VO-magazine. Hart voor havo

Magazine voor voortgezet onderwijs • februari 2012 • jaargang 6

Hart voor havo Henk van Ommen » Baarnsch Lyceum

VO-magazine 4 Eerste ervaringen met abonnementsmodel schoolboeken » Verdiepingsreeks leiderschap » Uit de gevarenzone: hulp voor (bijna) zwakke scholen » Bedrijvig onderwijs in Velsen » Ans Buys: ‘Leraar moet meer bijleren’

In dit nummer

Havo verdient beter

School zoekt hofleverancier

Sterke leiders

Rector Henk van Ommen van het Baarnsch Lyceum

De eerste ervaringen met

docenten is de kortste weg

pleit voor eerherstel van een

een abonnementsmodel voor

naar beter leiderschap’ en

ondergewaardeerd schooltype.

schoolboeken zijn opgedaan.

andere inzichten uit een reeks

‘Het is geen vwo-min.’

Voorlopig oordeel: meer voor-

verdiepingsbijeenkomsten

dan nadelen.

met schoolleiders.

R8

2

VO-magazine 4 • februari 2012

R 12

‘Betere samenwerking met

R 16

Het aantal zeer zwakke scholen daalt. Met de juiste interventies komen zwakke broeders er snel weer bovenop. Nog beter is het om helemaal niet in de gevarenzone terecht te komen. Weten hoe je beoordeeld wordt, is belangrijk. Een goed kwaliteitssysteem ook. Het project Leren verbeteren (voorheen Zeer Zwakke Scholen) biedt hulp op maat.

R 30

En verder 4 Kort 5 Jong en oud

VOORWOORD

De weg omhoog

SJOERD SLAGTER / VOORZITTER

15 VO in debat 20 VO in beeld

Eén van de belangrijkste plannen waarmee we het nieuwe jaar zijn

26 De werkgever: nieuwe kijk op functiemix

ingegaan, is de uitvoering van het Bestuursakkoord dat ik voor de

27 Column Hendrik-Jan van Arenthals

kerstperiode met de minister en de staatssecretaris ondertekende.

28 Tips voor tevredenheidsonderzoek

Afgesproken is de komende vier jaar samen ruim 1 miljard te

35 Helpdesk

investeren in onderwijskwaliteit.

38 Wie werkt waar / Agenda / Colofon

Scholen in Nederland staan voor de opgave de komende jaren naar eigen inzicht werk te maken van ‘maatwerk’ en ‘opbrengstgericht leren’. In maart verschijnt het schoolimplementatieplan dat helpt een start te maken. Een maand later start de virtuele VO-academie. Het echte werk moet nog beginnen en het programma vraagt veel van scholen, maar dit is een kans om de gewenste kwaliteitsslag daadwerkelijk te realiseren. Dan moet het kabinet echter niet besluiten het stof van oude en afgesloten dossiers te blazen. Na een intensief proces van bijna drie jaar besloot het kabinet eind vorig jaar dat de urennorm weer terug moet naar 1040 uur. De verontwaardiging, frustratie en ergernis in het onderwijsveld is groot. Het kost namelijk veel geld om deze norm weer te gaan handhaven. Bovendien ga je zo niet met elkaar om. Anderhalf jaar geleden stelde dezelfde Tweede Kamer nog dat 1040 uur niet haalbaar is. Scholen hebben vervolgens in samenwerking met de Onderwijsinspectie en tot tevredenheid van ouders en leerlingen de 1000 uur ingevoerd.

Bedrijvig onderwijs Intensieve samenwerking met het

Nu wordt dat zonder overleg terzijde geschoven. Leden voelen zich terecht geschoffeerd.

bedrijfsleven legt het Technisch College

Want uiteindelijk leidt het herinvoeren van de 1040-urennorm ertoe

Velsen geen windeieren.

dat de tijd slechts over meer uren wordt verdeeld. Er is immers geen

R 22

Terug naar school

menskracht om de uren in te vullen, want het kabinet is niet bereid tot het leveren van boter bij de vis. Scholen worden op deze manier voor een onmogelijke taak gesteld waar niemand beter van wordt: de werk

Ans Buys, voorzitter van het directeuren

druk voor docenten schiet omhoog, de kwaliteit wordt er niet beter van

overleg van de lerarenopleidingen, vindt

en leerlingen moeten vaker ‘iets nuttigs voor zichzelf’ doen.

het hoog tijd dat leraren werk maken van hun eigen ontwikkeling.

R 36

Daarmee staat de 1040-urennorm haaks op het idee achter het Bestuursakkoord, waarin we hebben afgesproken op alle fronten beter te worden. Ik vertrouw erop dat de Eerste Kamerleden de juiste keuze maken en dat ook zij gaan voor kwaliteit in plaats van kwantiteit.


3

Kort

Financiële handreiking

VO-juridisch

De financiële handreiking VO Passend

Jurisprudentie voor schoolbesturen

Medezeggenschap Passend Onderwijs

Onderwijs is beschikbaar:

en schoolleiders:

VO-raad vraagt aandacht voor toename

R www.vo-raad.nl/financiele-handreiking-

R www.vo-raad.nl/vo-juridisch

bureaucratie:

passend-onderwijs

R www.vo-raad.nl/brief-overmedezeggenschap-passend-onderwijs

Bijeenkomsten Passend Onderwijs

Win een bus topwetenschappers

In februari organiseert het Steunpunt Passend Onderwijs

Van januari tot eind april 2012 kunnen eerste en tweede klassen in de

VO een reeks informatiebijeenkomsten. Tijdens deze

onderbouw van het voortgezet onderwijs meedoen aan een prijsvraag

bijeenkomsten worden schoolleiders, bestuurders en

van De Jonge Akademie on wheels van de KNAW. Winnaars krijgen

vertegenwoordigers van samenwerkingsverbanden

bezoek van een bus met 25 jonge topwetenschappers die leerlingen

geïnformeerd over de ondersteuning die men kan

op een verfrissende manier laten ervaren wat wetenschap is.

verwachten door het Steunpunt Passend Onderwijs VO,

Om mee te doen moeten docenten met onderbouwleerlingen een

samenwerkingspartner Vereniging Platform Samen-

verrassende onderzoeksvraag verzinnen voor het wetenschapsspel

werkingsverbanden VO en het ministerie van OCW.

Expeditie Moendoes. Het spel is gratis te bestellen maar ook in zijn

Daarnaast wordt in deelsessies o.a. ingegaan op de

geheel te downloaden van de website. Onderbouwklassen – van vmbo

hoofdlijnen van de wetgeving. De bijeenkomsten worden

tot vwo – kunnen tot en met april 2012 meedoen. In totaal kunnen

georganiseerd in Amsterdam, Breda, Nijmegen,

acht scholen een bezoek winnen van De Jonge Akademie on wheels.

Rotterdam en Zwolle.

De Jonge Akademie is binnen de KNAW een platform van vijftig

Kijk voor data en tijden op www.vo-raad.nl/actueel/

jonge wetenschappers (25-45 jaar) die internationaal tot de top van

nieuws/vooraankondiging-bijeenkomsten-passend-

hun vakgebied behoren. Zij willen jongeren op een vernieuwende

onderwijs

manier in aanraking laten komen met wetenschap. www.dejongeakademieonwheels.nl

Regierol Eerst de Klas Het ministerie van OCW draagt de regiefunctie van

Arbeidsmarktanalyse VO 2011

Eerst de Klas (EDK) over aan de VO-raad. Dit programma,

Veranderingen op beleidsmatig en demografisch gebied zorgen

waarbij pas afgestudeerden direct aan de slag kunnen als

ervoor dat in het voortgezet onderwijs veel staat te gebeuren.

docent in het VO, wordt zo nog verder verankerd in de

Voorbeelden hiervan zijn nieuwe ontwikkelingen in de beloning en

VO-sector.

professionalisering van leraren, veranderingen in het opleidings-

Het programma Eerst de Klas startte in 2009 als pilot.

stelsel, uitstroom van babyboomers en leerlingenkrimp. Dat blijkt

Na een positieve evaluatie en groei in deelnemers en

uit de ‘Arbeidsmarktanalyse Voortgezet onderwijs 2011’ die is uit-

waardering werd het in 2012 een staand initiatief, dat

gevoerd door CAOP Research in opdracht van SBO.

een bijdrage levert aan meer academici voor de klas in

Omdat scholen tijdig moeten inspringen op lerarentekorten zijn

het voortgezet onderwijs. Dit is een van de doelstellingen

allereerst de kwantitatieve tekorten, de vacaturegraad, werk-

in de beleidsagenda Leraar2020 van het ministerie, dat

gelegenheid en de uitstroom van onderwijspersoneel in kaart

samen met het Actieplan Beter Presteren de basis vormt

gebracht. Ook bevat de analyse arbeidsmarktramingen en regionale

voor het bestuursconvenant VO-raad – OCW 2012-2015.

leerlingramingen, een beschrijving van de ontwikkelingen van

Eerst de Klas is opgenomen in dit bestuursconvenant en

lerarenopleidingen en aspecten van de kwaliteit van arbeid.

geldt als een belangrijk onderdeel van de lerarenagenda.

Download de publicatie op www.vo-raad.nl/actueel/nieuws/

Binnen de sector ervaart men de urgentie van het

arbeidsmarktanalyse-vo-2011

programma. Nu de VO-raad de regierol heeft overgenomen, worden scholen nog sterker gestimuleerd om mee te doen met Eerst de Klas. www.eerstdeklas.nl

4


JONG

CAO A&O-fonds VO aangenomen Een grote meerderheid van de leden van de

Een ervaren en een jonge docent van dezelfde school vertellen over hun werk en de omgang met collega’s. In hoeverre leren jong en oud van elkaar? In deze aflevering: Davy van Dam en Paul Zerner van de Sancta Maria Mavo in Den Bosch.

VO-raad heeft zich akkoord verklaard met de CAO A&O-fonds VO. Het onderhandelaarsakkoord met de vakcentrales is van 8 t/m 15 december voorgelegd aan de leden. Van de 331 stemgerechtigde leden bracht 57% een

‘Sommige leerlingen kenden mij van de kroeg’

stem uit: 78% was voor het akkoord, 15% tegen en 7% neutraal. Omdat hiermee

Davy van Dam (25), docent aardrijkskunde

voldaan is aan de statutair vastgelegde

“Dit is mijn eerste schooljaar als docent. Toch heb ik al best wat

bepalingen, is de CAO A&O-fonds VO

ervaring opgebouwd; ik heb tijdens m’n opleiding veel stages gedaan en

aangenomen en is het A&O-fonds VO per

stond soms ook alleen voor de klas. Toen ik 21 was, viel ik een keer een

1 januari 2012 daadwerkelijk van start

uur in bij 5 havo. Sommige leerlingen kenden mij van de kroeg. Toch

gegaan. De cao heeft een looptijd van

pikten ze het wel dat ik daar stond.

1 januari 2012 tot 1 januari 2013.

Lesgeven is best pittig. Ik geef aardrijkskunde aan alle leerjaren en

De Stichting Arbeidsmarkt- en Opleidings-

geef daarnaast ook rekenbegeleiding. De hoeveelheid informatie die op

fonds VO werd opgericht na de opheffing van

je afkomt is enorm: leerlingen die proefwerken moeten inhalen, die

het SBO (Sectorbestuur Onderwijsarbeids-

nakomen, ziekte, overleg… Er zijn veel meer regeldingen dan ik

markt) en het opnemen van de subsidie van

vroeger had gedacht. Ik heb voor de lerarenopleiding een mbo

Arbo-VO in de lumpsumbekostiging, beide

managementopleiding gedaan, en daar heb ik nu veel plezier van.

met ingang van 1 januari 2012. De uit-

Voor de klas staan, is ook een beetje managen. Je moet veel plannen en

voering van het A&O-fonds VO is belegd

organiseren en opletten dat je niets laat slingeren. Ik heb een map waar

bij Loyalis.

ik alle proefwerken in bewaar. Alle afspraken met leerlingen schrijf ik

De VO-raad en centrales kiezen voor een

op, anders vergeet ik dingen. Ik houd een lijst bij met wat ik allemaal

aparte cao, om los van de hectiek van de

nog moet doen. Ik probeer ook om geen klussen uit te stellen.

onderhandelingen over de CAO VO afspraken

Nakijkwerk doe ik bijvoorbeeld meteen dezelfde dag. Want de volgende

te kunnen maken met betrekking tot de

dag komen er nieuwe dingen bij en dat stapelt zich alleen maar op.

onderwijsarbeidsmarkt en het beleid voor

Ik heb superveel aan m’n collegadocent aardrijkskunde. Die geeft me

arbeidsomstandigheden, verzuim, re-

tips over de lesinhoud, bijvoorbeeld over een goede volgorde van de

integratie en duurzame inzetbaarheid,

onderwerpen in de les, maar ook over hoe je het beste orde kunt houden.

alsmede opleiding.

Maar ik praat ook veel met andere collega’s en houd m’n ogen en oren

Kijk voor meer informatie op www.vo-raad.

goed open. Zo doe je veel nuttige ideeën op.

nl/actueel/nieuws/cao-a-o-fonds-vo-

De leerlingen zijn leuk. Ik heb een goed contact met ze. Ik maak ook

aangenomen-door-leden-vo-raad

veel grapjes. Ze zien wel dat ik jong ben, maar ik denk dat ik dankzij m’n uitgebreide stage-ervaring wel wat volwassener over kom.”

R


5

Kort

1 MINUUTJE 12 januari stond voor scholengemeenschap Wolfsbos en

van het personeel in de zaal, zoals het koppelen van Twitter aan onze

De Meander uit Hoogeveen in het teken van een studiedag

website of het inbouwen van digitaal materiaal in lessen. Dat paste

sociale media. De dag was bedoeld voor de professionalisering

helemaal bij mijn uitgangspunt: we kunnen veel van onze kinderen

van al het personeel, maar zowel bij de voorbereiding als tijdens

leren.”

de dag zelf werden leerlingen actief betrokken. Voor directeurbestuurder Dries Koster was het een groot succes.

Welke ideeën heeft het u opgeleverd? “Meerdere dingen. Ten eerste hebben we gediscussieerd over de

Waar ligt de oorsprong voor deze studiedag?

vraag of je voor gebruik van sociale media een protocol moet maken

“In ons taakbeleid zijn per schooljaar vijf dagen opgenomen waarin

en hoe dat er dan uit zou moeten zien. Voor bedreigingen op Twitter

we aan onze eigen scholing werken. Vier dagen zijn voor de docenten-

kun je een protocol maken, of je zegt: gebruik je gezond verstand.

teams, een dag is voor de school samen. De leerlingen zijn dan les-

We hebben ook gediscussieerd over mobieltjes in de klas. Ik vind het

vrij, maar gezien het onderwerp vonden we het logisch om bij deze

niet meer van deze tijd dat telefoons worden afgepakt of tijdens de

studiedag voor het eerst leerlingen te betrekken. Ze kwamen uit vrije

les in de kluis moeten. Je kunt beter zeggen dat ze op trilstand op

wil een hele dag helpen. Eén workshop werd zelfs verzorgd door

tafel moeten liggen. Sommige leraren gebruiken zo’n telefoon zelfs

leerlingen, voor leraren. Fantastisch, die omgekeerde wereld!”

in de les: je kunt er voor informatie het internet mee op.”

Konden uw collega’s een beetje meekomen met de leerlingen?

Welke tweet zou u over de studiedag de wereld in sturen?

“Dat verschilde. Sommigen zijn heel ver, anderen willen nog leren

“Ik héb er een tweet over verstuurd: ‘Erg inspirerende studiedag

hoe Facebook werkt. Op zeker moment werd gevraagd wie er in was

over sociale media gehad voor iedereen op school. Leuke workshops,

voor meer lessen van leerlingen hierover. Toen stond de helft van het

goede spreker en geweldige leerlingen!’”

aanwezige personeel op. Het personeel moest gaandeweg de dag ideeën in een notitieboekje opschrijven. Tijdens de plenaire afsluiting gaven acht leerlingen vanaf het podium commentaar op de ideeën

Gezocht: klankbordgroep voor cao-delegatie Het bestuur van de VO-raad zoekt acht gemachtigd bestuurders die

Voorpublicatie instrumentarium Referentiekader

gedurende het cao-proces actief willen participeren in een

Bij het conceptreferentiekader Passend Onderwijs wordt

klankbordgroep voor de cao-delegatie. Naast affiniteit met en visie op

een instrumentarium ontwikkeld. Een onderdeel betreft

de thema’s arbeidsvoorwaarden en personeelsbeleid, wordt verwacht

een handreiking voor het proces, waarmee de nieuwe

dat u gevoel heeft voor de dynamiek van cao-onderhandelingen en op

samenwerkingsverbanden worden ingericht en oude

adhoc-basis beschikbaar bent.

organisaties worden afgebouwd. De handreiking bestaat

De VO-raad wil de betrokkenheid van de leden bij het cao-proces

uit een bestuurlijk stappenplan en een handreiking bij de

versterken. Hoewel de cao-delegatie grotendeels uit leden bestaat

overgang naar een nieuw samenwerkingsverband.

(Rob Kraakman (voorzitter), Wim Littooij (CVO Rotterdam), Anne

Naar verwachting dient de bestuurlijke inrichting van de

Hoekstra (Regiuscollege Schagen)), maakt de omvang van de

samenwerkingsverbanden op 1 november 2012 een feit

delegatie slechts een beperkte afspiegeling mogelijk. Gedurende het

te zijn. De handreiking beperkt zich tot het aangeven

proces kan deze delegatie behoefte krijgen om actuele ontwikkelingen

van mogelijkheden en varianten en laat op tal van

of (tussentijdse) resultaten vertrouwelijk te delen met een groep

terreinen nadere keuzes open. Het overige

leden. Zo ontstaat ook een beter beeld van de opvattingen van de

instrumentarium volgt ook begin 2012.

leden over actuele zaken.

Om samenwerkingsverbanden en scholen praktische

Het onderhandelingsproces vindt normaal gesproken plaats van half

hulp te bieden, richten de VO-raad en de AOC Raad in

februari tot begin mei. Heeft u belangstelling voor deelname aan de

2012 een Steunpunt Passend Onderwijs VO in. Belang-

klankbordgroep, stuur dan uiterlijk 3 februari een e-mail naar

rijkste doelstelling is om het onderwijsveld te onder-

[email protected]. Voor vragen kunt u mailen naar

steunen bij de implementatie van Passend Onderwijs.

[email protected] of bellen met 030-232 48 00.

U kunt de handreiking downloaden op www.vo-raad.nl/ actueel/nieuws/voorpublicatie-instrumentariumreferentiekader

6


OUD

Bewegingsonderwijs in de toekomst Hoe ziet in de toekomst het bewegingsonderwijs eruit?

‘Ik vraag begrip voor wat er met kinderen aan de hand is’

Welke tendensen zijn nu al te zien en hoe gaan we daarmee om? Dat staat in de verkenning ‘Human movement

Paul Zerner (59), docent Nederlands en wiskunde

and sports in 2028’ die SLO samen met de ALO’s en de

“Ik ben al 35 jaar docent, ook al wilde ik vroeger eigenlijk journalist

KVLO heeft uitgevoerd. De verkenning schetst een nieuwe

worden. Ik deed zelf als leerling nooit veel en heb op heel wat scholen

visie op het leergebied Human Movement and Sports.

gezeten. Op de havo trof ik een paar leraren die mij echt warm hebben

De publicatie gaat in op de betekenis van deze visie voor

gemaakt voor het vak. Die waren zó enthousiast dat ik dacht: dit wil ik

docenten, leerlingen, het programma en voor de

ook. Ik ben de pabo gaan doen en heb daarna gewerkt in het speciaal

organisatie en het beleid van HM&S op school. De

basisonderwijs en het leerwegondersteunend onderwijs, in het vmbo-

toekomstverkenning kan als kompas dienen voor vak-

groen.

ontwikkeling voor de komende jaren en kan gebruikt

Toen ik hier zes jaar geleden kwam, gingen er net veel docenten met

worden voor visie-ontwikkeling op sport, bewegen en

fpu. Het team is toen aardig verjongd. Bij ons heeft de intern begeleider

onderwijs.

de taak om jonge docenten wegwijs te maken, maar natuurlijk gebeurt

De verkenning is gratis te downloaden op www.slo.nl

dat ook door anderen, op een informele manier. Er lopen regelmatig jonge collega’s bij mij binnen. Ik merk op zulke momenten dat ik veel

WijsGrijs: een interessant initiatief

heb meegenomen uit het sbo. Ik vraag vaak begrip voor wat er met kinderen aan de hand is. Sommige kinderen hebben bijvoorbeeld veel

Gekwalificeerde vervangers in het onderwijs binnenhalen

meegemaakt voordat de diagnose adhd werd gesteld. Ze werden tot dat

is niet eenvoudig. De stichting WijsGrijs wil daarom de

moment door iedereen als lastige jongens gezien. Ik probeer collega’s

vervangingsvraag mede helpen oplossen door (vroeg)

soms andere manieren aan de hand te doen om deze leerlingen aan te

gepensioneerden te verleiden weer aan het werk te gaan

pakken.

in het voortgezet onderwijs en hen via een goed geor-

Mijn voornaamste advies aan jonge collega’s: blijf jezelf. Je wilt je

ganiseerd regionaal mobiliteitscentrum inzetten op

misschien graag identificeren met de kinderen, maar die vragen daar

tijdelijke vacatures. Hiervoor is onlangs een project

niet altijd om. Het is een lastige balans: je moet niet teveel tussen hen in

gestart. Dit project is een regionaal vervolg op het pilot-

gaan staan, maar hen wel tegemoet komen. Ik moedig jonge collega’s

project ‘Wijs Grijs in het Onderwijs’ uit 2008 in de regio

ook aan om een eigen stijl te zoeken. Ik heb wel eens een stagiaire

Den Haag en Rotterdam, uitgevoerd in opdracht van de

gehad die zei: ik ga het net zo doen als jij. Maar dat werkt niet; je moet

ministeries van OCW en SZW.

je eigen manier vinden. Als je die hebt gevonden, merk je dat vanzelf

Enerzijds wil de Stichting een bijdrage leveren aan het

aan de kinderen; die reageren daar goed op.”

terugdringen van (toekomstige) tekorten aan personeel op voornamelijk tijdelijke vacatures, anderzijds wordt het langer deelnemen aan het arbeidsproces bevorderd. Meer informatie: www.wijsgrijs.nl


7

Interview

Henk van Ommen, rector Baarnsch Lyceum en oprichter Havo-platform:

‘Havo te vaak als vwo-min’

8


Van populair schooltype in de jaren tachtig tot het ondergeschoven kindje van nu: het havo lijdt onder de populariteit van het vwo en de massaliteit van het vmbo. Henk van Ommen vindt het hoog tijd voor eerherstel van het havo en richtte daarom in 2011 een expertiseplatform voor het schooltype op. ‘Het is zinniger te kijken wie die havoleerling is.’ Tekst: Hanneke van der Linden / Fotografie: Josje Deekens

gezien Als er één school in Nederland is waar het prestige van

gemeten naar Inspectienormen gaat het niet zo goed.

afstraalt, is het wel het Baarnsch Lyceum. Geliefde school

In havo 4 blijven veel leerlingen zitten, de doorstroom-

bij de Oranjes, met koningin Beatrix en kroonprins

cijfers van onderbouw naar eindexamen zijn relatief laag

Willem-Alexander onder de oud-leerlingen. Als Henk

en havoleerlingen doen het matig op het hbo. Na vijf jaar

van Ommen in augustus 2011 aantreedt, treft hij een

heeft slechts 53 procent een diploma gehaald. Misschien

redelijk traditionele havo/vwo-school aan, waarin het

waren deze problemen in de succesvolle jaren net zo aan-

vwo, geheel in overeenstemming met het landelijke beeld,

wezig en is het dankzij de metingen en rapportages dat we

zowel in omvang als in resultaten de betere score heeft.

er nu pas achter komen. Een feit blijft dat het havo in

Desondanks, of misschien wel juist hierdoor, is hij harts-

termen van rendement heel veel te verbeteren heeft.”

tochtelijk pleitbezorger voor het havo. Waarom bent u zo begaan met het havo? “Omdat ik er als docent Duits en ckv zelf mee heb gezeten. Vakinhoudelijk kan ik in het vwo het meeste mijn ei kwijt,

‘Omdat havisten extrinsiek gemotiveerd raken, is de docent erg belangrijk’

maar er ligt een grotere pedagogische en didactische uitdaging op het havo. Havoleerlingen zijn slimme en

Wat zijn de doelen van het Havo-platform?

communicatief vaardige kinderen die wij op onze manier

“Samen met collega Mark Janssen van het Northgo

maar moeilijk aan de slag krijgen. Het is een ander soort

College in Noordwijk heb ik het initiatief tot een platform

uitdaging en dat vind ik spannend. Daarnaast is het een

genomen om te kunnen definiëren wat havo is, wat de uit-

prettig soort leerling. Communicatief, open, de havo-

dagingen zijn en wat de problematiek is. Onder de aan-

leerling gaat meer het gesprek met je aan. Dat op relatie

gesloten scholen leeft veel herkenning, maar we hebben

gericht zijn, herken ik in mijzelf. Het zijn handige eigen-

niet één oplossingsrichting en dat willen we ook helemaal

schappen om plezier in de klas te hebben. Er bestaan ook

niet. Wel willen we een aantal standpunten innemen en

typische havodocenten: mensen die er plezier aan beleven

vooral initiatieven belonen, onderzoek laten doen en

om met dit type leerling aan de slag te gaan. Dat zijn

mensen met elkaar laten praten. Goede ideeën koppelen.

geen mindere docenten; misschien zijn ze wel sterker.

Iedereen loopt er tegenaan dat het met de havist in het

Het zijn docenten die over meer dan één repertoire

hbo niet goed gaat. Iedereen heeft daar uiteindelijk ook

beschikken, want havisten vlammen kort en willen

last van, omdat we potentie laten liggen. Je kunt niet

dan weer iets anders.”

zeggen dat havo of hbo de hoofdschuldige is. We zijn samen verantwoordelijk voor het succes van de havo-

Bij de oprichting van het Havo-platform liet u de

leerling. Daarom moet er veel meer overleg en interactie

documentaire uit 1992 zien: ‘4 HAVO: een klas

komen, al blijft dat lastig omdat noch hét havo, noch hét

apart’. Waarom?

hbo bestaat. Er zijn bijvoorbeeld in totaal zo’n twaalf-

“Omdat havo 4 bijna synoniem is geworden met on-

duizend hbo-opleidingen, met allemaal hun eigen onder-

gemotiveerde pubers. Havo is een prachtige opleiding

wijs. Dat maakt het moeilijk om harde afspraken

waarvoor bijna een kwart van de leerlingen kiest, maar

te maken.”


9

Interview

Is het voor het havo nadelig dat het met vwo onder

Zelf ben ik enorme voorstander van een zesjarige havo.

één dak zit?

In zes jaar is er meer tijd en rust om het programma rond

“Ja. Op zich hebben we een bijzonder punt bereikt: maar

te krijgen. In plaats van anderhalf jaar heb je dan

liefst vijftig procent van de totale leerlingenpopulatie

tweeëneenhalf jaar voor de tweede fase. Verder weten we

kiest voor havo/vwo. Tegelijkertijd zit daarin een groot

door recent hersenonderzoek dat het nogal uitmaakt of

deel van het probleem verstopt. Op havo/vwo-scholen

je als 17/18-jarige eindexamen doet of 16/17-jarige.

wordt havo als slap aftreksel van het vwo gezien. Daarin

Vwo’ers hebben voordeel omdat ze bij het eindexamen

speelt de tijdgeest een rol: het vwo is zo’n beetje de

gemiddeld één jaar ouder zijn dan havisten.

standaard geworden voor de hogere opleiding. Ook speelt mee dat de Mammoetwet tussen hbs en mulo een nieuw schooltype heeft gecreëerd dat van het begin af aan een onduidelijk profiel heeft gehad. Iedereen in het onderwijs worstelt er eigenlijk mee. Dat zie ik bijvoorbeeld aan eerstegraads docenten, wier ideaal vaak de vwo-leerling

‘We zijn van boven naar beneden gaan rekenen, terwijl het zinniger is te kijken wie die havoleerling is’

met vwo-niveau is. Die staan voor een havoklas alsof het

Misschien heeft een havoleerling ook meer structuur

een mindere vwo-klas is. En bij het scheiden van de

nodig, of moet je hem de ruimte geven om iets te doen

schapen en de bokken, de keuze tussen havo of vwo,

met zijn pragmatische inslag. Meer projecten en cases uit

wordt een leerling die genoeg minnetjes haalt tot havo

de praktijk, waardoor er vaker vakoverstijgend onderwijs

leerling gemaakt. We zijn van boven naar beneden gaan

ontstaat. Of geef leerlingen vroeger in hun schoolcarrière

rekenen, terwijl het zinniger is te kijken wie die havo

de kans om te bekijken of hun competenties overeen

leerling is en wat zijn eigenschappen en behoeften zijn.”

komen met de profielkeuze. Pedagogisch-didactisch moet een havoleerling anders benaderd worden. Niet als een

Wie is dan een typische havoleerling?

mindere vwo-er, maar als een kind dat anders in elkaar

“Generaliserend is een vwo’er iemand die eerst de stof

steekt. Een kind dat kort, maar heftig kan vlammen, veel

bestudeert en dan pas aan de slag gaat, terwijl een havist

praat en van afwisseling houdt. Laten we ervan uitgaan

meteen begint en pas als hij vastloopt, de boeken erbij

dat het pubers zijn die veel prikkels in hun leven hebben

pakt. De havist leert volgens het trial and error-principe

omdat ze ook nog eens veel naast school doen, zoals

en dat is een heel andere leerstrategie dan de vwo’er die

sporten en andere hobby’s.”

in de boeken duikt, abstract denkt en analyseert. Omdat havisten extrinsiek gemotiveerd raken, is de docent erg

Met vmbo-t/mavo gaat het vrij goed. Leerlingen

belangrijk. Daarnaast zijn havoleerlingen communicatiever

uit dit schooltype kunnen via het mbo doorstromen

ingesteld, hechten zij veel waarde aan onderlinge relaties

naar hbo. Is havo overbodig geworden?

en hebben een hogere risicobereidheid. Dat maakt dat

“Nee, want we hebben in Nederland de trend en de

havoleerlingen erg goed in de economische sector passen.

ambitie onze kinderen op een zo hoog mogelijk niveau

En omdat havisten andere competenties hebben dan vwo-

geplaatst te krijgen. Kijk maar naar de doorstroom

leerlingen, brengt dat andere beroepsprofielen met zich

vanuit vmbo-t naar 4 havo. Die kwam na het inrichten

mee. Op dat vlak sluit havo goed aan bij het hbo, ware het

van de tweede fase nagenoeg tot stilstand, maar is de

niet dat het ministerie van onderwijs de eindexameneisen

laatste jaren weer enorm gegroeid. Het was achteraf

van havo cognitiever maakt, net op het moment dat de

gezien misschien beter geweest mavo en havo onder één

hbo-opleidingen meer competentiegericht onderwijs

paraplu te plaatsen. Als ik als docent – want ik geef nog

aanbieden. Van afstemming is geen sprake. Daar hebben

steeds les – puur intuïtief de leerlingen bekijk, hebben

de leerlingen last van. Een leerling heeft belang bij een

mavo- en havoleerlingen meer overeenkomsten dan havo-

doorlopende leerlijn vanaf zijn vierde jaar tot pakweg

en vwo-leerlingen. We hadden misschien beter een

zijn 23ste.”

middensegment in het voortgezet onderwijs kunnen creëren waar leerlingen naar Brits systeem hun vakken

Hoe wordt de havoleerling succesvoller, zowel in de

op twee niveaus afsluiten. Dan kan bij vwo/gymnasium

overstap naar het hbo als binnen het schooltype?

meer de nadruk liggen op een wetenschappelijke

“Je zou daar de didactiek op kunnen aanpassen, het

benadering met veel research en analyse.”

rooster, het curriculum, enzovoort. In het Havo-platform bediscussiëren scholen en besturen wat we aan oplos

Wat zijn uw plannen met het havo op het Baarnsch

singen en werkwijzen kunnen bedenken. Samen kunnen

Lyceum?

we die meer gewicht geven en bundelen. Ook kunnen we

“Ik ben hier nog maar net begonnen en wil eerst inven

de belangen van het havo landelijk beter behartigen.

tariseren. Daarna komt bewustwording, want ook hier

10 VO-magazine 4 • februari 2012

CV Henk van Ommen Geboren

1 februari 1962 in Rotterdam

Werkervaring 2011 - heden

rector/bestuurder Baarnsch Lyceum in Baarn

2003 - 2011

penningmeester Stichting Havisten Competent naar het hbo; betrokken bij weten schappelijk onderzoek naar havo-identiteit; expert op het gebied van havo-identiteit

2008 - 2010

interim resultatenmanager Arentheem College, Arnhem

2003 - 2011

directeur Arentheem College, vestiging Thomas à Kempis

1994 - 2003

voorzitter medezeggenschapsraad Arentheem College

1988 - 2003

docent Duits, ckv en levensbeschouwing, Christelijk Lyceum Arnhem

1983 - 1988

docent Duits particulier onderwijs

1980 - 1987

lid vakgroepsraad Duits; lid faculteitsraad Letteren

Opleiding 1988

Tolk-vertalen Duits-Nederlands en Nederlands-Duits

1980 - 1987

Duitse taal en wetenschappen

1974 - 1980

Gymnasium

Nevenactiviteiten 2011

opzetten Havo-platform onder VO-raad

2006 - heden

bestuursvoorzitter Stichting Primair Onderwijs De Liemers

2005 - heden

verzorgen onderwijskundige workshops: havo, aansluiting onderbouw-bovenbouw, aansluiting hoger onderwijs

Privé

3 kinderen, samenwonend

bestaat bij sommige docenten en ouders het beeld van de

Wat is de vraag over het havo die u het

havoleerling als de mindere variant. Dat beeld probeer ik

meeste bezighoudt?

om te draaien door uit te leggen hoe een havist in elkaar

“Is alles wat we een probleem vinden, wel een probleem?

steekt. Vaak zie ik dan wel een blik van herkenning. Met

Het belangrijkste is dat een havoleerling zijn diploma

ouders zoek ik het gesprek op. Wat wil je voor je kind?

haalt. Als hij of zij daar wat langer over doet, zou dat

Wil je dat je kind op een plek zit waar hij of zij past, of

niet zo’n probleem moeten zijn. Jongeren zijn niet alle

wil je dat hij of zij gedwongen wordt op een andere

maal hetzelfde, moeten we die allemaal wel zo snel moge

manier te leren?

lijk door een vijfjarige opleiding jagen? Neem alleen al

Wij hebben een havowerkgroep ingesteld die gaat onder

het verschil in emotionele ontwikkeling tussen jongens en

zoeken wat de positieve kenmerken van een havoleerling

meisjes. De zucht naar gelijkvormigheid geeft problemen

zijn en wat voor onderwijs daar het beste bij past. De

die voortkomen uit een economisch motief, want langer

bedoeling is projectmatig te starten en zo uit te groeien

studeren kost geld. Er staat een heel grote druk op de

naar een duidelijker havoprofiel. Ik voel wel wat voor

ketel om leerlingen zo snel mogelijk te laten slagen.

het opzetten van een ‘enterprise’-havo, een onder

Intussen worden de eindexamennormen aangescherpt.

nemingsgerichte school die opleidt tot zelfstandig

Dat vind ik best, maar we zijn meer dan een leerfabriek.

ondernemerschap. Wat dat betreft zitten we hier met

Natuurlijk ben ik trots als leerlingen hoge cijfers halen,

het Baarsch Lyceum in de juiste omgeving. Genoeg

maar scholen zijn ook organisaties waar pubers volwassen

ouders die succesvol ondernemer zijn en een workshop

moeten worden. Van de overheid krijgen we steeds meer

of masterclass willen geven over hoe je bijvoorbeeld een

opdrachten: alcohol- en drugspreventie, seksuele voor

bedrijf opzet: marktonderzoek, financiële onderbouwing,

lichting, noem maar op. We voeren die opdrachten met

acquisitie, sponsoring en dergelijke. Ik zie daar veel

liefde uit omdat ze in het totale pakket thuishoren, maar

kansen voor interessante samenwerking met de omgeving

we moeten daar wel ruimte voor krijgen.”

en ouderparticipatie. De Rabobank doet inhoudelijk en financieel mee en er is een denktank opgericht met de

En de ideale havo?

ouders. Misschien is het zelfs een idee ouders eerder te

“Die duurt zes jaar, heeft een stevig niveau, is meer

laten kiezen voor het havo. Gewoon, meteen vanaf klas 1.

pragmatisch en vakoverstijgend bezig, en krijgt een eigen

Er valt van alles te bedenken, maar eerst moet het bewust

trotse identiteit. Bij voorkeur in een eigen gebouw of

wordingsproces op gang komen. Daar is nog een hele slag

aparte vleugel, zodat leerlingen en docenten weten dat

in te maken.”

ze iets met elkaar hebben.”

VO-magazine 4 • februari 2012 11

Bijpraten

Abonnementsmodel:

Leermiddelen op maat én met korting Grote veranderingen in de schoolboekenmarkt. De invoering van ‘gratis’ schoolboeken betekende al een kleine revolutie. Nu komt het abonnements model eraan. Dit model kan scholen aanzienlijke kortingen opleveren én geeft hen de kans om de inhoud van leermiddelen mee te bepalen.

Tekst: Marijke Nijboer / Fotografie: Dirk Kreijkamp

De introductie van ‘gratis’ schoolboeken in 2009 heeft over

aan. Alle leermiddelen worden bij deze uitgever aangeschaft.

duidelijk niet alleen verbeteringen gebracht, zo bleek uit een

Dat biedt deze leverancier zekerheid. Daar staan een aantal

evaluatie in opdracht van OCW. Ouders werden weliswaar

belangrijke toezeggingen aan de betrokken scholen tegenover:

verlost van een aanzienlijke kostenpost, maar scholen moeten

het geleverde materiaal is van hoge kwaliteit; de uitgever levert

voor de leermiddelen voortaan zien rond te komen met een

altijd het meest actuele (digitale) lesmateriaal; de auteur van

vaste rijksbijdrage (momenteel € 325,-) per leerling. Door die

een methode moet ondersteuning kunnen geven aan een vak

financiële beperking verschraalde op menige school het boeken

groep; en de uitgever moet meewerken aan de ontwikkeling

pakket. Bovendien nam de concurrentie op de schoolboeken

van een toetsendatabank.

markt af en werden de prijzen van schoolboeken zeker niet lager.

Berendsen: “Bij dit model heeft een school het recht op de meest

Dat laatste is volgens Herman Berendsen, partner bij IXion

actuele versie van al het beschikbare materiaal: het lesboek,

Advies, simpel te verklaren: de uitgevers concurreren nog

het werkboek en eventueel ook de digitale licentie. Er mag

niet met elkaar. Tot op heden gingen vooral de distributeurs

worden geschreven in de werkboeken en scholen hoeven van

van leermiddelen de strijd met elkaar aan. Berendsen: “Die

werkboeken niet langer kopieën te maken.”

contracten zijn vrijwel allemaal veel voordeliger geworden, en dat voordeel komt wel degelijk terecht bij de scholen.

Duurzame relatie

De boeken zijn echter nog niet goedkoper geworden, omdat

Dat kost zo’n uitgever weliswaar wat, maar hier staat tegen

de scholen deze nog als vanouds bij dezelfde uitgevers

over dat hij een duurzame relatie met de school opbouwt. Daar

aanschaffen.”

was geen sprake van in de tijd dat distributeurs de boeken bij

Van Dijk en Thieme probeerden in juni

de scholen bezorgden. Bij de scholen van Landstede is de rol van de distributeur nu uitgespeeld, maar het abonnements

2011 het abonnementsmodel via een

model biedt maatwerk: er is ook een versie denkbaar waarbij

kort geding te laten verbieden. IXion

een schoolbestuur.

en Landstede wonnen echter Eén uitgever

een uitgever en een distributeur samen afspraken maken met De samenwerking tussen uitgever en school biedt ook nieuwe onderwijsinhoudelijke mogelijkheden. Berendsen: ‘Niet langer is er ruimte voor verschillende methodes Engels. Sterker dan voorheen zullen de docenten binnen hun vakgroep samen een

Daar brengt het abonnementsmodel verandering in, een idee

visie ontwikkelen, en vervolgens een methode kiezen die daar

van IXion en Landstede, een grote scholengroep voor vmbo en

goed bij aansluit.’ Volgens hem is Landstede de eerste

mbo. Bij het abonnementsmodel gaat een schoolbestuur, of een

Nederlandse school waar auteurs van methodes de vakgroepen

combinatie van schoolbesturen, met één uitgever een contract

ondersteunen en worden beide partijen wijzer van de uitwisse


ling. “De auteur legt uit hoe hij z’n methode heeft bedoeld,

Samen optrekken

en hij hoort van de docenten wat er wel en niet werkt in de klas.

Volgens Berendsen kunnen kleine besturen die voelen voor het

Daardoor ontstaat een belangrijke kwaliteitsimpuls.”

abonnementsmodel, het best een team vormen met een of meer

Spanning Het abonnementsmodel brengt spanning in een voorheen vrij rustige markt. Als de uitgevers hetzelfde staat te wachten als de

collega-besturen. “Je moet een bepaalde schaalomvang hebben om een beleidsontwikkelende docentencommunity in het leven te roepen en de bijkomende kosten te kunnen dekken.”

distributeurs, kunnen ze hun borst nat maken. Voorheen hadden

Kleine besturen die voelen voor het

vier grote distributeurs de markt grotendeels in handen. Sinds de

abonnementsmodel, kunnen het best

introductie van de Wet gratis schoolboeken gingen ook kleinere partijen zich voor leveranties inschrijven. De grote leveranciers verloren hier en daar klanten aan kleinere distributeurs. Ze gingen tegen elkaar opbieden met steeds grotere kortingen.

een team vormen met een of meer collega-besturen

Berendsen: “Van Dijk zette de toon door heel veel korting te

Natuurlijk kleven er niet louter voordelen aan dit aanbestedings

bieden. Daardoor behield het bedrijf scholen, maar werd zijn

systeem. Als je al je leermiddelen op een en hetzelfde adres

marge wel klein.” Uiteindelijk gooiden de kleine distributeurs

moet kopen, houdt dat een beperking in. Volgens Berendsen

de handdoek in de ring. De overblijvers zijn Van Dijk en Iddink.

kan dit nadeel worden omzeild door een model te ontwikkelen

‘Bij dit model heeft een school het recht

waarbij groepen schoolbesturen voor verschillende vakken de beste uitgevers selecteren.

op de meest actuele versie van al het

Welke aanbestedingsmethode schoolbesturen ook kiezen,

beschikbare materiaal’

beste kwaliteit te gaan. “Als ouders kunnen kiezen tussen een

Berendsen adviseert hen om bij hun leermiddelen voor de school met actueel lesmateriaal en docenten die daar kritisch

Van Dijk en Thieme probeerden in juni 2011 het abonnements

en interactief mee bezig zijn, en een school met vijf jaar oude

model via een kort geding te laten verbieden. IXion en Land

boeken, dan weten ze het wel.”

stede wonnen echter. Daarmee kwam de weg vrij voor meer schoolbesturen om langs deze weg te gaan aanbesteden. IXion is inmiddels met vijf schoolbesturen bezig om een eigen

R

abonnementsvorm uit te werken. Daar zitten kleine besturen bij, maar ook twee van de grootste besturen in Nederland, waar onder de Stichting Carmelcollege.


Bijpraten

Landstede: ‘Niet puur geld besparen’ Landstede, een grote scholengroep voor vo en mbo in Zwolle en

administratieve rompslomp.” Daar staat tegenover dat Noordhoff

omgeving, ontwikkelde samen met IXion het abonnementsmodel.

ondersteuning biedt bij de introductie en implementatie van nieuwe

In augustus zal dit zijn doorgevoerd op al haar scholen. Financieel

leermiddelen. Boswijk verwacht dat Landstede-docenten in toe

voordeel is niet de voornaamste drijfveer, benadrukt controller Harko

nemende mate nieuwe leermiddelen bewust zullen gaan inzetten

Boswijk. “Wij willen de boekenmarkt anders bekijken. We willen geen

voor op maat gesneden onderwijs. “Het gebruik verschilt per docent

‘boekenschuiver’ zijn, maar een leverancier van leermiddelen die veel

en school. Er wordt steeds meer digitaal lesgegeven en je ziet steeds

meer onderdeel uitmaken van het leerproces. Waarbij we ‘leermiddel’

meer kenniskringen die lesstof en toetsen ontwikkelen

breed definiëren: alles wat de uitgever aanbiedt, ook digitaal, én door

en uitwisselen.”

docenten ontwikkelde materialen, die tot op het landelijke niveau uitwisselbaar zijn. We willen een strategische samenwerking met de

‘We willen geen ‘boekenschuiver’, maar een

uitgever om leermiddelen optimaal te benutten.”

leverancier van leermiddelen die veel meer

Altijd het nieuwste materiaal

onderdeel uitmaken van het leerproces

Een groot pluspunt vindt Boswijk dat met Noordhoff, de winnaar van de aanbesteding, is overeengekomen dat Landstede altijd het nieuwste

Toetsen

beschikbare materiaal krijgt. “Ook als de huidige boeken nog niet zijn

Onderdeel van de deal met Noordhoff is ook dat deze uitgever alle

afgeschreven. Wij betalen een bijdrage voor de ontwikkelkosten van de

toetsen digitaal ter beschikking stelt. Die plaatst Landstede in haar

methode en een klein bedrag voor het drukken.”

elektronische leeromgeving. “Wij geloven in een betere benutting van

Boswijk schat de besparing bij dit model op ‘enkele procenten’. Het

toetsen”, zegt Boswijk. “Die kunnen veel breder worden ingezet dan

precieze bedrag is moeilijk vast te stellen, omdat Noordhoff niet al het

alleen als eindtoets. Ze zullen een integraal onderdeel worden van het

nodige lesmateriaal kan leveren. Voor de vakken waarvoor Noordhoff

leerproces.” De controller: “Naar ons idee moet je het abonnements

geen methode aanbiedt, moet Landstede toch naar andere leveranciers. model niet zien als puur een manier om geld te besparen. Het biedt En dat is meteen ook het nadeel van het abonnementsmodel: “Je bent

je een kans om je leermiddelen beter in te passen in je onderwijs

daarnaast toch afhankelijk van anderen, en dat levert wat meer

kundige beleid en zo creëer je meer samenhang.”

LVO: ‘Waarschijnlijk contracten met meer uitgevers’ Het schoolboekencontract van de Stichting Limburgs Voortgezet

te sluiten voor de methoden die stichtingbreed in gebruik zijn. “Dat

Onderwijs (LVO) loopt nog twee jaar. LVO is tevreden over de huidige

idee heb ik al getoetst bij de uitgevers die langskwamen en die staan

afspraken met distributeur Iddink. Een voordeel daarvan is bijvoor

ervoor open.” Voor LVO zal de financiële besparing een belangrijk

beeld de beschikbaarheid van gebruikte boeken. “Maar we volgen

criterium zijn bij een eventuele keuze voor het abonnementsmodel.

de veranderingen op de markt met grote interesse”, vertelt beleids adviseur Peter van Rijmenam. Een speciale werkgroep houdt zich bezig met de vraag hoe LVO straks verder zal gaan. Er komen met het oog op een nieuw contract nu ook al regelmatig uitgevers langs bij de stichting. Van Rijmenam denkt dat de rol van het schoolboek zal gaan ver

‘In zee gaan met één uitgever is onmogelijk. Wij hebben 32 locaties. Die zijn niet allemaal op één lijn te krijgen’

anderen. Scholen zullen steeds meer behoefte krijgen aan digitaal

‘Publishing on demand’

lesmateriaal. “Daar kun je je op abonneren; dan zit je niet meer vast

Overleg met de auteurs over de inhoud van methodes is volgens

aan een distributeur. Ontsluiting van digitale content gebeurt dan

Van Rijmenam op veel plekken al gebruikelijk. “Voor digitaal

direct via de uitgever.”

materiaal is dat wel nieuw. Wat je bijvoorbeeld nog meer zult

Meer uitgevers

gaan zien, is publishing on demand. Scholen willen van bestaande methoden onderdelen gebruiken en de vrijheid hebben om de

Van Rijmenam voelt wel voor het abonnementsmodel in de toekomst,

methode aan te passen. Docenten kunnen zelf content ontwikkelen,

maar bij LVO zal dat een variant worden waarbij meer uitgevers

of aanvullingen van Wikiwijs halen.” Dat geldt ook voor bestaande

betrokken zijn. “In zee gaan met één uitgever is voor ons onmogelijk.

toetsendatabanken. “Wintoets ontsluit bijvoorbeeld toetsen van

Wij hebben 32 locaties. Die zijn niet allemaal op één lijn te krijgen.”

verschillende uitgevers. Dat verschijnsel zal alleen maar toenemen.”

Het kan dan interessant zijn om met elke uitgever een abonnement af


VO in debat

‘Doelmatigheid in het onderwijs is als olie en azijn’ Peter van Laarhoven

Jelle Kaldewaij

Bestuurssecretaris Stichting VO

Bestuursvoorzitter stichting

Haaglanden, Den Haag

openbaar voortgezet onderwijs Nuovo, Utrecht

“Als je het hebt over olie en azijn, gaat dat eerder op voor

“‘Kan het doelmatiger?’ is zeker nu een volstrekt legitieme

de eisen die aan het onderwijs worden gesteld en de geboden

vraag voor het onderwijs. Onderwijs is in Nederland een grote

omstandigheden waarbinnen het onderwijs eraan moet vol

uitgavenpost. In tegenstelling tot andere soorten bedrijven,

doen. We moeten werken met relatief grote klassen, relatief

gaat er nu eenmaal veel geld naar personeel: voor de mensen

veel lesuren per docent, en als percentage van het BNP wordt

in de klas. Laten we bij de beantwoording van die vraag dan

relatief weinig geld aan onderwijs besteed. Gaat het over

ook wel uitgaan van heldere definities en oog hebben voor de

doelmatigheid, dan zijn dat belemmerende voorwaarden.

randvoorwaarden. Om doelmatigheid te beoordelen, moet je

Desondanks moeten we in het onderwijs naar doelmatigheid

weten wat de doelen van onderwijs zijn: niet alleen hoeveel

en effectiviteit streven. Als wij in de gelegenheid worden

heden diploma’s met daarop (internationaal gezien) een brede

gesteld om docenten minder lesuren te geven en klassen

range aan vakken, maar ook oppassende en kritische burgers

kleiner te maken, en de kwaliteit van lerarenopleidingen

en jongvolwassenen die geïnspireerd verder willen leren.

verbetert, kunnen we nog grote stappen zetten. Dat laat een

Dat lukt alleen in stevige interactie met goede docenten.

land als Finland wel zien. In discussies over doelmatigheid worden de doelen vaak Het voortgezet onderwijs moet zowel doelmatig als effectief

ingeperkt tot de makkelijk meetbare (diploma’s, cijfers,

zijn, maar dat zijn moeilijk meetbare aspecten. De kinderen

rendementen) en wordt vaak vergeten dat we steeds meer

die door het onderwijs stromen, worden namelijk beïnvloed

doelen moeten realiseren. Hiertoe behoort voor de komende

door veel meer factoren; de positie van hun ouders, hun sociale

tijd een nog grotere aandacht voor leerlingen met specifieke

omgeving, et cetera. En kijk naar de ingewikkelde constructies

problemen en mogelijkheden. Erkenning van het eigen tempo

die het SCP heeft moeten bedenken om er iets over te zeggen.

van deze leerlingen staat haaks op de wens van een snelle

Precies door die lastige meetbaarheid speelt de discussie over

doorstroom door het onderwijs. En dan de randvoorwaarden.

de toegevoegde waarde van scholen al zo lang. Het rapport

We moeten nu wellicht weer 1040 uur onderwijstijd verzorgen

toont wel dat we een aantal dingen bereikt hebben: het aantal

in de onderbouw. We weten dat leerlingen meer leren als hun

zittenblijvers en voortijdig schoolverlaters is aanmerkelijk

hersenen langer kraken over een bepaald onderwerp. Laat de

teruggedrongen, het gemiddeld diplomaniveau is gestegen.

scholen vrij in hoe ze dat willen organiseren: dan kunnen we

Ook daar spelen omgevingsfactoren een rol bij, maar dat

doelmatiger werken.”

succes ligt toch wel grotendeels aan de onderwijskwaliteit van scholen. Een doelmatige cultuur is in elk geval binnen onze stichting al aanwezig. De bekende criteria van de Onderwijsinspectie zijn volgens ons goede maatstaven om rendement en kwaliteit van het onderwijs te meten. Dat zijn hier dus prominente gespreks onderwerpen, daar proberen we op te sturen.”


Ruimte voor ieders talent

Schoolleiders werken aan leiderschap

‘Benut professionaliteit van docenten’ 16


Afgelopen herfst organiseerde de VO-raad een serie bijeenkomsten ter versterking van leiderschap in het voortgezet onderwijs. Onderwerpen? Drie w’s en een h: wie (mensen), wat (opbrengsten), waarom (veranderingen) en hoe (strategie). Hoe versterken we ons leiderschap op die gebieden? En hoe krijgen we de docent mee? Tekst: Martijn Laman / Fotografie: Dirk Kreijkamp

Snelle veranderingen kenmerken de maatschappelijke context

Met de uitkomsten van tevredenheids-

van het voortgezet onderwijs. Voor het eerst lopen docenten op

onderzoeken als basis voor gesprekken,

bepaalde vlakken soms achter op leerlingen. Informatieoverdracht, de manier van kennisverwerving, maar ook de relatie tussen directie en docenten is veranderd. Wat is in die situatie een sterke schoolleider?

Doelgericht

komen zwakke plekken van ingesleten routines vanzelf boven In hoeverre streeft de school naar harde resultaten, naar aspecten als ontwikkeling van talenten of burgerschap? Welk

Het beeld dat uit de bijeenkomsten in de serie ‘Versterk uw

beleid past erbij? En…hoe meet je niet-cognitieve opbreng-

leiderschap’ naar voren komt, is dat van een kameleon met

sten? “Als je iets buitengewoon belangrijk vindt, moet je altijd

duizend poten. De schoolleider trekt de kar doelgericht,

proberen het resultaat van je inspanningen in kaart te brengen”,

intussen voortdurend achterom kijkend (de organisatie in),

reageert Jan Rijkers, directievoorzitter van Het Hooghuis in

tegelijkertijd inspelend op ontwikkelingen van buiten. Deze

Oss en spreker tijdens een bijeenkomst over opbrengstgericht

leidinggevende wacht niet tot omstandigheden verandering

werken. “De ontwikkeling van staatsburgerschap bij leerlingen

noodzakelijk maken, maar trekt zelf onrust naar binnen door

is lastig meetbaar, maar je wilt toch weten in hoeverre dat

trends van buiten een plek te geven in de strategiebepaling.

lukt?”

Hij vertoont adaptief leiderschap; is in staat nieuwe processen ten behoeve van de lange termijn in te bedden in de dagelijkse

Samen met de docent

praktijk. Hij ontwikkelt zijn visie voortdurend in gesprek met

De meest efficiënte manier om leiderschap te versterken, is

de organisatie en richt zijn blik pas daarna naar de benodigde

via betere samenwerking met en tussen docenten. Van Bruggen:

organisatorische veranderingen. Ronald van Bruggen, rector

“De impuls tot een gezamenlijk gedragen onderwijsvisie en

van het Stedelijk Gymnasium Nijmegen: “Professor Theo

consensus over de belangrijkste kernwaarden moet van de

Camps zei in een van de bijeenkomsten terecht dat een excel-

schoolleiding komen. Maar ontwikkeling en uitwerking moeten

lente uitvoering vaak wordt ondergewaardeerd, terwijl je alleen

gezamenlijk plaatsvinden.”

daarmee je langetermijndoelen behaalt. In de uitvoering van

Tijdens alle bijeenkomsten bleek daarover weinig discussie

onze strategie proberen we kleine stappen expliciet te linken

te bestaan: als schoolleiders iets willen verbeteren, is dat het

aan de meerjarenplanning en de daarbij behaalde successen

contact met de docent. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt

te vieren.”

ook dat de relatie werkgever-werknemer de onderwijskwaliteit

De voor de toekomst toegeruste schoolleider leidt met

beïnvloedt. Volgens hoogleraar onderwijssociologie Marc

distributed leadership een op onderzoek gerichte, kennis

Vermeulen is het vakmanschap van docenten (efficacy) de

verspreidende organisatie, die zich door de mobiliteit van haar

belangrijkste factor waar een school invloed op (én mee)

medewerkers constant weet aan te passen. Besluitvoering

kan uitoefenen. Pak je efficacy op, dan gaan efficiëntie en

baseert de schoolleiding op harde cijfers en tevredenheids-

effectiviteit vanzelf mee. Maar hoe krijg je vakmanschap

onderzoeken; op feiten. De onderzoekende houding van

op een hoger plan? Die vraag moet vooral de docent zelf

docenten wordt gestimuleerd. De gedroomde schoolleider

beantwoorden. Mede daarom is in andere sectoren een trend

van nu vindt niet zozeer waardevol wat hij meet, maar meet

zichtbaar van ‘controlerend’ personeelsbeleid naar ‘high-

wat de school waardevol vindt. Dit adagium van onderwijs-

commitment’ hrm, dat uitgaat van perspectief en behoeften

kundige Andy Hargreaves kan niet voortbestaan zonder een

van individuele medewerkers. Die benadering leidt tot meer

schoolbreed gedragen definitie van opbrengsten.

betrokkenheid. De mate van betrokkenheid voorspelt mede de productiviteit van organisaties.


17

Het belang van verantwoording en schoolontwikkeling is wel

voor gesprekken, komen zwakke plekken van ingesleten

duidelijk. De bijzondere waarde van opbrengsten onderzoeks-

routines vanzelf boven en ontstaat de innerlijke motivatie daar

gericht werken daarbij wordt echter nog nauwelijks onderkend.

wat aan te doen. En op het moment dat docenten aanlopen

Het is noodzakelijk dat je in staat bent resultaten uit het ver-

tegen problemen die ze in hun eentje niet kunnen oplossen, zal

leden te analyseren en te gebruiken om doelen te stellen en

de vraag om verandering van henzelf komen. Iedereen heeft er

beleid te ontwikkelen. Van de schoolleider vraagt dit dat hij

uiteindelijk behoefte aan persoonlijk te worden erkend en zicht

weet wat hij van zijn populatie kan verwachten, of hij op koers

te hebben op zijn competenties – daar ligt ruimte voor een

zit, en of hij kan bijsturen op basis van feedback uit de

cultuuromslag. Van Bruggen is daar al mee bezig: “Het gevoel

organisatie.

van eigenaarschap moet je als schoolleider vergroten. Wij

Barrières

structureren onze gesprekkencyclus steeds meer, koppelen die aan behaalde resultaten. Het gesprek met docenten gaat

Leidinggevenden ervaren de controlerende houding van de

nadrukkelijk over hun bijdrage aan de schoolontwikkeling en

overheid als obstakel; deze maakt het bijvoorbeeld lastig om in

hoe ze die kunnen verbeteren.” Bij verbeteringen op beleids-

het personeelsbeleid het perspectief van de docent centraal te

niveau is het belangrijk te beseffen dat de perceptie van de

stellen. Ook intern moeten er barrières worden geslecht. In het

impact van (nieuw) beleid tussen schoolleiding en docenten

onderwijs is het persoonlijke gesprek over ontwikkeling en

sterk kan verschillen. Dat verschil is een oorzaak van de

functioneren geen gemeengoed: slechts 50 à 60 procent van de

bekende kloof in scholen; het laat zien waarom het zo belang-

vo-scholen voert structureel functioneringsgesprekken. Scholen

rijk is tijdens veranderprocessen het perspectief van alle

die een gesprekkencyclus willen invoeren, stuiten op weerstand:

betrokkenen te kennen.

personeel blijkt bang voor dossiervorming, voor naming and shaming. Docenten willen niets liever dan leerlingen motiveren,

Mee durven

maar blijken veelal niet bereid hun vertrouwde pad te verlaten,

De bijeenkomsten lieten ook zien hoeveel kansen er liggen

of verantwoordelijkheid te koppelen aan verantwoording. Hoe

om het gesprek met de docent systematisch vorm te geven

scheppen scholen een situatie waarin dat gesprek normaal is

en draagvlak, betrokkenheid en eigenaarschap te creëren.

en docenten ontvankelijk zijn voor verandering en verant-

Teamleiders kunnen een cruciale, bemiddelende rol spelen

woording? Eén mogelijke oplossing sprong er tijdens de

bij het creëren van draagvlak voor strategisch beleid of

bijeenkomsten bovenuit: feedback. En wel van leerlingen,

vernieuwingen en bij het contact met docenten over wat zij

collega’s, ouders. “De mening van leerlingen ráákt docenten,

nodig hebben. In docententeams, als deel van een geheel,

voor hen staan ze in de klas”, verwoordde een deelnemer het.

voelen docenten zich meer verantwoordelijk voor wat er in de

Met de uitkomsten van tevredenheidsonderzoeken als basis

klas gebeurt. Zonder dat de schoolleider aan hun autonomie

18


Ruimte voor ieders talent

Verdiepingsreeks ‘Versterk uw Leiderschap’ De zeven bijeenkomsten van de verdiepingsreeks ‘Versterk uw

deelnemers in zekere zin de kern van de verdiepingsreeks al in

Leiderschap’ van de VO-raad vonden plaats tussen oktober en

praktijk. Met de inrichting van een structurele, professionele

december 2011. Er waren bijeenkomsten in onder meer

dialoog in en om de school, gebaseerd op feiten, leggen scholen

Eindhoven, Zwolle, Den Bosch en Utrecht; telkens stond een

namelijk bij uitstek een basis voor professionalisering op elk

ander thema centraal. De onderwerpen sloten aan bij de door

van de thema’s.

de VO-raad in beeld gebrachte professionaliseringsbehoefte

Hoe realiseer je als schoolleider in negen stappen een

van scholen. Strategisch management, verandermanagement,

opbrengstgericht werkende school? Welke lessen trok

opbrengstgericht werken en hrm-beleid zijn stuk voor stuk

Scholengemeenschap Marianum uit de vooruitstrevende

gebieden waarop veel vo-scholen zich nu en in de nabije

onderwijsvernieuwing Slash21? Wat is de rol van de driehoek

toekomst willen versterken.

vakmanschap-eigenaarschap-leiderschap, en welke bijdrage

Om op die gebieden een slag te maken, waren de bijeen-

kan hrm aan het voortgezet onderwijs leveren? De antwoorden

komsten zowel interactief en onderzoekend als praktisch van

op deze en andere vragen kunnen het leiderschap van iedere

aard. Actuele wetenschappelijke theorie werd gekoppeld aan

medewerker in het onderwijs versterken. Daarom is van elke

praktijkverhalen en de maatschappelijke arena waarin het

bijeenkomst een uitgebreid verslag te vinden op de website van

onderwijs (nu en straks) plaatsvindt. Zo brachten de

de VO-raad: www.vo-raad.nl/versterk-uw-leiderschap

hoeft te tornen, ontdekken ze sneller zelf het nut van verant-

bevooroordeeld en vragen aan teamleiders en docenten hoe

woording. Ruimte voor draagvlak ligt eveneens daar waar

zij over die cijfers denken. Dan pas komen we, samen, tot

docenten anderen nodig hebben om hun problemen op te lossen.

een hypothese.” Maar hoe zorg je ervoor dat docenten daad-

Rijkers: “De verandering naar opbrengstgericht werken maak

werkelijk mee durven? Rijkers: “Repareer het dak als de zon

je aantrekkelijk als je de docent laat zien wat op diens niveau

schijnt. Regel dit juist als eerste waar er geen probleem is.

het belang is, wat de winst is voor hun leerlingen.” Daarvoor

Wanneer je werkresultaten en kernwaarden dan in gesprekken

is het zaak dat analyse en evaluatie van leeropbrengsten samen

tussen teamleider en docenten integreert, is iedereen gelijk.

met docenten(teams) plaatsvinden en vooraf schoolbreed de

Al moeten we er wel consequenties aan durven verbinden.”

discussie wordt gevoerd over wat de school verstaat onder opbrengsten.

Als de schoolleiding intellectuele

Gedroomde toekomst De docent droomt van een tijd waarin hij zich rustig kan focussen op de praktijk van alledag, de schoolleider droomt

uitdagingen neerlegt bij leraren,

van een toekomstbeeld waarin grote lijnen en lange termijn niet

staan docenten meer open voor

heldere scheiding tussen wat en hoe, klinkt echter al jaren. En

langer worden versperd door struikelblokken. De vraag om een

onderwijsvernieuwingen

hoe lang verlangt het onderwijs al niet naar een koers zonder

Als de schoolleiding intellectuele uitdagingen, zoals het doen

geen heil in hakken in het zand, maar neemt zelf het initiatief:

van onderzoek, neerlegt bij leraren, verbetert ook de samen-

“Ondanks Dijsselbloem wordt nog altijd voorgeschreven hoe

werking tussen docenten en staan docenten meer open voor

wij dingen moeten aanpakken. Maar we zullen onze koers en

onderwijsvernieuwingen. In een onderzoekende, open cultuur

doelstellingen altijd in eerste instantie blijven aanpassen op

gaat professionele ruimte vergezeld van de bereidheid om

basis van onze eigen visie en de ontwikkelingen in de omgeving.

verantwoording af te leggen, kennis te delen, en een dialoog te

Met hulp van onze docenten.” Een uitspraak die helemaal past

voeren gevoed door ruwe data. Rijkers: “Het gesprek over wat

bij een schoolleider in het voortgezet onderwijs anno 2012.

bokkensprongen van de overheid? Ronald van Bruggen ziet

we wel en niet doen, of we ‘t goed doen. Een cultuur waarin dat kan, is van belang voor het hele onderwijs. Hoe bedreigend dat gesprek overkomt, ligt aan de benadering. Wat bij ons werkt, is dat we docenten niet vergelijken en niet vooraf met stellingen en aanbevelingen komen. We bekijken cijfers gezamenlijk, on-


19


VO IN BEELD Waar Beatrix College, Tilburg Wanneer donderdag 22 december 2011 Waarom Leerlingen van 4tl organiseren een wintermarkt. De kraambezetting wordt verzorgd door leerlingen 5M ‘Anders Leren’ en leerlingen 2tl en 3tl. Fotografie: Josje Deekens


In de praktijk Technisch College Velsen weet bedrijfsleven te binden

‘Bedrijven zien school als ontmoetingsplaats’ Een open houding en een goede relatie met het bedrijfsleven kunnen het beroeps onderwijs veel opleveren. Het Technisch College Velsen geeft samen met bedrijven voorlichting aan leerlingen van basisscholen en heeft dankzij een flexibele opstelling de beschikking over de nieuwste machines. Bedrijven zijn het belang van goed beroepsonderwijs gaan inzien. ‘Onze kinderen zijn straks goud waard.’ Tekst: Truus Groenewegen / Fotografie: Dirk Kreijkamp

Op een steenworp afstand, aan de andere kant van het Noord

belangrijke ontmoetingen als ze leerlingen op hun stageplek

zeekanaal, steken de fabriekshallen van Tata Steel imposant af

bezoeken. “Dan wordt over en weer heel snel kennis

tegen de lucht. Immense schoorstenen braken rookwolken uit.

overgedragen.”

Hier in de IJmond kan niemand om de technieksector heen.

Een ander belangrijk podium is het platform arbeidsmarkt en

Ruud Porck, directeur van Technisch en Maritiem College

onderwijs. Naast de ondernemers zitten daar de wethouders

Velsen, noemt behalve de voormalige Hoogovens een aantal

van de gemeentes aan tafel, vaak van economische zaken en

andere grote bedrijven: de papierindustrie, nutsbedrijf Liander

soms van onderwijs. Dat leidt tot initiatieven als het Promotie-

en de windmolens. Ze maken van IJmond een goede plek voor

evenement Techniek. Jaarlijks komen 1500 leerlingen van

sectoraal technisch vmbo, waar leerlingen al vanaf de eerste

groep 8 van de basisscholen naar een grote hal, waar bedrijven

klas techniekonderwijs krijgen, een maritieme afdeling, een

zich presenteren met standjes en activiteiten. Porck: “Leerlingen

vakcollege en een technische mavo.

maken sleutelhangers, doen iets zinvols met metaal, mogen een

Levensader

stukje lassen, een boot of een vliegtuigje in elkaar zetten. Je kunt je voorstellen dat vooral de doenertjes het fantastisch

Die plek heeft het Technisch College Velsen wel moeten ver

vinden; die willen na twee uur niet meer weg. Zo’n evenement

overen. In 2005 leidde de school met 270 leerlingen nog een

kost al gauw zo’n 40.000 euro, dus dat zou ik nooit zonder het

kwijnend bestaan. Maar inspanningen om het college nieuw

bedrijfsleven kunnen doen.”

leven in te blazen, bleven niet zonder resultaat. Anno 2012 is het leerlingenaantal bijna verdubbeld. Een van de succes

Zinvolle sponsoring

factoren is het aanhalen van de banden met de bedrijven in

Het resultaat van de nauwe contacten met ondernemers is

de omgeving. “De contacten met het bedrijfsleven zijn de

dat ze willen investeren. Porck stelt zich flexibel op en wijst

levensader voor je school”, aldus Porck.

reclame bijvoorbeeld niet af. “Ik heb hier binnenkort drie

Het bedrijfsleven is aan het Technisch College Velsen verbonden

personenbusjes waarmee ik leerlingen kan vervoeren naar

via twee Technet-kringen, een voor de maritieme en een voor

stageplekken”, vertelt hij. “Hoe we dat kunnen betalen? Ik

de technische sector. In zo’n Technetkring sluit de school een

plak die busjes zo vol met stickers van bedrijven, dat ze gratis

convenant met bedrijven. Bepalend voor de kwaliteit van de

voor de school beschikbaar zijn. En als een bedrijf hier een

relatie zijn openheid en persoonlijke contacten, blijkt uit Porcks

lasrobot wil neerzetten of een futuristische auto met de

relaas. “We hebben in totaal zo’n tweehonderd bedrijven waar

bedrijfsnaam erop, dan zeg ik: natuurlijk, doen! Voor het

we zo naartoe kunnen.” Docenten van de beroepsvakken hebben

beroepsonderwijs is apparatuur hartstikke duur.


Ruud Porck, directeur van Technisch en Maritiem College Velsen

De voorwaarde is dat de kinderen er iets mee kunnen, want het

een promotiefilm, maar we merkten hoe lastig het is zo’n

is wél onderwijs.” Een goed voorbeeld van zinvolle sponsoring

filmpje boeiend te maken. Zo is de Experience geboren. Wil je

is de boot die op de afdeling metaalbewerking in aanbouw is.

kinderen laten kennismaken met het beroepsonderwijs, laat ze

Drie grote bedrijven hebben de dieselmotor ter waarde van

dan iets ervaren waar verwondering in zit, een ervaring die ze

zeker 6000 euro geschonken aan de school.

bijblijft, zoals de eerste keer dat iemand een glasblazer ziet.”

‘Als een bedrijf hier een futuristische

Bij de excursie naar een autobedrijf was de verrassing een airbag die de lucht in ging. “Iedereen schrok zich te pletter,

auto wil neerzetten met de bedrijfsnaam

maar de kinderen vonden het fantastisch. Die wilden meteen

erop, dan zeg ik: natuurlijk, doen!’

Porck maar zeggen.

weten waar de airbags in de auto zitten.” Dan héb je ze, wil Hij geeft toe dat de eerste reactie van ondernemers wel was:

Wat nu nog, oneerbiedig gezegd, een roestbruin karkas is, ligt

we kunnen toch niet alle basisscholen uitnodigen? Maar dat is

dit voorjaar klaar als volwaardige hulpsleper. Geschikt voor

opgelost door de scholen over bedrijven te verdelen. “Nu willen

een tochtje door de Amsterdamse grachten én om het kanaal op

ze allemaal hun branche op deze manier vertegenwoordigen.”

te gaan. Bij Porck hebben zich al vijf belangstellenden gemeld. “Ik denk dat we er zeker 30.000 tot 50.000 euro voor krijgen.

Natuurtalenten

Daarmee gaan we een nieuw schip aanschaffen en zo kom ik

In de ontmoetingen met ondernemers komen ook werknemers

aan betekenisvolle opdrachten voor mijn kinderen.” Niet alleen

ter sprake die gastlessen willen geven of eraan denken het

leerlingen metaaltechniek werken eraan, de boot krijgt tevens

onderwijs in te gaan. Porck denkt dat daar kansen liggen.

een houten opbouw, elektriciteit en sanitair.

Het Technisch College Velsen heeft goede ervaringen met

Verwondering

enkele zij-instromers, zoals docent installatietechniek John Schous, die in een vorig leven op de kop af negentien jaar

Porck haalde bedrijven ook over om medewerkers beschikbaar

loodgieter was. Zijn overstap naar het onderwijs werd een

te stellen voor Experience, een ander initiatief waar basis

succes ‘omdat hij de taal van de leerlingen spreekt’. Dat hij

schoolleerlingen kennismaken met technisch beroepsonderwijs.

leerlingen aanmoedigt mee te doen aan vakwedstrijden als

“We ontdekten dat leerkrachten op basisscholen niet genoeg

Skills, mist z’n uitwerking op collega’s niet. Zijn enthousiasme

over het beroepsonderwijs weten, terwijl zij wel hun leerlingen

voor vakmanschap slaat over.

moeten adviseren over vervolgopleidingen. Ons eerste idee was


ADVERTENTIE

Centrum voor Onderwijs en Leren

Het Centrum voor Onderwijs en Leren organiseert voor het voortgezet onderwijs: •

Praktijkgerichte informatieve sessies over actuele thema’s

•

Informatiemarkt met professionaliseringsaanbod en educatieve activiteiten

•

Rondleiding door educatieve tentoonstelling Universiteitsmuseum

Onderwijs Actueel vrijdag 23 maart 2012

Meer informatie en aanmelden via www.uu.nl/onderwijsenleren/onderwijsactueel 4e opzet Adv. 179,5x131mm VO magazine.indd 1

17-1-2012 9:43:35

Het Zwin College in Oostburg zoekt per 1 augustus 2012 een

Algemeen directeur / bestuurder “Een betrokken leider die onderwijskwaliteit weet te verbinden” De functie is gewaardeerd in schaal 15 van de CAO-VO.

Het Zwin College biedt u een uitdagende schoolorganisatie in Oostburg, waar onderwijskwaliteit en betrokkenheid gepaard gaan. De ontwikkelingskansen zijn groot, de omgeving van de school daagt uit tot ondernemen. In de nabijheid bevinden zich interessante partners in het primair-, middelbaar- en hoger (wetenschappelijk) onderwijs tezamen met een actief bedrijfsleven. Zeeuws-Vlaanderen is een aantrekkelijke werken woonomgeving en bevindt zich op korte afstand van cultuursteden als Middelburg, Brugge en Gent. U bent van harte welkom in Zeeland! Belangstelling en solliciteren? Voor meer informatie over het Zwin College gaat u naar www.zwincollege.nl Een profielschets en de procedurebeschrijving vindt u op de website van Pesant Consultancy: www.pesant.nl

E

m/v

In de praktijk

Binden aan de regio

heeft het lectoraat Gedifferentieerd HRM van de Hogeschool

De contacten tussen onderwijs en bedrijfsleven verbeteren en

van Amsterdam daarom onderzocht welke mogelijkheden en

aanhalen, is een van de deelprojecten van ‘Binden aan de

struikelblokken scholen en bedrijven zien. “Scholen zijn

regio’, waaraan ook Technisch College Velsen deelneemt. In dit

huiverig voor zijinstromers uit het bedrijfsleven omdat ze het

project ontwikkelen schoolbesturen in de risicoregio Zuidelijk

risico van mislukken te groot vinden. Goed kunnen omgaan met

Noord-Holland initiatieven om het dreigende lerarentekort het

jongeren is niet genoeg”, zegt projectleider Hans Duivenvoorden.

hoofd te bieden. Door de crisis is voor scholen echter het accent

“Van hun kant zijn bedrijven bang om hun goede vaklieden

verschoven; hun belang is nu vooral het binnenhalen van actuele

kwijt te raken. Bovendien geven ze aan dat ze geen goed beeld

vakkennis. Bedrijven richten juist mobiliteitscentra om werk-

krijgen van wat het onderwijs te bieden heeft.” Beide partijen

nemers perspectief op ander werk te bieden.

vinden het reëel dat de overheid financieel en qua regelgeving

Aan beide kanten bestaat interesse voor mobiliteit over de

een bijdrage levert aan een soepeler overstap.

grenzen van sectoren heen, maar in de praktijk komt die nauwelijks van de grond. In opdracht van de schoolbesturen

Meer informatie: www.bindenaanderegio.nl

In het algemeen heeft Porck wel ‘de nodige mitsen en maren’

Ambachtseconomie

bij zijinstroom. “Ook een goede vakman kan moeite hebben dat

Naar omstandigheden is Porck tevreden met wat hij heeft

vakmanschap pedagogisch-didactisch over te dragen; je moet je

bereikt. Door het bedrijfsleven toe te laten, heeft de school een

kunnen inleven in het kind om het te motiveren en enthousias-

sterke binding met de omgeving gekregen. “De ondernemers uit

meren. Docent zijn is een vak. Aan de andere kant zijn er

deze regio zien de school als ontmoetingspunt”, zegt hij. “Bij

natuurtalenten die door hun bekwaamheid, hun eerder verwor-

een open huis of voorlichtingsavond lopen ze naar binnen en bij

ven competenties, voor vrijstellingen in aanmerking zouden

het ondernemersontbijt dat we organiseerden in het Maritiem

moeten komen. De hogescholen hebben de procedures te formeel

College, waren ’s ochtends vroeg zo’n vijftig mensen aanwezig.

gemaakt. Een goede intake is uiteraard van belang, maar laat

Van grote tot heel kleine bedrijven. Waarom? Omdat ze weten

mensen niet van alles herhalen. Daarmee ontmoedig je de over-

dat onze leerlingen misschien wel hun toekomstige werknemers

stap.” Andere obstakels liggen wat hem betreft op het gebied

zijn. Onze kinderen zijn straks goud waard, want we bieden hier

van de cao, verantwoordelijkheden, verzekering. “Dat moet je

een realistische opleiding aan. Bovendien leiden we niet alleen

van tevoren heel goed afstemmen. Ik zou willen dat de overheid

goede vakmensen op; ruim 30 procent van onze leerlingen komt

daar met de regelgeving wat ruimte te creëert.”

via deze route op hbo en universiteit terecht.”

De regelgeving belemmert volgens Porck ook dat vakdocenten hun kennis bijspijkeren in bedrijven.

‘Ze weten dat onze leerlingen misschien

‘Naast de kenniseconomie hebben we ook een ambachtseconomie nodig’

wel hun toekomstige werknemers zijn’

Porck vraagt ook buiten de regio aandacht voor een her-

“Het zou ideaal zijn als ze een maand of twee de werkvloer op

schreef hij een brandbrief aan Loek Hermans, toen nog

kunnen, maar ik moet wel de school draaiende houden en wie

voorzitter van de brancheorganisatie voor het midden- en

gaat die periode voor de klas staan? Dat ligt aan hoe we ons

kleinbedrijf. Verder heeft minister Van Bijsterveldt de school

onderwijs georganiseerd hebben. Als ik twintig procent meer

twee keer bezocht. “Ik ben blij dat het besef begint door te

personeel mag aannemen dan waar ik gezien mijn leerlingen-

dringen dat we naast de kenniseconomie ook een ambachts-

aantal recht op heb, krijg ik speelruimte. Natuurlijk zou het

economie nodig hebben. We moeten de techniek weer in de

reëel zijn als bedrijven een deel van de kosten voor hun

etalage zetten, want als de elektriciteit of het computernetwerk

rekening nemen, maar in deze tijden van weinig orders is

uitvalt, ligt de wereld plat. De wereld ís techniek.”

waardering van het beroepsonderwijs. Enige tijd geleden

dat lastig.”


25

De werkgever

Niveaudifferentiatie binnen de functiemix De functiemix is bedoeld om de loopbaanmogelijkheden van leraren te verbeteren en daarmee de aantrekkelijkheid van het beroep. Dat moet vervolgens een positieve uitwerking hebben op de kwaliteit van het onderwijs. Maar wie juist de kwaliteit als uitgangspunt neemt, staat voor de vraag hoe de functiemix daaraan kan bijdragen. Een mogelijk antwoord biedt het ‘Kaderdocument leraarrollen VO’, dat enkele scholen in Noord-Holland sinds kort hanteren. Tekst: Jacq Zinken

De opstellers van het Kaderdocument leraarrollen VO hebben

verschillende leraarrollen helder te krijgen. Want daar schort

de LB/LC/LD-functies ingepast in hun ideeën van een door

het nog aan, vindt Dijkstra. “Er zijn scholen die uitstekende

lopende beloningslijn. Uitgaande van niveauverschillen in

formats ontwikkeld hebben voor functiebeschrijvingen voor LC

plaats van functieverschillen komen ze toch tot een onderscheid

en LD, maar over het algemeen zijn ze nog steeds niet trans

tussen drie groepen: de leraar die beloond wordt in LB (dit kan

parant genoeg voor docenten om zich daarin te herkennen. Wij

een beginnende, gevorderde of ervaren leraar zijn), de kader

benaderen het vanuit de onderwijspraktijk, want je moet vooral

leraar in LC en de seniorleraar in LD.

beschrijven wat voor zichtbaar gedrag je wilt tegenkomen.”

Projectleider Arjan Dijkstra over de achtergrond: “We waren al jaren actief met het verbeteren van de kwaliteit van ons

Beoordeling

onderwijs en de professionalisering van de organisaties. Toen

Een heet hangijzer in het geheel is de beoordeling. Daarom

de functiemix werd geïntroduceerd, konden we de primaire

heeft het document niet alleen de leraarrollen in verschillende

doelstellingen ervan onderschrijven. Maar dat de functiemix

loopbaanpaden beschreven, maar ook de onderscheidende

tot een kwaliteitsverbetering van het onderwijs leidt, was in

kenmerken, en de bij de rollen behorende gedrags-, niveau- en

onze ogen maar beperkt waar; de functiemix dwingt scholen

prestatie-indicatoren. Met behulp van een portfolio kan de

immers functies uit te geven zonder dat daar onderwijskundige

positie van een leerkracht vrij exact in kaart gebracht worden.

en kwalitatieve keuzes aan ten grondslag liggen.”

Voor de ervaren leraar komt daar een intern assessment bij,

Voor Dijkstra en de zijnen moest niveaudifferentiatie het

voor de kaderleraar een extern assessment en bij de senior

uitgangspunt zijn: “Niveaudifferentiatie binnen de leraar

leraar is ook registratie vereist. Dat laatste gaat verder dan de

functie biedt de ruimte die onze scholen nodig hebben om

plannen van OCW. Dijkstra: “We zien registratie vooral op het

kwaliteitsverbetering te kunnen realiseren. Voor ons is dus een

hoogste niveau. Want wat is anders de meerwaarde? Op het

essentiële vraag: hoe kunnen we niveaudifferentiatie bereiken

niveau van LD zou er in onze aanpak tenminste ook extern

zonder in botsing te komen met de functiemix?”

getoetst moeten worden, bij de beroepsgroep.”

‘Hoe kunnen we niveaudifferentiatie

Aan de slag

bereiken zonder in botsing te komen met

Intussen zijn scholen in Noord-Holland met het document aan

de functiemix?’

nemers: het Martinuscollege te Grootebroek, het Jac. P. Thijsse

de slag gegaan. Dat geldt in de eerste plaats voor de initiatief College te Castricum en de CSG Jan Arentsz te Alkmaar.

In gesprekken met VO-raad-vertegenwoordigers, de vakbonden

Dijkstra: “Het document wordt in de scholen stapsgewijs

en OCW bleek een andere invulling van de functiemix op dit

geïmplementeerd. Er is al heel snel een breed draagvlak

moment niet haalbaar. De makers van het document hebben

ontstaan voor de inhoud en het document is inmiddels een

daarom gekozen voor een pragmatische aanpak door de twee

integraal onderdeel geworden van het functiebouwwerk.

visies ineen te schuiven. Daarbij is onder meer geprobeerd de

Het wordt ook ingebouwd in de gesprekscyclus.”


COLUMN

Hendrik-Jan van Arenthals

Staken ‘Je moet vooral beschrijven welk zichtbaar gedrag je wilt tegenkomen’

Vroeger betekende ‘staken’: ‘iets op staken steken’. Ik zie beelden uit foute films, waarin verslagen vijanden buiten de nederzetting op deze manier als waarschuwing aan het volk werden tentoongesteld. Zo ver gaan we nu niet meer. Dit soort ‘staken’ is gestaakt. Dat is meteen de tweede definitie: ermee ophouden. Soms staken de stemmen en moet een knoop worden doorgehakt. Soms wordt het verzet gestaakt, soms de uitvoering van iets, bijvoorbeeld van een wet. Soms houdt het

Maar er is veel bredere belangstelling.

gewoon even op.

Als directeur van Werkkring, een samen werkingsverband voor vo-scholen in Noord-

De meest gebruikte betekenis is die van ‘werk neerleggen’, meestal

Holland, heeft Dijkstra veel contacten met

tijdelijk. Wie kent nog het grapje: ‘als ambtenaren staken, dan noemen

scholen in het land. “We zijn er erg op

ze dat actie’? Misschien dat dit soort grapjes nu ook over het onderwijs

gericht om expertise te delen. En iedere

ontstaan, wie weet. ‘Het onderwijs staakt tegen vier dagen minder

school kan dit document eenvoudig aan

vakantie. Als ze dat elk jaar vier keer doen, is het probleem opgelost.’

passen aan haar eigen profiel.”

Ophok-uren, daar is de man in de straat tegen. Maar staken om zes in

Ook het CPS volgt met interesse de

plaats van zeven weken zomervakantie, dat wordt bij de kassa van de

ontwikkeling. Het ministerie van OCW heeft

Jumbo, bij het hek van de basisschool, langs de kant bij de zwemles en

te kennen gegeven het ‘een goed inhoudelijk

door de Telegraaf niet gesnapt.

verhaal’ te vinden. Hoewel OCW vasthoudt aan de huidige functiemixontwikkeling en

Normaal gesproken ben ik niet zo’n staker, nog los van de vraag of ik

op het standpunt staat dat daarbinnen op

als werkgever wel kan staken. Ik ben opgevoed in de traditie van ‘eert

dit moment geen andere invullingen kunnen

de overheid’ en ‘wie niet werkt, zal ook niet eten’, waarbij mijn diëtiste

plaatsvinden, heeft het ministerie toch een

het laatste voor een dagje overigens zeker zou toejuichen. Het onder

helpende hand geboden. Dijkstra: “Wij willen

wijs is bovendien een wereldje dat in het belang van de kinderen altijd

nog wel meer onderzoek doen of een aantal

doorgaat. We dienen een hoger doel, net als de politie, de brandweer en

aannames onder dit document kloppen. OCW

de zorg. Het is ook zeer de vraag, wat staken door werknemers in het

heeft ons de mogelijkheid geboden om in

vo voor effect zal hebben. Misschien zou het iets uitmaken wanneer we

pilots rond teamgerichte prestatiebeloning,

medio mei de pauzeknop zouden indrukken, maar dat doen we natuur

onderzoeksvragen in te bouwen die ons meer

lijk niet. We vinden de dag van de Nieuwjaarsborrels immers al hoogst

gegevens zouden kunnen opleveren.”

onverantwoord. Nee, denk maar aan de vorige ronde onderwijstijd

Het Kaderdocument leraarrollen VO is te

onze volksvertegenwoordigers om.

acties: pas toen de leerlingen massaal in beweging kwamen, gingen downloaden op de website van de VO-raad: www.vo-raad.nl/niveaudifferentiatie

Nee, normaal gesproken ga ik, net als iedere die hard schoolkapitein,

Geïnteresseerde scholen kunnen zich

door tot de laatste bel. Maar dan wordt aangaande onderwijstijd een

ook wenden tot Arjan Dijkstra:

proces van jaren door een motie te elfder uren naar de papierbak

[email protected] of via secretariaat

verwezen. Dan worden afspraken en cao schijnbaar achteloos terzijde

Werkkring, 072 - 518 76 24.

gelegd. Dan worden zorgleerlingen ingewisseld voor prestatiebeloning. En dan, dan houdt het ook voor mij even op.


In de praktijk Tips voor een hogere respons op tevredenheidsonderzoeken

Meneer de rector wacht op antwoord Scholen hebben hun beste adviseurs in huis. Een periodiek tevredenheidsonderzoek onder leerlingen en ouders levert waardevolle informatie op. Maar hoe krijg je ze zo ver dat ze meedoen? Vier scholen die deelnemen aan Vensters voor Verantwoording, vertellen over hun succesformule. Pen en papier of toch digitaal? Op iedere school werkt het anders. Tekst: Noud Cornelissen / Illustratie: Chris Siegers

Met de start van het nieuwe jaar is de periode aangebroken

Voorlichtingsavond

waarin deelnemers aan Vensters voor Verantwoording

Vorig jaar bleek dat scholen het lang niet altijd eenvoudig

(inmiddels 95,5 procent van de scholen) hun tevredenheids-

vinden om een redelijk responspercentage te halen. Vooral

onderzoeken onder leerlingen en ouders kunnen afnemen.

ouders nemen het groene potlood niet altijd ter hand.

De afnameperiode loopt van tot en met april 2012. Voor

Het Alfrinkcollege in Zoetermeer lukt het wel: deze school

scholen die in het schooljaar 2010-2011 tevredenheids-

zit op een respons van 68 procent. De school combineert het

onderzoeken hebben afgenomen, is het niet noodzakelijk om

laten invullen van de oudertevredenheidsonderzoeken met de

dit schooljaar nieuwe onderzoeken uit te voeren, al beveelt

voorlichtingsavond over profielkeuze in het derde leerjaar.

Vensters dat wel aan. Het tevredenheidsonderzoek is een vast

Nadat de afdelingsleider in de aula een algemene inleiding

onderdeel van Vensters. Er zijn twee standaard vragenlijsten:

over de profielkeuze heeft gehouden, wordt de aanwezige

een voor derdejaars leerlingen en een voor hun ouders.

ouders gevraagd de vragenlijst in te vullen. “We pakken het

Scholen kunnen deze enquêtes op drie manieren afnemen.

heel praktisch aan en maken van de gelegenheid gebruik. De

“We pakken het praktisch aan en maken

ouders zijn toch op school”, zegt Wim Deerenberg, conrector onderwijszaken van het Alfrinkcollege. In overleg met de

van de gelegenheid gebruik: de ouders

decaan is de voorlichting over profielkeuze verplaatst van

zijn toch op school’

worden naar de ouders teruggekoppeld tijdens een zogeheten

januari naar februari. De resultaten van de onderzoeken Verantwoordingsavond, die nu al tweemaal is gehouden. In

Om te beginnen digitaal. Sinds januari biedt Vensters hiervoor

nauw overleg met de oudervereniging wordt bepaald welke

een eenvoudige, gratis voorziening aan. Scholen die hiervan

onderwerpen aan de orde moeten komen. De ouders kunnen

gebruik willen maken, kunnen met Vensters contact opnemen.

kiezen uit drie domeinen: personeel, financiën en onderwijs.

Scholen kunnen de vragenlijsten ook printen, door ouders en

“De laatste keer kozen de ouders voor onderwijstijd, ouder-

leerlingen laten invullen en de resultaten met de hand invoeren

bijdrage en professionalisering. Daarover gaan we dan aan

in het systeem van Vensters. Tot slot zijn er verschillende

de hand van de informatie uit Vensters voor Verantwoording in

professionele partijen die op het gebied van de tevredenheids-

gesprek”, aldus Deerenberg. De uitkomsten van het tevreden-

onderzoeken met Vensters samenwerken, zoals Kwaliteitscholen,

heidsonderzoek worden ook gepubliceerd in het ouderbulletin

Van Beekveld & Terpstra en LAKS (leerlingenonderzoek).

en op de website van de school.

Zij nemen de vragen van Vensters op in hun onderzoeken.

Ook het Geert Groote College in Amsterdam wist de respons

De resultaten worden automatisch in Vensters ingelezen.

van de ouders op een aanzienlijk niveau te brengen: 62 procent doet mee. “We zijn wat later gestart en hoorden dat het heel

28


11

tips voor meer respons 1

Geef aan wat het belang is van tevredenheidsonderzoeken.

2

Maak ouders en leerlingen ervan bewust dat de school hun meningen wil horen en er ook iets mee wil doen.

3

Laat de enquête telefonisch afnemen door contactouders. Zeker bij allochtone ouders blijkt dit een handige vorm.

4

Laat ouders de enquête invullen op school, tijdens een ouderavond of een informatieavond. Neem hiervoor ruimte op in het programma. Leerlingen en leden van de oudercommissie kunnen eventueel uitleg geven en assisteren.

5

Neem het tevredenheidsonderzoek van ouders en leerlingen op in de jaarplanning.

6

Plan de enquête niet te laat in de afnameperiode. Daardoor blijft er ruimte voor een herinnering.

7

Maak er een gemeentelijke campagne van met alle scholen van hetzelfde bestuur.

8

Roep een promotieteam van leerlingen, ouders en/of docenten in het leven en laat dat team de deelname promoten onder ouders en leerlingen.

9

Gebruik voor anderstalige ouders die Engels spreken, de Engelstalige versie van de enquête (te vinden op www.venstersvoorverantwoording.nl).

10

Het is belangrijk dat ouders en leerlingen weten wat er

moeilijk was om voldoende ouders bereid te vinden. We

met hun input gedaan wordt. Dan werken ze ook in de

besloten het niet via de mail te doen, maar een moment te

toekomst graag mee aan tevredenheidsonderzoeken.

zoeken dat ouders op school zijn. Op dat moment bieden

Publiceer dus de uitkomsten.

we ze kort de gelegenheid om het tevredenheidsonderzoek

11

Geef aan hoe de school met de gegevens aan de slag

in te vullen. Digitaal invullen met inloggen kost te veel tijd

gaat en ga hierover in gesprek met de ouders.

en daarom kozen we voor pen en papier”, zegt Maarten

Wees nieuwsgierig en toon interesse in hun ideeën.

Roest Crollius, rector van het Geert Groote College. De school heeft tijd gereserveerd tijdens algemene ouderavonden. Na een inleiding van een spreker over een actueel onderwerp, gaan de ouders met de mentor naar een klas.

‘Gewoon een brief werkt het beste,

directieassistent Jolanda Vermaas.“Per e-mail gaat het wel

en dan nog twee keer een herinnering

sneller, maar onze ervaring is dat berichten sneller weggeklikt

voor de ouders die dat nodig hebben’

nog twee keer een herinnering voor de ouders die dat nodig

of vergeten worden. Gewoon een brief werkt het best, en dan hebben.”

Daar worden de uitgeprinte vragenlijsten uitgedeeld en

De RSG Goeree Overflakkee in Middelharnis bereikte een

in ongeveer tien minuten zijn de ouders klaar. De lijsten

respons van 65 procent met maximaal twee mailberichten.

worden door een administratief medewerker weer in de

Volgens rector Arie Cové is het belangrijk dat de ouders weten

computer ingevoerd. Voor eventuele controle worden de

waarvoor ze gevraagd worden. “We nemen de tevredenheids-

papieren vragenlijsten bewaard.

onderzoeken af omdat we het onderwijs voor hun kinderen

Brief of mail

willen verbeteren. Daarom is het belangrijk dat we ook de leerlingen deze vragen stellen”, zegt Cové. Zijn advies:

Het Penta College CSG in Hoogvliet gebruikt de post om ouders

“Maak het invullen zo eenvoudig mogelijk en vertel erbij dat

aan te sporen tot deelname en combineert dat met het digitaal

het maar vijf minuten kost. Koppel de uitkomsten ook terug.

invullen van de vragenlijst. Na een aankondiging in de nieuws-

Dat verhoogt de betrokkenheid.”

brief krijgen de ouders een persoonlijke brief met een inlogcode en een link naar de website van Kwaliteitscholen waar de

De vragenlijsten uit Vensters zijn (met aanvullende informatie)

vragenlijst staat. Het resultaat is dat tweederde van de ouders

te vinden op www.venstersvoorverantwoording.nl > mijn

de lijst invulde. “We gebruiken bewust niet de e-mail”, zegt

school doet mee > beheervenster > aan de slag.


29

360 º Project Leren verbeteren biedt hulp op maat

Alerte scholen blijven uit gevarenzone Een slecht presterende school moet snel de zaak weer op orde krijgen. Dat is het afgelopen jaar steeds vaker gelukt, zo blijkt. Beter nog is het om helemaal niet in de risicozone te komen en bijtijds maatregelen te nemen. Scholen kunnen daarbij hulp krijgen van het nieuwe project ‘Leren verbeteren, project voor risicoscholen en (zeer) zwakke afdelingen’, voorheen project Zeer Zwakke Scholen. Leren verbeteren heeft een verbrede doelgroep en ondersteunt nu ook scholen die het risico lopen zwak te worden. Tekst Carolien Nout / Illustratie: Matthias Giesen

In 2011 is het aantal zeer zwakke scholen in het voortgezet

onder de norm zijn. Dan volgt een uitgebreid kwaliteitsonderzoek

onderwijs verder gedaald: van twintig naar veertien. Dat is

en op basis daarvan kan een school de beoordeling zwak of zeer

natuurlijk een mooie prestatie. Het project Zeer Zwakke Scholen

zwak krijgen, met alle gevolgen van dien. Ook een school die weer

van de VO-raad en de AOC-raad heeft veel ondermaats

uit het dal is geklommen, wordt nauwgezet in de gaten gehouden.

presterende scholen geholpen om weer uit het dal te klimmen,

Op het moment dat de resultaten onvoldoende dreigen te worden,

onder andere met een steunpunt, een taskforce en tal van

volgt intensief Inspectietoezicht.

praktische instrumenten. Dat is echter geen aanleiding om achterover te leunen. Er zijn

Leren verbeteren

nog steeds scholen die onvoldoende presteren. Ook zijn er nieuwe

De VO-raad en de AOC-raad hebben de handschoen inmiddels

scholen die langzaam naar de gevarenzone afzakken. Minister

opgepakt en ondersteunen met raad en daad niet alleen (zeer)

van Onderwijs Marja van Bijsterveldt wil de grip op de school

zwakke scholen maar ook scholen die het risico lopen zwak te

kwaliteit verder versterken en scholen eerder aanpakken als ze

worden. Om uiting te geven aan de verbreding van de doelgroep,

onder de maat presteren. Ze schreef in februari 2011 in een brief

verandert het project Zeer Zwakke Scholen van naam. Het heet

aan de Tweede Kamer dat zij de Wet goed onderwijs, goed

vanaf 1 januari 2012: Leren verbeteren, project voor risico

bestuur wil aanpassen. Dan kan ze de bekostiging van zeer

scholen en (zeer) zwakke afdelingen. Ook de dienstverlening is

zwakke scholen stopzetten of scholen opheffen als deze na een

breder. Leren verbeteren biedt verschillende hulpmiddelen

jaar nog steeds een onvoldoende hebben voor de leerresultaten

waarmee scholen hun onderwijskwaliteit en onderwijsopbrengsten

en het onderwijsproces. In de brief kondigde zij ook aan dat de

weer op orde kunnen brengen (zie kader). Voor scholen in de

onderwijsinspectie eerder signalen zal geven aan scholen die

gevarenzone worden bijvoorbeeld speciale bijeenkomsten

dreigen af te glijden naar een bedenkelijk niveau. De minister

georganiseerd en zijn er informatiepakketten. Ondersteuning

wil hiermee voorkomen dat scholen zwak of zeer zwak worden

door een adviseur (uit een pool van geselecteerde experts) of

en stimuleren dat zeer zwakke scholen zich sneller verbeteren.

het uitvoeren van audits is ook mogelijk. Scholen kunnen een

Zij laat het aan de sectorraden over om scholen hierbij te helpen.

gedeelte van de hulp vergoed krijgen, met de kanttekening dat

Vooruitlopend op de wetswijziging heeft de Inspectie met ingang

het project een beperkt budget heeft.

van dit schooljaar de preventieve aanpak van het toezicht uit

Het is zaak voortdurend aandacht te besteden aan kwaliteit: voor

gebreid. In de brochure Toezichtkader 2011 staat hoe dat in zijn

de circa 250 scholen die zich in de risicozone bevinden, maar

werk gaat. In het kort: als de opbrengst van een school een jaar

voor scholen die goed presteren, evenzeer. Dan komt een negatief

onvoldoende is, krijgt het bestuur een zogeheten attendering.

oordeel van de Inspectie tenminste niet als een donderslag bij

Een waarschuwing volgt als de opbrengsten het jaar daarop weer

heldere hemel. Dat overkwam wél de school van April van


Loenen, juist voordat zij aantrad als directeur (zie kader op

Leren verbeteren: ondersteuning op maat

pagina 33). Wat meespeelt, is dat veel scholen zich niet bewust zijn van de

Het project ‘Leren verbeteren, project voor risicoscholen en (zeer)

manier waarop de onderwijsinspectie tot een oordeel over de

zwakke afdelingen’ van de VO-raad en de AOC-raad helpt scholen

onderwijsopbrengsten komt. De Inspectie kijkt allereerst naar de

bij het verbeteren van hun onderwijsopbrengsten. Scholen die in

opbrengsten per onderwijssoort: het praktijkonderwijs, de leer-

de gevarenzone raken of die zwakke afdelingen hebben, kunnen

wegen van het vmbo (theoretisch, gemengd, kaderberoepsgericht

een beroep doen op de kennis en expertise van de projectgroep.

en basisberoepsgericht), havo en vwo. Voor elke schoolsoort, met

Een beknopt overzicht van de mogelijkheden:

uitzondering van het praktijkonderwijs, hanteert de Inspectie

• Voor scholen die een attendering van de Inspectie hebben

vier opbrengstindicatoren. Die indicatoren zijn verdeeld in twee

gekregen, organiseert Leren verbeteren speciale bijeen-

groepen: de rendementindicatoren (in hoeveel jaar behaalt een

komsten. Verder kunnen zij een informatiepakket krijgen

leerling zijn diploma, rekening houdend met het basisschool-

met praktische oplossingen om uit de gevarenzone te komen.

advies?) en de resultaatindicatoren (met welke cijfers haalt een

• Ook voor scholen die een waarschuwing hebben gekregen, zijn

leerling zijn diploma en wat is het verschil tussen het school- en

er bijeenkomsten en informatiepakketten. Zij kunnen (op basis

landelijk examen?). Het voert te ver om de achterliggende

van cofinanciering) een dagdeel ondersteuning krijgen van een

berekeningen hier weer te geven, maar in de pas verschenen

procesbegeleider uit een pool van experts. De adviseur maakt

brochure Werken aan opbrengsten worden werkwijze en berekeningen uitgebreid uit de doeken gedaan.

dan een quickscan van de situatie en reikt oplossingen aan. • Voor zwakke en zeer zwakke afdelingen zijn er netwerkbijeen-

Een volgende stap is dat een school zelf de opbrengsten analyseert

komsten en een uitgebreid pakket aan ondersteuningsmogelijk-

en ernaar handelt. Daarmee gaan scholen nogal eens de fout in,

heden. Afhankelijk van hun situatie kunnen zij bijvoorbeeld een

signaleert Kees Horsman, een ervaren procesbegeleider en onder-

beroep doen op een adviseur, een procesbegeleider, audits of

wijsexpert, die zeer zwakke scholen begeleidt en adviseert (zie

interim-management.

kader op pagina 33): “Je ziet vaak dat scholengemeenschappen

Kijk voor het complete aanbod en de voorwaarden op

havoleerlingen de kans willen geven om het vwo-niveau te halen.

www.vo-raad.nl bij het project Leren verbeteren.

Een mooi streven, maar ze moeten heel goed in de gaten houden of ze dat wel waarmaken. Anders gaat het ten koste van hun opbrengstcijfers. Ook scholen die in hun missie aangeven het beste uit leerlingen te willen halen, moeten goed onderzoeken hoe en of ze dat realiseren.”

Leren verbeteren

Project voor risicoscholen en (zeer) zwakke afdelingen Een project van de VO-raad en AOC Raad


31

360 º

De Inspectie geeft een school het predicaat zwak als de resultaten

ziet de onderwijskwaliteit toenemen. Bij deze manier van werken

over de afgelopen drie jaar onvoldoende zijn. Bij een zeer zwakke

spelen schoolleiders een uitermate belangrijke rol: zij zijn aan-

school zijn niet alleen de opbrengsten, maar ook het onderwijs-

jager en boegbeeld van een gezonde organisatiecultuur.

leerproces onvoldoende. Nieuw is dat de Inspectie dit beoordeelt aan de hand van elf normindicatoren. Dat zijn het aanbod (onder

ManagementVenster

andere of het lesaanbod dekkend is), pedagogisch-didactisch

Voor het verzamelen van eigen data is binnen Vensters voor

handelen (zoals taakgerichte lessen en respect voor elkaar), het

Verantwoording het ManagementVenster ontwikkeld. Dit

onderwijsklimaat (bijvoorbeeld veiligheid), en zorg en begeleiding

instrument biedt overzichten waarmee een school snel kan zien

(of er een goed leerlingvolgsysteem is). Ook dit wordt in de

hoe zij scoort ten opzichte van andere: hoe is de doorstroom van

brochure Werken aan opbrengsten precies uitgelegd.

onder- naar bovenbouw, het slaagpercentage, het verschil tussen

Opbrengstgericht

het school- en het centraal examen (SE-CE) en het gemiddelde examencijfer? Alleen scholen die alle informatie op Vensters

Hoe kunnen scholen nu het best de opbrengsten monitoren en

hebben ingevuld en gepubliceerd, kunnen ManagementVenster

de algehele kwaliteit van het onderwijsleerproces borgen?

gebruiken. Met die informatie kunnen zij sturen op de kwaliteit

Met de Code Goed onderwijsbestuur in het voortgezet onderwijs

van het onderwijs: borgen wat goed is en zwakke prestaties

committeren zij zich aan hun belangrijkste taak: het best

verbeteren.

mogelijke onderwijs leveren voor alle kinderen, zodat die

De conclusie is dat scholen die precies weten wat ze presteren,

het maximale rendement uit hun mogelijkheden kunnen halen.

een cultuur van verbeteren hebben en voortdurend werken aan

Interne kwaliteitszorg en sturen op kwaliteit zijn randvoor-

kwaliteit, op tijd kunnen ingrijpen als er iets aan de hand is. Zeer

waarden daarvoor. Deze belangrijke kwaliteitskenmerken klinken

zwakke scholen zouden in de toekomst niet meer moeten voor-

nogal abstract; de vertaalslag naar de praktijk maakt een school

komen. Scholen zijn het immers aan leerlingen, ouders en de

door opbrengstgericht te werken. De minister van Onderwijs

samenleving verplicht om goed onderwijs te verzorgen.

formuleert dat ook zo in haar actieplan Beter presteren. Opbrengstgericht werken doet een school door eigen data en die

Meer lezen?

van de Inspectie te analyseren en te bespreken met het team. In

De brochure Werken aan opbrengsten is te downloaden of te

de eerdergenoemde brochure Werken aan opbrengsten staan tal

bestellen bij de VO-raad. Meer documentatie en nieuwsberichten

van inspirerende voorbeelden. Bij opbrengstgericht werken hoort

staan op de website van de VO-raad, bij het project Leren

dat een school doelen stelt en de vorderingen van docenten,

verbeteren. Voor meer informatie over het project, mail naar:

vakken en (groepen) leerlingen volgt. Wie dat systematisch doet,

[email protected]

32


Schouders eronder “Het predicaat ‘zwakke school’ was in 2010 een schok

terugkomen: didactische werkvormen, leerlingen zelf ver-

voor het personeel”, zegt April van Loenen, directeur van

antwoordelijk voor leerproces maken, een veilige omgeving

Prinsentuin Halsteren, een vmbo-school met ongeveer 500

en differentiatie. Dat laatste bijvoorbeeld, lesgeven op drie

leerlingen. “We hadden veel zorgleerlingen, er werd hard

niveaus, maken wij zichtbaar in de klas; zo ziet een docent

gewerkt en dan dít. Eenmaal bijgekomen, bleek dat iedereen

precies welke instructies en begeleiding hij elk groepje moet

er de schouders onder wilde zetten; dat commitment heb ik

geven.

ook expliciet gevraagd.” De school pakte het verbeterproces grondig aan; zij sloot zich bijvoorbeeld aan bij netwerkbijeenkomsten en schakelde een externe procesbegeleider in via het projectteam van de

‘We hadden veel zorgleerlingen, er werd hard gewerkt en dan dít’

VO-raad. Van Loenen: “Je moet onderkennen dat het niet een

Een externe adviseur loopt mee in de lessen en benoemt een-

probleem is van bijvoorbeeld een leerweg, maar van de hele

op-een verbeterpunten. Je merkt wel dat dit een lastige fase is,

school. Samen met een externe procesbegeleider hebben we

want het raakt mensen in hun werk.”

een brede analyse gemaakt van de hele schoolorganisatie en

En het resultaat? In november 2011 heeft de Inspectie weer

niet alleen van de Inspectiekritiek. Zo hadden we in één keer

een rapport uitgebracht: van de 19 onvoldoendes zijn er 12

alle problemen op tafel. Dat is beter dan stukje bij beetje.

weggewerkt. In oktober 2012 kijkt de Inspectie opnieuw naar

Vervolgens hebben we in de 23 verbetertrajecten prioriteiten

de opbrengsten. Van Loenen ziet daar niet tegen op: “Wij

gesteld, zoals de interne processen, de kwaliteitszorg, taal

investeren veel in de schoolcultuur, want daarmee beklijven

en rekenen en het didactisch handelen van docenten.

de verbeteringen en behoud je kwaliteit.”

Samen hebben we een visie op ons onderwijs ontwikkeld. We kwamen tot vier speerpunten die in iedere les moeten

Scherp zijn op prestaties Kees Horsman, onderwijsexpert en een ervaren proces-

Leerlingbegeleiding is vaak gericht op het welbevinden van

begeleider van zwakke scholen, noemt drie dingen die scholen

de leerling, maar dan vergeten mensen naar de prestaties te

moeten doen om goed te presteren.

kijken die ze van een leerling mogen verwachten. Wat doe

1

Analyseer de leeropbrengsten met de indicatoren van

je als leerlingen onder hun niveau presteren? Weet je hoe

de Inspectie in de hand (en weet wat ze betekenen)

het komt en wat kun je eraan doen? Moet je de selectie ver-

2

Analyseer het leerproces (volgens de normindicatoren

scherpen, of je didactiek aanpassen? Dat zijn wezenlijke

van de Inspectie)

vragen. ”

3

Heel belangrijk, maar vaak vergeten: weet wat je verwachtingen van leerlingen zijn.

Horsman kwam deze punten vaak tegen bij de circa vijftien scholen die hij de afgelopen drie jaar begeleidde in hun weg terug omhoog. Hamvraag: hoe kon het zo ver komen? “Wat ik

‘Als scholen onder de maat presteren, volgt vaak een Pavlov-reactie: het ligt aan het management of aan de leraren’

bij veel zwakke of risicoscholen zie, is dat het kwaliteitszorgsysteem ontbreekt: het geheel waarin leeropbrengsten syste-

Een standaardoplossing is er volgens Horsman niet. Hij haalt

matisch worden geanalyseerd. Scholen hebben ook te weinig

voldoening uit zijn werk als hij ziet dat scholen een bewust-

kennis van de manier waarop de Inspectie de opbrengsten

wordingsproces doormaken; dat ze systematisch kijken naar

beoordeelt. Als scholen onder de maat presteren, volgt vaak

de resultaten van de leerlingen, precies weten welke taken

een Pavlov-reactie. Het ligt aan het management, of aan de

de school heeft en zich verbeteren. Zo heeft hij al heel wat

leraren. En dat is natuurlijk deels waar: gebrek aan leider-

scholen geholpen de weg terug omhoog te vinden.

schap of een slechte verhouding tussen teams en secties, is vaak de oorzaak van matige prestaties. Het is ook een kwestie van cultuur. Maar ik wijs scholen erop dat ze daarnaast de verwachtingen van leerlingen moeten meenemen.


33

ADVERTENTIE

U zoekt, wij vinden… U zoekt een bestuurder, rector, toezichthouder of…!? Wij begeleiden u graag met een zorgvuldige en professionele werving & selectie. Meer informatie: Marja de Kruif en Hans van Willegen

w e r v in g & se le c t ie

Nieuwe Steen 18 1625 HV Hoorn T 0229 - 24 90 00 E [email protected] www.vanbeekveldenterpstra.nl Aangesloten bij de Raad van OrganisatieAdviesbureaus en bij KTMO

Helpdesk

Veelgestelde vragen Meer dan voltijd

Van vmbo naar havo

Is het mogelijk dat een werknemer een werktijdfactor

Wat is de status van de toelatingscode vmbo-havo?

heeft van hoger dan 1,2000? Zijn hieraan risico’s

De Algemene Ledenvergadering van de VO-raad heeft op

verbonden voor hetzij de werkgever, hetzij de werknemer?

1 december 2011 met de code ingestemd. Dit betekent dat

In artikel 6.1.lid 6 van de CAO VO staat :‘de omvang van

de code definitief is en geldt voor alle scholen met vmbo en/

de betrekking van de werknemer mag niet meer bedragen

of havo. De code gaat in op 1 augustus 2012. Deze datum is

dan 120% van een normbetrekking.’ De 120% van een norm

gesteld om scholen de tijd te bieden samenwerkingsafspraken

betrekking is een gemiddelde over een heel schooljaar. Dit

te maken. Wel dienen leerlingen al in het voorjaar van 2012

betekent dat het in bijzondere situaties is toegestaan een korte

zoveel mogelijk in de geest van code te worden toegelaten, dat

periode een hogere werktijdfactor dan 1,2000 te hebben.

wil zeggen: geen gemiddelde hoger dan 6.8 eisen, het advies van de vmbo-school meenemen en een toelatingsgesprek

Dubbel vergoed Een schoolbestuur verstrekt aan alle werknemers met

voeren. De VO-raad werkt de komende tijd overigens verder aan de interpretatie van de code. Dat blijkt nodig omdat er door de geboden ruimte ook veel vragen zijn over wat wel en niet mag.

een geldig EHBO-diploma een vergoeding van € 10,bruto per maand. Heeft de medewerker daarnaast ook een geldig bhv-certificaat, dan ontvangt die medewerker nog een vergoeding van € 10,- bruto per maand. In de

Blijvende uitloop?

nieuwe CAO-VO 2011-2012 is vastgelegd dat een

Een docent met een LB-functie is per 1 augustus 2010

bedrijfshulpverlener een maandelijkse toelage krijgt

benoemd in een LC-functie. In zijn LB-functie (HOS-

van € 15,- bruto per maand.

salarisgarantie 11-6) ontving deze docent uitlooptoeslag

• Moeten wij nu de bhv-toelage verhogen naar € 15,- en

volgens LB: € 26,78 bruto. In de CAO VO staat in

de EHBO-toelage van € 10,00 laten bestaan, met als

artikel 24.2, lid 6 dat deze leraar bij benoeming in een

totale vergoeding per maand € 25,-

hogere functie zijn uitlooptoeslag behoudt. Hoe luidt

• Voldoen wij met de € 20,- ten minste aan het bedrag van € 15,- bedrijfshulpverleningsvergoeding? • Waarom is de EHBO-vergoeding nergens meer terug te vinden?

de interpretatie van deze bepaling? De betrokken leraar wordt bevorderd vanuit het maximum van schaal LB naar schaal LC. Hij behoudt dan de uitlooptoeslag die behoort bij schaal LB (€ 26,78). Als hij het maximale

Op grond van de cao bent u in elk geval verplicht € 15,- bruto

bedrag van LC heeft bereikt, komt hij in aanmerking voor de

per maand te vergoeden aan de bedrijfshulpverleners. Een

hoogte van de uitlooptoeslag die hoort bij schaal LC, namelijk

EHBO-toelage is eigen beleid van het bevoegd gezag en is niet

€ 48,93.

geënt op een cao-bepaling. Een EHBO-toelage komt nog uit het vroegere rechtspositiebesluit onderwijs. Werknemers aan wie deze toelage werd toegekend, behielden die in veel gevallen toen de CAO VO van kracht werd en de EHBO-toelage niet meer was opgenomen in de cao-bepalingen.

R [email protected] VO-magazine VO-magazine 4 • februari 2012 35

Blik van buiten

Een leraar is nooit uitgeleerd Naam R Ans Buys (63) Achtergrond R Lerarenopleiding, voorzitter ADEF (overleg directeuren lerarenopleidingen), oud-rector, oud-docent Nederlands Gespreksonderwerp R het opleiden van leraren Standpunt R schoolleiders moeten scholing leraren faciliteren

Tekst: Emmanuel Naaijkens / Fotografie: Dirk Kreijkamp

U was twaalf jaar rector van het Sint-

op een middelbare school gestaan als docent

ook samenwerking met de omgeving. Het zou

Janslyceum in Den Bosch. Hoe keek u in

Nederlands. Gelukkig hoefde ik me niet aan

erg jammer zijn als dat nu over de rand valt.”

die tijd tegen de lerarenopleidingen aan?

de methodes te houden, die zijn zo saai. Die

Was er voldoende voeling met de praktijk? week was een geweldige ervaring.” “Als rector had ik niet zo’n positief beeld.

‘In de zeven competenties zat ook samenwerking met

Dat had niets te maken met de kritiek die

Wat hebt u daar als directeur van de

je toen wel hoorde, dat afgestudeerden te

lerarenopleiding van opgestoken?

weinig bagage zouden hebben; dat viel wel

“Dat we onze studenten er heel goed op

mee. Het ging om de begeleiding: de docenten

moeten voorbereiden dat ze er niet alleen als

van de opleiding stonden te ver van de dage

vakdocent staan, maar ook met opvoedings

lijkse gang van zaken. Ik heb toen gezegd:

vraagstukken te maken hebben. In die ene

‘kom hier lesgeven, breng jullie ideeën in de

week kreeg ik van leerlingen allerlei privé

Het debat over de verhouding tussen

praktijk’. Toen ik in 2002 directeur werd van

problemen te horen. Verder heb ik geleerd

vakinhoud en didactiek is al heel oud.

de lerarenopleiding van Fontys, hebben we

dat je als leraar een brede vakinhoudelijke

Komt daar ooit een eind aan?

dat hier ingevoerd. We lenen nu opleiders

kennis moet hebben, algemene ontwikkeling

“Dat hoeft niet. Het gaat erom dat leraren

uit om voor de klas te staan. Zo kunnen we

ook. Kinderen halen zoveel informatie van

blijven leren. Dat is niet alleen een verant

nagaan of wat wij onze studenten leren,

internet; als docent moet je kunnen beoor

woordelijkheid van de lerarenopleidingen,

nog werkt.

delen wat relevant is. Ik ben wat geschrokken

maar ook van schoolleiders. Wij leveren

Fontys had in die tijd als lerarenopleider

van de traditionele inrichting van die school,

startbekwame leraren af, maar daar kunnen

niet zo’n goede naam; de afstand tot de

dat er nog zoveel frontaal les wordt

ze hun verdere leven niet mee vooruit. Ik zou

scholen was te groot. Door mij, rector van

gegeven.”

wensen dat wij er samen met de VO-raad

een vo-school, te benoemen, onderstreepte

de omgeving. Het zou erg jammer zijn als dat nu over de rand valt’

voor kunnen zorgen dat leraren zich kunnen

Fontys het belang van samenwerking tussen

Voor de lerarenopleidingen zijn nu zeven

blijven ontwikkelen. De mogelijkheden zijn

scholen en opleidingen. Later zag je ook

competenties leidend. Als het aan de

nu nog onvoldoende. De lerarenbeurs was een

andere vo-directeuren die overstap maken.

Onderwijscoöperatie ligt, gaat daar het

goede eerste stap. Maar scholen moeten dat

Verder zijn we vacatures op de opleiding

mes in.

faciliteren met tijd; daar krijgen ze geld voor

gaan invullen met mensen die een baan op

“De coöperatie wil terug naar drie grote

van OCW. Dat gebeurt helaas niet altijd en

een middelbare school, al dan niet tijdelijk,

blokken: vakinhoud, vakdidactiek en peda

hoewel ik tegen te veel regels ben, ben ik blij

wilden combineren met een baan als leraren

gogiek. Op zich prima, misschien heeft te

dat de Inspectie dat straks gaat controleren.”

opleider. Inmiddels gaat het om een kwart

veel de nadruk op vakinhoud gelegen en zijn

van onze docenten; tien jaar geleden was dat

we de leraar als opvoeder wat uit het oog

nog geen vijf procent. Ik heb zelf een week

verloren. Maar in die zeven competenties zat


Wat is de oorzaak dat er te weinig oog

komen net kijken. Maar die eerste ervaring

moeten zijn dat zij daar invloed op hebben.

voor is?

in de praktijk is belangrijk, omdat je zo al

Wij bespreken dat ook met onze studenten.

“Hoe gek het misschien ook klinkt, bij

in de propedeuse kunt vaststellen of iemand

Iemand heeft eens gezegd, ‘niemand heeft

docenten zelf is geen cultuur van leren.

geschikt is voor het leraarsvak.”

zoveel zendtijd voor zijn beroep als de leraar’. Maar dan moet hij niet tegen leer

Permanente educatie zit niet genoeg tussen de oren. Ik hoop dat het lerarenregister daar

Volgens berekeningen stevenen we af

lingen klagen dat hij het zo druk heeft en zo

een positieve invloed op heeft, want dan is

op een groot lerarentekort. Maakt u

weinig verdient. En netjes gekleed zijn hoort

een docent verplicht zich professioneel te

zich zorgen?

er ook bij. Ik heb wel eens een docent naar

blijven ontwikkelen. Je hoort vaak als excuus

“Het is nog maar de vraag hoe groot dat

huis gestuurd die in korte broek naar een

dat docenten het al zo druk hebben, en ik zie

tekort is. Je ziet dat nu bij de pabo’s: het

diploma-uitreiking kwam. Dat kan natuurlijk

dat ook wel, zeker bij jonge docenten die een

voorspelde tekort is er niet, het omgekeerde

niet.”

gezin hebben. Maar aan de andere kant: je

is het geval. Wat mij betreft zetten we niet

moet je vakbekwaamheid op peil houden,

in op het binnenhalen van zoveel mogelijk

dat gebeurt in andere sectoren ook.”

studenten, maar zorgen we ervoor dat

‘Permanente educatie zit niet

studenten bewust voor de lerarenopleiding

‘Niemand heeft zoveel zend tijd voor zijn beroep als de

kiezen en minder uitvallen. Want het uitval

leraar, maar dan moet hij niet

genoeg tussen de oren’

percentage is te hoog, in het hele hbo

tegen leerlingen klagen dat

Hoe is verhouding met de scholen?

van de lerarenopleidingen, red.) “hebben we

“Over het algemeen goed, hoewel de ene

erop aangedrongen dat wordt vastgesteld

school zich meer betrokken voelt dan de

waar de tekorten zich precies voordoen,

ander. De landelijke pilot ‘opleiden in de

zodat we geen gemeenschapsgeld steken in

school’ loopt wat ons betreft heel goed. Ik

een opleiding voor een vak waar geen vraag

denk overigens niet dat het een grote vlucht

naar is. Op dit moment is omgangskunde

gaat nemen; nu doet tien procent van onze

bijvoorbeeld heel populair, maar het voort

studenten daaraan mee. Dat is prima, het

gezet onderwijs zit daar amper op te

biedt studenten een keuzemogelijkheid.

wachten.”

trouwens. Als ADEF” (het directeurenoverleg

hij het zo druk heeft’

Waar wij als lerarenopleiding tegenaan lopen, is dat het veel moeite kost om voor

De onvermijdelijke vraag: hoe staat het

eerstejaars een werkplek te vinden. We

met het imago van de leraar?

horen terug dat ze nog zoveel begeleiding

“Volgens mij een stuk beter dan voorheen.

nodig hebben. Dat klopt, want deze studenten

Docenten zouden zich er meer bewust van


Wie wat waar

Wie werkt waar

Agenda

GOOISE SCHOLEN FEDERATIE (GSF)

07-02 Onderwijscafé

Hilversum

Wie

Het Roland Holst College in Hilversum heeft per 1 januari afscheid genomen van rector

Waar Den Haag

Schoolleiders en bestuurders

Loes Lauteslager (61). Lauteslager treedt in dienst van organisatiebureau BeteoR. Haar opvolger is Jan Smolenaars (53). Smolenaars heeft als schoolleider gewerkt bij de Open Schoolgemeenschap Bijlmer en het Petrus Canisius College in Alkmaar. De laatste jaren

07-02 Workshop Brein in beweging

was hij interim-directeur bij scholen in Rotterdam en Utrecht.

(Arbo-VO) Wie

45+’ers in het VO

Waar Maarn

STICHTING LVO Geleen Het Graaf Huyn College in Geleen heeft in december afscheid genomen van Jan Kessels, voorzitter van de centrale directie. Na een onderwijscarrière van 37 jaar gaat hij met

15-03 VO-congres 2012 ‘Maak het

pensioen.

verschil’ Wie


Waar Nieuwegein

STICHTING LVO Sittard LVO heeft dr. Jan J. Schrijen benoemd tot lid Raad van Toezicht per 1 januari 2012.

15-03 Lunchbijeenkomst VO-

Schrijen was tot 2005 burgemeester van Venlo en daarvoor lid van het college van

congres: professionalisering

Gedeputeerde Staten van Limburg. Hij is tot het einde van het jaar voorzitter Raad van Toezicht bij DaCapo College.

van docenten Wie


Waar Nieuwegein STICHTING LVO Weert

29-03 Regio 1: opbrengstgericht

Peter-Mathijs Linsen (46) is per 1 januari benoemd tot locatiedirecteur van Scholen-

onderwijs

gemeenschap Philips van Horne in Weert. Sinds 1999 was hij sectordirecteur op

Wie

het College in Weert. Linsen volgt Harry Balk op, die een functie krijgt binnen het

Waar Nog niet bekend


overkoepelend LVO Weert. VERENIGDE SCHOLEN J.A. ALBERDINGK THIJM Hilversum Saskia Makker is benoemd tot bestuurder van de Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm voor primair en voortgezet onderwijs in het Gooi. Ze vormt per 1 augustus samen met voorzitter Theo Brok het bestuur. Makker is sinds 2006 rector van het Alberdingk Thijm College en directeur van de Alberdingk Thijm Mavo in Hilversum. Makker volgt terugtredend bestuurder Ad van der Wiel op.

Meer informatie en inschrijven: R www.vo-raad.nl/agenda

38

Colofon VO-magazine is een uitgave van de VO-raad, de sectororganisatie van het voortgezet onderwijs. VO-magazine verschijnt 7 keer per jaar in een oplage van 4.500 exemplaren.

Redactieadres VO-raad, Postbus 8282, 3503 RG UTRECHT, T 030 232 48 00, [email protected], www.vo-raad.nl.

Advertenties Uitgeverij Recent Amsterdam, T 020 330 89 98 (Ray Aronds), www.recent.nl. Issn 1873-1163

Redactie Cindy Curré, Ingrid Janssen, Iris de Kort, Ron Onderwater, Suzanne Visser (eindredactie), Linda Zeegers. Medewerkers: Noud Cornelissen, Truus Groenewegen, Karen van Herpen, Martijn Laman, Hanneke van der Linden, Emmanuel Naaijkens, Marijke Nijboer, Carolien Nout, Jacq Zinken.

Fotografie Josje Deekens (ook voorpagina), Dirk Kreijkamp, Rogier Veldman Illustraties Matthias Giesen, Chris Siegers Ontwerp OSAGE / communicatie en ontwerp, Utrecht Druk Roto Smeets GrafiServices, Utrecht

Abonnementen Besturen en de daarbij horende scholen, die lid zijn van de VO-raad ontvangen het VO-magazine gratis. Een abonnement kost € 75,per jaar. Beëindiging van het abonnement dient schriftelijk te geschieden voor 1 juli.


ADVERTENTIE

ADVERTENTIE

GRATIS

HRM-kennissysteem 1 maand proberen? Ga naar www.driessen.nl/rapvo

VO-magazine. Hart voor havo

Recommend Documents