vorm van gemixte en gezeefde soep verwerkt worden
-
rauwe groenten kunnen ingeschakeld worden wanneer je reeds goed leerde kauwen. Stukjes gepelde en ontpitte tomaten kunnen reeds van de beginperiode.
Fruit: -
opgelegde vruchten (in eigen nat), of eventueel vers geschild fruit tot moes verwerkt zullen geen probleem geven
-
indien voorgaande fruitbereidingen goed worden verdragen mag rijp, vers fruit ingeschakeld worden; begin best met zachte soorten zoals aardbeien, gepelde stukjes perzik, nectarine, meloen, peer …
Vis: -
vis verteert gemakkelijk; vismousse is aan te raden in de startfase
-
gekookte of gepocheerde vormen zijn lichter dan gebakken 16
-
gepaneerde soorten, alsook kant en klare gebakken vis verteren moeilijker en worden afgeraden door het hoge vetgehalte
Vlees: -
vermijd pezen, zwoerden en kraakbeenstukjes in vlees
-
vezelrijke vleessoorten zoals rundsvlees, wild en gesudderde vleesgerechten zijn moeilijker fijn te kauwen waardoor ze moeilijk kunnen worden doorgeslikt
-
goed gekauwd vlees van kip en kalkoen is gemakkelijker te verwerken
-
gehaktsoorten zoals gevogeltegehakt, fijngemalen filetamericain zonder ui, bieden meestal geen probleem
-
vermijdt bruine korsten bij het bakken van vlees
-
snij het vlees zeer fijn tegendraads zoals “carpaccio”
Eieren: -
vooral het wit van ei onder alle vormen is goed verteerbaar en zeer waardevol omwille van de noodzakelijke eiwitaanbreng
-
in de beginfase is het raadzaam gekookte eieren te pletten hele eieren kunnen tot 2 - 3 stuks per week (eidooier is rijk aan cholesterol)
-
toch is het raadzaam om minimum 1 ei per week te eten omwille van vitamine B12 aanbreng 17
Melk - kaas : -
omwille van de zachte consistentie en goede eiwitbron zijn magere witte kaas, magere smeer- en smeltkazen zeer nuttig
-
magere vaste kaassoorten vragen om goed gekauwd te worden
-
volvette kazen zijn slechts beperkt te gebruiken
-
gebruik bij voorkeur magere en ongesuikerde melkdranken
-
zelfbereide pudding eventueel kunstmatig gezoet
Sojaproducten: -
niet gearomatiseerde calciumverrijkte sojadrank is een goed alternatief voor melk
-
zelfbereide sojapudding, gezoet met kunstmatig zoetmiddel kan eveneens ingeschakeld worden
Vetten: -
wees matig met de hoeveelheid en kies een goede kwaliteit (olie of zachte margarine)
Restgroep: -
producten uit deze groep zijn niet noodzakelijk in een gezonde voeding. Ze bevatten veel suiker, vetten of alcohol. Spring er zuinig mee om.
18
Dieetproducten horen thuis in de restgroep. Zogenaamde dieetkoeken, dieetchocolade, dieetchoco en dieetconfituur gezoet met maltitol, sorbitol of fructose zijn niet geschikt, gezien de calorieaanbreng even hoog is, ze veel vetten bevatten en de polyolen en maltitol darmproblemen kunnen geven.
19
5 Voorbeeld dagschema na Modifast 5.1
Eerste week na Modifast Broodmaaltijd Brood: 2 zachte (ronde) beschuiten OF 1 snede licht grijs geroosterd brood Smeersel: dun met minarine (15 of 25% vet) Beleg: Eiwitbron: Magere kaassoort : magere witte kaas, magere smeerkaas, magere smeltkaas Magere vleeswaren : onbereide filet americain zonder ajuin, zelfbereide pure magere vis- of vleessalade op basis van dressing of yoghurtslasaus Ei: licht gekookt, geroerd of gebakken met weinig vetstof Zoet broodbeleg: levert geen noodzakelijke voedingsstoffen zoals eiwitten maar kan voor variatie zorgen. Confituur met verlaagd suikergehalte,zelfbereide vruchtenmoes zonder suiker… Drank: los van de maaltijd, koffie, thee, chicorei, vruchtenkoffie
20
Voormiddag: 125 g magere (fruit)yoghurt of platte kaas zonder suiker of ½ zakje Modifas of 1 glas magere chocomelk zonder suiker, magere melk, sojamelk natuur, light, karnemelk Warme maaltijd Werkwijze: - alles samen mixen met een weinig bouillon of groentesoep tot een zachte brij. - of kunnen de groenten en vlees of vis apart gemixt worden met een weinig soep - en aardappelen gebruikt worden onder vorm van puree. Indien de gemixte voeding goed wordt verdragen, kan u overgaan tot een vaste consistentie (zie dagschema 2). Vis - vlees: 50-75g magere of vette vis of mager vlees bijv. : gepocheerde kabeljauw, licht gebakken victoriabaars, gemalen kipfilet, onbereide filet americain, gemalen kalkoengebraad… Groenten: in eerste instantie lichtverteerbare soorten bijv. : gemixte andijvie, spinazie OF wortelpuree, knolselderpuree, spinaziepuree, broccolipuree… 21
Aardappelen : 3 stuks o.v.v. puree Bereidingsvetten: 1 kleine eetlepel zachte of vloeibare dieetmargarine of olie Drank: los van de maaltijd, water (geen bruiswater) Namiddag: Fruitmoes zonder suiker, fruitpap zonder suiker of mager melkproduct zonder suiker of droge kinderkoek (maximum 1 koek per dag) of magere gemixte soep 2de broodmaaltijd : zie ontbijt Latere avond: zie voormiddag of namiddag
5.2
Tweede week na Modifast Broodmaaltijd Brood: 2 zachte sneden niet te vers bruin brood of 2 sneden geroosterd bruin brood Smeersel: dun met minarine (15 of 25% vet) Beleg: Eiwitbron: Magere kaassoort : magere witte kaas, magere smeerkaas, magere smeltkaas, magere broodkaas Magere vleeswaren : kippenwit, kalkoenham, ontvette ham, onbereide filet americain zonder ajuin, zelfbereide 22
pure magere vis- of vleessalade op basis van dressing of yoghurtslasaus Ei: licht gekookt, geroerd of gebakken met weinig vetstof Zoet broodbeleg: levert geen noodzakelijke voedingsstoffen zoals eiwitten maar kan voorvariatie zorgen. Confituur met verlaagd suikergehalte, zelfbereide vruchtenmoes zonder suiker… Drank: los van de maaltijd, koffie, thee, chicorei, vruchtenkoffie Voormiddag: 125 g magere (fruit)yoghurt of platte kaas zonder suiker of 1 glas magere chocomelk zonder suiker, magere melk, sojamelk natuur light, karnemelk Warme maaltijd Vis - vlees: 50-75g Magere of vette vis of vlees (ook rood vlees) (zie bijlage) Groenten: 3 lepels gekookt, gestoomd of gestoofd Aardappelen : 3 stuks o.v.v. puree Bereidingsvetten: 1 kleine eetlepel zachte of vloeibare dieetmargarine of olie Drank: los van de maaltijd, water (geen bruiswater)
23
Namiddag: Stuk mals fruit, opgelegd zonder suiker (in eigen nat) of mager melkproduct zonder suiker of droge kinderkoek (maximum 1 koek per dag) of magere soep
2de broodmaaltijd : zie ontbijt Latere avond: zie voormiddag of namiddag
5.3
Vierde week na Modifast Broodmaaltijd Brood: maximum 2 sneden niet te vers bruin brood of maximum 2 sneden geroosterd brood Smeersel: dun met minarine (15 of 25% vet) Beleg: Eiwitbron: Magere kaassoort : magere witte kaas, magere smeerkaas, magere smeltkaas, magere broodkaas Magere vleeswaren : kippenwit, kalkoenham, gerookte kalkoenham, ontvette ham, onbereide filet americain zonder ajuin, filet de York, filet de saxe, filet d’anvers, zelfbereide pure magere vis- of vleessalade op basis van dressing of yoghurtslasaus
24
Ei: licht gekookt, geroerd of gebakken met weinig vetstof Zoet broodbeleg: levert geen noodzakelijke voedingsstoffen zoals eiwitten maar kan voor variatie zorgen. Confituur met verlaagd suikergehalte, zelfbereide vruchtenmoes zonder suiker… Drank: los van de maaltijd, koffie, thee, chicorei, vruchtenkoffie
Voormiddag: 125 g magere (fruit)yoghurt of platte kaas zonder suiker of 1 glas magere chocomelk zonder suiker, magere melk, sojamelk natuur light, karnemelk Warme maaltijd Vis - vlees: 50-75g Magere of vette vis of vlees (ook rood vlees) (zie bijlage) Groenten: 3 lepels gekookt, gestoomd of gestoofd Aardappelen of rijst of deegwaren : 3 kleine aardappelen (gekookt of gestoomd) / puree OF 3 eetlepels rijst of deegwaren Bereidingsvetten: 1 kleine eetlepel zachte of vloeibare dieetmargarine of olie Drank: los van de maaltijd, water (geen bruiswater) 25
Namiddag: Stuk fruit, opgelegd fruit zonder suiker (op eigen nat) of mager melkproduct zonder suiker of droge kinderkoek (maximum 1 koek per dag) of granenkoek vb. Belvita , of Special K mini breaks, Grany FUN biscuit, …. magere gemixte soep 2de broodmaaltijd : zie ontbijt Latere avond: zie voormiddag of namiddag
26
6 Mogelijke klachten na een Gastric Bypass
Moeilijke stoelgang Indien verstopping of obstipatie optreedt, wijst dit meestal op een tekort aan vocht en/of te weinig vezelinname. Zorg voor voldoende vocht, minstens 1,5 liter per dag. Gebruik een gevarieerde en vezelrijke voeding zoals volgranenbrood, zemelen, groenten, fruit, muesli, havervlokken... Neem voldoende lichaamsbeweging.
Opboeren U kunt dit meestal voorkomen door traag en rustig te eten alsook door goed te kauwen. Praat niet tijdens het eten en gebruik geen kauwgom. Voorkom dat u “lucht hapt”. Vermijd koolzuurhoudende dranken, koolsoorten, prei, ui, knoflook, komkommer en paprika.
Hongergevoel Zorg voor volwaardige voedingsmiddelen. Gebruik desnoods een geplande extra, tussenmaaltijd vb. wanneer er een grote tijdsspanne is tussen de lunch en het avondmaal. Voorkom dat u constant gaat eten. Raadpleeg uw diëtiste. 27
Braken Te veel eten, te snel eten, drinken tijdens de maaltijd. Zie voorgaande: beperk volume.
Dumpingsklachten Zijn ongemakken die kunnen optreden direct of enkele uren na de maaltijd zoals: darmkrampen, diarree, zeer vol gevoel, hartkloppingen, duizeligheid, zwaktegevoel…, “koud zweet” tot flauwvallen. Deze klachten treden vooral op na te snel eten of drinken, eten van té grote porties, gebruik van suikerrijke en/ of vette voedingsmiddelen. Vraag hulp aan uw diëtiste bij mogelijke dumping klachten.
28
7 Bijlagen
Magere charcuterie Ontvette achterham, gerookte kalkoenfilet, kippenwit (met of zonder tuinkruiden), kalkoenham, rosbief, gebakken filetgraad of kalkoengebraad, filet de saxe, filetd’anvers, pastrami, onbereide filet americain,…
Mager vlees Kipfilet, kalkoenfilet, kalkoengebraad, rosbief, rundsbiefstuk, paardenbiefstuk, onbereide pure americain, varkensmignonette, varkenshaasje, filetkotelet, filetgebraad, varkensoester, kalfslapje, kippenhaasje, …
Magere vis Kalbeljauw, rog, victoriabaars, noordzeetong, koolvis,wijting, pladijs,…
Vette vis (max. 1 x per week, indien uit blik: op eigen nat) Tonijn, makreel, zalm, haring, heilbot,…
29
8 Praktische voedingsadviezen na Gastric Bypass Gedurende de eerste weken na de ingreep moet u rekening houden met de consistentie en verteerbaarheid van levensmiddelen. Direct na de ingreep geven we de voorkeur aan vloeibare producten. Na de herstelperiode kunt u overgaan naar een normale energiebeperkte voeding. In principe zal u na een bepaalde tijd alles kunnen verdragen. De duur van deze periode is zeer individueel.
De belangrijkste richtlijn voor de voeding na een maagverkleining blijft het handhaven van een gezonde voeding. Dagelijks moeten we ons lichaam blijven voorzien van alle noodzakelijke voedingsstoffen in een optimale hoeveelheid. Altijd traag eten en goed kauwen
a) Startfase: tot 3 weken na de ingreep Na een Gastric -Bypass kan u slechts kleine hoeveelheden voedsel per keer innemen. Bovendien is het beter dat u de maag gedurende enkele weken na de operatie spaart. Gedurende deze periode gebruikt u bij voorkeur zachte of vloeibare voeding. Voldoende aanbreng van alle noodzakelijke voedingsstoffen is een vereiste. 30
Binnen een energiebeperkte voeding is het zeer belangrijk dat onze spieren op peil blijven. Hiervoor besteden we extra aandacht aan eiwitten . Tijdens de startfase maken we bij voorkeur gebruik van volledige voedingspreparaten zoals vb. Modifast. Een volwaardige voeding bekomt men bij gebruik van 4 zakjes Modifast per dag. Als drank kunnen “niet bruisend” water, koffie, thee, chicorei of vruchtenkoffie
(eventueel kunstmatig gezoet), aangevuld
worden met groentesappen, vetarme bouillon, gezeefde of gemixte soepen. Deze brengen echter geen eiwitten aan en dienen dus slechts als smaakvariant. Drink voldoende maar los van de maaltijden (1-1.5 liter). Gebruik geen alcoholische dranken.
b) Enkele tips bij het gebruik van Modifast 4 zakjes Modifast brengen de perfecte hoeveelheid voedingsstoffen aan verdeel 1 zakje opgeloste Modifast over 2 glazen of bekers start met de vloeibare vormen of pudding: smaken: milkshakes: aardbei, chocolade, koffie, banaan, vanille, soepen: asperge pudding: chocolade, karamel, vanille 31
gebruik tijdens deze periode geen mueslismaak! extra smaakstoffen zonder suiker mogen toegevoegd worden zoals: oploskoffie, cacaopoeder, kaneel of amandelessence pudding kan ingevroren worden en als ijsje gegeten worden, verdeel de hoeveelheid eveneens over 2 porties drink kleine slokken en/of neem kleine hapjes respecteer de maaltijdmomenten en gebruik telkens ½ zakje Modifast: ontbijt voormiddag middag namiddag 2 x ½ zakje avond late avond 2x ½ zakje Prijs Modifast: 4 zakjes +/- € 10,24 per dag; 1 doos van 9 zakjes kost € 23,05 In overleg met uw diëtist(e) kunt u na enkele dagen maximaal één zakje Modifast vervangen door een van de volgende alternatieven. Zij leveren + de hoeveelheid eiwit van 1 zakje modifast maar brengen niet alle andere noodzakelijk voedingsstoffen aan. of 200 g magere witte kaas 32
of 0.5 liter karnemelk of 0.5 liter mager melk of 0.5 liter magere yoghurt zonder fruit of het wit van 2 eieren + ¼ liter magere melkdrank of 3 blokjes magere smeerkaas van 20g + magere soep gemixt met 25g vis of kip of af te spreken met uw diëtist(e)
c) Wat is DUMPING? Met het dumpingsyndroom wordt de combinatie bedoeld van klachten die optreden na een te snelle maagontlediging. Deze snelle maagontlediging is vrijwel altijd het gevolg van een maagoperatie, waarbij de maag geheel of gedeeltelijk verwijderd is. De werking van de sluitspier (pylorus) is door de operatie afwezig. Het voedsel wordt niet meer in kleine hoeveelheden aan de dunne darm afgegeven, maar "valt" te snel en in grote brokken in de dunne darm. Dit veroorzaakt allerlei reacties in het maagdarmkanaal, waardoor er klachten ontstaan.
d) Waarom ontstaan dumpingsklachten na een Gastric Bypass? Om de klachten en ook het dieetadvies bij het dumpingsyndroom goed te kunnen begrijpen, moeten we weten wat er na een Gastric-bypass mis kan gaan: 33
de voeding komt in een te kleine maag of direct in de dunne darm terecht;
er is geen verdunning van het voedsel met maagsap;
de maag kan niet meer malen, mixen en kneden, waardoor te grote voedselbrokken naar de dunne darm gaan;
de maagportier (spier tussen maag en twaalf-vingerige darm) ontbreekt, waardoor het voedsel niet meer mooi gedoseerd en gelijkmatig aan de darmen kan worden afgegeven. In feite "dumpen" er grote brokken, sterk geconcentreerd voedsel in de dunne darm. Ook alles wat gedronken wordt spoelt direct vanuit de mond en de slokdarm naar de dunne darm. Hierdoor kan een opgezet gevoel, misselijkheid, braken, krampen en eventueel diarree ontstaan.
We onderscheiden twee soorten dumpingklachten:
vroege dumpingklachten: treden vrij snel op na de maaltijd (+/- een half uur)
late dumpingklachten: treden ongeveer 1½ tot 2 uur na de maaltijd op.
e) Wat zijn vroege dumpingsklachten? Sterk geconcentreerde vaste en/ of sterk geconcentreerde vloeibare voeding, die in grote hoeveelheden in de dunne darm wordt gedumpt, trekt in de darm veel vocht aan. Dit vocht wordt 34
aan het bloedvatstelsel onttrokken. Wel 3 tot 4 liter vocht wordt uit het bloedvatstelsel gehaald en voegt zich bij de voedselbrij in de dunne darm. Hierdoor ontstaat een nog voller gevoel, darmkrampen en diarree. Omdat er minder vocht in het bloedvatstelsel zit, geeft dit een daling van de bloeddruk. Het hart probeert dan met weinig druk het bloed toch rond te pompen waardoor de pols sneller wordt en er hartkloppingen, duizeligheid, zwaktegevoel en sufheid kan optreden. Bij patiënten breekt het "koude zweet" uit en men kan flauwvallen. Uit ervaring is gebleken dat melkproducten, maar ook té snel gedronken aangerijkte soep, vroege dumpingklachten veroorzaken. De klachten worden meestal na verloop van tijd, door aanpassing van het lichaam, minder hevig.
f) Wat zijn late dumpingsklachten? Dumpingklachten die ongeveer 1½ tot 2 uur na de maaltijd optreden, worden veroorzaakt doordat het bloedsuikergehalte en de insulineproductie niet goed op elkaar afgestemd zijn. Omdat de voeding te snel de dunne darm passeert kunnen bepaalde suikers versneld worden opgenomen. Een hoog bloedsuikergehalte vraagt om de productie van insuline. Nu is het zo dat de insulineproductie altijd iets achter loopt in tijd. Het kan dus gebeuren dat er veel insuline geproduceerd wordt, terwijl de bloedsuikers al uit de bloedbaan verdwenen zijn. Er ontstaat dus een tekort aan suiker in de bloedbaan. Men is dan zweterig, 35
onrustig, duizelig, trillerig, heeft geeuwhonger en hartkloppingen. De geeuwhonger brengt mensen ertoe om iets te gaan eten. Hierdoor zal het bloedsuikergehalte weer iets stijgen, waardoor de klachten verminderen. Om die reden wordt bij late dumpingklachten geadviseerd om verspreid over de dag meerdere kleine maaltijden te gebruiken en de koolhydraten goed te verdelen over de maaltijden. Het bloedsuikergehalte en de hoeveelheid insuline zal dan gedurende de dag minder grote schommelingen vertonen.
36
g) Voedingsadviezen bij dumpingklachten Klachten als gevolg van het dumpingsyndroom kunnen voorkomen worden door voedingsaanpassingen. Algemene richtlijnen
eet rustig en kauw het voedsel goed zodanig dat het zonder brokjes doorgeslikt kan worden; hierdoor worden verstoppingen voorkomen ter hoogte van de maaguitgang naar de dunne darm;
drink niet tijdens of vlak na de maaltijden, wacht een half uur; drinken tijdens het eten versnelt de passage naar de dunne darm.Gebruik bijvoorbeeld soep 1 uur voor de maaltijd.
ga eventueel halfrecht liggen na de maaltijd; dit kan een té snelle passage naar de dunne darm helpen voorkomen;
gebruik 6 tot 8 kleine maaltijden per dag; Kleine porties zijn nodig om overvulling en uitrekken van de kleine maag te beletten. Frequente maaltijden vergroten de mogelijkheid om alle noodzakelijke voedingsstoffen aan te brengen.
vermijd het gebruik van vetrijke maaltijden en vetrijke producten; vetten worden minder goed verteerd en opgenomen in de dunne darm na een Gastric bypass.
37
vermijd het gebruik van snel opneembare suikers, zoals gewone kristalsuiker, bruine suiker, suiker in cake, koekjes… gebakjes, chocolade, gesuikerde frisdrank, geconcentreerd vruchtensap, té veel confituur en ander zoet beleg.
vermijd het gebruik van snel verteerbare koolhydraten en geraffineerd zetmeel zoals wit brood, beschuit, knäckebröd, crackers, witte rijst en pasta;
bij klachten op gewone magere of halfvolle melk omwille van het lactose (melksuiker), zijn zure varianten zoals ongesuikerde karnemelk, yoghurt of magere ongesuikerde plattekaas aan te bevelen; als alternatief voor melk kunnen ook lactosearme melk of calciumverrijkte niet gearomatiseerde sojadrink ingeschakeld worden.
vezels in voedingsmiddelen moeten niet worden vermeden. Voedingsvezels zijn belangrijk omdat zij vocht binden, het geheel wat stroperiger maken en de maagontlediging vertragen. Voedingsvezels binden de snel opneembare suikers en de snel verteerbare koolhydraten, waardoor deze vertraagd door de dunne darm worden opgenomen.
Drink niet bij Dumpingklachten, de klachten zullen erger worden! 38
©Algemeen Ziekenhuis Diest
Voor verveelvoudiging of kopie van deze uitgave, gelieve contact op te nemen met de Algemeen Directeur van het Algemeen Ziekenhuis Diest.
REALISATIE Sarah Nijs, hoofddiëtiste
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER
Algemeen Ziekenhuis Diest Statiestraat 65 – 3290 Diest t 013 35 43 23 – f 013 31 34 53
[email protected] – www.azdiest.be
39
