Vlaamse populaire muziek: Een overzicht van de sector. Steunpunt Media

Vlaamse populaire muziek: Een overzicht van de sector

Steunpunt Media

Dr. Nathalie Claessens Versie: 02.04.2014

1

Inhoud 1

Inleiding ........................................................................................................................................... 4 1.1

Het culturele en economische belang van muziek.................................................................. 4

1.2

Probleemstelling...................................................................................................................... 5

1.3

Definities.................................................................................................................................. 6

1.3.1

Schlagermuziek ................................................................................................................ 6

1.3.2

Levenslied ........................................................................................................................ 7

1.3.3

Volkspop .......................................................................................................................... 7

1.3.4

Vlaamse populaire muziek .............................................................................................. 7

1.4 2

3

Van Schlager naar Vlaamse populaire muziek ........................................................................ 9

Methode ........................................................................................................................................ 10 2.1

Internet Search & Documentenanalyse ................................................................................ 10

2.2

Interviews .............................................................................................................................. 10

2.3

Nationale bank ...................................................................................................................... 11

Resultaten...................................................................................................................................... 12 3.1

Vlaamse muziekcontext ........................................................................................................ 12

3.2

Waardeketen Vlaamse populaire muziek ............................................................................. 12

3.2.1 3.3

Waardecreatie in de keten ............................................................................................ 19

Actoren Vlaamse populaire muziek....................................................................................... 20

3.3.1

Artiesten ........................................................................................................................ 20

3.3.2

Componisten / Auteurs ................................................................................................. 21

3.3.3

Management ................................................................................................................. 22

3.3.4

Platenmaatschappijen ................................................................................................... 23

3.3.5

Producers....................................................................................................................... 25

3.3.6

Studio’s .......................................................................................................................... 25

3.3.7

Videoclips (& Reclamespots) ......................................................................................... 26

3.3.8

Persing, verpakking, drukwerk ...................................................................................... 26

3.3.9

PR, Promotoren ............................................................................................................. 27

3.3.10

CD- verkoop ................................................................................................................... 27

3.3.11

Ticketverkoop ................................................................................................................ 28

3.3.12

Festivals ......................................................................................................................... 28

3.3.13

Concertzalen .................................................................................................................. 29

3.3.14

Danszalen ...................................................................................................................... 30 2

3.3.15 3.4

4

5

Publiek bereik ........................................................................................................................ 31

3.4.1

Livecircuit....................................................................................................................... 31

3.4.2

Muziekverkoop .............................................................................................................. 31

3.4.3

Media-aandacht ............................................................................................................ 37

3.4.4

Ondersteunende VZW’s ................................................................................................ 49

3.4.5

Beheersvennootschappen en beroepsverenigingen ..................................................... 49

Pijnpunten ..................................................................................................................................... 51 4.1

Het media- en muzieklandschap in het algemeen ................................................................ 51

4.2

Het Vlaamse populaire muziekgenre .................................................................................... 52

4.3

De Vlaamse populaire muzieksector ..................................................................................... 52

4.4

Pijnpunten voor de media ..................................................................................................... 54

4.5

Financiële pijnpunten ............................................................................................................ 54

Denkpistes voor de toekomst volgens de sector .......................................................................... 56 5.1

Media..................................................................................................................................... 56

5.1.1

Nieuwe genrezender ..................................................................................................... 56

5.1.2

Meer Vlaamse populaire muziek op bestaande zenders .............................................. 58

5.2 6

Omkadering artiesten.................................................................................................... 30

Financieel............................................................................................................................... 59

Conclusie ....................................................................................................................................... 60 6.1

Aanbevelingen vanuit de studie ............................................................................................ 61

7

Bibliografie..................................................................................................................................... 63

8

Appendix........................................................................................................................................ 65 8.1

Overzicht contactpersonen interviews ................................................................................. 65

3

1

Inleiding

1.1 Het culturele en economische belang van muziek De muzieksector in Vlaanderen is belangrijk voor de samenleving, zowel op cultureel als economisch vlak. Op cultureel gebied speelt muziek in het algemeen en populaire of schlagermuziek in het bijzonder een belangrijke rol als deel van het cultureel erfgoed en bindmiddel voor het gemeenschapsgevoel via muzikale activiteiten (Brandellero & Janssen, 2013; Muziekplatform, 2010; Suna, 2013). Vlaamse muziek bestaat niet alleen uit de zogenaamde “hoge” cultuur in de vorm van klassieke muziek, maar uit een waaier van muziek, van klassiek over rock en alternatief naar populaire muziek zoals het schlagergenre of de Vlaamse populaire muziek. Net als andere vormen van populaire cultuur, heeft muziek een belangrijke functie bij de identiteitsconstructie van mensen, en dit geldt voor zowel jongeren, volwassenen, als ouderen (Brandellero & Janssen, 2013; Suna, 2013). Muziek is één van de pijlers aan de hand waarvan de culturele identiteit continue wordt vormgegeven. Daarnaast versterkt muziek het gevoel dat men tot een cultuur en samenleving behoort, zowel door middel van het individueel beluisteren van muziek als in een live context met optredens waar mensen samen van dezelfde muziek genieten (Suna, 2013). Dit geldt uiteraard ook voor de Vlaamse muziek en cultuur. Het belang van culturele nabijheid bij muziek mag niet worden onderschat aangezien mensen doorgaans een voorkeur hebben voor producten uit de eigen cultuur en er zich meer mee verbonden voelen (Straubhaar, 2003). Enerzijds menen vele onderzoekers dat oude onderscheidingen tussen zogenaamde “hoge” en “lage” cultuur (cf. Bourdieu, 1984) steeds meer verdwijnen en dat we evolueren naar een “no-brow” cultuur waarbinnen er geen distincties meer zijn (Suna, 2013; Swirski, 2005). Hier tegenover staan anderen zoals Gans (2001) die stellen dat er wel degelijk nog culturele hiërarchieën worden onderscheiden, maar dat de traditionele hoge versus lage cultuurverschillen zijn verplaatst van klassieke versus populaire cultuur naar onderscheidingen binnen de populaire cultuur (zie ook Suna, 2013). Dus, terwijl enerzijds hoger opgeleiden vandaag tonen dat ze zowel van klassieke muziek als van vormen van populaire cultuur houden, wordt anderzijds binnen die laatste categorie wel een duidelijke hiërarchie aangebracht. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen pop en rockmuziek (“hoge” populaire cultuur) wat door bv. hogeropgeleiden als aanvaardbaar wordt beschouwd, en populaire, schlager, ambiancemuziek (“lage” populaire cultuur) waar vaak op neer wordt gekeken (Suna, 2013). Inderdaad, schlagermuziek (en bij uitbreiding populaire muziek) wordt ook in Vlaanderen door smaakmakers doorgaans nog steeds bekeken als een “lagere” vorm van cultuur en muziek (Suna, 2013; Van den Bulck & Van Gorp, 2011). Muziek heeft niet alleen een culturele waarde maar als industrie vertegenwoordigt het ook een economische waarde. De muziekindustrie is immers deel van de bredere economische structuur van een land of gebied. De economische situatie van een sector wordt vaak in kaart gebracht aan de hand van een waardeketen, waar de belangrijkste actoren, stakeholders en processen van waardeoverdracht aangeduid worden. Een waardeketen is een term die afkomstig is uit het domein van bedrijfsmanagement, maar die steeds vaker ook in andere onderzoeksdomeinen wordt gebruikt. Een waardeketen is een voorstelling van het productie- en distributieproces van een sector, waarbij een opeenvolging van investering, productie, verkoop en inning zichtbaar wordt (Hartley, 2003). 4

Daarnaast is een waardeketen bedoeld om inzicht te verwerven in de verschillende schakels van het productie- en verspreidingsproces en de daaraan gekoppelde inkomsten en kosten om de “waarde” van die verschillende punten in de sector te kunnen inschatten (Hartley, 2003). Actoren in deze waardeketen worden gezien als spelers die een belangrijke rol (kunnen) spelen in het productie- of distributieproces, of andere belangrijke bijkomende processen (bvb. terugkoppeling van inkomsten) voor de sector. Over de waardeketen of economische situatie van de Vlaamse populaire muziekindustrie, de focus van deze exploratieve studie, is vooralsnog weinig bekend, vandaar dat dit een belangrijk deel van deze studie zal vormen.

1.2 Probleemstelling Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het kabinet van Minister voor Media, Ingrid Lieten, naar aanleiding van vragen van stakeholders om meer gegevens en inzicht te verkrijgen inzake de economische situatie van de sector. Enerzijds is de Vlaamse muziekindustrie goed voor 16.5% van het geheel van alle zelfstandigen, 3.9% van de werkgevers en 4.2% van de werknemers, die actief zijn in de Vlaamse creatieve industrieën (architectuur, audiovisuele sector, beeldende kunsten, design, gaming, gedrukte media, mode, muziek, podiumkunsten en reclame en communicatie). Bovendien realiseert de Vlaamse muziek 6.2% van de omzet van alle Vlaamse creatieve industrieën (Guiette et al., 2011). Anderzijds wordt de globale, en ook Vlaamse, muziekindustrie geteisterd door dalende inkomsten via de fysieke muziekdragers (cd, vinylplaten) als gevolg van het illegaal downloaden en streamen van muziek (Mortimer, Nosko & Sorensen, 2012; SABAM, 2013). Zo daalde de verkoop van fysieke dragers in 2012 met 16.0% tegenover 2011 (SABAM, 2013). Deze dalende verkoop is volgens Mortimer, Nosko en Sorensen (2012) wel gelinkt aan een stijgende vraag naar liveoptredens, als gevolg van de grotere (illegale) verspreiding van de muziek. Daarnaast heeft Vlaamse (Nederlandstalige) muziek een bijkomende beperking door de kleine afzetmarkt. Vlaamse artiesten zijn immers meestal toegewezen op de kleine Vlaamse markt, met voor enkele uitzonderlijke artiesten ook beperkt succes in het buitenland. Voor de Vlaamse populaire muziek is dit meestal beperkt tot Nederland en Duitsland. Verder zorgde ook digitalisering voor een aanpassing van het productie- en distributieproces van Vlaamse muziek, wat opnieuw investeringen vraagt van de sector, maar tegelijkertijd ook nieuwe kansen biedt (cf. Mortimer, Nosko, & Sorensen, 2012). Daarnaast menen een aantal stakeholders in de sector dat de airplay in Vlaamse media niet in verhouding staat tot het commerciële succes van het genre. Het genre zou met andere woorden niet genoeg aan bod komen, ondanks de grote vraag ernaar bij het publiek, wat de economische rendabiliteit mogelijk negatief kan beïnvloeden. Om meer inzicht te krijgen in de economische situatie van de Vlaamse populaire sector alsook in de potentiële knelpunten en opportuniteiten, wordt de sector exploratief geanalyseerd. Hierbij wordt een waardeketen opgesteld, worden de verschillende actoren binnen die keten geïdentificeerd,

5

worden de knelpunten in de sector gezocht alsook de mogelijke bijhorende oplossingen. Dit alles werd uitgevoerd in de mate toegestaan door het beperkte tijdsframe van dit kortetermijnonderzoek.

1.3 Definities Alvorens een specifiek genre en de bijhorende sector te onderzoeken, is het essentieel een duidelijk begrip te hebben van dit muziekgenre, alsook van de manier waarop de verschillende actoren dit definiëren. In dit onderdeel worden dan ook de verschillende definities van de, voor dit project, belangrijkste genres naar voren gebracht. Er heerst immers vaak onduidelijkheid over de definitie van schlager- of Vlaamse populaire muziek.

1.3.1 Schlagermuziek De meeste actoren in de sector hebben geen duidelijk afgelijnde definitie van schlagermuziek. Enkele personen brengen wel een omschrijving en kenmerken naar voor. Zo definieert een actor in de sector schlagermuziek als: Liedjes […] die door Vlaamse artiesten worden gezongen waarvan wij [Vlamingen] menen dat ze, zowel door de tekstuele inhoud van hun nummer als door de muzikale begeleiding en tempi, plat en volks in de oren klinken. Meligheid van teksten, polonaises en dergelijke die momenteel hoogtij vieren, dienen daarbij als voorbeeld. Een andere actor stelt dat schlagermuziek gelijkaardig is aan de genres van het levenslied, de variété en de smartlap. Eén van de actoren wijst op een belangrijk kenmerk wanneer hij het schlagergenre en, meer specifiek, de ambianceschlager omschrijft als een minder radiovriendelijk genre aangezien het sterk polariserend werkt: mensen houden ervan of haten het. Het is een genre dat voornamelijk populair is in een feestcontext, waardoor het vreemd overkomt als het overdag tussen andere nummers gedraaid wordt op de radio. Het is belangrijk het schlagergenre in de juiste context op de radio te brengen, namelijk ’s avonds (bvb. in het Muziekcafé op Radio 2). Deze actor vergelijkt het schlagergenre verder met andere minder radiovriendelijke genres zoals techno of heavy metal die niet overdag gedraaid worden, maar wel ’s avonds of ’s nachts in de juiste context. Dit wordt bevestigd door een andere actor die stelt dat schlagermuziek beter geschikt is voor het live circuit dan voor de radio omwille van het polariserende en minder radiovriendelijke karakter. Twee andere actoren maken bovendien een onderscheid tussen schlager en ambiance- of feestschlager waarbij het laatste beschouwd wordt als het moeilijkste genre om te draaien omdat het zeer polariserend zou werken. Twee actoren stellen verder dat schlagermuziek voornamelijk gericht is op een ouder publiek (vanaf 45 jaar), al blijkt het livecircuit volgens hen ook sterk aan te spreken bij jonge mensen (vanaf 25 jaar). Deze definities vanuit de sector worden bevestigd door academische omschrijvingen van schlagermuziek. Simon (2000) verwijst naar de Oostenrijkse roots van schlager en beschrijft een Schlager als een nummer met twee of vier verzen met een titelrefrein dat vaak herhaald wordt. Schlager verwijst naar Duitstalige populaire muziek met nationalistische tradities en massaproductie 6

(Simon, 2000: 87). Schlagermuziek trekt zowel een ouder publiek aan als jongeren en de aantrekkingskracht is vervat in de catchy tunes alsook in de meezingbare melodie en ritme, de eenvoudige tekst en het vaak terugkerende refrein. Schlager heeft verder ook een sterke emotioneel geladen, nostalgische boodschap die het succes verklaart. Suna (2013) beschrijft schlagermuziek als eenvoudige, authentieke, gezellige, plezierige en vrolijke muziek, die sterk gelinkt is aan de nationale en regionale (Duitse) cultuur. Ze verwijst ook naar de stereotypische link tussen schlagermuziek en een ouder, seniorenpubliek, die deels maar niet volledig juist is (Suna, 2013). Schlager, aldus Simon (2000) werd in het verleden en tot vandaag vaak gelinkt aan lagere sociale klassen, gebrek aan intelligentie of escapisme (vluchten van de werkelijkheid), kortom aan “lage”, massacultuur. Schlager heeft echter de kracht om jong en oud te verbinden en gemeenschapsgevoel te stimuleren. De eenvoud van de nummers maakt schlagers zo toegankelijk en plezierig voor het publiek (Simon, 2000). Belangrijk om hier op te merken is dat schlagermuziek niet per se Vlaams is en dus niet volledig overlapt met Vlaamse populaire muziek.

1.3.2 Levenslied De actor die hierboven schlagermuziek definieerde, biedt ook een omschrijving van het genre van het levenslied, dat volgens hem een betere term is dan schlager: [bij het levenslied] hebben wij inderdaad met een hoge dosis sentimentaliteit te maken, met een grote herkenbaarheid qua woordkeuzes en clichés die “de meezingbaarheid” duidelijk in de hand werkt. De melodieën zijn vaak beperkt tot de meest eenvoudige muzikale thema’s die haast voortdurend terugkeren. […] Wij mogen stellen dat het publiek dat deze liedjes lust door de jaren heen een weinig uitgesproken en ontwikkelde muzikale smaak heeft ontwikkeld. Zitten vastgeroest in een zeer voorspelbaar schema: zowel verbaal als muzikaal. Is ook de reden dat mensen die zich muzikaal wel hebben ontwikkeld, dit genre als irritant gaan beschouwen. Andere actoren omschrijven het levenslied als persoonlijke muziek met een verhaal en beschrijft men het als radiovriendelijker dan schlager waardoor het vaker aan bod komt op radio.

1.3.3 Volkspop De voormalige actor in de sector onderscheidt een derde genre, dat van de zogenaamde Volkspop. Hij stelt dat dit een vijftal jaar geleden is ontstaan in Nederland, met “minder afgevlakte teksten en melodieën”. De term verwijst volgens hem naar de muziek van Jan Smit, Nick en Simon en de 3J’s.

1.3.4 Vlaamse populaire muziek Een andere, vaak terugkerende term is “Vlaamse populaire muziek”. Bij de actoren bestaat er overeenstemming over de definitie van Vlaamse populaire muziek als “Nederlandstalige muziek die een brede laag van de Vlaamse bevolking aanspreekt”. Hierbij onderscheidt men de volgende kenmerken: 7

   

“Muziek met een gevoelsmatig emotionele inslag; Muziek met als hoofddoel te amuseren, ambiancemuziek; Muziek met als hoofddoel aanzet om te dansen; Muziek met tekstuele thematische waarde”

Er is een brede consensus over deze definitie, al is er nog onenigheid over het Nederlandstalig criterium. Voor een aantal actoren is de Nederlandstalige component niet noodzakelijk om te spreken van Vlaamse populaire muziek, voor anderen is dit wel een essentieel element van Vlaamse populaire muziek. Een andere actor voegt daaraan toe dat het niet om een combinatie (“en/en”) van de kenmerken moet gaan, maar dat Vlaamse populaire muziek één of meerdere van deze karakteristieken kan dragen (“of/of”). Hier gaat nog een andere actor mee akkoord: zo moet bijvoorbeeld niet elk Vlaams populair nummer aanzet geven tot dansen. De elementen van de herkenbaarheid, toegankelijkheid en meezingbaarheid zijn voor de definitie cruciaal, aldus de meerderheid van de actoren. Bij andere actoren wordt Vlaamse populaire muziek beschouwd als de combinatie van Vlaamse schlagermuziek (prettig, pretentieloos), levenslied (persoonlijk, verhaal), en ambianceschlager (feest). Voor hen past de hierboven beschreven definitie ook binnen deze lijnen en omgekeerd kunnen de andere actoren zich vinden in deze laatste definitie. Alle actoren beschouwen schlagermuziek ook als een deel van de Vlaamse populaire muziek. Bij bepaalde commerciële gatekeepers wordt Vlaamse populaire muziek breed ingevuld, breder dan alleen het schlagergenre. Hier gaat men vaak verder en neemt men het samen met het brede popgenre waardoor zij afwijken van de definities van de andere actoren. Aangezien zij weinig cijfers hebben aangeleverd voor dit onderzoek, is deze afwijkende definitie minder problematisch voor onze analyse van de sector. Vlaamse populaire muziek wordt door alle actoren beschouwd als een belangrijk onderdeel van onze cultuur, van het Vlaamse cultureel erfgoed. Mediaondersteuning van het genre wordt dan ook door de meeste actoren gezien als een belangrijke versterking voor de culturele identiteit van ons muzieklandschap. Net als bij schlagermuziek is de doelgroep van Vlaamse populaire muziek een ouder publiek (40+). Deze doelgroep zorgt ervoor dat adverteerders en dus reclameregies minder interesse hebben in dit genre, aangezien zij doorgaans focussen op de 18-44 doelgroep. Dit is volgens verschillende actoren één van de verklaringen voor het feit dat het voor veel media moeilijk is dit genre te programmeren in prime time.

8

1.4 Van Schlager naar Vlaamse populaire muziek Doorheen het onderzoek is de focus aangepast van het specifieke schlagergenre naar het bredere Vlaamse populaire muziekgenre. Dit is gebeurd op vraag van enkele actoren, omwille van de vaak onduidelijke en beperkte definities van schlagermuziek. Dit rapport behandelt dan ook de volledige Vlaamse populaire muzieksector en is niet beperkt tot het schlagergenre in Vlaanderen. We zien immers dat veel artiesten die zich traditioneel in het schlagergenre positioneerden, vaak ook elementen van andere genres (bvb. country, pop, …) gaan gebruiken maar wel binnen het bredere kader van de Vlaamse populaire muziek blijven. De definitie die gebruikt is doorheen het onderzoek is een combinatie van de definities die hierboven beschreven staan, die reeds sterk bij elkaar aansluiten: Vlaamse populaire muziek is de combinatie van prettige, pretentieloze schlager, feest- of ambianceschlager en het levenslied met een persoonlijk verhaal. Het is meestal (maar niet altijd) Nederlandstalige muziek en spreekt een brede doelgroep in Vlaanderen aan op een toegankelijke, herkenbare manier. De muziek heeft een emotionele component, is meezingbaar en bedoeld voor amusement.

9

2

Methode

Deze exploratieve studie maakt gebruik van verschillende methoden, die elkaar aanvullen en zo een eerste beeld van de Vlaamse populaire muzieksector helpen schetsen.

2.1 Internet Search & Documentenanalyse Voor het identificeren en het oplijsten van de verschillende actoren in de sector van de Vlaamse populaire muziek werden verschillende bronnen geconsulteerd. Na een brede internet search, bleek de databank van de website van Muziekcentrum Vlaanderen (http://www.muziekcentrum.be/database.php) een goede richtinggevende bron. Daarnaast hebben de websites van de verschillende actoren hun nut bewezen. In het eerste stadium van dit onderzoek – toen het zich nog concentreerde op schlagermuziek – werd ook Mediargus geconsulteerd voor artikels met vermeldingen naar “schlager” in 2013 om meer inzicht te krijgen in de sector. Verder zijn voor dit onderzoek gepubliceerde documenten van de verschillende actoren (bijvoorbeeld jaarverslag VRT) geconsulteerd. De studies van Flanders DC over creatieve industrieën in Vlaanderen waren ook nuttig voor deze studie. Tot slot heeft BEA Music (2014), de beroepsfederatie van producenten en distributeurs van muziek in België, in samenwerking met haar leden en op basis van cijfers van Ultratop en AC Nielsen een nota opgesteld specifiek voor deze studie. Deze nota combineert cijfers voor de schlagersector (niet beperkt tot Vlaanderen!) met die voor de bredere Vlaamse populaire muzieksector en de data zijn verwerkt in het rapport. Deze cijfers zijn echter beperkt aangezien Ultratop vaak niet de cd-verkoop op live evenementen meerekent. Het is immers zo dat, om dit mee te kunnen rekenen, artiesten zelf waarnemers dienen in te huren om de verkoop te registreren en gezien de hoge kostprijs daarvan gebeurt dat zelden. Deze beperking geldt echter niet alleen voor het genre van de Vlaamse populaire muziek, maar voor alle genres, al bestaat er enige discussie over de mate waarin de verkoop of live evenementen vaker voorkomt voor het Vlaamse populaire genre. Op basis van deze internet search en documentenanalyse is de initiële waardeketen en lijst van actoren opgesteld, die dan verder afgetoetst en verfijnd werd in de interviews.

2.2 Interviews Naast de documentanalyse zijn er ook interviews afgenomen met de belangrijkste spelers in de sector. Deze zijn ofwel face-to-face, telefonisch of via e-mail afgenomen. De belangrijkste actoren uit de sector zijn gecontacteerd via telefoon of e-mail en daarna is er, indien er respons was, een interview afgenomen. Deze interviews gebeurden zowel face-to-face, telefonisch, als via e-mail, afhankelijk van de voorkeur van de participant. In deze interviews is de waardeketen voorgelegd evenals de lijst met de belangrijkste actoren en is verdere informatie gevraagd over de werking van de sector, alsook de pijnpunten zoals zij die percipiëren en de daaraan gekoppelde mogelijke denkpistes voor de toekomst. 10

Omwille van de gevoeligheid van het onderzoeksonderwerp en de tegenstellingen in de visies van verschillende actoren en stakeholders, worden de resultaten in dit rapport geanonimiseerd. Het is immers niet de bedoeling van dit rapport om een polemiek uit te lokken, maar op een serene manier de sector in kaart te brengen. Op 14 maart 2014 is verder nog een workshop verzorgd voor de belangrijkste actoren en stakeholders (op basis van de eerste resultaten van de studie). Deze meeting was niet beperkt tot de personen die meegewerkt hebben aan dit onderzoek, al zijn deze uiteraard uitgenodigd. Tijdens de voorstelling van de voorlopige resultaten is feedback geformuleerd door de verschillende aanwezigen die later ook is verwerkt in dit rapport. Achteraf kregen de aanwezigen nog de mogelijkheid om alsnog via e-mail opmerkingen te formuleren, die eveneens zo goed mogelijk opgenomen zijn in deze studie. De lijst met de actoren die hebben mee gewerkt aan deze studie bevindt zich in de appendix van dit rapport.

2.3 Nationale bank Tot slot zijn ook financieel-economische gegevens (i.e. omzet en/of brutomarge) verzameld voor de verschillende actoren in de Vlaamse populaire muzieksector. Deze cijfers zijn afkomstig uit de databank van de Nationale Bank van België, waar bedrijven hun jaarrekeningen dienen in te voeren. Omdat deze verplichting niet voor alle ondernemingen geldt, maar enkel voor vennootschappen naar Belgisch recht (NV, Comm.VA, BVBA, CVBA, ESV, V.O.F., Comm.V, CVOA; Nationale Bank, 2014), waren niet voor alle actoren in dit rapport financiële gegevens beschikbaar. Bovendien zijn niet alle ondernemingen verplicht om een omzetcijfer te publiceren in de jaarrekening. Zo mogen kleine ondernemingen (cf. Art. 15 Wetboek van Vennootschappen) een verkorte jaarrekening opstellen, waarbij geen omzetcijfer vermeld moet worden, dit om hen af te schermen en de concurrentie geen inzicht te geven in de precieze omzetcijfers. Deze ondernemingen moeten wel een brutomarge vermelden die bestaat uit de som van de omzet, voorraad goederen in bewerking en gereed product, en bestellingen in uitvoering, geproduceerde vaste activa, andere bedrijfsopbrengsten, handelsgoederen, grond- en hulpstoffen, en diensten en diverse goederen (Art. 96 Jaarrekeningenbesluit; KB 30/01/2001). Deze brutomarge kan negatief zijn, wat wijst op een zeer slechte staat van de onderneming aangezien de omzet in dat geval al zeer laag moet zijn, want de andere posten worden hier nog bij opgeteld. Doordat niet voor alle bedrijven alle informatie beschikbaar is, zullen de tabellen in deze studie regelmatig “/” bevatten, wat erop wijst dat deze gegevens niet gekend zijn. Voor sommige organisaties zullen alleen omzet- of brutomargecijfers gegeven kunnen worden. Daarnaast is niet voor alle organisaties duidelijk hoeveel personeelsleden zij hebben. Wanneer deze cijfers bekend zijn, zullen ze wel worden opgenomen in de tabellen.

11

3

Resultaten

3.1 Vlaamse muziekcontext Het is belangrijk om de Vlaamse populaire muzieksector allereerst te situeren binnen het bredere Vlaamse muziekkader. Het is immers niet het enige muziekgenre in Vlaanderen. Doorheen de tekst zal deze studie dan ook worden gekaderd in de resultaten van een bredere studie naar de muziekindustrie in Vlaanderen uitgevoerd door Flanders DC en UAMS (Guiette et al., 2011). Hierdoor kan de Vlaamse populaire muziekindustrie gesitueerd worden binnen de bredere Vlaamse context. De Vlaamse muziekindustrie in het algemeen kan gesitueerd worden aan de hand van een aantal basiscijfers (Guiette et al., 2011):     

# Zelfstandigen: 8.590 (16.5% van de Vlaamse creatieve industrieën) # Werkgevers: 322 (3.9% van de Vlaamse creatieve industrieën) # VTE Werknemers: 2.940 (4.2% van de Vlaamse creatieve industrieën) Omzet: € 1.470.000.000 (6.2% van de Vlaamse creatieve industrieën) Toegevoegde waarde: € 700.000.000 (10% van de Vlaamse creatieve industrieën)

3.2 Waardeketen Vlaamse populaire muziek Aangezien de types van actoren en de werking van de Vlaamse populaire muziekindustrie gelijkaardig zijn aan die voor andere genres in Vlaanderen, is ook de waardeketen sterk vergelijkbaar met die voor andere genres. Verschillende actoren bevestigden ook dat het proces nagenoeg hetzelfde is voor de verschillende genres. In onderstaande figuur (Figuur 1) wordt de waardeketen van de Vlaamse populaire muziek visueel voorgesteld. Deze figuur is gebaseerd op de waardeketen opgesteld in de rapporten voor Flanders DC over creatieve industrieën in Vlaanderen (Maenhout et al., 2006; Guiette et al., 2011). Deze figuur is steeds afgetoetst en verder ontwikkeld in de verschillende gesprekken met de actoren. Deze waardeketen stelt alle mogelijke processen in de Vlaamse populaire muziekindustrie voor. In realiteit zullen enkele stappen echter vaak door één en dezelfde persoon (management, platenfirma, artiest zelf) gebeuren. De figuur is dus een voorstelling van de meest complexe situatie. Meerdere actoren verwachten echter dat de verschillende stappen in de waardeketen steeds vaker door dezelfde personen zullen verzorgd worden waardoor er verticale integratie ontstaat. Aan de linkerzijde van Figuur 1 bevinden zich de spelers die van belang zijn voor de productie van muziek, met in de creatieve kern (STAP 1): 

Componisten, tekstschrijvers: dit zijn de auteurs van de teksten en melodieën van de nummers 12



Uitvoerende artiesten, zangers: zij voeren de muziek uit bij de opnames van nummers en bij optredens

De brede kern van de Vlaamse populaire muzieksector wordt aangevuld met (STAP 2): 



De manager van de artiest: deze persoon brengt de artiest onder aandacht van verschillende spelers in de muziekindustrie (platenmaatschappijen, uitgevers, festivalorganisatoren, boekingskantoren, media, …) en bemiddelt met hen. Verder beheert de manager de zakelijke en financiële zaken van de artiest en helpt hij/zij bij operationele taken. Tot slot verdedigt de manager de belangen van de artiest en kan hij/zij als klankbord fungeren (Guiette et al., 2011). De platenfirma van de artiest (tevens de producenten en vaak ook publishers) o Platenfirma: deze schakel in de waardeketen heeft uiteenlopende functies gaande van A&R (artist & repertoire), creative services (verpakking, advertenties, videoclips), product management, promotie, verkoop en distributie, financieel beheer, juridische begeleiding, en het beheer van royalties (Guiette et al., 2011). o Producenten: dit zijn de uitgevers van muziek die instaan voor de financiering van de opname van een nummer. Zoals gezegd zijn dit vaak de platenmaatschappijen zelf (Guiette et al., 2011) o Publishers: dit zijn de uitgeverijen die een rol spelen bij de exploitatie, het verzamelen, controleren en bijhouden van de auteursrechten, het begeleiden van opnames, en het promoten van nummers bij platenmaatschappijen, reclame- of filmbedrijven, en festivalorganisatoren (Guiette et al., 2011).

Veel Vlaamse populaire artiesten werken met een manager of platenfirma die hen verder begeleidt bij de volgende stap in het industrieproces: de productie van nummers. Sommige artiesten werken niet met een platenfirma maar “in eigen beheer”. Door de dalende inkomsten van verkoop van fysieke dragers in de muziekindustrie, wordt er door platenfirma’s minder in artiesten geïnvesteerd, waardoor ze steeds meer in eigen beheer werken. De artiesten in eigen beheer hebben echter meestal wel een manager in dienst. Bij de productie van muziek komen de volgende actoren mee in de waardeketen (STAP 3): 

 

Producers: deze personen zijn de artistieke leiders bij de opnames en nemen beslissingen met betrekking tot compositie, arrangement, samenstelling van de muzikanten, klank, etcetera (Guiette et al., 2011). Opnamestudio’s: hier wordt de muziek opgenomen. De uitbater van de studio vervult vaak ook andere rollen binnen de waardeketen zoals auteur, muzikant, of producer Producenten van videoclips: deze bedrijven maken de videoclips voor bepaalde nummers. Dit is echter nog een vrij uitzonderlijke praktijk in de Vlaamse populaire muzieksector door de beperkte nood aan videoclips (bijna uitsluitend op MENT TV, Anne).

13

FIGUUR 1. Waardeketen: Productie van Vlaamse populaire muziek

14

Bij de verspreiding van de muziek zien we enkele andere actoren erbij komen (zie Figuur 2). Het contact met deze actoren verloopt doorgaans via de manager of platenmaatschappij van de artiesten. Hier is een belangrijk onderscheid tussen de verkoop van opgenomen nummers en het live circuit met de optredens van artiesten. OPGENOMEN NUMMERS  Perserij & verpakking: Hier worden cd’s of vinylplaten gedrukt. Deze schakel is nog amper actief in Vlaanderen (mede door de dalende verkoop van fysieke muziekdragers) (Guiette et al., 2011).  Distributeur: Deze schakel, meestal de platenmaatschappij zelf, verdeelt de muziek naar de handel (Guiette et al., 2011).  Online streaming en downloads: het legale gedeelte wordt geregeld via de platenmaatschappij of manager.  Groot- en detailhandel: dit zijn de verkooppunten van de muziek (Guiette et al., 2011)  Media: voornamelijk radio en televisie. Hier stellen opnieuw de manager of de platenfirma de muziek voor aan de media.  Muziek in (dans)cafés: Via de verkoop van muziek, wordt muziek ook in cafés gespeeld die op hun beurt de nummers verspreiden bij het publiek OPTREDENS  Boekingsagent: deze persoon brengt de artiesten in contact met organisatoren van optredens. Dit is meestal ook het managementbureau of de platenmaatschappij waarbij de artiest is aangesloten (Guiette et al., 2011).  Promo, PR: doorgaans is dit ook de manager of de platenfirma, maar in sommige gevallen wordt er nog gewerkt met externe promotoren (van concerten) of PR-mensen  Festivalorganisatoren: dit contact wordt opnieuw verzorgd door de manager en/of platenmaatschappij  Festivals, concerten danszalen  Technische crew: bij de optredens is ook telkens een technische crew aanwezig (Guiette et al., 2011). Deze schakel is echter niet opgenomen in het overzicht van de actoren, aangezien de tijdsdruk niet toeliet om ook deze groep te onderzoeken.  Ticketverkoop Via deze kanalen bereikt de muziek van de Vlaamse populaire artiesten het publiek.

15

FIGUUR 2. Waardeketen: Verspreiding van Vlaamse populaire muziek

16

Daarnaast zien we nog enkele andere belangrijke actoren en bijhorende processen die plaatsvinden binnen de waardeketen (Figuur 3), namelijk:  

Berichtgeving in media over de muziek of de artiest in het geheel (niet het spelen van muziek): Radio, televisie, geschreven pers, online Beheersvennootschappen: SABAM, SIMIM, PlayRight zorgen ervoor dat de inkomsten naar de artiesten en componisten terugvloeien (zie verder voor een uitgebreidere beschrijving)

17

FIGUUR 3. Waardeketen: Overige processen Vlaamse populaire muzieksector

18

3.2.1 Waardecreatie in de keten De initiële waardecreatie binnen de keten gebeurt binnen de creatieve kern (componisten/auteurs en uitvoerende artiesten) waar het nummer gemaakt wordt. Een eerste gatekeeper voor de verdere ontwikkeling van het nummer is de platenmaatschappij of manager die bepaalt of hij/zij wil investeren in het nummer en de artiest. Als zij het nummer en de artiest kwalitatief goed genoeg vinden, zorgen de manager en/of de platenmaatschappij ervoor dat er een goede opname kan gebeuren door te werken met kwalitatief hoogstaande producers, studio’s en makers van videoclips. In uitzonderlijke gevallen werken artiesten zonder een platenmaatschappij en dus in eigen beheer, waardoor de gatekeeping rol van de platenfirma wegvalt. Bij het “eigen-beheer” systeem blijft echter wel steeds een manager aanwezig, die de gatekeeping doet. Na de productie van een Vlaamse populair muzieknummer, moet dit verspreid worden. Dit gebeurt, zoals hierboven aangetoond, voornamelijk via de manager of platenfirma van een uitvoerend artiest. Die loodst het nummer naar andere gatekeepers zoals de distributeur (al is dit vaak de platenfirma zelf) die het nummer dient te verspreiden (online en via verkooppunten). Daarnaast moet het nummer voorgesteld worden bij de media – voornamelijk radio en televisie – die het nummer kunnen spelen. Zij vormen een andere gatekeeper die kan bepalen of het nummer al dan niet goed genoeg is om opgenomen te worden in de playlist en dus om op radio of televisie gespeeld te worden. Zij kunnen het nummer ook verder promoten en verspreiden. Bij het online circuit zijn de gatekeepers minder sterk aanwezig, tenzij dit via de online onderdelen van de gevestigde media verloopt. Andere gatekeepers bij de verspreiding van de muziek zijn de promotoren en boekingsagenten die ervoor kunnen kiezen om een artiest al dan niet te begeleiden, en de festivalorganisatoren alsook de programmatoren van grote concertzalen, danszalen, etcetera. Deze laatste actoren bepalen opnieuw of de artiest (en diens nummers) goed genoeg zijn om op te treden op hun festival of in hun concert- of danszaal. Tot slot is het publiek een belangrijke gatekeeper want zij gaan al dan niet over tot aankoop van muziek of tickets voor optredens. Op die manier bepaalt het publiek mee de populariteit van een nummer en artiest, en stimuleert het de opname ervan in de playlists van de media en de mediaaandacht die zowel radio, televisie, geschreven pers als online media eraan schenken.

19

3.3 Actoren Vlaamse populaire muziek Hieronder worden de belangrijkste spelers in de Vlaamse populaire muzieksector genoemd. Deze lijst moet echter niet worden beschouwd als een exhaustieve opsomming van alle spelers in de sector. Het is immers een quasi onmogelijke opdracht om alle (semi-) professionele actoren en bedrijven op te lijsten in een korte tijdspanne. In dit rapport worden alleen de professionele actoren, dus niet de semiprofessionele, opgelijst. Met semiprofessionele actoren worden actoren bedoeld wiens activiteiten binnen de Vlaamse populaire muziek niet hun primaire broodwinning zijn, maar hoofdzakelijk een andere bron van inkomsten hebben. Deze lijst moet dan ook eerder worden gezien als een richtinggevende opsomming van de grootste spelers die op een professionele (i.e., het is hun belangrijkste bron van inkomsten) manier bezig zijn met Vlaamse populaire muziek.

3.3.1 Artiesten Het oplijsten van de artiesten die werkzaam zijn in de Vlaamse populaire muzieksector is geen evidentie gezien het groot aantal semiprofessionele artiesten in deze sector. Dit wordt bevestigd door verschillende actoren. Toch hebben we in overleg met Vlapo, MENT TV, Radio 2, VRT, en Muziekcentrum Vlaanderen de namen van de belangrijkste artiesten – die op een professioneel niveau in de sector werkzaam zijn – kunnen verzamelen. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24.

Adrivalan/ Adya Andrei Lugovski Bart Herman Bart Kaëll Belle Perez Bobby Prins Bram Bierkens Carina Christoff Connie Neefs Dana Winner Danny Fabry David Vandyck De Grietjes De Romeo’s Schlagershowband Dennie Damaro Dina Rodriguez Dirk Bauters Eddy Smets Eddy Wally Elke Eric Flanders Eveline Cannoot

25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44.

Frank Galan Frank Valentino Gabe Moretti Gary Hagger Guido Belcanto Gunther Neefs Helmut Lotti Herbert Jan Vankeerberghen Jimmy Frey Jo Vally John Terra Juul Kabas K3 Kathleen Laura Lynn Liliane Saint-Pierre Lindsay Lisa Del Bo Luc Caals (Zingt Hazes) 45. Luc Steeno 46. Luc Van Meeuwen 47. Maarten Cox 20

48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70.

Manuel Palomo Marc Dex Margriet Hermans Mariska Bé Marjolein Matthias Lens Maureen Micha Marah Mieke Nathalie Tané Nicole & Hugo Paul Bruna Paul Severs René Redley Robby Longo Salim Segers Sam Gooris Sasha & Davy Schlagerband Sergio Sisters Only Steve Tielens Sugarfree

71. Swoop (Filip D’haese) 72. The Sunsets 73. Teek 74. Trisha

75. 76. 77. 78. 79.

Tyana Udo Vanessa Chinitor Wendy Van Wanten Will Ferdy

80. 81. 82. 83.

Will Tura Willy Sommers Wim Leys Yves Segers

De namen die schuinsgedrukt staan in bovenstaande lijst zijn door Vlapo aangeduid als Vlaamse populaire artiesten, de andere namen zijn gebaseerd op de interviews, de nota van BEA Music, alsook op de affiches van de verscheidene schlagerfestivals en de programmering van MENT TV. Binnen de algemene Vlaamse muzieksector zien we dat er 675 artiesten of groepen werkzaam zijn (Guiette et al., 2011). Volgens bovenstaande lijst is de Vlaamse populaire muziek (83 artiesten) daarbij goed voor 12.3%. Uiteraard moeten we dit cijfer met grote voorzichtigheid behandelen, aangezien bovenstaande lijst niet exhaustief is, maar eerder richtinggevend.

3.3.2 Componisten / Auteurs In de Vlaamse populaire muzieksector zijn er soms overlappingen tussen de uitvoerende artiesten en de componisten/auteurs (Will Tura, Paul Severs, Bart Herman, John Terra), al is het fenomeen van singer-songwriters hier minder verspreid dan in andere genres. De componisten of auteurs die de nummers schrijven en componeren zijn dus meestal verschillend van de uitvoerder. Dit zijn de belangrijkste componisten en tekstschrijvers voor de Vlaamse populaire muziek:

1 2

Naam John Terra Bart Herman

3 4 5 6 7 8

Will Tura Paul Severs Wim Claes Phil Sterman Hans Francken Jo De Clercq

9 10

Patrick Hamilton Patrick Renier

Deze componisten en auteurs beperken zich vaak echter niet tot de Vlaamse populaire muzieksector en schrijven ook nummers voor andere genres. Het is daarom niet mogelijk om het precieze aandeel van Vlaamse populaire nummers in hun inkomsten te achterhalen. Daarbij komt ook dat deze personen vaak nog andere taken in het productieproces op zich nemen (bvb. studio-uitbaters, producers, muzikanten, …). Doorheen het rapport zullen er dan ook regelmatig dezelfde namen terugkomen, wat wijst op een redelijke beperkte maar sterk verwikkelde sector. In de brede Vlaamse muziekindustrie zijn er 309 componisten actief (Guiette et al., 2011). 21

3.3.3 Management Een belangrijke schakel in de Vlaamse populaire muzieksector is die van het management van de artiesten, die steeds vaker de klassieke rol van de platenmaatschappijen overneemt (Muziekplatform, 2010). Gezien de dalende cd-verkoop en, daaraan gelinkt, de dalende inkomsten voor platenfirma’s, zullen deze minder vaak (risicovolle) investeringen doen voor jonge talenten in de Vlaamse muzieksector in het algemeen (Muziekplatform, 2010). Dit is één van de redenen waarom Vlaamse artiesten steeds vaker opteren voor het uitbrengen van muziek in eigen beheer en daarbij begeleiding zoeken van managers. De meeste artiesten in de Vlaamse populaire muziek werken dan ook met een management. In de Vlaamse populaire muzieksector zijn er een drietal grote, belangrijke managementbureaus: Naam Gelinkt aan … Bedrijfsomzet Globe Entertainment Ilia Beyers € 1.674.012 Live Entertainment Henk Vermeulen € 1.056.137 King Entertainment Hugo Foets / Bron: Databank jaarrekeningen Nationale Bank 2013

Brutomarge € 127.437 € 219.400 € 185.201

# VTE personeel 1.8 3.7 4.9

Naast deze drie grote spelers zijn er ook kleinere management- en boekingsbureaus: Naam GMCC CNR Records CNR Music Belgium TTT Artists Benelux Theater BVBA Benelive Entertainment Benelux Theater NV Magic Events Entertainment Van Dijk Publishing

Gelinkt aan … Gino Moerman Tom De Meijer Tom De Meijer / /

Bedrijfsomzet / € 2.133.668 € 1.006.678 / /

Brutomarge € 15.165 / / € 255.051 € 9.142

# VTE personeel / 5.8 / 2.7 0.5

/

/

/

/

/ /

/ /

€ 128.342 /

1.5 /

€ 49.849

/

€ -9.184 / / /

/ / / /

Patrick & Nicky / Vandewattyne APR Works Records Patrick Renier € 133.876 Dennie Damaro Dennie Damaro / Singing Bee / / Annelies Valepyn Annelies Valepyn / Bron: Databank jaarrekeningen Nationale Bank 2013

Opnieuw is het belangrijk op te merken dat deze management- en boekingbureaus zich niet beperken tot de sector van de Vlaamse populaire muziek, maar ook artiesten uit andere genres begeleiden.

22

Uit het rapport van Guiette et al. (2011) blijkt dat het management voor de hele Vlaamse muziekindustrie volgens de top-down benadering (gebaseerd op de NACE-BEL codes) bestaat uit 268 zelfstandigen, 232 werkgevers, 90 VTE werknemers en zorgt voor een omzet van € 62.126.700 en volgens de bottom-up benadering (gebaseerd op de gegevens van Muziekcentrum Vlaanderen) uit 136 zelfstandigen, 20 werkgevers, 85 VTE werknemers en een omzet van €73.814.650.

3.3.4 Platenmaatschappijen Zoals hierboven vermeld, hebben platenfirma’s niet langer het monopolie als gatekeepers in de Vlaamse muzieksector, maar werken artiesten steeds vaker in eigen beheer, begeleid door managers (Muziekplatform, 2010). De platenmaatschappijen blijven echter nog een zeer belangrijke schakel in de sector van de Vlaamse populaire muziek en zijn vaak de link tussen de artiesten en de andere actoren, zowel voor het productieproces van muziek als voor de verspreiding ervan. In de sector van de Vlaamse populaire muziek zijn twee grote platenmaatschappijen dominant, wiens producties goed zijn voor 70% van de omzet van de verkoop van schlagermuziek (BEA Music, 2014):

1

Naam

Gelinkt aan …

Bedrijfsomzet

Brutomarge

Vlaamse Sterren (Label van CNR Records)

Tom De Meijer/Kim Biesemans

/

/

# VTE personeel /

/ / /

5.8 / 5.3

~ CNR Records € 2.133.668 ~ CNR Music Belgium € 1.006.678 2 ARS Universal Music Patrick Guns € 7.003.620 Belgium Bron: Databank jaarrekeningen Nationale Bank 2013

De andere grote platenmaatschappij die werkzaam is in Vlaanderen, Sony Music Entertainment Belgium, is ook van belang voor deze specifieke sector, maar in mindere mate als de twee platenfirma’s in bovenstaande tabel. Naam Gelinkt aan … Bedrijfsomzet Sony Music / € 14.284.206 Entertainment Belgium Bron: Databank jaarrekeningen Nationale Bank 2013

Brutomarge /

# VTE personeel 18.9

De openbare omroep heeft ook een eigen, kleinschalig platenlabel voor muziek die gelinkt is aan programma’s op de radio- en/of televisienetten. Dit valt onder het bredere kader van Line Extensions, dat instaat voor de merchandising, evenementen en “ooit gemist” activiteiten van VRT. Naam Gelinkt aan … Bedrijfsomzet Line Extensions VRT € 11.500.000 (+/-) Bron: Persoonlijke communicatie VRT, 2014

23

Brutomarge /

# VTE personeel 18.9

Daarnaast zijn er nog enkele (kleinere) spelers actief in de sector: Naam Gelinkt aan … Bedrijfsomzet Brutomarge Story FM Story / / Magic Productions / / € 148.195 Traube Records Dennie Damaro / / Singing Bee / / / Robins Records Freddy Danau & / / Claudine Robaert Bron: Databank jaarrekeningen Nationale Bank 2013

# VTE personeel / 0.8 / / /

De laatste drie van deze platenmaatschappijen vallen onder de noemer “eigen beheer”, wat betekent dat artiesten zelf instaan voor de taken die normaal vervuld worden door de platenmaatschappij. Opnieuw moet er hier met enige voorzichtigheid naar deze cijfers gekeken worden aangezien de grote spelers zich niet beperken tot Vlaamse populaire muziek, maar ook andere genres in hun portefeuille hebben. Guiette et al. (2011) stellen dat de platenmaatschappijen voor de gehele Vlaamse muziekindustrie volgens de top-down benadering bestaan uit 231 zelfstandigen, 18 werkgevers, 320 VTE werknemers en zorgt voor een omzet van € 110.333.275 en volgens de bottom-up benadering uit 219 zelfstandigen, 19 werkgevers, 173 VTE werknemers en een omzet van €115.370.375. De drie grote platenmaatschappijen – Vlaamse Sterren (CNR), ARS Universal Music Belgium, en Sony Music Entertainment Belgium – zijn ook de belangrijkste producenten of uitgevers van muziek in de sector van de Vlaamse populaire muziek, alsook de belangrijkste distributeurs. Ook de publishers of uitgeverijen in de Vlaamse populaire muzieksector zijn doorgaans gelinkt aan de platenmaatschappij van een artiest. De grote platenfirma’s hebben dan ook hun eigen publishingafdeling. Enkele grote artiesten hebben hun eigen publishing bedrijf, maar dit is eerder uitzonderlijk. Naast de publishing-afdelingen van de drie grote platenmaatschappijen, is er een andere belangrijke speler, namelijk EMI Publishing. Deze speler heeft echter zijn Belgische component opgedoekt in 2010, waardoor de Belgische markt nu overgenomen wordt door de afdelingen in Nederland, Duitsland, Verenigd Koninkrijk en Zweden (Muziekcentrum Vlaanderen, 2010). Er zijn echter wel nog steeds jaarrekeningen beschikbaar voor EMI Music Publishing (Belgium). Naam Gelinkt aan … Bedrijfsomzet EMI Music Publishing / € 5.195.088 (Belgium) Bron: Databank jaarrekeningen Nationale Bank 2013

Brutomarge /

# VTE personeel 0 (1.6 in 2011)

Uit het rapport van Guiette et al. (2011) blijkt dat de publishers voor de hele Vlaamse muziekindustrie volgens de bottom-up benadering bestaan uit 42 zelfstandigen, 6 werkgevers, 49 VTE werknemers en zorgt voor een omzet van € 22.037.050. 24

3.3.5 Producers Producers werken doorgaans in opdracht van de platenmaatschappij of het management van een artiest, waardoor ook hier vaak dezelfde namen terugkomen. De meeste producers zijn gelinkt aan (of hebben hun eigen) opnamestudio’s. Enkele namen van belangrijke producers: Naam Adriaan Van Landschoot Wim Claes Patrick Hamilton

Gelinkt aan … /

Bedrijfsomzet /

Brutomarge /

# VTE personeel /

Studio Close

/

€ -2.841

/

/

€ 44.886

10

Globe Recording Studios Phil Sterman Sterman & Cook Lex De Groot LDG Studio Patrick Renier StudiOmega Peter Keereman PK Productions Hans Francken Studio Ladida Freddy Danau / Bron: Persoonlijke communicatie actoren; gegevens voor de studio’s)

/ € 93.270 / € 69.577 / / € 89.793 € 26.025 / € 99.326 / / Databank jaarrekeningen Nationale Bank,

/ 0.5 / / 1 / 2013 (dit zijn de

3.3.6 Studio’s De meeste Vlaamse artiesten doen beroep op een onafhankelijke studio om hun nummers op te nemen. Binnen de sector zijn er een heleboel kleinere studio’s, maar slechts een vijf- à tiental (iets grotere) studio’s zijn de belangrijkste spelers. Hieronder wordt de informatie gepresenteerd die gelinkt is aan deze belangrijkste studio’s. Naam Gelinkt aan … Bedrijfsomzet The Globe Recording Patrick Hamilton / Studios PK Productions Peter Keereman € 89.793 Studio Ladida Hans Francken / LDG Lex De Groot / StudiOmega Patrick Renier / Studio Close Wim Claes / Sterman & Cook Phil Sterman / Synsound recording Dan Lacksman / studios Galaxy Studios/The Wilfried & Guy / Groove Van Baelen Bron: Databank jaarrekeningen Nationale Bank 2013

25

Brutomarge € 44.886

# VTE personeel 10

€ 26.025 € 99.326 € 69.577 / € -2.841 € 93.270 € 64.629

/ 1 0.5 / / / 0.9

€ -9.497

/

Het is van belang om er ook hier bewust van te zijn dat deze studio’s zich niet beperken tot opnames van Vlaamse populaire muziek, maar vaak ook muziek van andere genres opnemen. De technici die instaan voor de opnames van de nummers in de studio’s zijn vaak gekoppeld aan de studio’s en hier zijn een vijf- à tiental personen werkzaam. De muzikanten die de artiesten bijstaan bij de opnames van hun muziek zijn eveneens gekoppeld aan de studio’s en begeleiden doorgaans de opnames (en liveoptredens) van een grote variatie aan muziekgenres. Hier is het dus opnieuw niet mogelijk om het precieze aandeel van de Vlaamse populaire muziek te achterhalen. Enkel de grootste artiesten in de sector (Will Tura, Christoff, De Romeo’s) hebben een vaste band van muzikanten. De anderen werken met een wisselende samenstelling van muzikanten. Naast de professionele muzikanten is er ook een groot aantal semiprofessionele muzikanten die artiesten begeleiden bij optredens. Over dit deel van de sector is echter – gezien het semiprofessionele karakter – weinig informatie. Guiette et al. (2011) stellen dat de studio’s in hele Vlaamse muziekindustrie volgens de top-down benadering goed zijn voor 25 zelfstandigen, 1 werkgever, 1 VTE werknemer en zorgt voor een omzet van € 1.449.375 en volgens de bottom-up benadering uit 61 zelfstandigen, 4 werkgevers, 17 VTE werknemers en een omzet van €7.052.275.

3.3.7 Videoclips (& Reclamespots) Het produceren van videoclips wordt doorgaans door de platenfirma of het management van de artiest geregeld en hier zijn slechts enkele kleinere spelers actief. De markt van videoclips in Vlaanderen is immers beperkt. Met de komst van MENT TV is er een groei ontstaan in de vraag naar videoclips, maar dit blijft toch gering. Met uitzondering van MENT TV, limiteren onderstaande bedrijven zich niet tot videoclips en reclamespots voor het Vlaamse populaire muziekgenre, maar gaan ze veel breder. Naam MENT TV De Kosmonauten The Creative Cow Singing Bee Bert Temmerman Iceberg Ahead

Gelinkt aan … Marc Hallez Frank Molnar / / / Benjamin De Mulder Bron: Persoonlijke communicatie actoren

Bedrijfsomzet / / / / / /

Brutomarge € 82.692 / / / / /

# VTE personeel 1 / 4 / / /

3.3.8 Persing, verpakking, drukwerk Naast het produceren van de muziek zelf, moeten de cd’s ook geperst en verpakt worden en moet er drukwerk ontwikkeld worden. Dit wordt doorgaans geregeld door de platenmaatschappijen die contact hebben met een vijftal grote bedrijven die cd’s persen en verpakken (bvb. Grafikon, A B Creations, DataMax). Het belang van deze bedrijven en van de schakel “persing & verpakking cd’s” in 26

de waardeketen van de Vlaamse populaire muzieksector neemt echter steeds verder af door de toename van online verkoop en de dalende verkoop van fysieke dragers. Het rapport van Guiette et al. (2011) stelt dat de perserijen voor de algemene Vlaamse muziekindustrie volgens de top-down benadering bestaan uit 78 zelfstandigen, 2 werkgevers, 2 VTE werknemers en zorgt voor een omzet van € 5.537.240. Voor het drukwerk wordt door de platenfirma’s gebruik gemaakt van een zeer verspreid en gevarieerd aanbod van bedrijven, vaak gelinkt aan de woonplaats van de artiest, manager of de contactpersoon bij de platenmaatschappij.

3.3.9 PR, Promotoren Naast de grote platenmaatschappijen en managementbureaus zijn er ook nog aparte PR- of promobedrijven die (onder andere) gericht zijn op de Vlaamse populaire muzieksector. Eén belangrijke speler hier is: Naam Gelinkt aan … Bedrijfsomzet Upstars (vroegere Kurt Frederickx, / More Entertainment) Peter Mariën ~ More Kurt Frederickx / entertainment Bron: Databank jaarrekeningen Nationale Bank 2012

Brutomarge /

# VTE personeel /

€ 1.949

/

3.3.10 Cd- verkoop De verkoop van cd’s verloopt in de Vlaamse populaire muzieksector langs allerlei kanalen, waarvan de belangrijkste kanalen de verkoop van fysieke albums via winkelketens (Free Record shop, Media Markt) en grootwarenhuizen, openbare markten en tijdens live evenementen zijn (BEA Music, 2014). Met het wegvallen van Free Record Shop, is er volgens één van de actoren een groot deel van de cdverkoop verplaatst naar de concerten en de online verkoop van cd’s. Naast die twee kanalen, worden cd’s van enkele artiesten ook verkocht via Blokker of Standaard Boekhandel. Bijna 90% van de omzet komt voort uit de verkoop van nieuwe releases (BEA Music, 2014). Verder blijkt dat het bij de cdverkoop voornamelijk gaat om albums eerder dan singles. Dit verklaren enkele actoren door te verwijzen naar het gebrek aan promotiemogelijkheden voor die singles en het verdwijnen van officiële promotiekanalen zoals op radio en televisie. Daarnaast linken zij dit aan het gebrek aan officiële verkoopskanalen (cf. Free Record Shop), als een gevolg van de crisis in de muziekindustrie. Het rapport van Guiette et al. (2011) onderscheidt bij de cd-verkoop de groot- en detailhandel. Voor het eerste stellen ze dat er, voor de hele Vlaamse muzieksector, volgens de top-down benadering 4 zelfstandigen, 6 werkgevers, 42 VTE werknemers werkzaam zijn die zorgen voor een omzet van € 10.224.190. Voor de detailhandel zijn dit 20 zelfstandigen, 9 werkgevers, 180 VTE werknemers en een omzet van € 95.466.000 volgens een top-down berekening en 55 zelfstandigen, 4 werkgevers, 65 VTE werknemers en een omzet van € 95.466.000 volgens de bottom-up benadering.

27

3.3.11 Ticketverkoop Voor de verkoop van concerten festivaltickets, zijn er een drietal grote spelers: Naam Gelinkt aan … Bedrijfsomzet Boekjeticket.be Marc Hallez € 536.764 Sherpa.be / € 49.774.459 Teleticketservice / € 68.677.806 Bron: Databank jaarrekeningen Nationale Bank, 2013

Brutomarge € 7.058 / /

# VTE personeel / 21.4 13.8

Van deze drie grote spelers is alleen Boekjeticket.be quasi uitsluitend gericht op Vlaamse populaire muziek. Sherpa.be en Teleticketservice doen de ticketverkoop voor een grote variatie aan genres en zowel voor internationale als Vlaamse artiesten.

3.3.12 Festivals Een zeer belangrijk aspect van de Vlaamse populaire muzieksector is het festivalcircuit. Uit de interviews bleek dat alle ondervraagde respondenten stellen dat de meeste inkomsten voor Vlaamse populaire artiesten uit het livecircuit dienen voort te komen. Hieronder worden de (volgens de actoren) belangrijkste festivals opgelijst, maar uiteraard is dit geen exhaustieve lijst. Onderstaande festivals kunnen allemaal op minstens 1.000 bezoekers rekenen, wat de populariteit van die festivals bevestigt. Naam Schlagerfestival (Hasselt)

Organisatoren PSE Belgium, VMMa

Mediapartners Radio 2, Het Belang van Limburg, De Zondag, Primo, Anne VBRO Radio, Anne, Happy FM MENT TV, Club FM, Family Radio, Story, De Zondag, De Streekkrant VBRO radio, Krant van West-Vlaanderen

Bezoekers Meer dan 60.000

Nacht van de Schlagers (Kortrijk) Festival van de Ambiance (Gent)

/

Brugs Schlagerfestival – Vlaamse Schlagerfestival (Brugge) Schlager-Ambiance festival (Hoogstraten) Euro Schlagerparade (Brugge) Molecule Vedettenparade (Waregem) ’t Osschots

/

/

MENT TV

3.200

Focus WTV, concertevents.be Molecule

MENT TV, VBRO Radio

/

MENT TV

/

/

Aarschot

/

Annelies Valepyn

28

+/- 3.000 +/- 7.000

/

Schlagerfestival Kanaalfeesten (Willebroek) Schlagerparade (Aalst) Nacht van de Vlaamse Kanjers (Aalst) Kanaalpolonaise (Zelzate) Rupelfestival (Niel) Toppersfestival (Wachtebeke) Kempens Schlagerfestival (Ravels) Schlagers on Ice

Schlagerfestival (Mol) Nacht van de Ambiance (Deinze) Hams Schlagerfestival (Hamme) Sterren aan Zee (Oostende) Rimpelrock (Hasselt)

Michel Glorie

/

/

Lavera Events & TV OOST Lavera Events

/

3.000

Vzw Goal Events

/

/

Steve Tielens (MAGIC EVENEMENTEN) Finasi, StarsEntertainment De Grenstuuterkes

/

/

/

/

/

/

Racing Team Ice Mountain, Schlagerfestival KFC Mol SC Dikkelvenne

/

/

/ /

/ /

Zaalvoetbalclub Kadoken /

/

/

/

/

/

Radio 2, Story, TV Limburg, Het Belang van Limburg Radio 2

+/- 40.000 (senioren)

/

Griffelrock Provincie Antwerpen, (Antwerpen) Nekka vzw Bron: Websites festivals, Persoonlijke communicatie actoren

+/- 40.000 (senioren)

3.3.13 Concertzalen Naast de festivals, spelen ook de grote concertzalen in Vlaanderen een belangrijke rol voor de Vlaamse populaire muzieksector, al zijn het meestal alleen de grote artiesten die hier mogen optreden: Naam Sportpaleis & Lotto Arena Ethias Arena Expo Gent Heizelpaleis Vorst Nationaal

Locatie Antwerpen Hasselt Gent Brussel Brussel

29

Casino Kursaal Capitool Vooruit Nekkerhal Kortrijk Expo

Oostende (Radio 2 is vaste mediapartner) Gent Gent Mechelen Kortrijk

Theaterzaal Plopsaland Bron: Persoonlijke communicatie actoren

De Panne

3.3.14 Danszalen Voor de Vlaamse populaire muziek is verder het circuit van de danszalen een belangrijke component voor het livegebeuren. Deze danszalen bieden vaak formules aan met zowel optredens als een lunch/diner: Naam De Kaasboerin Groot Café Edelweiss Dancing Parasol Schlagercafé De Kroon La Palma De Vier Seizoenen

Locatie Mol-Postel Voorde Velzeke Poederlee Gits Wachtebeke (Domein Puyenbroeck)

Bron: Persoonlijke communicatie actoren

Naast de festivals, concertzalen en grotere danszalen zijn er ook nog de kleinere danscafés en lokale feesten waar regelmatig optredens van Vlaamse populaire artiesten plaatsvinden. Naast optredens, wordt hun muziek daar ook vaak gedraaid, wat de verspreiding van de Vlaamse populaire nummers stimuleert. Bij alle optredens zien we ook dat er nog een heleboel bedrijven actief zijn die de logistieke omkadering van het live circuit verzorgen (logistiek, security, catering, tentenverhuur, etc.). Voor het hele livecircuit presenteren Guiette et al. (2011) de volgende cijfers voor de Vlaamse muziekindustrie in zijn geheel wat betreft de presentatieplekken: 744 zelfstandigen, 255 werkgevers, 1.917 VTE werknemers en een omzet van € 490.440.850 (top-down) en 185 zelfstandigen, 23 werkgevers, 421 VTE werknemers en een omzet van € 83.728.625 (bottom-up).

3.3.15 Omkadering artiesten Naast de manager en platenfirma zien we bij de meeste artiesten nog een extra omkadering, waarbij ook een heleboel actoren actief zijn. Deze omkadering is voornamelijk aanwezig bij de optredens van de artiesten en varieert van een drietal personen voor kleinere namen tot een vijftien-, twintigtal voor de grote artiesten. Zo hebben alle artiesten minstens één roadie die hen vergezelt bij optredens. Vaak zijn er ook personen aanwezig die instaan voor de visagie en het kapsel van de artiest, licht- en geluidsmensen, verkopers bij de fan stand (met verkoop van cd’s en merchandising), en in sommige gevallen zelfs een chauffeur. 30

De persoonlijke websites van de artiesten worden doorgaans beheerd door webmasters, maar hier zien we ook een sterke (en lokale) verspreiding, zonder actoren die een dominante positie innemen.

3.4 Publiek bereik 3.4.1 Livecircuit Voor cijfers van het livecircuit werd contact opgenomen met de relevante actoren maar zij hebben geen informatie ter beschikking gesteld.

3.4.2 Muziekverkoop De cijfers van de muziekverkoop zijn gebaseerd op de nota van BEA Music (2014). Hier moet echter worden opgemerkt dat zij maar een deel van de verkoop weer kunnen geven, aangezien een groot aandeel van de muziekverkoop gebeurt op live evenementen zonder dat deze verkopen doorgegeven worden aan Ultratop (cf. methode). Daarnaast is het belangrijk om in het achterhoofd te houden dat de cijfers voor schlagermuziek niet beperkt zijn tot Vlaamse schlagermuziek, maar ook bijvoorbeeld Duitse of Nederlandse schlagermuziek vertegenwoordigen. Albumverkoop Zoals eerder beschreven is de verkoop van albums het belangrijkste deel van de cd-verkoop van Vlaamse populaire muziek. De cijfers van BEA Music (2014) tonen aan dat 2006 een hoogtepunt betekende voor de verkoop van schlager- en Vlaamse populaire muziek, dat toen respectievelijk 11% en 13% uitmaakte van de totale albumverkoop in Vlaanderen. Zeventien schlageralbums bevonden zich in 2006 in de top 200 van de bestverkochte albums, met Laura Lynn bij de bestverkochte artiesten. Voor de Vlaamse populaire muziek stonden er in 2006 16 albums in de top 200. Na 2006 daalde de verkoop van schlager- en Vlaamse populaire muziekalbums, maar sinds 2011 zit dit genre weer in de lift (BEA Music, 2014). In 2012 stonden 22 albums met schlagermuziek en 19 albums met Vlaamse populaire muziek in de top 2000 van bestverkochte albums. Vooral Christoff en de Romeo’s zijn succesvol, want zij staan als 3 jaar in de lijst van de 50 meest verkochte albums (BEA Music). Laura Lynn’s album “Dromen” is het hoogste genoteerde schlageralbum van 2000-2013 en het was het bestverkochte album in Vlaanderen in 2005 (voor “X&Y” van Coldplay).

31

FIGUUR 4. Verkoop albums 2000-2013

Bron: BEA Music, 2014

In de Top 200 van bestverkochte albums van Ultratop varieert het percentage van Vlaamse populaire muziek tussen 7.54% en 12.85% (van 9 tot 22 albums) en van schlagermuziek van 1.93% tot 10.87% (van 5 tot 22 albums) (BEA Music, 2014). Gemiddeld bedraagt het aandeel van Vlaamse populaire muziek 8.86% van 2000 tot en met 2013 in de top 200 van bestverkochte albums in Vlaanderen en van schlagermuziek 5.59%. Top 200 Bestverkochte Albums 2000-2013 Jaar 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Vlaamse populaire muziek

% 10.49 9.55 9.02 8.28 7.69 8.80 12.85 7.54 8.02 8.22

Aantal 10 15 9 12 13 12 16 16 17 13

32

Schlagermuziek

% 3.85 2.75 3.41 1.93 3.66 9.52 10.87 5.30 5.92 5.59

Aantal 11 8 7 5 5 10 17 13 13 9

2010 2011 2012 2013 GEMIDDELD

7.57 8.93 8.22 8.84 8.86

18 22 19 16 15

3.95 5.81 7.42 8.35 5.59

8 13 22 19 11


Singleverkoop Voor de verkoop van singles uit de schlagersector was 2006 eveneens een topjaar, met meer dan 12 (5%) schlagersingles in de top 200 bestverkochte singles in Vlaanderen (BEA Music, 2014). Voor de bredere Vlaamse populaire muzieksector waren zowel 2005 (18.9%) als 2006 (10.6%) succesvolle jaren, met respectievelijk 27 en 23 singles in de top 200. De hoogst genoteerde schlagersingle in 2010 is “Dos Cervezas” van Tom Waes (plaats 4 in top 200), wat volgens BEA Music (2014) duidelijk het belang van mediaondersteuning van dit muziekgenre aantoont. Sinds enkele jaren zien we de schlager- en Vlaamse populaire muziek echter verdwijnen uit de top 2000, met een dieptepunt in 2012 wanneer er geen enkele schlager- of Vlaamse populaire single in de top 200 stond. In 2013 kan alleen Jo Vally nog een schlagerhit scoren en in de top 200 komen, bij de Vlaamse populaire muziek staan er dan slechts 3 singles in de top 200 (BEA Music, 2014). FIGUUR 5. Verkoop singles 2000-2013


In de Ultratop 200 van bestverkochte singles van varieert het percentage van Vlaamse populaire muziek tussen 0.0 % en 18.9% (van 0 tot 27 albums) en van schlagermuziek van 0.0% tot 5.6% (van 0 tot 12 albums) (BEA Music, 2014). Gemiddeld bedraagt het aandeel van Vlaamse populaire muziek 6.6% van 2000 tot en met 2013 in de top 200 van bestverkochte singles in Vlaanderen en van schlagermuziek 2.2%.

33

Top 200 Bestverkochte Singles 2000-2013 Jaar

Vlaamse populaire muziek

Schlagermuziek

%

Aantal

%

Aantal

2000 2001 2002 2003 2004 2005

10.7 5.8 6.6 9.0 6.8 18.9

16 14 18 21 20 27

0.5 1.9 0.8 0.2 2.2 4.0

2 5 4 1 5 9

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 GEMIDDELD Bron: BEA Music, 2014

10.6 6.7 5.5 5.0 4.4 2.3 0.0 0.7 6.6

23 15 16 17 12 7 0 3 15

5.6 4.8 3.9 2.3 3.4 0.8 0.0 0.2 2.2

12 9 10 9 8 4 0 1 6

Omzet Zoals hierboven vermeld, komt 90% van de omzet voort uit de verkoop van nieuwe releases (BEA Music, 2014) en wordt de omzet voornamelijk gegenereerd door de verkoop van fysieke dragers via winkelketens, grootwarenhuizen, openbare markten en op live evenementen (BEA Music, 2014). FIGUUR 6. Omzet verkoop Schlagermuziek 2009-2013


34

Specifiek voor schlagermuziek, zien we een daling van 40.5% (€ 1.732.431) in 2013 tegenover 2009 voor de omzet. Het aandeel zakt van 2.69% in 2009 naar 1.84% in 2012 en klimt in 2013 naar 2.21% (BEA Music, 2014). Schlagermuziek Omzet

2009

€ 4.277.261 Aandeel 2.69% Bron: BEA Music, 2014

2010

2011

2012

2013

€ 3.145.985 2.10%

€ 3.295.985 2.37%

€ 2.332.416 1.84%

€ 2.554.830 2.21%

Wat het digitale luik betreft, zien we dat dit aandeel voor schlagermuziek kleiner is dan voor de omzet van de totale muzieksector, waardoor de omzet van de schlagersector tussen 2009 en 2013 sterker daalt (-44%) dan de totale muziekmarkt (-28%) (BEA Music, 2014). Het zijn immers net de digitale verkoopcijfers die stijgen, maar aangezien de fysieke verkoop het belangrijkste blijft voor de schlagersector, heeft de stijging van de digitale verkoop weinig effect op dit genre (BEA Music, 2014).

FIGUUR 7. Omzet verkoop totale muzieksector 2009-2013: Digitale versus fysieke verkoop


35

FIGUUR 8. Omzet verkoop schlagersector 2009-2013: Digitale versus fysieke verkoop


Waar het digitale aandeel van de omzet voor de totale sector met een factor 3 verdubbelt tussen 2009 en 2013, is dit voor de schlagersector beperkt tot iets meer dan een verdubbeling (BEA Music, 2014). Digitale verkoop Schlager

2009

€ 80.000 Totaal € 13.040.000 Bron: BEA Music, 2014

2010

2011

2012

2013

€ 88.751 € 16.130.000

€ 118.984 € 19.490.000

€ 147.280 € 23.350.000

€ 175.029 € 35.960.000

SABAM Bij SABAM zijn er geen cijfers beschikbaar voor de specifieke Vlaamse populaire muzieksector omwille van een probleem met de software dat deze categorie niet kan scheiden van de anderen. Het bleek eveneens onmogelijk om cijfers voor de individuele artiesten en auteurs opgelijst in dit rapport te verkrijgen omwille van privacyredenen. In de toekomst wil de Head Legal van SABAM wel meewerken aan dergelijke dataverzameling, maar momenteel moet men nog wachten op de juiste softwaretoepassing die een splitsing voor “Vlaams Populair” mogelijk zou maken. Algemene cijfers voor de Vlaamse muziekindustrie (niet genrespecifiek) tonen aan dat 31% van de Ultratop 200 in 2009 Vlaamse producties waren (Guiette et al., 2011). Verder zien we een stijging van 5.8% voor de inkomsten via SABAM uit publieke uitvoeringsrechten van muziek in 2012 (tegenover 2011) met € 64.076.350 in 2012 en € 60.591.263 in 2011 (SABAM, 2013). Deze inningen vertegenwoordigen een percentage (ongeveer 8%) van de omzet bij live evenementen of worden 36

berekend op de gage van de artiesten (Terra, 2014). Voor de categorie “lichte levende muziek” (waar Vlaamse populaire muziek deel van uitmaakt) zien we een stijging van 12.2% in 2012 (€ 11.704.104) tegenover 2011 (€ 10.431.040) voor de openbare uitvoeringsrechten, dankzij de stijgende inkomsten uit het livecircuit (SABAM, 2013). Bij de mechanische reproductierechten is er echter een daling waar te nemen bij de gegevens van SABAM van € 15.281.000 in 2011 naar € 14.145.000 in 2012 (-7.4%). Online is er een stijging van 53.5% met € 1.556.000 in 2012 tegenover € 1.014.000 in 2011. Van de totale auteursrechten bij SABAM maken de publieke uitvoeringsrechten 43.8%, de mechanische reproductierechten 9.7% en de online rechten 1.1% (SABAM, 2013). De auteursrechten gekoppeld aan de media zijn goed voor 25.7% van alle auteursrechtelijke inkomsten van SABAM (2013). Hiervan is 28.6% vertegenwoordigd door de openbare omroepen, 6.8% door de particuliere radio’s, 20.9% door de nationale privéomroepen, en 11.2% door de betaalomroepen (SABAM, 2013). De uitkeringen voor de uitvoeringsrechten in België waren in 2012 goed voor € 64.488.081 (-6% tegenover 2011) en de uitkeringen voor de mechanische reproductierechten in België voor € 8.498.229 (-23% tegenover 2011) (SABAM, 2013). De uitkeringen voor de reproductierechten online bedroegen € 403.331 in 2011 (+5% tegenover 2011), met daarbij 86% van downloads en 10% van on-demand streaming (SABAM, 2013).

3.4.3 Media-aandacht ALGEMEEN De belangrijkste pijler bij de media-aandacht voor Vlaamse populaire muziek is radio, gevolgd door televisie. Uit de cijfers van BEA Music (2014), in samenwerking met Ultratop en AC Nielsen, blijkt dat de airplay van muziekproducties van lokale artiesten daalde tussen 2011 en 2012. In 2011 kwamen 74 nummers van Belgische artiesten regelmatig aan bod op de Vlaamse radio’s, wat zorgde voor een aandeel van 26% in de top 300 meest gedraaide muziek. In 2012 zakte dit aandeel naar 71 nummers en een aandeel van 22% bij de top 300. Voor de Vlaams populaire muziek zien we een verdubbeling bij het aantal nummers in top 300 tussen 2011 en 2012, maar de airplay blijft beperkt tot net geen 3%. Schlagernummers komen niet aan bod in de top 300 van meest gedraaide nummers op Vlaamse radio’s, maar worden wel gedraaid in specifieke Radio 2 programma’s zoals “Het Muziekcafé” en “De Vlaamse Top 10” (zie later) (BEA Music, 2014). Verder wordt het schlagergenre voornamelijk onder de aandacht gebracht en geprogrammeerd door lokale radio’s zoals VBRO (zie later) en specifieke televisiezenders zoals MENT TV en Anne (zie eveneens later) (BEA Music, 2014).

37

FIGUUR 9. Airplay lokale muziek 2011-2012: Top 300 van meest gedraaide nummers


OPENBARE OMROEP Bij airplay of media-aandacht speelt de openbare omroep een belangrijke rol en hiervan is de Vlaamse publieke omroep, VRT, zich bewust. Vandaar dat de publieke omroep een eigen muziekbeleid heeft opgesteld: “Vlaamse muziekproducties zijn een onmisbare schakel in het VRTradioverhaal. Om te garanderen dat Vlaamse en Nederlandstalige muziek voldoende aan bod komt, verbindt de VRT er zich toe dat minstens 25% van zijn muziektijd Vlaamse muziekproducties zijn en dat 15% van de muziektijd op Radio 1 en 30% van de muziektijd op Radio 2, Nederlandstalig is” (VRT Website, 2014). Dit is uiteraard een gevolg van de afspraken in de beheersovereenkomst tussen VRT en de Vlaamse overheid. VRT wil dan ook een goede en betrouwbare partner zijn van de Vlaamse muzieksector in het algemeen – alle genres – en baseert zich hiervoor op de aandachtspunten zoals die zijn geformuleerd door het Muziekplatform (koepel van 17 Vlaamse muziekorganisaties) (VRT website, 2014; Muziekplatform, 2010):      

VRT weerspiegelt een rijk, (genre-)divers muzieklandschap VRT als gids voor nieuwe ontdekkingen VRT bewaakt de kwaliteit door selectief te durven zijn en kwaliteitsniveaus aan te houden VRT is partner van de muzieksector en dialoog staat hierbij centraal VRT moet omzichtig omgaan met quota voor muziek van Vlaamse origine. Dit geldt niet alleen voor de openbare, maar ook voor de private omroepen VRT moet artiesten correct en marktconform vergoeden

In het muziekbeleid volgt VRT vier basisprincipes (VRT website, 2014):

38

   

Generalistisch: weerspiegeling van de Vlaamse samenleving, breed publiek aanspreken Verdiepend: de vragen van specifieke doelgroepen en de meerwaardezoeker tegemoet komen Complementair: het publiek moet zijn weg vinden in het aanbod en moet kunnen mee evolueren met andere netten Lokaal: breed platform aanbieden aan Vlaamse artiesten en de lokale muzieksector maximaal ondersteunen

Dit laatste punt is van bijzonder belang voor dit rapport: de VRT ziet het ondersteunen van de lokale muzieksector als één van de basisprincipes van zijn muziekbeleid, maar een aantal stakeholders uit de sector beschouwen de realisatie hiervan als een punt van discussie. Bij de selectie van muziek voor de radionetten zijn een aantal criteria van essentieel belang volgens VRT:     

Netstijl: past het nummer bij het netprofiel? Radiovriendelijkheid: is het nummer geschikt voor de radio? Is het aangenaam om te beluisteren? Stoort het de mensen niet? Objectieve kwaliteit: is het juist (niet vals) gezongen? Is het kwalitatief opgenomen? Draagvlak: bereikt het nummer een grote groep mensen? Context: past de aard van het nummer in de context (tijdstip, programma, …)?

Op basis van deze criteria menen enkele vertegenwoordigers van de publieke omroep dat het niet altijd evident is om het schlagergenre te programmeren. Het is immers de taak van VRT (en dus ook Radio 2) om enerzijds een zo groot mogelijk publiek te bereiken maar anderzijds dwingt de beperkte radiozendtijd om keuzes te maken. Vanuit de openbare omroep stelt men eveneens dat VRT in de eerste plaats radio – en geen promotie voor artiesten – maakt op de netten. Het is volgens hen, alsook volgens enkele andere actoren, dan ook niet logisch dat artiesten ervan zouden uitgaan dat ze de facto gedraaid zullen worden op de radio. Airplay hangt af van bovenstaande criteria en de mate waarin het nummer eraan voldoet. Uiteraard kunnen de media mee bouwen aan het succes van Vlaamse artiesten, maar dit mag niet als vanzelfsprekende verwachting beschouwd worden, aldus de VRT. De keuzes van de nummers voor de playlist worden genomen door de muziekredacties van de verschillende netten, die zich daarvoor baseren op bovenstaande criteria bij de beoordeling van individuele nummers. Aangezien VRT generalistisch is en een breed aanbod wil bieden op radio- en televisienetten, zoekt men vaak naar de grootste gemene deler om zoveel mogelijk mensen te bereiken en behouden. Het contact tussen VRT en de muzieksector verloopt voornamelijk via de platenmaatschappijen en soms ook rechtstreeks via de artiest of diens manager. Er is een vast wekelijks moment waarop de platenmaatschappijen nieuw werk kunnen komen voorstellen aan de muziekredacties. Daarnaast bestaat er, voor artiesten “in eigen beheer”, een online systeem waar men rechtstreeks nieuw werk kan aanbieden. Per net is er een playlistcomité dat de lijst met nummers samen stelt voor het specifieke net.

39

Wat de quota betreft (zie verder voor details), zijn er maandelijkse controles (Muziekmonitor) en daaruit blijkt dat de quota gehaald worden. Dit blijkt echter een relatief recent succes, aangezien de quota voor Radio 1 (15% Nederlandstalige muziek) en Radio 2 (30% Nederlandstalige muziek) volgens de VRM niet gehaald werden in 2012. Radio 1 draaide in 2012 immers slechts 12.7% Nederlandstalige muziek en Radio 2 27.7%. Het quotum van 25% Vlaamse producties op alle radionetten samen werd wel behaald in 2012 (25.2%) (VRM, 2012). Eén van de mensen binnen de openbare omroep is geen voorstander is van genrequota omdat dit zou zorgen voor een te sterke inmenging van de overheid in VRT waardoor de onafhankelijkheid van de redacties ingeperkt zou worden. De Vlaamse populaire muzieksector komt volgens deze actor veel aan bod op VRT in vergelijking met andere media (commerciële spelers) en andere genres. Daarnaast stelt hij dat de Nederlandse publieke omroep minder Nederlandse populaire muziek draait dan de VRT Vlaamse populaire muziek.

RADIO De openbare omroep blijft een belangrijke speler in het Vlaamse radiolandschap en dus ook voor de Vlaamse populaire muziek. Het belangrijkste VRT-net voor dit muziekgenre is Radio 2. Openbare omroep Naam Gelinkt aan … Radio 2 VRT

Marktaandeel/bereik 29.7%

Doelgroep    

57% = 55+ 28% = 45-54 9% = 25-44 4% = 12-24

Bron: persoonlijke communicatie actor, CIM (2013a)

Radio 2 Radio 2 is het net van VRT dat de meeste aandacht schenkt aan de Vlaamse populaire muziek. In de beheersovereenkomst werd vastgelegd dat zij haar zendtijd minstens voor 30% met Nederlandstalige muziek moeten invullen. Dit quotum wordt behaald en het Vlaamse populaire genre is goed voor ongeveer 15% van die Nederlandstalige muziek. Dit betekent dat het genre in 4.5% van de zendtijd aan bod komt op Radio 2, voornamelijk in de muziekprogramma’s (Plaat Préféré, Topcollectie, Hitwinkel, Lage Landen, Sterrenplukkers, En Nu Serieus, Vlaamse Top 10, Het Muziekcafé). Dit percentage kan gelinkt worden aan de kenmerken van Radio 2:  

Grote doelgroep: Radio 2 wil 30% van de Vlaamse bevolking bereiken Veel variatie: Radio 2 heeft een hele brede muzikale programmering met veel variatie, waardoor een nummer dagelijks maximaal twee keer wordt gedraaid. Er komen dan ook gemiddeld 350 verschillende Vlaamse artiesten per maand aan bod op het net. Publieksonderzoek van VRT heeft aangetoond dat dit één van de sterktes is van Radio 2, naast de focus op klassiekers (zie later).

40



Focus op informatie: Radio 2 is meer een informatie- dan muziekzender. Muziek moet dan ook binnen de flow van de informatie- of magazineprogramma’s passen en mag zeker niet storen. Voornamelijk ambianceschlagers zijn door hun “feestkarakter” minder geschikt voor informatieprogramma’s volgens de mensen van Radio 2.

Wat het tijdstip van airplay voor Nederlandstalige muziek betreft, zien we dat in de tweede helft van 2013 het aandeel Nederlandstalige muziek op Radio 2 schommelde tussen 6 en 24 uur (overdag) tussen 27.5% en 30%. Tussen 24 en 6 uur (’s nachts) lag het gemiddeld percentage iets boven 36%. Nederlandstalige muziek op Radio 2 is dus verspreid over de hele dag (zowel overdag als ’s nachts), met een licht hoger aandeel ’s nachts. Bij de Nederlandstalige muziek op Radio 2 wordt er zowel gebruik gemaakt van muziek van gevestigde artiesten (Will Tura, Bart Herman, Gene Thomas, De Romeo’s, …) als nieuw talent (Slongs Dievanongs, Gabe Moretti, Elias, Jonas Winterland, …). Daarnaast zien we dat Radio 2 een sterke Vlaamse focus heeft (30% Nederlandstalig; 34% Vlaams), regionaal gericht is (vijf regionale zenders), en een net is van klassiekers (79% klassiekers, 21% nieuw werk). Van de 30% Nederlandstalige muziek is 26.3% nieuw werk tegenover 73.7% klassiekers. Verder bestaat tweederde van de meest gedraaide nummers uit Vlaamse producties. Belangrijk om hierbij op te merken is dat volgens de leden van BEA Music 80% van de Vlaamse producties die worden uitgezonden op Radio 2 ouder dan 20 jaar zijn. Dit verschil kan verklaard worden doordat VRT het aandeel nieuwe/oudere Nederlandstalige nummers gemeten heeft en BEA Music Vlaamse producties. Nederlandstalige muziek is immers niet steeds Vlaams (maar komt vaak ook uit Nederland) en Vlaamse producties zijn niet altijd Nederlandstalig. De kerngenres van Radio 2 zijn nostalgie, Vlaamse lied, pop, rock ’n roll, rock en ballads, aangevuld met nevengenres zoals kleinkunst, populaire klassiek, schlagers en levenslied, country, disco, funk, soul, reggae, folk en kinder- en teenpop (Kerremans et al., 2009). Het Vlaamse lied in het algemeen en schlagers en levenslied in het bijzonder worden dan ook als deel van de unique selling point van Radio 2 beschouwd (Kerremans et al., 2009). Verder is de toegankelijkheid en herkenbaarheid van het net zeer belangrijk voor het profiel van Radio 2. De selectiecriteria voor muziek bij Radio 2 vullen de algemene criteria van VRT dan ook als volgt aan:      

Muziek moet breed, toegankelijk, melodieus, tijdloos en meezingbaar zijn Muziek moet vertrouwd en herkenbaar zijn Muziek moet een verhaal hebben, met inhoud in de tekst Radio 2 focust op mainstream hits en klassiekers uit populaire genres van de jaren ’60 tot nu, ze zoeken met andere woorden naar de grootste gemene deler Focus op Vlaamse, Nederlandstalige muziek: Radio 2 noemt zichzelf ook de meest Vlaamse zender met speciale aandacht voor Vlaamse nummers alsook voor de Vlaamse artiesten Belang van variatie en evenwicht tussen genres door brede programmering

41



Media-aandacht voor nummers speelt een rol: bijvoorbeeld bij nummers die voortvloeien uit een muziekwedstrijd. Die nummers zijn al meer verspreid en beter bekend en vertrouwd bij het publiek en maken meer kans om bij Radio 2 gedraaid te worden

Naast het spelen van Vlaamse populaire muziek in de algemene programmering van Radio 2, zijn er ook initiatieven in de vorm van specifieke programma’s met bijzondere aandacht voor het genre: Programma’s Radio 2

Tijdstip

Marktaandeel/bereik

En Nu Serieus Het Muziekcafé Vlaamse Top 10 Viva Vlaanderen Journaal (in Hitwinkel) De Lage Landen Muziekklas (o.a. masterclass Vlaamse populaire muziek) De Eregalerij Radio 2 Zomerhit Schrijf er maar één

Zaterdag, 8u-10u Zondag, 13u-15u30 Zondag, 15u30-16u Dagelijks, 18u-20u

945.000 luisteraars 461.000 luisteraars 210.000 luisteraars /

Dagelijks, 22u-23u /

/ /

Jaarlijkse show Jaarlijkse wedstrijd Jaarlijkse wedstrijd

/ / /

Bron: persoonlijke communicatie actoren

In “En Nu Serieus” komt nieuw werk van Vlaamse artiesten van alle genres aan bod, vaak met radioprimeurs van nummers en optredens. Voor Radio 2 is dit het belangrijkste moment van de week. “Het Muziekcafé” presenteert een mix van nieuw werk en klassiekers met telkens Vlaamse artiesten die te gast zijn in programma. Het programma is dus niet per se Nederlandstalig wat de muziek betreft, maar is wel exclusief Vlaams met betrekking tot de inhoud. De “Vlaamse Top 10” is een hitlijst van Vlaamse nummers gepresenteerd door zanger Christoff. In het programma “Hitwinkel” is er een rubriek “Viva Vlaanderen Journaal” waar nieuw werk van Vlaamse artiesten wordt voorgesteld. Het aandeel van deze rubriek in Hitwinkel is recent verhoogd. In “De Lage Landen” komen uitsluitend Vlaamse en Nederlandse artiesten aan bod, zowel met klassiekers als nieuw werk. “Muziekklas” is een talentenzoektocht onder leiding van gevestigde namen in verschillende genres, onder andere Vlaamse populaire muziek. Hier krijgen nieuwe talenten de kans om “ontdekt” te worden en zich te ontwikkelen. De winnares van de “Muziekklas” voor “Vlaamse Meezingers” in 2012 was Elke Taelman (zie lijst Artiesten). Verder is er de jaarlijkse liveshow van de “Eregalerij” waar tijdloze Vlaamse artiesten en nummers bekroond worden. Vanaf 2014 wordt deze show ook op Eén uitgezonden. Daarnaast is er de jaarlijkse “Radio 2 Zomerhit” wedstrijd, gekoppeld aan de laatste uitzending van het Eén-programma “Vlaanderen Muziekland”. In 2012 hebben de Romeo’s (zie lijst Artiesten) de Radio 2 Zomerhit gewonnen. Een andere wedstrijd, dit keer voor liedjesschrijvers, was “Schrijf er maar één”. Naast deze programma’s voorziet Radio 2 sinds de zomer van 2013 ook een bijzondere rubriek in hun wekelijkse elektronische nieuwsbrief waar ze informeren over de releases van nieuwe Vlaamse (populaire) muziek.

42

Radio 2 ondersteunt de sector verder door opdracht te geven voor de producties van het Vlaamse gordellied, nieuwe versies van Nederlandstalige klassiekers of vertalingen van anderstalige klassiekers, door showcases (3 in 2013) te organiseren waaraan een exclusieve show en mediacampagne gekoppeld wordt voor de Vlaamse artiest in kwestie. Daarnaast is Radio 2 ook mediapartner van tal van festivals (onder andere het Schlagerfestival in Hasselt) en tournees van Vlaamse artiesten. Hier wordt ook telkens een mediacampagne aan gekoppeld. Radio 2 heeft sinds de zomer van 2013 een speciale contactpersoon aangeduid voor de Vlaamse muzieksector die de relaties met artiesten, managers, en platenmaatschappijen verzorgt. Daarnaast wordt er ook een nieuwsbrief verstuurd naar de sector (artiesten, managers, platenmaatschappijen) waar de activiteiten van Radio 2 voorgesteld worden alsook speciale acties rond Vlaamse muziek. De kracht van Radio 2 in de ondersteuning van de Vlaamse populaire muzieksector ligt voornamelijk in het mainstream karakter van het net dat toelaat een breed publiek te bereiken. Een nadeel, dat samenhangt met het mainstream karakter en de grote variatie op het net, is de lage intensiteit van het spelen van de nummers. Radio 2 investeert bewust in deze initiatieven en de bijzondere aandacht voor nieuwe Vlaamse nummers omdat men zich inzet om:    

Nieuw werk te signaleren Vlaamse artiesten een forum te geven Nieuwe talenten kansen te geven De productie van Vlaamse, Nederlandstalige muziek wil stimuleren. Bij Radio 2 stelt men immers dat er een beperkt aanbod van Vlaamse muziek is in met de hoge quota, zeker gezien de grote variatie van muziek die Radio 2 nastreeft. Dit beperkte aanbod van Vlaamse populaire muziek wordt weerlegd door actoren vanuit de sector die stellen dat er wel degelijk een groot aanbod is vanuit het genre.

Commerciële spelers Naam VBRO Radio

CLUB FM Q-music JOE fm Family Radio

Gelinkt aan … MDB Producties

MDB Producties VMMa VMMa

Bedrijfsomzet /

/ € 36.042.542 € 9.453.162

43

Marktaandeel/bereik FM Dagelijks bereik: 74.600 Wekelijks bereik: 138.000 Maandelijks bereik: 178.700 ONLINE +/- 6.000 clicks / dag +/- 12.000 volgers op FB / 14.1% 7.3%

Story FM Story Bron: CIM (2013a); Persoonlijke communicatie actor (2014)

VBRO Radio In 2010 is de lokale zender VBRO Radio een belangrijk onderdeel van het regionale West-Vlaamse (en een stukje Oost-Vlaamse) radiolandschap geworden. De zender is ook te beluisteren in andere delen van Vlaanderen via hun website. Deze zender is zowat de enige FM-zender die de kaart van Nederlandstalige muziek trekt. Hun aanbod is dan ook 95% Nederlandstalige muziek, afgewisseld met een tweetal anderstalige nummers per uur. De keuze voor deze Nederlandstalige focus is gebaseerd op de zoektocht naar een gat in de markt en een manier om zich te onderscheiden van de mainstream zenders. De selectie van de Vlaamse populaire muziek die gedraaid wordt bij hen is gebaseerd op de kwaliteit van de nummers en het potentieel qua populariteit (van 80-100 nieuwe inzendingen worden een tiental nummers geselecteerd). Minder bekende, regionale artiesten komen op VBRO Radio dagelijks tussen 9-10u en 15-16u aan bod bij de non-stop muziekprogramma’s. VBRO Radio bracht reeds twee cd’s uit met compilaties van Nederlandstalige nummers, uitgegeven bij CNR Records. Het publiek van VBRO Radio bestaat voornamelijk uit 45-plussers (60%), maar ook de 25-40 leeftijdsgroep – volgens deze actor de typische doelgroep van de schlagerfestivals – is sterk vertegenwoordigd (35%). JOE FM JOE fm is een mainstream popzender die zich focust op de grote hits van de laatste decennia, met in principe weinig aandacht voor Vlaamse populaire muziek behalve in specifieke programma’s zoals het Top 40 Hitarchief. JOE fm heeft een marktaandeel van 7.3% en is gericht op een doelgroep van 30 tot 49 jaar. Bij hun doelgroep halen ze een marktaandeel van 11.3% . Overige commerciële spelers Naast VBRO Radio en Joe FM zijn er uiteraard nog andere commerciële spelers waar Vlaamse populaire muziek in meer of mindere mate aan bod komt. Ondanks herhaaldelijke pogingen is het echter niet gelukt om meer informatie te verkrijgen over de visie van deze zenders alsook het aandeel van Vlaamse populaire muziek in hun zendtijd. Voor Q Music, CLUB FM en FAMILY Radio zijn er dus geen verdere gegevens gevonden.

44

TELEVISIE Openbare omroep: VRT Naam Eén Bron: CIM (2013a)

Gelinkt aan … VRT

Marktaandeel/bereik 30.5%

De belangrijkste publieke televisiezender Eén heeft enkele programma’s met bijzondere aandacht voor Vlaamse populaire muziek: Programma’s Eén

Tijdstip

Marktaandeel/bereik

Vlaanderen Muziekland (zomer)

Vrijdagavond

506.286 (2013)

Radio 2 Zomerhit MIA’s In de Mix (2012) Sing that Song Bron: CIM (2013a); Website VRT

Vrijdagavond, 20u20 Zaterdagavond Donderdag, 21.05u Zaterdagavond

727.760 (2013) 11.9%, 700.237 kijkers (2012) / 500.683 (september 2013)

–

716.461

kijkers

“Vlaanderen Muziekland” is een jaarlijks terugkerend zomerprogramma waar Vlaamse muziek aan bod komt in de vorm van optredens van Vlaamse (populaire) artiesten. De zomer eindigde in 2013 met de bekendmaking van de “Radio 2 Zomerhit”, waardoor die show ook meteen op Eén werd uitgezonden. De “MIA’s” of Music Industry Awards zijn een jaarlijks evenement waar de muziekindustrie prijzen toekent aan Vlaamse artiesten. Om de Vlaamse populaire muzieksector te ondersteunen zijn er recent twee categorieën toegevoegd: Vlaams populair en Nederlandstalig. Bij het programma “In de Mix” (2012) werden Vlaamse hiphoppers samengebracht met iconen uit de Vlaamse (populaire) muziek, zoals Nicole en Hugo, Bart Kaëll, Liliane Saint-Pierre, Bart Herman, en Paul Severs. In “Sing that Song”, een programma dat loopt sinds september 2013, komen Vlaamse artiesten (bijvoorbeeld Robby Longo, De Romeo’s, K3, Sergio, Kathleen Aerts, Christoff) alsook Vlaamse nummers aan bod. Daarnaast komen Vlaamse populaire artiesten aan bod in talkshows zoals Café Corsari, Vanthilt on Tour en De Zevende Dag (Website VRT). Commerciële spelers Naam Anne VTM MENT TV

Gelinkt aan … VMMa VMMa MENT Media, Marc Hallez

Brutomarge/Omzet

€ 82.692

Marktaandeel/bereik / 17.8% 1 miljoen unieke kijkers op maandbasis; doelgroep 44+ (73% ouder dan 44j) 7.4%

VIER / JUST TV Bron: CIM (2013a); Databank Nationale Bank van België (2013); Persoonlijke communicatie actor, 2014

45

Anne & VTM Anne schenkt veel aandacht aan Vlaamse muziek, maar maakt hierbij geen expliciet onderscheid tussen Vlaamse populaire en popmuziek. Schlagermuziek komt vaak voor op Anne (60% van de tijd), maar wel voornamelijk vanaf 14u, terwijl ’s ochtends meer popmuziek wordt geprogrammeerd. VTM programmeert weinig tot geen Vlaamse (populaire) muziek. Vroeger had VTM “Tien om te Zien”, het populaire Vlaamse muziekprogramma dat volgens verschillende actoren in het verleden een belangrijke boost heeft gegeven aan de Vlaamse populaire muziekindustrie, maar hier is men ondertussen mee gestopt. Deze stopzetting kwam er na een modernisering van het programma (verandering naar “Hit the Road”) die minder succes kende bij het publiek. Na het oprichten van Anne en het muziekprogramma “De Vlaamse 10” (een VTM-programma dat na anderhalf jaar opnieuw werd stopgezet), bleek “Tien om te Zien” of “Hit the Road” niet meer nodig. Momenteel is het programmabeleid van VTM ook niet gericht op muziek, waardoor de kans op een nieuw muziekprogramma volgens de contactpersoon bij VTM in de nabije toekomst zeer klein is. Deze actor stelt hierbij dat het ontbreken van zo’n programma op nationale televisie erg voelbaar is in de muziekindustrie en onderschrijft het belang van dergelijke media-aandacht voor de sector. VTM bereikt 17.8% van de bevolking (CIM, 2013a) en is gericht op de 18-54 doelgroep. Voor Anne zijn geen exacte bereikcijfers beschikbaar volgens de contactpersoon, maar de zender schommelt tussen plaats 6 en 8 van de best bekeken zenders op Belgacom TV: na VTM, de VRT-zenders, en VIER en voor JIM TV en TMF. De doelgroep van Anne is vrij ruim: in de ochtend richt men zich op de huisvrouw (30-45j.), tijdens de middag verjongt de doelgroep om in de namiddag tot 17u te verbreden naar 30-55 jaar. De avondprogrammering is zeer specifiek en al vijf jaar gericht op schlager, Duitse en Nederlandse muziek. Zo wil men een vaste afspraak creëren met het publiek dat hierin interesse heeft, aldus de contactpersoon bij Anne. Het contact tussen Anne en de sector verloopt voornamelijk via de grote platenmaatschappijen (Universal, CNR Vlaamse Sterren, Sony). Voor de selectie van nummers hanteert Anne bepaalde kwaliteitscriteria, al worden die niet geëxpliciteerd. Er komen voornamelijk vaste waarden, de gevestigde artiesten, aan bod, al krijgt ook nieuw talent een kans. MENT TV De digitale commerciële televisiezender MENT TV is te ontvangen via Telenet, Teletenne en Numericable en zendt sinds 2010 Vlaamse muziek(programma’s) uit. Het aanbod van MENT TV bestaat voor 70% uit Vlaamse en 70% uit Nederlandstalige muziek. MENT TV laat ook vooral artiesten zelf de programma’s presenteren om verbondenheid en hun populariteit te versterken. Naast de non-stop muziek(clip)programma’s, zijn er enkele interviewprogramma’s waar meestal Vlaamse, maar ook Nederlandse of Duitse artiesten te gast zijn:

46

Programma’s MENT TV Vlaamse Top 10

Tijdstip Dinsdag, 21u; Woensdag, 17u; Donderdag, 22u; Zaterdag, 13u & 21u; Zondag, 12u & 20u MENT OP ZONDAG Zondag, 10u-14u 100% Polonaise Vrijdag, 19u-21u Goeiemorgen morgen Dagelijks, ’s ochtends MENT LIVE / Après-Ski om te Zien / DNA van / Bron: Website MENT TV; Persoonlijke communicatie actor, 2014

“De Vlaamse Top 10” is een muziekshow met daarin optredens van, onder andere, de artiesten die in de hitlijst van de tien best verkochte Vlaamse nummers van het moment staan. De show ter plaatste en het programma op MENT TV worden gepresenteerd door Lindsay en Herbert. “MENT OP ZONDAG” is een programma waarin Herbert (Verhaeghe) Vlaamse artiesten uitnodigt in de studio. “100% Polonaise” bestaat twee uur ambiancemuziek. “Goeiemorgen morgen” is een dagelijks ochtendprogramma met Vlaamse en buitenlandse hits. “MENT LIVE” is een uur lang live gebrachte optredens (Website MENT TV). “Après-Ski om te Zien” was een programma speciaal opgenomen in Zwitserland waar Vlaamse artiesten hun grootste hits brachten. In “DNA van” doorspit Udo het DNA van een bekende medemens, vaak een zanger/zangeres. VIER De commerciële televisiezender VIER heeft geen muziekprogramma’s, maar heeft wel een “schlagerweek” ingevoerd bij twee andere programma’s: “Rasters” en “Komen Eten”. Bij het laatste heeft de contactpersoon bij VIER uitleg gegeven. Deze persoon stelde dat men niet zozeer voor de Vlaamse populaire muziek- of schlagersector gekozen had, maar voor de specifieke individuen die een onderlinge band hadden (broer, zus, vriend, kennis). De groeiende populariteit van de sector was echter wel een overweging bij de keuze, aangezien de populariteit van de artiesten de populariteit van het programma en de zender zouden kunnen verhogen. VIER probeerde zich ook te onderscheiden van andere zenders, die dit genre volgens de contactpersoon bij VIER minder aan bod laten komen. Daarnaast is het voor deze actor belangrijk dat de schlagersector sterk gelinkt is aan de Vlaamse cultuur en gekenmerkt wordt door herkenbaarheid, toegankelijkheid, en aanstekelijkheid. De positiviteit en de goede samenwerking met personen uit deze sector (bijvoorbeeld met Willy Sommers in de Slimste Mens) heeft verder ook invloed gehad om de beslissing om een schlagerweek te organiseren. De contactpersoon kon geen cijfers vrijgeven maar stelde wel dat de schlagerweek de best bekeken week was van Komen Eten. Uit cijfers van de Showbizzsite (2013) blijkt dat er 385.000 kijkers waren voor de schlagerweek, een meer dan gemiddeld bereik. VIER beperkt zich dus tot het integreren van Vlaamse populaire artiesten in programma’s, aangezien het geen muziekprogramma heeft en hier voorlopig ook geen plannen voor heeft. De actor stelt wel dat VIER de sector wil steunen met meer media-aandacht, wat uiteindelijk ook de programma’s ten goede komt omwille van de populariteit van de Vlaamse populaire artiesten. Dit willen ze evenwel ook voor andere muziekgenres en –sectoren doen.

47

JUST TV JUST TV is een digitale commerciële zender van Telenet waar ook aandacht is voor muziek, al is dat minder prominent dan op MENT TV en Anne. JUST TV profileert zich dan ook niet als een muziekzender. Zij zonden bijvoorbeeld wel ook de “Après-Ski om te Zien” opnames uit.

PRINT MEDIA Naam Story

Gelinkt aan … Bedrijfsomzet Sanoma Media € 169.107.099 Belgium NV (Sanoma Media Belgium)

Marktaandeel/bereik Wekelijks 1.663.100 lezers

Dag Allemaal (+ Expres)

De Persgroep

€ 876.566 (De Persgroep)

Wekelijks 2.742.700 lezers

TV Familie (+ Blik)

De Persgroep


Wekelijks 871.900 lezers

Primo TV gids

IP plurimedia


Joepie

De Persgroep

€ 71.919.498 (IP Plurimedia) € 876.566 (De Persgroep)

Het Laatste Nieuws (+ De Nieuwe Gazet)

De Persgroep


Dagelijks 2.453.600 lezers

Het Nieuwsblad (+ De Gentenaar)

Corelio

€ 218.176.479 (Corelio Publishing)

Dagelijks 2.170.300 lezers

Gazet Antwerpen

Concentra

Van


€ 932.287 Dagelijks 993.300 lezers (Concentra Media groep) Het Belang van Concentra € 932.287 Dagelijks 716.400 lezers Limburg (Concentra Media groep) (De Standaard) Corelio € 218.176.479 Dagelijks 1.067.200 lezers (Corelio Publishing) (De Morgen) De Persgroep € 876.566 Dagelijks 770.800 lezers (De Persgroep) Bron: Databank jaarrekeningen Nationale Bank 2013; CIM (2013b)

De belangrijkste print media voor de Vlaamse populaire muzieksector zijn volgens de meeste actoren de wekelijkse televisie- of showbizzmagazines zoals Story, Dag Allemaal, TV Familie en Primo TV Gids. Vooral die laatste wordt door verschillende actoren beschouwd als een belangrijke partner voor de sector. Daarnaast is het jongerenmagazine Joepie volgens meerdere actoren ook interessant voor de sector. Bij de kranten zijn de populaire dagbladen Het Laatste Nieuws (en de Nieuwe Gazet) en Het Nieuwsblad (en de Gentenaar) de belangrijkste spelers voor de Vlaamse populaire muzieksector aangezien zij geregeld aandacht schenken aan de artiesten. Gazet van Antwerpen en het Belang van Limburg zijn volgens de actoren minder belangrijk maar berichten nog wel geregeld over de sector.

48

De Standaard en De Morgen, daarentegen, schenken volgens de meeste actoren amper aandacht aan Vlaamse populaire muziek en artiesten.

ONLINE MEDIA Naam Showbizzsite Bron: CIM (2013c)

Gelinkt aan … Peter De Smedt

Bedrijfsomzet /

Marktaandeel/bereik Wekelijks 5.293 sessies

De belangrijkste website voor de Vlaamse populaire muzieksector volgens bijna alle actoren is de Showbizzsite van Peter De Smedt (www.showbizzsite.be). Deze website is sterk gericht op Vlaamse (populaire) artiesten en een goede partner voor de sector, aldus de meeste actoren.

3.4.4 Ondersteunende VZW’s De belangrijkste ondersteunende VZW voor de Vlaamse populaire muzieksector is Vlapo (Vlaamse Podiumartiesten vzw). In 2008 werd Vlapo opgericht door Margriet Hermans, Connie Neefs, Aldegonda Leppens, Luc Appermont, Johan Verstreken en Johnny Terwingen (Vlapo, 2008). Zoals opgenomen in de statuten van Vlapo, heeft de vereniging tot doel om “de algemene belangen van alle Vlaamse podiumartiesten” te ondersteunen “door meer aanwezigheid en zichtbaarheid te geven in het maatschappelijke en culturele leven” en “continue aandacht te vragen voor het oeuvre van Vlaamse podiumartiesten in de media, zowel op radio, televisie als in de geschreven pers” (Vlapo, 2008: 3). Verder formuleert en verspreidt Vlapo aanbevelingen, verleent het advies en informatie aan leden en verricht en organiseert het activiteiten ter ondersteuning van de leden (Vlapo, 2008: 3). Vlapo telde een tachtigtal leden in 2009. Echter, niet alle Vlaamse populaire artiesten zijn lid van Vlapo. Ze vertegenwoordigen dus een onderdeel van de artiesten actief in het genre.

3.4.5 Beheersvennootschappen en beroepsverenigingen Naam SABAM SIMIM PlayRight (vroeger Uradex) BEA Music GALM MusicPublishers.be (website niet meer beschikbaar) SEMU

Taak Beheer van auteursrechten voor auteurs, componisten en uitgevers Beheer van naburige rechten voor uitvoerende kunstenaars Beheer van naburige rechten voor uitvoerende kunstenaars Beroepsvereniging van de Belgische games-, muziek- en video-industrie Vlaamse vereniging voor auteurs van lichte muziek van alle talen en gezindten Overkoepelende organisatie van de belangrijkste muziekuitgevers in België

Voor uitgevers van bladmuziek

De belangrijkste beheersvennootschappen voor de Vlaamse populaire muzieksector zijn volgens de meerderheid van de actoren SABAM, SIMIM en PlayRight. BEA Music is voor hen de belangrijkste beroepsvereniging voor de sector. 49

Naast zijn dagelijkse werking, organiseert SABAM ook bepaalde evenementen om de Vlaamse (populaire) muzieksector te ondersteunen (SABAM awards) en ondersteunt ze andere initiatieven zoals de MIA’s en de Eregalerij.

50

4

Pijnpunten

De bevraging van de sector levert een reeks, door de sector gepercipieerde, pijnpunten. We geven een overzicht van de vermelde issues:

4.1 Het media- en muzieklandschap in het algemeen 



Evolutie van het radiolandschap. o Het medialandschap in het algemeen en het radiolandschap in het bijzonder is sterk versnipperd volgens de meeste actoren, waardoor er een overaanbod aan kanalen is ontstaan waar het moeilijk is om nog structuur in te vinden, zowel voor het publiek als voor de artiesten. o Eén van de actoren stelt dat radio in het algemeen is geëvolueerd van een prominent aanwezig medium naar een achtergrondmedium. Dit heeft volgens deze actor ook een impact op de rol van radio in het medialandschap. o Radio 2 in het bijzonder is doorheen de geschiedenis van de zender geëvolueerd van vijf gedecentraliseerde muziekredacties naar één centrale muziekredactie die één playlist opstelt voor alle regionale zenders. Hierdoor zijn er volgens verschillende actoren, zowel vanuit de media als de industrie zelf, minder kansen voor artiesten om (vaak) aan bod te komen. Verder is Radio 2 volgens bepaalde actoren geëvolueerd van een zender die sterk gericht was op de Vlaamse populaire muzieksector naar een zender die eerder aanleunt bij MNM en Studio Brussel. o De programmering van Radio 2 is ook geëvolueerd, waardoor men volgens de meeste actoren steeds meer op zoek gaat naar de grootste gemene deler zodat het past binnen het netprofiel. Dit wordt door zowel actoren uit de media als uit de industrie bevestigd. De meeste actoren stellen dat het een moeilijke tijd is voor de muziekindustrie in het algemeen. De verkoop van fysieke dragers (cd, vinyl) gaat bij de Vlaamse populaire muzieksector, net als bij alle andere genres, sterk achteruit als gevolg van het illegaal downloaden en streamen van muziek. Dit is ook terug te vinden in de verkoopcijfers van fysieke dragers. o Alle actoren bevestigen dat de voornaamste inkomsten voor de Vlaamse populaire muzieksector hierdoor gegenereerd worden uit de optredens van de artiesten en daarom afkomstig zijn uit het livecircuit. o Volgens de meeste actoren zorgen de beperkte inkomsten uit de cd-verkoop ook voor een daling van de inkomsten voor de producenten (platenmaatschappijen), die vervolgens minder investeren in nieuwe, risicovolle talenten. o Wat media-aandacht betreft, stellen verschillende actoren dat het dit probleem (van dalende verkoopsinkomsten) niet volledig kan oplossen, maar dat het gebrek aan mediaaandacht deze evolutie zou versnellen en versterken en dus zou zorgen voor moeilijkere financiële situaties binnen de sector.

51

4.2 Het Vlaamse populaire muziekgenre 



 

Alle actoren stellen dat het Vlaamse populaire muziekgenre een klein afzetgebied heeft, dat zich beperkt tot Vlaanderen en in enkele uitzonderlijke gevallen Nederland (en Duitsland voor Christoff). Wat het schlagergenre betreft, meent één actor dat het zich moet heruitvinden en verjongen aangezien men momenteel nog dezelfde schlager maakt als jaren geleden. Deze actor stelt dat alle genres zichzelf moeten heruitvinden om zich niet te isoleren van andere genres/nummers, maar er op een kwalitatief niveau tussen te blijven passen en dit gebeurt volgens hem nog niet bij schlagers (op enkele uitzonderingen na, zoals de Romeo’s). Een andere actor stelt echter dat de herkenbaarheid van schlagermuziek in het bijzonder en de Vlaamse populaire muziek in het algemeen juist een troef is van het genre omdat het herkenbare, toegankelijke, laagdrempelige, retro, egalitaire karakter hierdoor versterkt wordt. Nog een andere actor stelt dat er binnen het genre wel degelijk vernieuwing is, maar dat dit niet opvallend zichtbaar is als men niet in het genre zit. Sommige actoren menen dat het Vlaamse populaire muziekgenre voornamelijk geschikt is voor het livecircuit en het minder radiovriendelijk is, voornamelijk wat betreft de ambianceschlagers. Verschillende actoren zijn het erover eens dat er een culturele hiërarchie blijft bestaan waarbij Vlaamse populaire muziek tot “lage” cultuur gerekend wordt en, volgens sommigen, op minder appreciatie kan rekenen van radiomakers. Eén van deze actoren vergelijkt het Vlaamse populaire muziekgenre met het klassieke muziekgenre dat een veel kleiner publieksbereik heeft, maar wel een apart publiek (radio-)net heeft gekregen, dit in tegenstelling tot het Vlaamse populaire muziekgenre. Volgens deze actor bevestigt dit het hiërarchisch-elitaire denken.

4.3 De Vlaamse populaire muzieksector 



In de waardeketen van de Vlaamse populaire muzieksector is er volgens de actoren steeds meer samenwerking tussen de verschillende schakels, waardoor er verticale integratie ontstaat, waarbij bepaalde actoren meerdere stappen in het proces van waardecreatie in handen hebben en er economische samenhang ontstaat tussen die schakels. Verschillende actoren spreken van een mismatch tussen het commercieel succes van de verkoop van albums en de airplay van Vlaamse populaire en schlagermuziek. Hierbij stellen ze dat het genre minder aan bod komt op de radio dan verwacht zou worden gezien de verkoopcijfers. Dit wordt geïllustreerd door de gegevens van BEA Music (2014).

Vlaamse populaire muziek Jaar Airplay Verkoop Verkoop singles albums 2011 1.82% 2.30% 8.93% 2012 2.83% 0.00% 8.22% Bron: BEA Music, 2014

52

Airplay 0.00% 0.00%

Schlagermuziek Verkoop singles 0.80% 0.00%

Verkoop albums 5.81% 7.42%





Hier moet echter opgemerkt worden dat niet iedereen het eens is met de gelijkstelling van het succes van een genre en de airplay. Dit wordt door verschillende actoren als een 1/1 relatie gezien, maar anderen percipiëren dit niet op deze manier, maar complexer waarbij het succes van een genre en de airplay niet noodzakelijk gelijk moeten zijn. Die laatste actoren stellen ook dat er onderzocht moet worden in welke mate de airplay en het succes van andere genres overeenstemmen. Sommige van die actoren menen dat het de taak is van de openbare omroep om het genre te spelen, gezien hun opdracht (zoals bepaald in de beheersovereenkomst) om radio en televisie te maken voor iedereen en dus verschillende publieksgroepen te bereiken met tal van genres. Deze actoren spreken dan ook van een “unserved audience” dat momenteel niet bereikt wordt door de openbare omroep, aangezien zij graag naar het schlager- of Vlaamse populaire muziekgenre luisteren. Specifiek voor Radio 2, blijkt de mismatch tussen airplay en het succes van de CD-verkoop minder groot te zijn dan voor alle media in de nota van BEA Music (2014), al blijft de verkoop van albums van Vlaamse populaire muziek (namelijk het percentage van albums in de top 200 bestverkochte albums) bijna dubbel zo groot als de airplay op de zender. Als we dit samen nemen met het aandeel van Vlaamse populaire muziek in de top 200 de bestverkochte singles, zien we dat de airplay van Radio 2 (4.5%) iets kleiner is dan het aandeel van de sector bij de bestverkochte albums en singles samen (4.77%).

Vlaamse populaire muziek Jaar Airplay Radio 2 Verkoop singles 2013 4.5% 0.70% Bron: BEA Music, 2014; persoonlijke communicatie actor, 2014







Verkoop albums 8.84%

Volgens verschillende actoren is er nood aan meer media-aandacht, een forum, publiciteit, een uithangbord voor Vlaamse populaire muziek. Nu komt het genre volgens hen niet voldoende aan bod in de (openbare) nationale media en wordt het meestal gedraaid in de daluren (’s nachts) om de quota te behalen. Verder stellen ze dat er soms aan- en afkondigingen ontbreken bij het spelen van Vlaamse populaire muziek op de radio waardoor het moeilijk is voor het publiek om de muziek te leren kennen. Volgens hen komt deze airplay niet overeen met het grote publiek dat interesse heeft in het genre. Op basis van cijfers van verkoop en bezoekers van optredens van Vlaamse populaire artiesten, schatten deze actoren dat 20% van het Vlaamse luisterpotentieel interesse heeft in Vlaamse populaire muziek. [Dit cijfer kan niet bevestigd noch weerlegd worden in dit onderzoek, wegens een gebrek aan cijfers voor het livecircuit.] Voor hen moeten deze groep Vlamingen dan ook hun interesses weerspiegeld zien in de muziek die gedraaid wordt op de radio, voornamelijk bij de openbare omroep, aangezien zij een publieke opdracht hebben. De media geven volgens bepaalde actoren meer ruimte aan gevestigde hits en klassiekers binnen het genre dan aan het nieuw werk. Vooral dat nieuw werk heeft volgens hen echter nood aan publiciteit en radioruimte om de sector te stimuleren. De commerciële spelers zijn gericht op de doelgroep van 18-45 jaar aangezien dit de doelgroep is die de reclameregies en hun adverteerders voor ogen hebben. Het Vlaamse populaire genre is volgens de meeste actoren echter eerder gericht op een oudere doelgroep waardoor het moeilijk

53





wordt voor commerciële spelers om deze muziek een groter aandeel te geven in hun programmering. Eén actor stelt dat artiesten in de Vlaamse populaire muzieksector zeer lange carrières hebben, vaak tot 40 jaar lang, wat atypisch is voor de muzieksector in het algemeen en wat de mogelijkheden voor nieuw talent beperkt, waardoor de instroom van nieuwe jonge artiesten zeer klein is. Dit wordt echter weerlegd door een andere actor die stelt dat de oudere, gevestigde artiesten kunnen helpen bij het lanceren van nieuwe, jonge talenten. Volgens verschillende actoren is er een groot aantal semiprofessionele spelers (wiens muziek niet de primaire bron van inkomsten is) actief in de sector, wat de afbakening van de sector complexer maakt.

4.4 Pijnpunten voor de media 

 



De actoren bij VRT stellen dat ze worstelen met de zoektocht naar evenwicht in de programmeringen: alle belangrijke genres in Vlaanderen moeten op generalistische zenders zoals Radio 2 aan bod komen. Er mag dus geen verstoorde balans ontstaan door een focus op Vlaamse populaire muziek. Enkele actoren stellen dat er een overaanbod is aan muziek, artiesten en nummers voor radiomakers, waardoor het moeilijker is voor hen om keuzes te maken. Daarnaast is er geen consensus over de meerwaarde van genreprogramma’s. Volgens sommige actoren zou dit de flow van het radioaanbod doorbreken, waardoor het juist minder mensen bereikt. Volgens hen kan het genre dan ook beter aangeboden worden in het totaalpakket, tussen andere genres. Andere actoren stellen echter dat genreprogramma’s juist nodig zijn omdat het Vlaamse populaire muziekgenre vaak een feestcomponent heeft die niet zomaar in brede programma’s past. Volgens verschillende actoren is het kwalitatieve aanbod vanuit de Vlaamse populaire muzieksector beperkt, in vergelijking met de hoge quota die worden opgelegd vanuit de beheersovereenkomst. Een andere actor, vanuit de industrie, stelt echter dat er wel een groot kwalitatief aanbod is vanuit het genre.

4.5 Financiële pijnpunten 



Er is een verschil in het btw-tarief voor festival- of concerttickets (6%) en voor muziekdragers (21%). Dit maakt het volgens bepaalde actoren moeilijk om van de Vlaamse populaire muzieksector een echte “belevingseconomie” te maken waarbij bijvoorbeeld op events nieuwe cd’s voorgesteld worden en de aankoop van de cd in de prijs van het ticket vervat zit. Daarnaast zou volgens deze actoren de daling van het btw-tarief voor dragers de verkoop in het algemeen stimuleren. Eén actor stelt dat, doordat vele nummers binnen het Vlaamse populaire muziekgenre vertalingen zijn van anderstalige (bvb. Duitse) nummers, de inkomsten voor de tekstschrijvers niet naar de Vlaamse vertalers gaan maar naar de originele tekstschrijvers. Zo gaat een groot deel van de inkomsten voor Vlaamse tekstschrijvers verloren. 54



Deze actor stelt eveneens dat er een gebrek aan transparantie is bij de werking van de platenmaatschappij van VRT, een onderdeel van het bredere Line Extensions. Nu worden er soms verbanden gezien tussen de platenmaatschappij en de aandacht voor artiesten op radio en televisie. Transparantie hierover zouden volgens deze actor speculaties over dergelijke links aan banden leggen.

55

5

Denkpistes voor de toekomst volgens de sector

Doordat de gepercipieerde pijnpunten zich niet beperken tot de media-aandacht voor het genre, menen de geïnterviewde actoren ook dat de denkpistes voor de toekomst zich niet alleen daar moeten bevinden. Zo moeten volgens de meeste actoren financiële problemen ook met financiële maatregelen worden bestreden. De door de sector en de media voorgestelde oplossingen zijn dus zowel gelinkt aan de media-aandacht voor de sector als aan financiële ingrepen. Aangezien dit rapport kadert in een onderzoek in opdracht van de minister voor Media, wordt het eerste luik meer uitgebreid besproken en bevat het tweede luik enkele bondige mogelijke voorstellen zoals ze zijn voorgesteld door de participanten van dit onderzoek.

5.1 Media 5.1.1 Nieuwe genrezender Eén van de mogelijke oplossingen die verschillende actoren vermelden, is het oprichten van een nieuwe zender, die expliciet gericht zou zijn op Vlaamse populaire muziek. Sommige van de actoren menen immers dat een grote focus op het genre de beste manier is om de muziek en artiesten te promoten en de “unserved audience” (zie boven) te dienen. Volgens hen is het moeilijker om de muziek van nieuwe talenten aan bod te laten komen op generalistische zenders. Zij zijn dan ook voorstander van “niche”-programmering in de vorm van een genrezender, die continuïteit creëert door de hele dag het genre te spelen. Zo kan de “unserved audience”, namelijk de liefhebbers van Vlaamse populaire muziek, gemakkelijk hun geliefd genre terugvinden. De genrezender zou volgens bepaalde actoren bij voorkeur een FM radiozender zijn omwille van de toegankelijkheid voor alle publieksgroepen, al zien anderen hiervoor ook online mogelijkheden. Het oprichten van een nieuwe openbare FM-genrezender gericht op Vlaamse populaire muziek is voor deze actoren ook een mogelijkheid al zullen hier veel middelen voor moeten worden ingezet, wat hoogstwaarschijnlijk ten koste zal gaan van andere netten. Deze actoren menen dan ook dat genrezenders beter passen op een online niveau, waar er meer mogelijkheden zijn voor een gepersonaliseerd, genrespecifiek aanbod. Een ander actor pleit voor een combinatie van platformen, met zowel een FM, online als eventueel visueel televisiecomponent. Een belangrijke vraag hierbij is of het een publieke of commerciële zender zou moeten zijn. Hierover zijn de meningen verdeeld. Bepaalde actoren stellen dat dit de taak is van de openbare omroep, aangezien dit past binnen hun opdracht vanuit de beheersovereenkomst: een zo groot mogelijk publiek bedienen en de Vlaamse samenleving weerspiegelen. Eén van die actoren meent dat het de opdracht is van de openbare omroep om het genre meer aan bod te laten komen en, idealiter, een FM (radio) genrezender op te richten. Volgens hem, en enkele andere actoren, is het daarbij belangrijk dat de radiomakers het genre “met goesting”, “van harte” draaien en dat niet alleen de hits of klassiekers maar ook het nieuw werk van de Vlaamse populaire artiesten aandacht krijgen.

56

Een andere actor vindt dat ook de commerciële spelers hun steentje dienen bij te dragen aan de ondersteuning van de sector. Hier bestaat er echter volgens sommige actoren de moeilijkheid dat commerciële spelers voor het grootste deel van hun inkomsten afhankelijk zijn van reclameregies en adverteerders en dat die zich richten op de 18-45 doelgroep. Deze doelgroep wordt echter niet meteen bereikt door het Vlaamse populair muziekgenre dat zich eerder op een oudere groep richt, al zien bepaalde actoren ook een grote aanwezigheid van mensen jonger dan 45 op schlagerfestivals. Een andere actor meent dat de introductie van een commerciële genrezender een positieve verandering in het radiolandschap teweeg zou kunnen brengen, waardoor ook de openbare omroep zich zal heroriënteren. Wanneer we voor dit voorstel kijken naar de buurlanden, zien we dat er in Nederland een commercieel radiostation bestaat dat volledig gericht is op “de muziek van Nederland”: 100%NL. De zender stelt echter expliciet dat zij geen schlagermuziek maar Nederlandse populaire muziek programmeren (Kuijer, 2014) wat er op duidt dat ze de term schlagermuziek liever mijden (~culturele hiërarchie). Bij 100%NL komen de hits van Marco Borsato, Jan Smit, Ilse DeLange en Guus Meeuwis aan bod evenals klassiekers van Doe Maar, Toontje Lager en Paul De Leeuw. Elke werkdag worden tussen 6u en 19u gepresenteerde radioprogramma’s gebracht. In de avonduren en weekends programmeren zij non-stop Nederlandse muziek. Ze streven naar een grote variatie in hun muziek, al worden grote hits wel vaker dan eenmaal per dag gedraaid (Kuijer, 2014). Enkele keren per uur wordt er naast de Nederlandse hits ook populaire nummers uit het buitenland gespeeld (voornamelijk VS en Groot-Brittannië). Bij de grote frequentieveiling in Nederland enkele jaren geleden, heeft 100%NL dit kavel gekregen maar hieraan werden wel enkele regels verbonden: minimaal 70% van het aanbod moet Nederlandstalig zijn, 20% moet niet-Nederlandstalige, Europese producten zijn en 45% van de muziek mag niet ouder zijn dan één jaar. Dit zorgt ervoor dat 100%NL sterk afhankelijk is van het aanbod van populaire Nederlandse artiesten (Kuijer, 2014). Bij 100%NL is er volgens bepaalde actoren ook een samenwerking met managementbureaus en andere schakels in de waardeketen. Het marktaandeel van 100%NL was in oktober/november 2013 4.4% (Kuijer, 2010). Hun inkomstenmodel bestaat grotendeels uit de verkoop van radiospots. Eén van de actoren in de Vlaamse populaire muzieksector noemt 100%NL hét voorbeeld voor de ondersteuning van het Vlaamse populaire muziekgenre in Vlaanderen. Volgens hem heeft 100%NL in Nederland Nederlandstalige muziek uit het slop gehaald. In Frankrijk bestaan er bijvoorbeeld ook quota voor commerciële zenders. Vertaald naar de Vlaamse situatie zou, volgens sommige actoren, de herverdeling van radiofrequenties die gepland staat voor 2016 ook een opdracht en bepaalde regels inzake Vlaamse of Nederlandstalige muziek kunnen inhouden, zowel voor openbare als commerciële spelers. Dit zou volgens bepaalde actoren best gekoppeld worden aan licenties, waardoor er geen loskoppeling van de opdracht mogelijk zou zijn. De criteria zouden volgens één actor best als volgt worden opgesteld: een Vlaamse muziekzender krijgt een nationale zendvergunning, met daaraan gekoppeld de opdracht om voornamelijk Vlaamse populaire muziek te brengen (70% Vlaamse producties, 70% Nederlandstalig). Daaraan wil deze actor de voorwaarde koppelen dat minstens 40% van de Vlaamse producties maximaal één jaar oud mag zijn en de zender de Vlaamse artiesten uit de 57

amusementsmuzieksector een platform moet geven en zo ook evenementen promoot. De licentie zou volgens deze persoon vast verbonden moeten zijn aan deze voorwaarden zodat afwijkingen een verlies van de licentie tot gevolg zouden hebben. Niet alle actoren zijn voorstander van een genrezender. Zo is dit een dure zaak waardoor er een herverdeling van middelen zal nodig zijn. Daarnaast meent één actor dat het mogelijk een precedent zou scheppen waardoor allerlei andere genres (metal, techno, wereldmuziek, jazz, …) eveneens een genrezender zouden willen opeisen.

5.1.2 Meer Vlaamse populaire muziek op bestaande zenders Niet alle actoren zijn voorstander van een genrezender, aangezien enkele van hen menen dat het belangrijk is om de muziek op te nemen in het bredere aanbod, bij zenders die een groot publiek bereiken, eerder dan op niches te gaan inspelen. Zij stellen dan ook dat er nood is aan meer aandacht voor het genre op bestaande, generalistische zenders. Belangrijk om hier op te merken is dat er geen volledige consensus is bij de actoren in de sector met betrekking tot de nood aan meer airplay voor het Vlaamse populaire muziekgenre. Waar de meeste actoren duidelijk stellen dat ze nood hebben aan media-aandacht ter ondersteuning van het muziekgenre, vraagt een andere actor zich af of dat wel noodzakelijk is, gezien het grote aantal andere genres in het Vlaamse muzieklandschap. De nood aan ondersteuning van de sector wordt dus wel door een grote meerderheid van de geïnterviewde actoren bevestigd. Volgens meerdere actoren ligt er hiervoor een belangrijke rol bij bestaande (radio- en televisie-) zenders, die alle Vlaamse genres – dus ook het Vlaamse populaire muziekgenre – aan bod zouden moeten laten komen. Mediaondersteuning voor de sector zou volgens hen zorgen voor een sterker muzikaal landschap in Vlaanderen en zou het ook weer mogelijk maken voor platenfirma’s om te investeren in risicovolle, nieuwe lokale talenten. Hierbij is het ook belangrijk dat de media niet alleen oudere maar ook nieuwe nummers draaien en dat de nummers zoveel mogelijk in de piekuren gedraaid worden. Voor twee actoren ligt de ondersteunende taak in het bijzonder bij Radio 2 als openbaar net gericht op Vlaamse muziek en als marktleider. Radio 2 moet een zo groot mogelijk publiek bereiken en momenteel wordt een groot deel van het publiek – dat houdt van Vlaamse populaire muziek – volgens hen over het hoofd gezien. Vanuit VRT en Radio 2, wordt in dit verband ongerustheid getoond over een verstoring van de balans tussen verschillende genres binnen de Vlaamse muziekcultuur als gevolg van een vergrote aandacht voor het Vlaamse populaire muziekgenre. De meeste actoren (zowel uit de industrie als de media) zijn geen voorstander van nieuwe quota (of genrequota), aangezien een groter aandeel Vlaamse populaire of schlagermuziek niet afgedwongen (kan/) dient te worden, maar dat men het met plezier aan bod zou moeten laten komen. Eén van deze actoren stelt ook dat een eventuele overweging van de invoering van quota voor alle radiozenders zeker voorgegaan moet worden door een impactstudie. Een belangrijk issue in de selectie van muziek door muziekredacties volgens verschillende actoren is de transparantie. Enkele actoren uit de Vlaamse populaire muzieksector menen dat het genre weinig 58

aan bod komt door de smaak van de muziekredacties en –samenstellers. Vanuit VRT en Radio 2 zijn er echter verschillende criteria opgesteld om te bepalen of een nummer in het netprofiel past, in de programmacontext, alsook of het voldoende kwalitatief en radiovriendelijk is. Volgens deze actoren zou meer transparantie en een betere motivering voor de keuzes bij de selectie van nummers en de bijhorende criteria soelaas bieden en meer inzicht verschaffen in de muzieksamenstelling van, in dit geval, Radio 2. Daarnaast zou volgens bepaalde actoren een duidelijkere aan- en afkondiging van nummers op brede zenders een verhoogde zichtbaarheid van de nummers en Vlaamse populaire artiesten garanderen.

5.2 Financieel Mogelijke financiële denkpistes voor de toekomst voor de dalende muziekverkoop en dus dalende inkomsten voor de sector kunnen zijn:  Meerdere actoren stellen voor om het tax shelter systeem uit te breiden naar de muzieksector. Dit systeem wordt verkozen boven directe subsidies, omdat hier nog steeds een selectieproces aanwezig is waarbij bedrijven steeds kiezen voor kwalitatief goede en commercieel aantrekkelijke producten. Er is echter ook veel kritiek op het tax shelter systeem, waardoor er bijkomend onderzoek nodig is over de gevolgen van zo’n mogelijke denkpiste.  Enkele actoren zien soelaas in een btw-verlaging op muziek, waarbij men van 21% naar 6% zou kunnen gaan voor cd’s.  Eén actor promoot het algemeen investeren in en stimuleren van de Vlaamse populaire muzieksector om een groter kwalitatief aanbod te genereren. Dit kan mogelijk gebeuren via de managementbureaus of platenmaatschappijen aangezien zij de grote spilfiguren in de waardeketen zijn (cf. Muziekplatform, 2010).  Eén actor verwijst naar een aanpassing van het inkomstensysteem bij vertalingen van anderstalige nummers. Nu krijgen vertalers geen inkomsten via SABAM, maar de originele tekstschrijvers wel. Hier zou men volgens een andere actor ook moeten ingrijpen bij het probleem van illegaal downloaden.

59

6

Conclusie

Deze exploratieve studie concentreerde zich op het specifieke Vlaamse populaire muziekgenre om de bijhorende sector in beeld te brengen wat betreft de waardeketen en de verschillende actoren die hierin actief zijn. Daarbij werden de gepercipieerde pijnpunten en mogelijke oplossingen vanuit het oogpunt van de sector in kaart gebracht. Belangrijk om hierbij op te merken is dat deze studie uitsluitend gericht is op het Vlaamse populaire muziekgenre en geen vergelijking bevat met andere genres. Het is dan ook niet mogelijk om af te bakenen welke pijnpunten uniek zijn voor het genre en welke pijnpunten ook bij andere genres aanwezig zijn. Daarnaast is er meer onderzoek nodig naar het bredere Vlaamse muzieklandschap om de resultaten van deze studie in een bredere context te plaatsen en vergelijkingen met andere genres mogelijk te maken. Ondanks de moeilijkheden voor het onderzoek die voortvloeiden vanuit het gebrek aan eenduidigheid of duidelijkheid over een definitie van schlager- of Vlaams populaire muziek alsook de complexe structuur van de sector met veel semiprofessionele actoren, overlappingen tussen verschillende schakels, alsook actoren die ook in andere sectoren werken, brengt deze studie enkele interessante resultaten voort. Wat het publieksbereik van de sector betreft, was het voor dit onderzoek niet evident om er inzicht in te verwerven, gezien het gebrek aan genrespecifieke cijfers bij SABAM en Benelive. Daarom is de publiekscomponent van deze studie voornamelijk gebaseerd op cijfers van BEA Music (2014). Bij SABAM wordt ondertussen wel gewerkt aan nieuwe software die zou werken met aparte genres, waardoor er wel perspectieven ontstaan voor meer diepgaande cijfers voor het publieksbereik van de sector in toekomstig onderzoek. Een andere optie voor een vervolgstudie zou zijn om te werken met een breed publieksonderzoek waar de interesse voor het Vlaamse populaire genre vergeleken wordt met andere genres. Zo krijgt men ook een beter beeld van de positie van de sector in de bredere context van het Vlaamse muzieklandschap. Op basis van de bevindingen van dit onderzoek kan besloten worden dat de spilfiguren in de waardeketen en dus in de sector van de Vlaamse populaire muziek bestaan uit de creatieve kern, namelijk de uitvoerende artiesten en de componisten en tekstschrijvers, en de brede kern, met het management en de platenfirma’s. Daarnaast fungeren media en organisatoren van optredens als belangrijke gatekeepers voor deze sector. Uit deze studie blijkt dat, zoals dit het geval is voor de bredere Vlaamse muzieksector, er wat het publieksbereik betreft een dalende trend te ontwaren is bij de verkoop van fysieke muziekdragers en dat de inkomsten voornamelijk voortkomen uit het livecircuit, de optredens. Volgens de sector speelt ook media-aandacht hier een belangrijke rol, aangezien dit kan zorgen voor publiciteit en het publiek in aanraking kan brengen met de Vlaamse populaire muziek en op die manier kan leiden tot meer verkoop van muziek en tickets voor optredens. Op basis van de cijfers van BEA Music (2014), die zelf gekenmerkt zijn door enkele beperkingen zoals reeds beschreven, blijkt er verder een disconnect te zijn tussen de grootte van de sector (op basis van verkoopcijfers van albums en singles) en de airplay van het genre. Deze cijfers zijn zeker waardevol

60

maar moeten met enige voorzichtigheid bekeken worden aangezien ze slechts gebaseerd zijn op een segment van het publieksbereik (top 200 verkoop albums/singles). Er zijn echter ook enkele moeilijkheden aanwezig in de sector die een gemakkelijke oplossing voor de gepercipieerde pijnpunten beletten. Zo zijn er verschillende visies in de sector, waarbij de actoren uit de industrie vaak een andere mening hebben dan de media, voornamelijk de openbare omroep. Deze verschillen zijn vaak niet alleen gestoeld op andere attitudes tegenover het genre (cf. radiovriendelijkheid, aanbod, …) en de bijhorende sector maar komen ook voort uit een gepercipieerd gebrek aan transparantie bij, bijvoorbeeld, de selectie(criteria en –procedures) voor de playlists. Daarnaast is er geen consensus over de mate waarin of de manier waarop de sector ondersteund moet worden, wat het zoeken naar mogelijke oplossingen waar heel de sector mee akkoord kan gaan, compliceert.

6.1 Aanbevelingen vanuit de studie 

Op basis van de interviews met de verschillende actoren, blijkt dat het voor de meesten van hen niet opportuun is om Radio 2 hogere quota op te leggen voor Nederlandstalige muziek of genrequota voor Vlaamse populaire muziek. Dit zou volgens sommige actoren het evenwicht tussen de verschillende genres op Radio 2 kunnen verstoren, waardoor de muziekredacties in een moeilijke situatie geduwd worden die hen niet zal stimuleren om Vlaamse populaire muziek op betere momenten te draaien. Deze actoren stellen ook dat, gezien de specifieke feestkenmerken van de (ambiance-)schlager, het evenmin aangewezen is om dit in de informatieprogramma’s te forceren, aangezien dit de flow van programma’s zou verstoren. Volgens andere actoren zullen opgelegde verplichtingen om het genre te spelen niet resulteren in een betere ondersteuning van de sector. Het genre zou volgens de meeste actoren dan ook meer baat hebben bij specifieke (avond- of weekend-)programma’s die de Vlaamse populaire muziek in de juiste context en op de juiste manier (met een correcte aan- en afkondiging) spelen. Hierbij dient volgens de meerderheid van de actoren echter een evenwicht te zijn tussen het aandeel in piek- en daluren.



Verschillende actoren verwezen naar de invloed van de persoonlijke smaken van muzieksamenstellers op de playlists. Andere actoren hebben echter aangetoond dat er verschillende (objectiveerbare) criteria gebruikt worden bij het samenstellen van een playlist. Om dit duidelijker te maken naar de industrie toe, zou een verhoogde transparantie met betrekking tot de selectiecriteria en –procedures bij het opstellen van de playlists zeer nuttig zijn. Verder zou ook een duidelijkere aan- en afkondiging van de nummers een verbetering zijn volgens verschillende actoren.



Het oprichten van een nieuwe genrezender is voor vele actoren een belangrijke denkpiste voor de toekomst, al blijft het de vraag of dit de opdracht is van de openbare omroep of van commerciële omroepen. In het eerste geval, zou er volgens de actoren een herverdeling van de middelen voor VRT noodzakelijk zijn, want een investering is nodig zowel wanneer het zou gaan om een FM- als online radiozender. In het geval van commerciële spelers, zou er volgens verschillende actoren bij de herverdeling van radiofrequenties in 2016 mogelijk een opdracht in het kader van Vlaamse (populaire) muziek gekoppeld kunnen worden aan de toewijzing van frequenties. Dit was ook het geval bij de Nederlandse zender 100%NL. Daarnaast stellen de actoren zich de vraag of het om een FM- of online radiozender zou moeten gaan. Gezien de oudere doelgroep van het genre (doorgaans 44+), lijkt de online optie momenteel minder opportuun voor de meeste actoren, al kan het volgens sommigen zeker een oplossing voor de toekomst zijn. 61



Naast het oprichten van een genrezender, wat een dure aangelegenheid is, kan de sector volgens verschillende actoren op andere manieren ondersteund worden. Creatieve vormen van mediaaandacht zoals bij de Schlagerweek van Komen Eten op VIER zorgen ook voor publiciteit en dus ondersteuning van de artiesten uit de sector, zonder expliciet de muziek te spelen. De populariteit van de Vlaamse populaire artiesten en hun muziek zorgt dat dergelijke acties een win-winsituatie zijn zowel voor de sector als voor de media, aldus de actoren die aan dergelijke activiteiten meegewerkt hebben. Algemene media-aandacht voor gevestigde en nieuwe artiesten uit de sector zou een goede ondersteuning kunnen zijn volgens de meeste actoren, zonder daarbij expliciet de muziek te draaien. Alle actoren stellen echter dat dit de airplay van de nummers zelf niet kan vervangen en dat de muziek nog steeds voldoende aan bod moet komen.



Het livecircuit zal volgens alle actoren de belangrijkste bron van inkomsten blijven voor het Vlaamse populaire muziekgenre (alsook voor de meeste andere genres). Het is dan ook belangrijk voor de actoren dat media dergelijke festivals of concertreeksen mee blijven ondersteunen, bijvoorbeeld door als mediapartner op te treden en publiciteit te bieden.



Binnen de Vlaamse populaire muzieksector zou volgens enkele actoren meer geïnvesteerd moeten worden in nieuwe, jonge talenten om het genre te verjongen en een jongere doelgroep aan te spreken (cf. Jan Smit in Nederland). Sommige actoren stellen dat, door te kijken naar jongere doelgroepen, ook commerciële mediaspelers – die afhankelijk zijn van hun reclameregies en adverteerders met de focus op de 18-45 doelgroep – meer interesse zullen krijgen en meer zullen investeren in de sector. Platenmaatschappijen en managementbureaus, de eerste gatekeepers in de waardeketen, zouden zich hier volgens deze actoren ook bewuster van moeten zijn en trachten meer risico’s te nemen met jonge talenten, zelfs in deze moeilijke financiële tijden (wat de verkoop van fysieke dragers betreft). Sommige actoren stellen echter dat er al veel jonge artiesten actief zijn in het genre en dat verjonging niet nodig is.



De Vlaamse populaire muzieksector zou volgens de actoren ook op andere manieren ondersteund kunnen worden, via de mogelijke financiële denkpistes (tax shelter, btw-verlaging). Deze zouden volgens hen de platenmaatschappijen en managementbureaus ook kunnen stimuleren om meer financiële risico’s te nemen met nieuwe talenten. Echter, verder onderzoek is nodig om meer inzicht te verkrijgen in de doeltreffendheid en gevolgen hiervan.



Tot slot stelt de meerderheid van de actoren dat het belangrijk is voor de sector om verder te werken aan een mentaliteitsverandering, zowel bij de media als bij het publiek, waarbij de culturele hiërarchieën – met schlager- en populaire muziek aan de “lagere” zijde van het continuüm – niet langer bestendigd maar eerder onderuit gehaald worden, zowel vanuit de bredere muzieksector als door de media. Dit is echter geen evidente opdracht en een werk waar alle actoren in de sector mee aan moeten werken. Het is echter geen onmogelijke opdracht indien iedereen hier mee aan bouwt.

62

7

Bibliografie

BEA Music (2014). Muziekproducties van lokaal talent in Vlaanderen. Nota BEA Music – Studie ‘Schlagermuziek’ Universiteit van Antwerpen in opdracht van Minister Ingrid Lieten. Brussel: BEA. Brandellero, A., & Janssen, S. (2013). Popular Music as Cultural Heritage: Scoping Out the Field of Practice. International Journal of Heritage Studies, online: http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13527258.2013.779294#.UupeSz15N6I. CIM

(2013a). CIM TV Marktaandelen. Online: http://www.cim.be/downloads.php?type=tv_yearly&periodicity=yearly&report=CIM_TV__Marktaandelen_-_2013.pdf.

CIM (2013b). CIM: Bereik Pers. Online: http://cim.be/media/pers/bereik/resultaten-0. CIM

(2013c). CIM: Bereik http://www.cim.be/media/Internet/Trafiek/Resultaten/Openbaar.

Internet.Online:

De Meyer, G. (2007). Sprekende Machine. Geschiedenis van de fonografie en van de muziekindustrie. Leuven, Belgium: Acco. Gans, H. J. (2001). Popular culture and high culture (rev. ed.). New York, NY: Basic Books GfK (2014). GfK Markttrends Audio België (100%) Week 4-2014. Via persoonlijke communicatie actor. Guiette, A., Jacobs, S., Schramme, A., & Vandenbempt, K. (2011). Creatieve industrieën in Vlaanderen: Mapping en bedrijfseconomische analyse. Antwerpen: UAMS. Hartley, J. (2003) ‘The Value Chain of Meaning and the New Economy’, International Journal of Cultural Studies, 7(1): 129–141. Kerremans, G., Hautekiet, J., Lardon, S. & Devroe, I. (2009). VRT-muziekbeleid : Iedereen verdient muziek. Brussel: VRT. Maenhout, T., De Voldere, I., Onkelinx, J. & Sleuwaegen, L. (2006). Creatieve industrie in Vlaanderen. Leuven: Flanders DC. Mortimer, J.H., Nosko, C., & Sorensen, A. (2012). Supply responses to digital distribution: Recorded music and live performances. Information Economics and Policy, 24(1), 3-14. Muziekplatform (2010). Music is Life: Een integrale visie voor de muzieksector. Brussel: Muziekcentrum Vlaanderen.

63

Nationale Bank van België (2014). Belgische ondernemingen. Online: http://www.nbb.be/pub/03_00_00_00_00/03_05_00_00_00/03_05_01_00_00/03_05_01_0 2_00/03_05_01_02_02.htm?l=nl SABAM

(2013). Jaarverslag 2012. Brussel: SABAM. (ook http://www.sabam.be/sites/default/files/Nederlands/Mainmenu/SABAM/DOWNLOAD/BROCHURE/jaarverslag_2012.pdf).

online

verkrijgbaar:

Showbizzsite (2013). Schlagerzangers bezorgen VIER mooie kijkcijfers. Online: http://www.showbizzsite.be/nieuws/schlagerzangers-bezorgen-vier-mooie-kijkcijfers1122818. Simon, S. (2000). Der vord’re Orient: Colonialist Imagery in Popular Postwar German Schlager. The Journal of Popular Culture, 34(3): 87-108. Straubhaar, J.D. (2003). Choosing national TV: Cultural capital, language, and cultural proximity in Brazil. In: Elasmar, M.G. (ed.) The impact of international television: A paradigm shift. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates: 77-110. Suna, L. (2013). ‘Senior pop music?’ The role of folk-like schlager music for elderly people. Northern Lights, 11(1), 91-108. Swirski, P. (2005). From lowbrow to no brow. Montreal, Canada: McGill-Queen’s University Press. Van den Bulck, H. & Van Gorp, J. (2011). Eternal Fandom: Elderly Fans, the Media, and the Staged Divorce of a Schlager Singer. Popular Communication, 9(3), 212-226. Vlapo. (2008). Statuten vzw Vlapo. [aangeleverd door Daniël Gybels in 2014]. VRM (2012). Toezicht op de naleving door de openbare omroep van de beheersovereenkomst met de Vlaamse Gemeenschap. Brussel: VRM. VRT Website. (2014). Muziekbeleid VRT. Online: http://www.vrt.be/muziekbeleid-vrt.

64

8

Appendix

8.1 Overzicht contactpersonen Organisatie 100%NL Anne & VTM Adya BEA Music CNR Records Departement Cultuur, Jeugd, Sport & Media Globe Entertainment JOE fm Kabinet Minister Lieten MDB Productions; VBRO Radio; Club FM MENT TV MENT TV Muziekcentrum Vlaanderen Radio 2 SABAM SABAM Raad van Bestuur; Vlapo VIER Vlapo Vlapo Vlapo Vlapo Vlapo Vlapo Vlapo Voormalig ARS, nu eigen label Voormalig VRT VRT

Naam Lizzy Kuijer Stephanie Planchon Adriaan Van Landschoot Olivier Maeterlinck Tom De Meijer Jean-Marie Vandeursen Ilia Beyers Carl Janssen Debbie Esmans Mathieu De Blauwe

Taak Media Research / Producer / General Manager Afdelingshoofd Cultuur Media Directie Muzieksamensteller Raadgever Media Directie

Marc Hallez Magali Sibille Stef Coninx Jan Knudde Herman Van Laer John Terra

Directie Directie Directie Nethoofd / Lid; Medeoprichter

Kristof Demasure Daniel Gybels Jo De Clercq Johan Verstreken Connie Neefs Micha Marah Margriet Hermans Jaak Vandyck Patrick Busschots Marc Brillouet Gerrit Kerremans

Woordvoerder Jurist Voorzitter Medeoprichter Medeoprichter Medeoprichter Medeoprichter Bestuurslid / Radiopresentator & producer Algemeen muziekverantwoordelijke Studiedienst

VRT

Ferre Vandervreken

65

&

Vlaamse populaire muziek: Een overzicht van de sector. Steunpunt Media

Recommend Documents